Line 68: |
Line 68: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | विहरन्तं जितात्मानं पञ्चगङ्गे पुनर्वसुम्| | + | विहरन्तं जितात्मानं पञ्चगङ्गे पुनर्वसुम्|<br /> |
− | प्रणम्योवाच निर्मोहमग्निवेशोऽग्निवर्चसम्||३|| | + | प्रणम्योवाच निर्मोहमग्निवेशोऽग्निवर्चसम्||३||<br /> |
| | | |
− | भगवन् रक्तपित्तस्य हेतुरुक्तः सलक्षणः| | + | भगवन् रक्तपित्तस्य हेतुरुक्तः सलक्षणः|<br /> |
− | वक्तव्यं यत् परं तस्य वक्तुमर्हसि तद्गुरो||४|| | + | वक्तव्यं यत् परं तस्य वक्तुमर्हसि तद्गुरो||४||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | viharantaṁ jitātmānaṁ pañcagaṅgē punarvasum| | + | viharantaṁ jitātmānaṁ pañcagaṅgē punarvasum|<br /> |
− | praṇamyōvāca nirmōhamagnivēśō'gnivarcasam||3|| | + | praṇamyōvāca nirmōhamagnivēśō'gnivarcasam||3||<br /> |
| | | |
− | bhagavan raktapittasya hēturuktaḥ salakṣaṇaḥ| | + | bhagavan raktapittasya hēturuktaḥ salakṣaṇaḥ|<br /> |
− | vaktavyaṁ yat paraṁ tasya vaktumarhasi tadgurō||4|| | + | vaktavyaṁ yat paraṁ tasya vaktumarhasi tadgurō||4||<br /> |
| | | |
− | viharantaM jitAtmAnaM pa~jcaga~gge punarvasum| | + | viharantaM jitAtmAnaM pa~jcaga~gge punarvasum| <br /> |
− | praNamyovAca nirmohamagnivesho~agnivarcasam||3|| | + | praNamyovAca nirmohamagnivesho~agnivarcasam||3|| <br /> |
| | | |
− | bhagavan raktapittasya heturuktaH salakShaNaH| | + | bhagavan raktapittasya heturuktaH salakShaNaH| <br /> |
− | vaktavyaM yat paraM tasya vaktumarhasi tadguro||4|| | + | vaktavyaM yat paraM tasya vaktumarhasi tadguro||4||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 95: |
Line 95: |
| गुरुरुवाच- | | गुरुरुवाच- |
| | | |
− | महागदं महावेगमग्निवच्छीघ्रकारि च| | + | महागदं महावेगमग्निवच्छीघ्रकारि च| <br /> |
− | हेतुलक्षणविच्छीघ्रं रक्तपित्तमुपाचरेत्||५|| | + | हेतुलक्षणविच्छीघ्रं रक्तपित्तमुपाचरेत्||५||<br /> |
| | | |
− | तस्योष्णं तीक्ष्णमम्लं च कटूनि लवणानि च| | + | तस्योष्णं तीक्ष्णमम्लं च कटूनि लवणानि च| <br /> |
− | घर्मश्चान्नविदाहश्च हेतुः पूर्वं निदर्शितः||६|| | + | घर्मश्चान्नविदाहश्च हेतुः पूर्वं निदर्शितः||६||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
| gururuvāca- | | gururuvāca- |
| | | |
− | mahāgadaṁ mahāvēgamagnivacchīghrakāri ca| | + | mahāgadaṁ mahāvēgamagnivacchīghrakāri ca|<br /> |
− | hētulakṣaṇavicchīghraṁ raktapittamupācarēt||5|| | + | hētulakṣaṇavicchīghraṁ raktapittamupācarēt||5||<br /> |
| | | |
− | tasyōṣṇaṁ tīkṣṇamamlaṁ ca kaṭūni lavaṇāni ca| | + | tasyōṣṇaṁ tīkṣṇamamlaṁ ca kaṭūni lavaṇāni ca| <br /> |
− | gharmaścānnavidāhaśca hētuḥ pūrvaṁ nidarśitaḥ||6|| | + | gharmaścānnavidāhaśca hētuḥ pūrvaṁ nidarśitaḥ||6||<br /> |
| | | |
| gururuvAca- | | gururuvAca- |
| | | |
− | mahAgadaM mahAvegamagnivacchIghrakAri ca| | + | mahAgadaM mahAvegamagnivacchIghrakAri ca| <br /> |
− | hetulakShaNavicchIghraM raktapittamupAcaret||5|| | + | hetulakShaNavicchIghraM raktapittamupAcaret||5||<br /> |
| | | |
− | tasyoShNaM tIkShNamamlaM ca kaTUni lavaNAni ca| | + | tasyoShNaM tIkShNamamlaM ca kaTUni lavaNAni ca| <br /> |
− | gharmashcAnnavidAhashca hetuH pUrvaM nidarshitaH||6|| | + | gharmashcAnnavidAhashca hetuH pUrvaM nidarshitaH||6||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 126: |
Line 126: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | तैर्हेतुभिः समुत्क्लिष्टं पित्तं रक्तं प्रपद्यते| | + | तैर्हेतुभिः समुत्क्लिष्टं पित्तं रक्तं प्रपद्यते|<br /> |
− | तद्योनित्वात् प्रपन्नं च वर्धतेतत् प्रदूषयत्||७|| | + | तद्योनित्वात् प्रपन्नं च वर्धतेतत् प्रदूषयत्||७||<br /> |
| | | |
− | तस्योष्मणा द्रवो धातुर्धातोर्धातोः प्रसिच्यते| | + | तस्योष्मणा द्रवो धातुर्धातोर्धातोः प्रसिच्यते|<br /> |
− | स्विद्यतस्तेन संवृद्धिं भूयस्तदधिगच्छति||८|| | + | स्विद्यतस्तेन संवृद्धिं भूयस्तदधिगच्छति||८||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | tairhētubhiḥ samutkliṣṭaṁ pittaṁ raktaṁ prapadyatē| | + | tairhētubhiḥ samutkliṣṭaṁ pittaṁ raktaṁ prapadyatē|<br /> |
− | tadyōnitvāt prapannaṁ ca vardhatē tat pradūṣayat||7|| | + | tadyōnitvāt prapannaṁ ca vardhatē tat pradūṣayat||7||<br /> |
| | | |
− | tasyōṣmaṇādravō dhāturdhātōrdhātōḥ rasicyatē| | + | tasyōṣmaṇādravō dhāturdhātōrdhātōḥ rasicyatē| <br /> |
− | svidyatastēnasaṁvr̥ddhiṁ hūyastadadhigacchati||8|| | + | svidyatastēnasaṁvr̥ddhiṁ hūyastadadhigacchati||8||<br /> |
| | | |
− | tairhetubhiH samutkliShTaM pittaM raktaM prapadyate| | + | tairhetubhiH samutkliShTaM pittaM raktaM prapadyate| <br /> |
− | tadyonitvAt prapannaM ca vardhate tat pradUShayat||7|| | + | tadyonitvAt prapannaM ca vardhate tat pradUShayat||7|| <br /> |
| | | |
− | tasyoShmaNA dravo dhAturdhAtordhAtoH prasicyate| | + | tasyoShmaNA dravo dhAturdhAtordhAtoH prasicyate| <br /> |
− | svidyatastena saMvRuddhiM bhUyastadadhigacchati||8|| | + | svidyatastena saMvRuddhiM bhUyastadadhigacchati||8||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 151: |
Line 151: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | संयोगाद्दूषणात्तत्तु सामान्याद्गन्धवर्णयोः| | + | संयोगाद्दूषणात्तत्तु सामान्याद्गन्धवर्णयोः|<br /> |
− | रक्तस्य पित्तमाख्यातं रक्तपित्तं मनीषिभिः||९|| | + | रक्तस्य पित्तमाख्यातं रक्तपित्तं मनीषिभिः||९||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | saṁyōgāddūṣaṇāttattu sāmānyādgandhavarṇayōḥ| | + | saṁyōgāddūṣaṇāttattu sāmānyādgandhavarṇayōḥ|<br /> |
− | raktasya pittamākhyātaṁ raktapittaṁ manīṣibhiḥ||9|| | + | raktasya pittamākhyātaṁ raktapittaṁ manīṣibhiḥ||9||<br /> |
| | | |
− | saMyogAddUShaNAttattu sAmAnyAdgandhavarNayoH| | + | saMyogAddUShaNAttattu sAmAnyAdgandhavarNayoH| <br /> |
− | raktasya pittamAkhyAtaM raktapittaM manIShibhiH||9|| | + | raktasya pittamAkhyAtaM raktapittaM manIShibhiH||9||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 167: |
Line 167: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | प्लीहानं च यकृच्चैव तदधिष्ठाय वर्तते| | + | प्लीहानं च यकृच्चैव तदधिष्ठाय वर्तते|<br /> |
− | स्रोतांसि रक्तवाहीनि तन्मूलानि हि देहिनाम्||१०|| | + | स्रोतांसि रक्तवाहीनि तन्मूलानि हि देहिनाम्||१०||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | plīhānaṁ ca yakr̥ccaiva tadadhiṣṭhāya vartatē| | + | plīhānaṁ ca yakr̥ccaiva tadadhiṣṭhāya vartatē| <br /> |
− | srōtāṁsi raktavāhīni tanmūlāni hi dēhinām||10|| | + | srōtāṁsi raktavāhīni tanmūlāni hi dēhinām||10||<br /> |
| | | |
− | plIhAnaM ca yakRuccaiva tadadhiShThAya vartate| | + | plIhAnaM ca yakRuccaiva tadadhiShThAya vartate|<br /> |
− | srotAMsi raktavAhIni tanmUlAni hi dehinAm||10|| | + | srotAMsi raktavAhIni tanmUlAni hi dehinAm||10||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 183: |
Line 183: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | सान्द्रं सपाण्डु सस्नेहं पिच्छिलं च कफान्वितम्| | + | सान्द्रं सपाण्डु सस्नेहं पिच्छिलं च कफान्वितम्|<br /> |
− | श्यावारुणं सफेनं च तनु रूक्षं च वातिकम्||११|| | + | श्यावारुणं सफेनं च तनु रूक्षं च वातिकम्||११||<br /> |
| | | |
− | रक्तपित्तं कषायाभं कृष्णं गोमूत्रसन्निभम्| | + | रक्तपित्तं कषायाभं कृष्णं गोमूत्रसन्निभम्|<br /> |
− | मेचकागारधूमाभमञ्जनाभं च पैत्तिकम्||१२|| | + | मेचकागारधूमाभमञ्जनाभं च पैत्तिकम्||१२||<br /> |
| | | |
− | संसृष्टलिङ्गं संसर्गात्त्रिलिङ्गं सान्निपातिकम्|१३| | + | संसृष्टलिङ्गं संसर्गात्त्रिलिङ्गं सान्निपातिकम्|१३|<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | sāndraṁ sapāṇḍu sasnēhaṁ picchilaṁ ca kaphānvitam| | + | sāndraṁ sapāṇḍu sasnēhaṁ picchilaṁ ca kaphānvitam|<br /> |
− | śyāvāruṇaṁ saphēnaṁ ca tanu rūkṣaṁ ca vātikam||11|| | + | śyāvāruṇaṁ saphēnaṁ ca tanu rūkṣaṁ ca vātikam||11||<br /> |
| | | |
− | raktapittaṁ kaṣāyābhaṁ kr̥ṣṇaṁ gōmūtrasannibham| | + | raktapittaṁ kaṣāyābhaṁ kr̥ṣṇaṁ gōmūtrasannibham|<br /> |
− | mēcakāgāradhūmābhamañjanābhaṁ capaittikam||12|| | + | mēcakāgāradhūmābhamañjanābhaṁ capaittikam||12||<br /> |
| | | |
− | saṁsr̥ṣṭaliṅgaṁ saṁsargāttriliṅgaṁ ānnipātikam|13| | + | saṁsr̥ṣṭaliṅgaṁ saṁsargāttriliṅgaṁ ānnipātikam|13|<br /> |
| | | |
− | sAndraM sapANDu sasnehaM picchilaM ca kaphAnvitam| | + | sAndraM sapANDu sasnehaM picchilaM ca kaphAnvitam| <br /> |
− | shyAvAruNaM saphenaM ca tanu rUkShaM ca vAtikam||11|| | + | shyAvAruNaM saphenaM ca tanu rUkShaM ca vAtikam||11|| <br /> |
| | | |
− | raktapittaM kaShAyAbhaM kRuShNaM gomUtrasannibham| | + | raktapittaM kaShAyAbhaM kRuShNaM gomUtrasannibham| <br /> |
− | mecakAgAradhUmAbhama~jjanAbhaM ca paittikam||12|| | + | mecakAgAradhUmAbhama~jjanAbhaM ca paittikam||12|| <br /> |
| | | |
− | saMsRuShTali~ggaM saMsargAttrili~ggaM sAnnipAtikam|13| | + | saMsRuShTali~ggaM saMsargAttrili~ggaM sAnnipAtikam|13|<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 214: |
Line 214: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | एकदोषानुगं साध्यं द्विदोषं याप्यमुच्यते||१३|| | + | एकदोषानुगं साध्यं द्विदोषं याप्यमुच्यते||१३||<br /> |
| | | |
− | यत्त्रिदोषमसाध्यं तन्मन्दाग्नेरतिवेगवत्|व्याधिभिः | + | यत्त्रिदोषमसाध्यं तन्मन्दाग्नेरतिवेगवत्|व्याधिभिः <br /> |
− | क्षीणदेहस्य वृद्धस्यानश्नतश्च यत्||१४|| | + | क्षीणदेहस्य वृद्धस्यानश्नतश्च यत्||१४||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | ēkadōṣānugaṁ sādhyaṁ dvidōṣaṁ yāpyamucyatē||13|| | + | ēkadōṣānugaṁ sādhyaṁ dvidōṣaṁ yāpyamucyatē||13||<br /> |
| | | |
− | yattridōṣamasādhyaṁtanmandāgnērativēgavat|vyādhibhiḥ | + | yattridōṣamasādhyaṁtanmandāgnērativēgavat|<br /> |
− | kṣīṇadēhasya vr̥ddhasyānaśnataśca yat||14|| | + | vyādhibhiḥ kṣīṇadēhasya vr̥ddhasyānaśnataśca yat||14||<br /> |
| | | |
− | ekadoShAnugaM sAdhyaM dvidoShaM yApyamucyate||13|| | + | ekadoShAnugaM sAdhyaM dvidoShaM yApyamucyate||13|| <br /> |
| | | |
− | yattridoShamasAdhyaM tanmandAgnerativegavat| | + | yattridoShamasAdhyaM tanmandAgnerativegavat| <br /> |
− | vyAdhibhiH kShINadehasya vRuddhasyAnashnatashca yat||14|| | + | vyAdhibhiH kShINadehasya vRuddhasyAnashnatashca yat||14||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 236: |
Line 236: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | गतिरूर्ध्वमधश्चैव रक्तपित्तस्य दर्शिता| | + | गतिरूर्ध्वमधश्चैव रक्तपित्तस्य दर्शिता|<br /> |
− | ऊर्ध्वा सप्तविधद्वारा द्विद्वारा त्वधरा गतिः||१५|| | + | ऊर्ध्वा सप्तविधद्वारा द्विद्वारा त्वधरा गतिः||१५||<br /> |
| | | |
− | सप्त च्छिद्राणि शिरसि द्वे चाधः,साध्यमूर्ध्वगम्| | + | सप्त च्छिद्राणि शिरसि द्वे चाधः,साध्यमूर्ध्वगम्|<br /> |
− | याप्यं त्वधोगं, मार्गौ तु साध्यं प्रपद्यते||१६|| | + | याप्यं त्वधोगं, मार्गौ तु साध्यं प्रपद्यते||१६||<br /> |
| | | |
− | यदा तु सर्वच्छिद्रेभ्यो रोमकूपेभ्य एव | + | यदा तु सर्वच्छिद्रेभ्यो रोमकूपेभ्य एव <br /> |
− | तामसङ्ख्येयां गतिं तस्याहुरान्तिकीम्||१७|| | + | तामसङ्ख्येयां गतिं तस्याहुरान्तिकीम्||१७||<br /> |
| | | |
− | यच्चोभयाभ्यां मार्गाभ्यामतिमात्रं प्रवर्तते| | + | यच्चोभयाभ्यां मार्गाभ्यामतिमात्रं प्रवर्तते|<br /> |
− | तुल्यं कुणपगन्धेन रक्तं कृष्णमतीव च||१८|| | + | तुल्यं कुणपगन्धेन रक्तं कृष्णमतीव च||१८||<br /> |
| | | |
− | संसृष्टं कफवाताभ्यां कण्ठे सज्जति चापि यत्| | + | संसृष्टं कफवाताभ्यां कण्ठे सज्जति चापि यत्|<br /> |
− | यच्चाप्युपद्रवैः सर्वैर्यथोक्तैः समभिद्रुतम्||१९|| | + | यच्चाप्युपद्रवैः सर्वैर्यथोक्तैः समभिद्रुतम्||१९||<br /> |
| | | |
− | हारिद्रनीलहरितताम्रैर्वर्णैरुपद्रुतम्| | + | हारिद्रनीलहरितताम्रैर्वर्णैरुपद्रुतम्|<br /> |
− | क्षीणस्य कासमानस्य यच्च न सिध्यति||२०|| | + | क्षीणस्य कासमानस्य यच्च न सिध्यति||२०||<br /> |
| | | |
− | यद्विदोषानुगं यद्वा शान्तं शान्तं प्रकुप्यति| | + | यद्विदोषानुगं यद्वा शान्तं शान्तं प्रकुप्यति|<br /> |
− | मार्गान्मार्गं चरेद्यद्वा याप्यं पित्तमसृक् चतत्||२१|| | + | मार्गान्मार्गं चरेद्यद्वा याप्यं पित्तमसृक् चतत्||२१||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | gatirūrdhvamadhaścaiva raktapittasya | | + | gatirūrdhvamadhaścaiva raktapittasya |<br /> |
− | darśitā ūrdhvā saptavidhadvārā dvidvārā tvadharā gatiḥ||15|| | + | darśitā ūrdhvā saptavidhadvārā dvidvārā tvadharā gatiḥ||15||<br /> |
| | | |
− | sapta cchidrāṇi śirasi dvē cādhaḥ, sādhyamūrdhvagam| | + | sapta cchidrāṇi śirasi dvē cādhaḥ, sādhyamūrdhvagam| <br /> |
− | yāpyaṁtvadhōgaṁ, mārgau tu dvāvasādhyaṁprapadyatē||16|| | + | yāpyaṁtvadhōgaṁ, mārgau tu dvāvasādhyaṁprapadyatē||16||<br /> |
| | | |
− | yadā tu sarvacchidrēbhyō rōmakūpēbhya ēva ca| | + | yadā tu sarvacchidrēbhyō rōmakūpēbhya ēva ca|<br /> |
− | vartatē tāmasaṅkhyēyāṁ gatiṁ tasyāhurāntikīm||17|| | + | vartatē tāmasaṅkhyēyāṁ gatiṁ tasyāhurāntikīm||17||<br /> |
| | | |
− | yaccōbhayābhyāṁ mārgābhyāmatimātraṁ pravartatē| | + | yaccōbhayābhyāṁ mārgābhyāmatimātraṁ pravartatē| <br /> |
− | tulyaṁ kuṇapagandhēna raktaṁ kr̥ṣṇamatīva ca||18|| | + | tulyaṁ kuṇapagandhēna raktaṁ kr̥ṣṇamatīva ca||18||<br /> |
| | | |
− | saṁsr̥ṣṭaṁ kaphavātābhyāṁ kaṇṭhēsajjati cāpi yat| | + | saṁsr̥ṣṭaṁ kaphavātābhyāṁ kaṇṭhēsajjati cāpi yat| <br /> |
− | yaccāpyupadravaiḥ sarvairyathōktaiḥ samabhidrutam||19|| | + | yaccāpyupadravaiḥ sarvairyathōktaiḥ samabhidrutam||19||<br /> |
| | | |
− | hāridranīlaharitatāmrairvarṇairupadrutam| | + | hāridranīlaharitatāmrairvarṇairupadrutam|<br /> |
− | kṣīṇasya kāsamānasya yacca tacca nasidhyati||20|| | + | kṣīṇasya kāsamānasya yacca tacca nasidhyati||20||<br /> |
| | | |
− | yadvidōṣānugaṁ yadvā śāntaṁ śāntaṁ prakupyati| | + | yadvidōṣānugaṁ yadvā śāntaṁ śāntaṁ prakupyati|<br /> |
− | mārgānmārgaṁ rēdyadvā yāpyaṁ ittamasr̥k ca tat||21|| | + | mārgānmārgaṁ rēdyadvā yāpyaṁ ittamasr̥k ca tat||21||<br /> |
| | | |
− | gatirUrdhvamadhashcaiva raktapittasya darshitA| | + | gatirUrdhvamadhashcaiva raktapittasya darshitA| <br /> |
− | UrdhvA saptavidhadvArA dvidvArA tvadharA gatiH||15|| | + | UrdhvA saptavidhadvArA dvidvArA tvadharA gatiH||15|| <br /> |
| | | |
− | sapta cchidrANi shirasi dve cAdhaH, sAdhyamUrdhvagam| | + | sapta cchidrANi shirasi dve cAdhaH, sAdhyamUrdhvagam| <br /> |
− | yApyaM tvadhogaM, mArgau tu dvAvasAdhyaM prapadyate||16|| | + | yApyaM tvadhogaM, mArgau tu dvAvasAdhyaM prapadyate||16|| <br /> |
| | | |
− | yadA tu sarvacchidrebhyo romakUpebhya eva ca| | + | yadA tu sarvacchidrebhyo romakUpebhya eva ca| <br /> |
− | vartate tAmasa~gkhyeyAM gatiM tasyAhurAntikIm||17|| | + | vartate tAmasa~gkhyeyAM gatiM tasyAhurAntikIm||17|| <br /> |
| | | |
− | yaccobhayAbhyAM mArgAbhyAmatimAtraM pravartate| | + | yaccobhayAbhyAM mArgAbhyAmatimAtraM pravartate| <br /> |
− | tulyaM kuNapagandhena raktaM kRuShNamatIva ca||18|| | + | tulyaM kuNapagandhena raktaM kRuShNamatIva ca||18|| <br /> |
| | | |
− | saMsRuShTaM kaphavAtAbhyAM kaNThe [4] sajjati cApi yat| | + | saMsRuShTaM kaphavAtAbhyAM kaNThe [4] sajjati cApi yat| <br /> |
− | yaccApyupadravaiH sarvairyathoktaiH samabhidrutam||19|| | + | yaccApyupadravaiH sarvairyathoktaiH samabhidrutam||19|| <br /> |
| | | |
− | hAridranIlaharitatAmrairvarNairupadrutam| | + | hAridranIlaharitatAmrairvarNairupadrutam| <br /> |
− | kShINasya kAsamAnasya yacca tacca na sidhyati||20|| | + | kShINasya kAsamAnasya yacca tacca na sidhyati||20|| <br /> |
| | | |
− | yadvidoShAnugaM yadvA shAntaM shAntaM [5] prakupyati| | + | yadvidoShAnugaM yadvA shAntaM shAntaM [5] prakupyati| <br /> |
− | mArgAnmArgaM caredyadvA yApyaM pittamasRuk ca tat||21|| | + | mArgAnmArgaM caredyadvA yApyaM pittamasRuk ca tat||21||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 310: |
Line 310: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | एकमार्गं बलवतो नातिवेगं नवोत्थितम्| | + | एकमार्गं बलवतो नातिवेगं नवोत्थितम्| <br /> |
− | रक्तपित्तं काले साध्यं स्यान्निरुपद्रवम्||२२|| | + | रक्तपित्तं काले साध्यं स्यान्निरुपद्रवम्||२२||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | ēkamārgaṁ balavatō nātivēgaṁ avōtthitam| | + | ēkamārgaṁ balavatō nātivēgaṁ avōtthitam| <br /> |
− | raktapittaṁ sukhē kālē sādhyaṁ syānnirupadravam||22|| | + | raktapittaṁ sukhē kālē sādhyaṁ syānnirupadravam||22||<br /> |
| | | |
− | ekamArgaM balavato nAtivegaM navotthitam| | + | ekamArgaM balavato nAtivegaM navotthitam| <br /> |
− | raktapittaM sukhe kAle sAdhyaM syAnnirupadravam||22|| | + | raktapittaM sukhe kAle sAdhyaM syAnnirupadravam||22||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 324: |
Line 324: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | स्निग्धोष्णमुष्णरूक्षं च रक्तपित्तस्य कारणम्| | + | स्निग्धोष्णमुष्णरूक्षं च रक्तपित्तस्य कारणम्|<br /> |
− | अधोगस्योत्तरं प्रायः, पूर्वं स्यादूर्ध्वगस्य तु||२३|| | + | अधोगस्योत्तरं प्रायः, पूर्वं स्यादूर्ध्वगस्य तु||२३||<br /> |
| | | |
− | ऊर्ध्वगं कफसंसृष्टमधोगं मारुतानुगम्| | + | ऊर्ध्वगं कफसंसृष्टमधोगं मारुतानुगम्|<br /> |
− | द्विमार्गं कफवाताभ्यामुभाभ्यामनुबध्यते||२४|| | + | द्विमार्गं कफवाताभ्यामुभाभ्यामनुबध्यते||२४||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | snigdhōṣṇamuṣṇarūkṣaṁ ca raktapittasya kāraṇam| | + | snigdhōṣṇamuṣṇarūkṣaṁ ca raktapittasya kāraṇam| <br /> |
− | hōgasyōttaraṁ rāyaḥ, pūrvaṁ syādūrdhvagasyatu||23|| | + | hōgasyōttaraṁ rāyaḥ, pūrvaṁ syādūrdhvagasyatu||23||<br /> |
| | | |
− | ūrdhvagaṁ kaphasaṁsr̥ṣṭamadhōgaṁ mārutānugam| | + | ūrdhvagaṁ kaphasaṁsr̥ṣṭamadhōgaṁ mārutānugam| <br /> |
− | dvimārgaṁkaphavātābhyāmubhābhyāmanubadhyatē||24|| | + | dvimārgaṁkaphavātābhyāmubhābhyāmanubadhyatē||24||<br /> |
| | | |
− | snigdhoShNamuShNarUkShaM ca raktapittasya kAraNam| | + | snigdhoShNamuShNarUkShaM ca raktapittasya kAraNam| <br /> |
− | adhogasyottaraM prAyaH, pUrvaM syAdUrdhvagasya tu||23|| | + | adhogasyottaraM prAyaH, pUrvaM syAdUrdhvagasya tu||23|| <br /> |
| | | |
− | UrdhvagaM kaphasaMsRuShTamadhogaM mArutAnugam| | + | UrdhvagaM kaphasaMsRuShTamadhogaM mArutAnugam| <br /> |
− | dvimArgaM kaphavAtAbhyAmubhAbhyAmanubadhyate||24|| | + | dvimArgaM kaphavAtAbhyAmubhAbhyAmanubadhyate||24||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 349: |
Line 349: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | अक्षीणबलमांसस्य रक्तपित्तं यदश्नतः| | + | अक्षीणबलमांसस्य रक्तपित्तं यदश्नतः|<br /> |
− | तद्दोषदुष्टमुत्क्लिष्टं नादौ स्तम्भनमर्हति||२५|| | + | तद्दोषदुष्टमुत्क्लिष्टं नादौ स्तम्भनमर्हति||२५||<br /> |
| | | |
− | गलग्रहं पूतिनस्यं मूर्च्छायमरुचिं ज्वरम्| | + | गलग्रहं पूतिनस्यं मूर्च्छायमरुचिं ज्वरम्|<br /> |
− | गुल्मं प्लीहानमानाहं किलासंकृच्छ्रमूत्रताम्||२६|| | + | गुल्मं प्लीहानमानाहं किलासंकृच्छ्रमूत्रताम्||२६||<br /> |
| | | |
− | कुष्ठान्यर्शांसि वीसर्पं वर्णनाशं भगन्दरम्| | + | कुष्ठान्यर्शांसि वीसर्पं वर्णनाशं भगन्दरम्| <br /> |
− | बुद्धीन्द्रियोपरोधं च कुर्यात् स्तम्भितमादितः||२७|| | + | बुद्धीन्द्रियोपरोधं च कुर्यात् स्तम्भितमादितः||२७||<br /> |
| | | |
− | तस्मादुपेक्ष्यं बलिनो बलदोषविचारिणा | | + | तस्मादुपेक्ष्यं बलिनो बलदोषविचारिणा | <br /> |
− | रक्तपित्तं प्रथमतप्रवृद्धंसिद्धिमिच्छता||२८|| | + | रक्तपित्तं प्रथमतप्रवृद्धंसिद्धिमिच्छता||२८|| <br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | akṣīṇabalamāṁsasya raktapittaṁ yadaśnataḥ| | + | akṣīṇabalamāṁsasya raktapittaṁ yadaśnataḥ|<br /> |
− | taddōṣaduṣṭamutkliṣṭaṁ nādau stambhanamarhati||25|| | + | taddōṣaduṣṭamutkliṣṭaṁ nādau stambhanamarhati||25||<br /> |
| | | |
− | galagrahaṁ pūtinasyaṁ mūrcchāyamaruciṁ jvaram| | + | galagrahaṁ pūtinasyaṁ mūrcchāyamaruciṁ jvaram|<br /> |
− | gulmaṁ plīhānamānāhaṁ kilāsaṁ r̥cchramūtratām||26|| | + | gulmaṁ plīhānamānāhaṁ kilāsaṁ r̥cchramūtratām||26||<br /> |
| | | |
− | kuṣṭhānyarśāṁsi vīsarpaṁ varṇanāśaṁ bhagandaram| | + | kuṣṭhānyarśāṁsi vīsarpaṁ varṇanāśaṁ bhagandaram| <br /> |
− | buddhīndriyōparōdhaṁ ca kuryāt stambhitamāditaḥ||27|| | + | buddhīndriyōparōdhaṁ ca kuryāt stambhitamāditaḥ||27||<br /> |
| | | |
− | tasmādupēkṣyaṁbalinō baladōṣavicāriṇ raktapittaṁ | + | tasmādupēkṣyaṁbalinō baladōṣavicāriṇ raktapittaṁ <br /> |
− | prathamataḥ ravr̥ddhaṁsiddhimicchatā||28|| | + | prathamataḥ ravr̥ddhaṁsiddhimicchatā||28||<br /> |
| | | |
− | akShINabalamAMsasya raktapittaM yadashnataH| | + | akShINabalamAMsasya raktapittaM yadashnataH| <br /> |
− | taddoShaduShTamutkliShTaM nAdau stambhanamarhati||25|| | + | taddoShaduShTamutkliShTaM nAdau stambhanamarhati||25|| <br /> |
| | | |
− | galagrahaM pUtinasyaM mUrcchAyamaruciM jvaram| | + | galagrahaM pUtinasyaM mUrcchAyamaruciM jvaram| <br /> |
− | gulmaM plIhAnamAnAhaM kilAsaM kRucchramUtratAm||26|| | + | gulmaM plIhAnamAnAhaM kilAsaM kRucchramUtratAm||26|| <br /> |
| | | |
− | kuShThAnyarshAMsi vIsarpaM varNanAshaM bhagandaram| | + | kuShThAnyarshAMsi vIsarpaM varNanAshaM bhagandaram| <br /> |
− | buddhIndriyoparodhaM ca kuryAt stambhitamAditaH||27|| | + | buddhIndriyoparodhaM ca kuryAt stambhitamAditaH||27|| <br /> |
| | | |
− | tasmAdupekShyaM balino baladoShavicAriNA [6] | | + | tasmAdupekShyaM balino baladoShavicAriNA [6] | <br /> |
− | raktapittaM prathamataH pravRuddhaM [7] siddhimicchatA||28|| | + | raktapittaM prathamataH pravRuddhaM [7] siddhimicchatA||28||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 392: |
Line 392: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | प्रायेण हि समुत्क्लिष्टमामदोषाच्छरीरिणाम्| | + | प्रायेण हि समुत्क्लिष्टमामदोषाच्छरीरिणाम्|<br /> |
− | वृद्धिं प्रयातिपित्तासृक्तस्मात्तल्लङ्घ्यमादितः||२९|| | + | वृद्धिं प्रयातिपित्तासृक्तस्मात्तल्लङ्घ्यमादितः||२९||<br /> |
| | | |
− | मार्गौ दोषानुबन्धं च निदानं प्रसमीक्ष्य च| | + | मार्गौ दोषानुबन्धं च निदानं प्रसमीक्ष्य च|<br /> |
− | लङ्घनं रक्तपित्तादौ तर्पणं वा प्रयोजयेत्||३०|| | + | लङ्घनं रक्तपित्तादौ तर्पणं वा प्रयोजयेत्||३०||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | prāyēṇa hi mutkliṣṭamāmadōṣāccharīriṇām| | + | prāyēṇa hi mutkliṣṭamāmadōṣāccharīriṇām| <br /> |
− | vr̥ddhiṁ prayāti pittāsr̥ktasmāttallaṅghyamāditaḥ||29|| | + | vr̥ddhiṁ prayāti pittāsr̥ktasmāttallaṅghyamāditaḥ||29||<br /> |
| | | |
− | mārgau dōṣānubandhaṁ ca nidānaṁ prasamīkṣya ca| | + | mārgau dōṣānubandhaṁ ca nidānaṁ prasamīkṣya ca| <br /> |
− | laṅghanaṁ raktapittādau tarpaṇaṁ vā prayōjayēt||30|| | + | laṅghanaṁ raktapittādau tarpaṇaṁ vā prayōjayēt||30||<br /> |
| | | |
− | prAyeNa hi samutkliShTamAmadoShAccharIriNAm| | + | prAyeNa hi samutkliShTamAmadoShAccharIriNAm| <br /> |
− | vRuddhiM prayAti pittAsRuktasmAttalla~gghyamAditaH||29|| | + | vRuddhiM prayAti pittAsRuktasmAttalla~gghyamAditaH||29|| <br /> |
| | | |
− | mArgau doShAnubandhaM ca nidAnaM prasamIkShya ca| | + | mArgau doShAnubandhaM ca nidAnaM prasamIkShya ca| <br /> |
− | la~gghanaM raktapittAdau tarpaNaM vA prayojayet||30|| | + | la~gghanaM raktapittAdau tarpaNaM vA prayojayet||30||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 417: |
Line 417: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | ह्रीबेरचन्दनोशीरमुस्तपर्पटकैः शृतम्| | + | ह्रीबेरचन्दनोशीरमुस्तपर्पटकैः शृतम्|<br /> |
− | केवलं शृतशीतं वा दद्यात्तोयं पिपासवे||३१|| | + | केवलं शृतशीतं वा दद्यात्तोयं पिपासवे||३१||<br /> |
| | | |
− | ऊर्ध्वगे तर्पणं पूर्वं पेयां पूर्वमधोगते| | + | ऊर्ध्वगे तर्पणं पूर्वं पेयां पूर्वमधोगते|<br /> |
− | कालसात्म्यानुबन्धज्ञो दद्यात् प्रकृतिकल्पवित्||३२|| | + | कालसात्म्यानुबन्धज्ञो दद्यात् प्रकृतिकल्पवित्||३२|| <br /> |
| | | |
− | जलं खर्जूरमृद्वीकामधूकैः सपरूषकैः| | + | जलं खर्जूरमृद्वीकामधूकैः सपरूषकैः|<br /> |
− | शृतशीतं प्रयोक्तव्यं तर्पणार्थे सशर्करम्||३३|| | + | शृतशीतं प्रयोक्तव्यं तर्पणार्थे सशर्करम्||३३||<br /> |
| | | |
− | तर्पणं सघृतक्षौद्रं लाजचूर्णैः प्रदापयेत्| | + | तर्पणं सघृतक्षौद्रं लाजचूर्णैः प्रदापयेत्|<br /> |
− | ऊर्ध्वगं रक्तपित्तं तत् पीतं काले व्यपोहति||३४|| | + | ऊर्ध्वगं रक्तपित्तं तत् पीतं काले व्यपोहति||३४||<br /> |
| | | |
− | मन्दाग्नेरम्लसात्म्याय तत् साम्लमपि कल्पयेत्| | + | मन्दाग्नेरम्लसात्म्याय तत् साम्लमपि कल्पयेत्|<br /> |
− | दाडिमामलकैर्विद्वानम्लार्थंचानुदापयेत्||३५|| | + | दाडिमामलकैर्विद्वानम्लार्थंचानुदापयेत्||३५||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
| hrībēracandanōśīramustaparpaṭakaiḥ | | hrībēracandanōśīramustaparpaṭakaiḥ |
− | śr̥tam|kēvalaṁ śr̥taśītaṁ vā dadyāttōyaṁ pipāsavē||31|| | + | śr̥tam|kēvalaṁ śr̥taśītaṁ vā dadyāttōyaṁ pipāsavē||31||<br /> |
| | | |
− | ūrdhvagē tarpaṇaṁ pūrvaṁ pēyāṁ pūrvamadhōgatē| | + | ūrdhvagē tarpaṇaṁ pūrvaṁ pēyāṁ pūrvamadhōgatē|<br /> |
− | kālasātmyānubandhajñō dadyāt prakr̥tikalpavit||32|| | + | kālasātmyānubandhajñō dadyāt prakr̥tikalpavit||32||<br /> |
| | | |
− | jalaṁ kharjūramr̥dvīkāmadhūkaiḥ saparūṣakaiḥ| | + | jalaṁ kharjūramr̥dvīkāmadhūkaiḥ saparūṣakaiḥ|<br /> |
− | śr̥taśītaṁ prayōktavyaṁ tarpaṇārthē saśarkaram||33|| | + | śr̥taśītaṁ prayōktavyaṁ tarpaṇārthē saśarkaram||33||<br /> |
| | | |
− | tarpaṇaṁ saghr̥takṣaudraṁ lājacūrṇaiḥ pradāpayēt| | + | tarpaṇaṁ saghr̥takṣaudraṁ lājacūrṇaiḥ pradāpayēt|<br /> |
− | ūrdhvagaṁ raktapittaṁ tat pītaṁ kālē vyapōhati||34|| | + | ūrdhvagaṁ raktapittaṁ tat pītaṁ kālē vyapōhati||34||<br /> |
| | | |
− | mandāgnēramlasātmyāya tat sāmlamapi kalpayēt| | + | mandāgnēramlasātmyāya tat sāmlamapi kalpayēt|<br /> |
− | dāḍimāmalakairvidvānamlārthaṁ cānudāpayēt||35|| | + | dāḍimāmalakairvidvānamlārthaṁ cānudāpayēt||35||<br /> |
| | | |
− | hrIberacandanoshIramustaparpaTakaiH shRutam| | + | hrIberacandanoshIramustaparpaTakaiH shRutam| <br /> |
− | kevalaM shRutashItaM vA dadyAttoyaM pipAsave||31|| | + | kevalaM shRutashItaM vA dadyAttoyaM pipAsave||31|| <br /> |
| | | |
− | Urdhvage tarpaNaM pUrvaM peyAM pUrvamadhogate| | + | Urdhvage tarpaNaM pUrvaM peyAM pUrvamadhogate| <br /> |
− | kAlasAtmyAnubandhaj~jo dadyAt prakRutikalpavit||32|| | + | kAlasAtmyAnubandhaj~jo dadyAt prakRutikalpavit||32|| <br /> |
| | | |
− | jalaM kharjUramRudvIkAmadhUkaiH saparUShakaiH| | + | jalaM kharjUramRudvIkAmadhUkaiH saparUShakaiH| <br /> |
− | shRutashItaM prayoktavyaM tarpaNArthe sasharkaram||33|| | + | shRutashItaM prayoktavyaM tarpaNArthe sasharkaram||33|| <br /> |
| | | |
− | tarpaNaM saghRutakShaudraM lAjacUrNaiH pradApayet| | + | tarpaNaM saghRutakShaudraM lAjacUrNaiH pradApayet| <br /> |
− | UrdhvagaM raktapittaM tat pItaM kAle vyapohati||34|| | + | UrdhvagaM raktapittaM tat pItaM kAle vyapohati||34|| <br /> |
| | | |
− | mandAgneramlasAtmyAya tat sAmlamapi kalpayet| | + | mandAgneramlasAtmyAya tat sAmlamapi kalpayet| <br /> |
− | dADimAmalakairvidvAnamlArthaM [8] cAnudApayet||35|| | + | dADimAmalakairvidvAnamlArthaM [8] cAnudApayet||35||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 471: |
Line 471: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | शालिषष्टिकनीवारकोरदूषप्रशान्तिकाः| | + | शालिषष्टिकनीवारकोरदूषप्रशान्तिकाः|<br /> |
− | श्यामाकश्च प्रियङ्गुश्च भोजनं रक्तपित्तिनाम्||३६|| | + | श्यामाकश्च प्रियङ्गुश्च भोजनं रक्तपित्तिनाम्||३६||<br /> |
| | | |
− | मुद्गा मसूराश्चणकाः समकुष्ठाढकीफलाः| | + | मुद्गा मसूराश्चणकाः समकुष्ठाढकीफलाः|<br /> |
− | प्रशस्ताः सूपयूषार्थे कल्पिता रक्तपित्तिनाम्||३७|| | + | प्रशस्ताः सूपयूषार्थे कल्पिता रक्तपित्तिनाम्||३७||<br /> |
| | | |
− | पटोलनिम्बवेत्राग्रप्लक्षवेतसपल्लवाः| | + | पटोलनिम्बवेत्राग्रप्लक्षवेतसपल्लवाः|<br /> |
− | किराततिक्तकं शाकं गण्डीरः सकठिल्लकः||३८|| | + | किराततिक्तकं शाकं गण्डीरः सकठिल्लकः||३८||<br /> |
| | | |
− | कोविदारस्य पुष्पाणि काश्मर्यस्याथ शाल्मलेः| | + | कोविदारस्य पुष्पाणि काश्मर्यस्याथ शाल्मलेः|<br /> |
− | अन्नपानविधौ शाकंयच्चान्यद्रक्तपित्तनुत्||३९|| | + | अन्नपानविधौ शाकंयच्चान्यद्रक्तपित्तनुत्||३९||<br /> |
| | | |
− | शाकार्थं शाकसात्म्यानां तच्छस्तं रक्तपित्तिनाम्| | + | शाकार्थं शाकसात्म्यानां तच्छस्तं रक्तपित्तिनाम्|<br /> |
− | स्विन्नं वा सर्पिषा भृष्टं यूषवद्वा विपाचितम्||४०|| | + | स्विन्नं वा सर्पिषा भृष्टं यूषवद्वा विपाचितम्||४०||<br /> |
| | | |
− | पारावतान् कपोतांश्च लावान् रक्ताक्षवर्तकान्| | + | पारावतान् कपोतांश्च लावान् रक्ताक्षवर्तकान्|<br /> |
− | शशान् कपिञ्जलानेणान् हरिणान्कालपुच्छकान्||४१|| | + | शशान् कपिञ्जलानेणान् हरिणान्कालपुच्छकान्||४१||<br /> |
| | | |
− | रक्तपित्ते हितान् विद्याद्रसांस्तेषां प्रयोजयेत्| | + | रक्तपित्ते हितान् विद्याद्रसांस्तेषां प्रयोजयेत्|<br /> |
− | ईषदम्लाननम्लान् वा घृतभृष्टान् सशर्करान्||४२|| | + | ईषदम्लाननम्लान् वा घृतभृष्टान् सशर्करान्||४२||<br /> |
| | | |
− | कफानुगे यूषशाकं दद्याद्वातानुगे रसम्| | + | कफानुगे यूषशाकं दद्याद्वातानुगे रसम्|<br /> |
− | रक्तपित्ते यवागूनामतः कल्पः प्रवक्ष्यते||४३|| | + | रक्तपित्ते यवागूनामतः कल्पः प्रवक्ष्यते||४३||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | śāliṣaṣṭikanīvārakōradūṣapraśāntikāḥ| | + | śāliṣaṣṭikanīvārakōradūṣapraśāntikāḥ|<br /> |
− | śyāmākaśca priyaṅguśca bhōjanaṁ raktapittinām||36|| | + | śyāmākaśca priyaṅguśca bhōjanaṁ raktapittinām||36||<br /> |
| | | |
− | mudgā masūrāścaṇakāḥ samakuṣṭhāḍhakīphalāḥ| | + | mudgā masūrāścaṇakāḥ samakuṣṭhāḍhakīphalāḥ|<br /> |
− | praśastāḥ sūpayūṣārthē kalā raktapittinām||37|| | + | praśastāḥ sūpayūṣārthē kalā raktapittinām||37||<br /> |
| | | |
− | paṭōlanimbavētrāgraplakṣavētasapallavāḥ| | + | paṭōlanimbavētrāgraplakṣavētasapallavāḥ|<br /> |
− | kirātatiktakaṁ śākaṁ gaṇḍīraḥ sakaṭhillakaḥ||38|| | + | kirātatiktakaṁ śākaṁ gaṇḍīraḥ sakaṭhillakaḥ||38||<br /> |
| | | |
− | kōvidārasya puṣpāṇi kāśmaryasyātha śālmalēḥ| | + | kōvidārasya puṣpāṇi kāśmaryasyātha śālmalēḥ| <br /> |
− | annapānavidhau śākaṁ yaccānyadraktapittanut||39|| | + | annapānavidhau śākaṁ yaccānyadraktapittanut||39||<br /> |
| | | |
− | śākārthaṁ śākasātmyānāṁ tacchastaṁ raktapittinām| | + | śākārthaṁ śākasātmyānāṁ tacchastaṁ raktapittinām| <br /> |
− | svinnaṁ vā sarpiṣā bhr̥ṣṭaṁ yūṣavadvā vipācitam||40|| | + | svinnaṁ vā sarpiṣā bhr̥ṣṭaṁ yūṣavadvā vipācitam||40||<br /> |
| | | |
− | pārāvatān kapōtāṁśca lāvān raktākṣavartakān| | + | pārāvatān kapōtāṁśca lāvān raktākṣavartakān| <br /> |
− | śaśān kapiñjalānēṇān hariṇānkālapucchakān||41|| | + | śaśān kapiñjalānēṇān hariṇānkālapucchakān||41||<br /> |
| | | |
− | raktapittē hitān vidyādrasāṁstēṣāṁ prayōjayēt| | + | raktapittē hitān vidyādrasāṁstēṣāṁ prayōjayēt|<br /> |
− | īṣadamlānanamlān vā ghr̥tabhr̥ṣṭān saśarkarān||42|| | + | īṣadamlānanamlān vā ghr̥tabhr̥ṣṭān saśarkarān||42||<br /> |
| | | |
− | kaphānugē yūṣaśākaṁ dadyādvātānugē rasam| | + | kaphānugē yūṣaśākaṁ dadyādvātānugē rasam|<br /> |
− | raktapittē yavāgūnāmataḥ kalpaḥpravakṣyatē||43|| | + | raktapittē yavāgūnāmataḥ kalpaḥpravakṣyatē||43||<br /> |
| | | |
− | shAliShaShTikanIvArakoradUShaprashAntikAH| | + | shAliShaShTikanIvArakoradUShaprashAntikAH| <br /> |
− | shyAmAkashca priya~ggushca bhojanaM raktapittinAm||36|| | + | shyAmAkashca priya~ggushca bhojanaM raktapittinAm||36|| <br /> |
| | | |
− | mudgA masUrAshcaNakAH samakuShThADhakIphalAH| | + | mudgA masUrAshcaNakAH samakuShThADhakIphalAH| <br /> |
− | prashastAH sUpayUShArthe kalpitA raktapittinAm||37|| | + | prashastAH sUpayUShArthe kalpitA raktapittinAm||37||<br /> |
| | | |
− | paTolanimbavetrAgraplakShavetasapallavAH| | + | paTolanimbavetrAgraplakShavetasapallavAH| <br /> |
− | kirAtatiktakaM shAkaM gaNDIraH [9] sakaThillakaH||38|| | + | kirAtatiktakaM shAkaM gaNDIraH [9] sakaThillakaH||38|| <br /> |
| | | |
− | kovidArasya puShpANi kAshmaryasyAtha shAlmaleH| | + | kovidArasya puShpANi kAshmaryasyAtha shAlmaleH| <br /> |
− | annapAnavidhau shAkaM yaccAnyadraktapittanut||39|| | + | annapAnavidhau shAkaM yaccAnyadraktapittanut||39|| <br /> |
| | | |
− | shAkArthaM shAkasAtmyAnAM tacchastaM raktapittinAm| | + | shAkArthaM shAkasAtmyAnAM tacchastaM raktapittinAm| <br /> |
− | svinnaM vA sarpiShA bhRuShTaM yUShavadvA vipAcitam||40|| | + | svinnaM vA sarpiShA bhRuShTaM yUShavadvA vipAcitam||40|| <br /> |
| | | |
− | pArAvatAn kapotAMshca lAvAn raktAkShavartakAn| | + | pArAvatAn kapotAMshca lAvAn raktAkShavartakAn| <br /> |
− | shashAn kapi~jjalAneNAn hariNAnkAlapucchakAn||41|| | + | shashAn kapi~jjalAneNAn hariNAnkAlapucchakAn||41|| <br /> |
| | | |
− | raktapitte hitAn vidyAdrasAMsteShAM prayojayet| | + | raktapitte hitAn vidyAdrasAMsteShAM prayojayet| <br /> |
− | IShadamlAnanamlAn vA ghRutabhRuShTAn sasharkarAn||42|| | + | IShadamlAnanamlAn vA ghRutabhRuShTAn sasharkarAn||42||<br /> |
| | | |
− | kaphAnuge yUShashAkaM dadyAdvAtAnuge rasam| | + | kaphAnuge yUShashAkaM dadyAdvAtAnuge rasam| <br /> |
− | raktapitte yavAgUnAmataH kalpaH pravakShyate||43|| | + | raktapitte yavAgUnAmataH kalpaH pravakShyate||43||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 552: |
Line 552: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | पद्मोत्पलानां किञ्जल्कः पृश्निपर्णी यङ्गुकाः| | + | पद्मोत्पलानां किञ्जल्कः पृश्निपर्णी यङ्गुकाः|<br /> |
− | जले साध्या रसे तस्मिन् पेया स्याद्रक्तपित्तिनाम्||४४|| | + | जले साध्या रसे तस्मिन् पेया स्याद्रक्तपित्तिनाम्||४४||<br /> |
| | | |
− | चन्दनोशीरलोध्राणां रसे तद्वत् नागरे| | + | चन्दनोशीरलोध्राणां रसे तद्वत् नागरे|<br /> |
− | किराततिक्तकोशीरमुस्तानां तद्वदेव च||४५|| | + | किराततिक्तकोशीरमुस्तानां तद्वदेव च||४५||<br /> |
| | | |
− | धातकीधन्वयासाम्बुबिल्वानां वा रसे शृता| | + | धातकीधन्वयासाम्बुबिल्वानां वा रसे शृता|<br /> |
− | मसूरपृश्निपर्ण्योर्वा स्थिरामुद्गरसेऽथ वा||४६|| | + | मसूरपृश्निपर्ण्योर्वा स्थिरामुद्गरसेऽथ वा||४६||<br /> |
| | | |
− | रसे हरेणुकानां वा सघृते सबलारसे| | + | रसे हरेणुकानां वा सघृते सबलारसे|<br /> |
− | सिद्धाः पारावतादीनां रसे वा स्युः पृथक्पृथक्||४७|| | + | सिद्धाः पारावतादीनां रसे वा स्युः पृथक्पृथक्||४७||<br /> |
| | | |
− | इत्युक्ता रक्तपित्तघ्न्यः शीताः समधुशर्कराः| | + | इत्युक्ता रक्तपित्तघ्न्यः शीताः समधुशर्कराः|<br /> |
− | यवाग्वः कल्पना चैषा कार्या मांसरसेष्वपि||४८|| | + | यवाग्वः कल्पना चैषा कार्या मांसरसेष्वपि||४८||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | padmōtpalānāṁ kiñjalkaḥ pr̥śniparṇī priyaṅgukāḥ| | + | padmōtpalānāṁ kiñjalkaḥ pr̥śniparṇī priyaṅgukāḥ| <br /> |
− | jalē sādhyā rasē tasmin pēyā syādraktapittinām||44|| | + | jalē sādhyā rasē tasmin pēyā syādraktapittinām||44|| <br /> |
| | | |
− | candanōśīralōdhrāṇāṁ rasē tadvat sanāgarē| | + | candanōśīralōdhrāṇāṁ rasē tadvat sanāgarē| <br /> |
− | kirātatiktakōśīramustānāṁ tadvadēva ca||45|| | + | kirātatiktakōśīramustānāṁ tadvadēva ca||45||<br /> |
| | | |
− | dhātakīdhanvayāsāmbubilvānāṁ vā rasē śr̥tā| | + | dhātakīdhanvayāsāmbubilvānāṁ vā rasē śr̥tā| <br /> |
− | masūrapr̥śniparṇyōrvāsthirāmudgarasē'tha vā||46|| | + | masūrapr̥śniparṇyōrvāsthirāmudgarasē'tha vā||46||<br /> |
| | | |
− | rasē harēṇukānāṁ vā saghr̥tē sabalārasē| | + | rasē harēṇukānāṁ vā saghr̥tē sabalārasē| <br /> |
− | siddhāḥ pārāvatādīnāṁ rasē vā syuḥ pr̥thakpr̥thak||47|| | + | siddhāḥ pārāvatādīnāṁ rasē vā syuḥ pr̥thakpr̥thak||47|| <br /> |
| | | |
− | ityuktā raktapittaghnyaḥ śītāḥ samadhuśarkarāḥ| | + | ityuktā raktapittaghnyaḥ śītāḥ samadhuśarkarāḥ| <br /> |
− | yavāgvaḥ kalpanā caiṣā kāryā māṁsarasēṣvapi||48|| | + | yavāgvaḥ kalpanā caiṣā kāryā māṁsarasēṣvapi||48||<br /> |
| | | |
− | padmotpalAnAM ki~jjalkaH pRushniparNI priya~ggukAH| | + | padmotpalAnAM ki~jjalkaH pRushniparNI priya~ggukAH| <br /> |
− | jale sAdhyA rase tasmin peyA syAdraktapittinAm||44|| | + | jale sAdhyA rase tasmin peyA syAdraktapittinAm||44|| <br /> |
| | | |
− | candanoshIralodhrANAM rase tadvat sanAgare| | + | candanoshIralodhrANAM rase tadvat sanAgare| <br /> |
− | kirAtatiktakoshIramustAnAM tadvadeva ca||45|| | + | kirAtatiktakoshIramustAnAM tadvadeva ca||45|| <br /> |
| | | |
− | dhAtakIdhanvayAsAmbubilvAnAM vA rase shRutA| | + | dhAtakIdhanvayAsAmbubilvAnAM vA rase shRutA| <br /> |
− | masUrapRushniparNyorvA sthirAmudgarase~atha vA||46|| | + | masUrapRushniparNyorvA sthirAmudgarase~atha vA||46|| <br /> |
| | | |
− | rase hareNukAnAM vA saghRute sabalArase| | + | rase hareNukAnAM vA saghRute sabalArase| <br /> |
− | siddhAH pArAvatAdInAM rase vA syuH pRuthakpRuthak||47|| | + | siddhAH pArAvatAdInAM rase vA syuH pRuthakpRuthak||47|| <br /> |
| | | |
− | ityuktA raktapittaghnyaH shItAH samadhusharkarAH| | + | ityuktA raktapittaghnyaH shItAH samadhusharkarAH| <br /> |
− | yavAgvaH kalpanA caiShA kAryA mAMsaraseShvapi||48|| | + | yavAgvaH kalpanA caiShA kAryA mAMsaraseShvapi||48||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 611: |
Line 611: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | शशः सवास्तुकः शस्तो विबन्धे रक्तपित्तिनाम्| | + | शशः सवास्तुकः शस्तो विबन्धे रक्तपित्तिनाम्|<br /> |
− | वातोल्बणे तित्तिरिः स्यादुदुम्बररसे शृतः||४९|| | + | वातोल्बणे तित्तिरिः स्यादुदुम्बररसे शृतः||४९||<br /> |
| | | |
− | मयूरः प्लक्षनिर्यूहे न्यग्रोधस्य च कुक्कुटः| | + | मयूरः प्लक्षनिर्यूहे न्यग्रोधस्य च कुक्कुटः|<br /> |
− | रसे बिल्वोत्पलादीनांवर्तकक्रकरौ हितौ||५०|| | + | रसे बिल्वोत्पलादीनांवर्तकक्रकरौ हितौ||५०||<br /> |
| | | |
− | तृष्यते तिक्तकैः सिद्धं तृष्णाघ्नं वा फलोदकम्| | + | तृष्यते तिक्तकैः सिद्धं तृष्णाघ्नं वा फलोदकम्| <br /> |
− | सिद्धं विदारिगन्धाद्यैरथवाशृतशीतलम्||५१|| | + | सिद्धं विदारिगन्धाद्यैरथवाशृतशीतलम्||५१||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | śaśaḥ savāstukaḥ śastō vibandhē raktapittinām| | + | śaśaḥ savāstukaḥ śastō vibandhē raktapittinām|<br /> |
− | ātōlbaṇē tittiriḥ syādudumbararasē śr̥taḥ||49|| | + | ātōlbaṇē tittiriḥ syādudumbararasē śr̥taḥ||49||<br /> |
| | | |
− | mayūraḥ plakṣaniryūhē nyagrōdhasya ca kukkuṭaḥ| | + | mayūraḥ plakṣaniryūhē nyagrōdhasya ca kukkuṭaḥ|<br /> |
− | rasē bilvōtpalādīnāṁ vartakakrakarau hitau||50|| | + | rasē bilvōtpalādīnāṁ vartakakrakarau hitau||50|| <br /> |
| | | |
− | tr̥ṣyatē tiktakaiḥ siddhaṁtr̥ṣṇāghnaṁ vā phalōdakam| | + | tr̥ṣyatē tiktakaiḥ siddhaṁtr̥ṣṇāghnaṁ vā phalōdakam|<br /> |
− | siddhaṁ vidārigandhādyairathavā śr̥taśītalam||51|| | + | siddhaṁ vidārigandhādyairathavā śr̥taśītalam||51||<br /> |
| | | |
− | shashaH savAstukaH shasto vibandhe raktapittinAm| | + | shashaH savAstukaH shasto vibandhe raktapittinAm| <br /> |
− | vAtolbaNe tittiriH syAdudumbararase shRutaH||49|| | + | vAtolbaNe tittiriH syAdudumbararase shRutaH||49|| <br /> |
| | | |
− | mayUraH plakShaniryUhe nyagrodhasya ca kukkuTaH| | + | mayUraH plakShaniryUhe nyagrodhasya ca kukkuTaH| <br /> |
− | rase bilvotpalAdInAM [10] vartakakrakarau hitau||50|| | + | rase bilvotpalAdInAM [10] vartakakrakarau hitau||50|| <br /> |
| | | |
− | tRuShyate tiktakaiH siddhaM tRuShNAghnaM vA phalodakam| | + | tRuShyate tiktakaiH siddhaM tRuShNAghnaM vA phalodakam| <br /> |
− | siddhaM vidArigandhAdyairathavA [11] shRutashItalam||51|| | + | siddhaM vidArigandhAdyairathavA [11] shRutashItalam||51||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 648: |
Line 648: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | ज्ञात्वा दोषावनुबलौ बलमाहारमेव च| | + | ज्ञात्वा दोषावनुबलौ बलमाहारमेव च|<br /> |
− | जलं पिपासवे दद्याद्विसर्गादल्पशोऽपि वा||५२|| | + | जलं पिपासवे दद्याद्विसर्गादल्पशोऽपि वा||५२||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | jñātvā dōṣāvanubalau balamāhāramēva ca| | + | jñātvā dōṣāvanubalau balamāhāramēva ca| <br /> |
− | jalaṁ pipāsavē dadyādvisargādalpaśō'pi vā||52|| | + | jalaṁ pipāsavē dadyādvisargādalpaśō'pi vā||52||<br /> |
| | | |
− | j~jAtvA doShAvanubalau balamAhArameva ca| | + | j~jAtvA doShAvanubalau balamAhArameva ca| <br /> |
− | jalaM pipAsave dadyAdvisargAdalpasho~api [12] vA||52|| | + | jalaM pipAsave dadyAdvisargAdalpasho~api [12] vA||52||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 662: |
Line 662: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | निदानं रक्तपित्तस्य यत्किञ्चित् सम्प्रकाशितम्| | + | निदानं रक्तपित्तस्य यत्किञ्चित् सम्प्रकाशितम्|<br /> |
− | जीवितारोग्यकामैस्तन्न सेव्यं रक्तपित्तिभिः||५३|| | + | जीवितारोग्यकामैस्तन्न सेव्यं रक्तपित्तिभिः||५३||<br /> |
| | | |
− | इत्यन्नपानं निर्दिष्टं क्रमशो रक्तपित्तनुत्|५४| | + | इत्यन्नपानं निर्दिष्टं क्रमशो रक्तपित्तनुत्|५४|<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | nidānaṁ raktapittasya yatkiñcit samprakāśitam| | + | nidānaṁ raktapittasya yatkiñcit samprakāśitam|<br /> |
− | jīvitārōgyakāmaistanna sēvyaṁ raktapittibhiḥ||53|| | + | jīvitārōgyakāmaistanna sēvyaṁ raktapittibhiḥ||53||<br /> |
| | | |
− | ityannapānaṁ nirdiṣṭaṁ kramaśō raktapittanut|54| | + | ityannapānaṁ nirdiṣṭaṁ kramaśō raktapittanut|54|<br /> |
| | | |
− | nidAnaM raktapittasya yatki~jcit samprakAshitam| | + | nidAnaM raktapittasya yatki~jcit samprakAshitam| <br /> |
− | jIvitArogyakAmaistanna sevyaM raktapittibhiH||53|| | + | jIvitArogyakAmaistanna sevyaM raktapittibhiH||53|| <br /> |
| | | |
− | ityannapAnaM nirdiShTaM kramasho raktapittanut|54| | + | ityannapAnaM nirdiShTaM kramasho raktapittanut|54|<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 684: |
Line 684: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | वक्ष्यते बहुदोषाणां कार्यं बलवतां च यत्||५४|| | + | वक्ष्यते बहुदोषाणां कार्यं बलवतां च यत्||५४||<br /> |
| | | |
− | अक्षीणबलमांसस्य यस्य सन्तर्पणोत्थितम्| | + | अक्षीणबलमांसस्य यस्य सन्तर्पणोत्थितम्|<br /> |
− | बहुदोषं बलवतो रक्तपित्तं शरीरिणः||५५|| | + | बहुदोषं बलवतो रक्तपित्तं शरीरिणः||५५||<br /> |
| | | |
− | काले संशोधनार्हस्य तद्धरेन्निरुपद्रवम्| | + | काले संशोधनार्हस्य तद्धरेन्निरुपद्रवम्|<br /> |
− | विरेचनेनोर्ध्वभागमधोगं वमनेन च||५६|| | + | विरेचनेनोर्ध्वभागमधोगं वमनेन च||५६||<br /> |
| | | |
− | त्रिवृतामभयां प्राज्ञःफलान्यारग्वधस्य वा| | + | त्रिवृतामभयां प्राज्ञःफलान्यारग्वधस्य वा|<br /> |
− | त्रायमाणां गवाक्ष्या वा मूलमामलकानि वा||५७|| | + | त्रायमाणां गवाक्ष्या वा मूलमामलकानि वा||५७||<br /> |
| | | |
− | विरेचनं प्रयुञ्जीत प्रभूतमधुशर्करम्| | + | विरेचनं प्रयुञ्जीत प्रभूतमधुशर्करम्|<br /> |
− | रसः शस्यते तेषां रक्तपित्ते विशेषतः||५८|| | + | रसः शस्यते तेषां रक्तपित्ते विशेषतः||५८||<br /> |
| | | |
− | वमनं मदनोन्मिश्रो मन्थः सक्षौद्रशर्करः| | + | वमनं मदनोन्मिश्रो मन्थः सक्षौद्रशर्करः| <br /> |
− | सशर्करं वा सलिलमिक्षूणां रस एव वा||५९|| | + | सशर्करं वा सलिलमिक्षूणां रस एव वा||५९||<br /> |
| | | |
− | वत्सकस्य फलं मुस्तं मदनं मधुकं मधु| | + | वत्सकस्य फलं मुस्तं मदनं मधुकं मधु|<br /> |
− | अधोवहे रक्तपित्ते वमनं परमुच्यते||६०|| | + | अधोवहे रक्तपित्ते वमनं परमुच्यते||६०||<br /> |
| | | |
− | ऊर्ध्वगे शुद्धकोष्ठस्य तर्पणादिः क्रमो हितः| | + | ऊर्ध्वगे शुद्धकोष्ठस्य तर्पणादिः क्रमो हितः|<br /> |
− | अधोगते यवाग्वादिर्न चेत्स्यान्मारुतोबली||६१|| | + | अधोगते यवाग्वादिर्न चेत्स्यान्मारुतोबली||६१||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | vakṣyatē bahudōṣāṇāṁ kāryaṁ balavatāṁ ca yat||54|| | + | vakṣyatē bahudōṣāṇāṁ kāryaṁ balavatāṁ ca yat||54|| <br /> |
| | | |
− | akṣīṇabalamāṁsasya yasya santarpaṇōtthitam| | + | akṣīṇabalamāṁsasya yasya santarpaṇōtthitam|<br /> |
− | bahudōṣaṁ balavatō raktapittaṁ śarīriṇaḥ||55|| | + | bahudōṣaṁ balavatō raktapittaṁ śarīriṇaḥ||55|| <br /> |
| | | |
− | kālē saṁśōdhanārhasya taddharēnnirupadravam| | + | kālē saṁśōdhanārhasya taddharēnnirupadravam| <br /> |
− | virēcanēnōrdhvabhāgamadhōgaṁ vamanēna ca||56|| | + | virēcanēnōrdhvabhāgamadhōgaṁ vamanēna ca||56||<br /> |
| | | |
− | trivr̥tāmabhayāṁ prājñaḥ phalānyāragvadhasya vā| | + | trivr̥tāmabhayāṁ prājñaḥ phalānyāragvadhasya vā| <br /> |
− | trāyamāṇāṁ gavākṣyā vā mūlamāmalakāni vā||57|| | + | trāyamāṇāṁ gavākṣyā vā mūlamāmalakāni vā||57||<br /> |
| | | |
− | virēcanaṁ prayuñjīta prabhūtamadhuśarkaram| | + | virēcanaṁ prayuñjīta prabhūtamadhuśarkaram| <br /> |
− | rasaḥ praśasyatē tēṣāṁ raktapittē viśēṣataḥ||58|| | + | rasaḥ praśasyatē tēṣāṁ raktapittē viśēṣataḥ||58||<br /> |
| | | |
− | vamanaṁ madanōnmiśrō manthaḥ sakṣaudraśarkaraḥ| | + | vamanaṁ madanōnmiśrō manthaḥ sakṣaudraśarkaraḥ| <br /> |
− | saśarkaraṁ vā salilamikṣūṇāṁ rasa ēva vā||59|| | + | saśarkaraṁ vā salilamikṣūṇāṁ rasa ēva vā||59||<br /> |
| | | |
− | vatsakasya phalaṁ mustaṁ madanaṁ madhukaṁ madhu| | + | vatsakasya phalaṁ mustaṁ madanaṁ madhukaṁ madhu| <br /> |
− | adhōvahē raktapittē vamanaṁ paramucyatē||60|| | + | adhōvahē raktapittē vamanaṁ paramucyatē||60||<br /> |
| | | |
− | ūrdhvagē śuddhakōṣṭhasya tarpaṇādiḥ kramō hitaḥ| | + | ūrdhvagē śuddhakōṣṭhasya tarpaṇādiḥ kramō hitaḥ| <br /> |
− | adhōgatē yavāgvādirna cētsyānmārutō balī||61|| | + | adhōgatē yavāgvādirna cētsyānmārutō balī||61||<br /> |
| | | |
− | vakShyate bahudoShANAM kAryaM balavatAM ca yat||54|| | + | vakShyate bahudoShANAM kAryaM balavatAM ca yat||54|| <br /> |
| | | |
− | akShINabalamAMsasya yasya santarpaNotthitam| | + | akShINabalamAMsasya yasya santarpaNotthitam| <br /> |
− | bahudoShaM balavato raktapittaM sharIriNaH||55|| | + | bahudoShaM balavato raktapittaM sharIriNaH||55|| <br /> |
| | | |
− | kAle saMshodhanArhasya taddharennirupadravam| | + | kAle saMshodhanArhasya taddharennirupadravam| <br /> |
− | virecanenordhvabhAgamadhogaM vamanena ca||56|| | + | virecanenordhvabhAgamadhogaM vamanena ca||56|| <br /> |
| | | |
− | trivRutAmabhayAM prAj~jaH phalAnyAragvadhasya vA| | + | trivRutAmabhayAM prAj~jaH phalAnyAragvadhasya vA| <br /> |
− | trAyamANAM gavAkShyA vA mUlamAmalakAni vA||57|| | + | trAyamANAM gavAkShyA vA mUlamAmalakAni vA||57|| <br /> |
| | | |
− | virecanaM prayu~jjIta prabhUtamadhusharkaram| | + | virecanaM prayu~jjIta prabhUtamadhusharkaram| <br /> |
− | rasaH prashasyate teShAM raktapitte visheShataH||58|| | + | rasaH prashasyate teShAM raktapitte visheShataH||58|| <br /> |
| | | |
− | vamanaM madanonmishro manthaH sakShaudrasharkaraH| | + | vamanaM madanonmishro manthaH sakShaudrasharkaraH| <br /> |
− | sasharkaraM vA salilamikShUNAM rasa eva vA||59|| | + | sasharkaraM vA salilamikShUNAM rasa eva vA||59|| <br /> |
| | | |
− | vatsakasya phalaM mustaM madanaM madhukaM madhu| | + | vatsakasya phalaM mustaM madanaM madhukaM madhu| <br /> |
− | adhovahe raktapitte [13] vamanaM paramucyate||60|| | + | adhovahe raktapitte [13] vamanaM paramucyate||60||<br /> |
| | | |
− | Urdhvage shuddhakoShThasya tarpaNAdiH kramo hitaH| | + | Urdhvage shuddhakoShThasya tarpaNAdiH kramo hitaH| <br /> |
− | adhogate yavAgvAdirna cetsyAnmAruto balI||61|| | + | adhogate yavAgvAdirna cetsyAnmAruto balI||61||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 771: |
Line 771: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | बलमांसपरिक्षीणं शोकभाराध्वकर्शितम्| | + | बलमांसपरिक्षीणं शोकभाराध्वकर्शितम्|<br /> |
− | ज्वलनादित्यसन्तप्तमन्यैर्वा क्षीणमामयैः||६२|| | + | ज्वलनादित्यसन्तप्तमन्यैर्वा क्षीणमामयैः||६२||<br /> |
| | | |
− | गर्भिणीं स्थविरं बालं रूक्षाल्पप्रमिताशिनम्| | + | गर्भिणीं स्थविरं बालं रूक्षाल्पप्रमिताशिनम्|<br /> |
− | अवम्यमविरेच्यं वा यं पश्येद्रक्तपित्तिनम्||६३|| | + | अवम्यमविरेच्यं वा यं पश्येद्रक्तपित्तिनम्||६३||<br /> |
| | | |
− | शोषेण सानुबन्धं वा तस्य संशमनी या| | + | शोषेण सानुबन्धं वा तस्य संशमनी या|<br /> |
− | शस्यते रक्तपित्तस्य परं साऽथ प्रवक्ष्यते||६४|| | + | शस्यते रक्तपित्तस्य परं साऽथ प्रवक्ष्यते||६४||<br /> |
| | | |
− | अटरूषकमृद्वीकापथ्याक्वाथः सशर्करः| | + | अटरूषकमृद्वीकापथ्याक्वाथः सशर्करः|<br /> |
− | मधुमिश्रः श्वासकासरक्तपित्तनिबर्हणः||६५|| | + | मधुमिश्रः श्वासकासरक्तपित्तनिबर्हणः||६५||<br /> |
| | | |
− | अटरूषकनिर्यूहे प्रियङ्गुं मृत्तिकाञ्जने| | + | अटरूषकनिर्यूहे प्रियङ्गुं मृत्तिकाञ्जने| <br /> |
− | विनीयलोध्रं क्षौद्रं च रक्तपित्तहरं पिबेत्||६६|| | + | विनीयलोध्रं क्षौद्रं च रक्तपित्तहरं पिबेत्||६६||<br /> |
| | | |
− | पद्मकं पद्मकिञ्जल्कं दूर्वां वास्तूकमुत्पलम्| | + | पद्मकं पद्मकिञ्जल्कं दूर्वां वास्तूकमुत्पलम्| <br /> |
− | नागपुष्पं च लोध्रं च तेनैव विधिना पिबेत्||६७|| | + | नागपुष्पं च लोध्रं च तेनैव विधिना पिबेत्||६७||<br /> |
| | | |
− | प्रपौण्डरीकं मधुकं मधु चाश्वशकृद्रसे| | + | प्रपौण्डरीकं मधुकं मधु चाश्वशकृद्रसे|<br /> |
− | यवासभृङ्गरजसोर्मूलं वा गोशकृद्रसे||६८|| | + | यवासभृङ्गरजसोर्मूलं वा गोशकृद्रसे||६८||<br /> |
| | | |
− | विनीय रक्तपित्तघ्नं पेयं स्यात्तण्डुलाम्बुना| | + | विनीय रक्तपित्तघ्नं पेयं स्यात्तण्डुलाम्बुना|<br /> |
− | युक्तं वा मघुसर्पिर्भ्यां लिह्याद्गोश्वशकृद्रसम्||६९|| | + | युक्तं वा मघुसर्पिर्भ्यां लिह्याद्गोश्वशकृद्रसम्||६९||<br /> |
| | | |
− | खदिरस्य प्रियङ्गूणां कोविदारस्य शाल्मलेः| | + | खदिरस्य प्रियङ्गूणां कोविदारस्य शाल्मलेः|<br /> |
− | पुष्पचूर्णानि मधुना लिह्यान्ना रक्तपित्तिकः||७०|| | + | पुष्पचूर्णानि मधुना लिह्यान्ना रक्तपित्तिकः||७०|| <br /> |
| | | |
− | शृङ्गाटकानां लाजानां मुस्तखर्जूरयोरपि| | + | शृङ्गाटकानां लाजानां मुस्तखर्जूरयोरपि| <br /> |
− | लिह्याच्चूर्णानि मधुना पद्मानां केशरस्य च||७१|| | + | लिह्याच्चूर्णानि मधुना पद्मानां केशरस्य च||७१||<br /> |
| | | |
− | धन्वजानामसृग्लिह्यान्मधुना मृगपक्षिणाम्| | + | धन्वजानामसृग्लिह्यान्मधुना मृगपक्षिणाम्|<br /> |
− | सक्षौद्रं ग्रथिते रक्ते लिह्यात् पारावतं शकृत्||७२|| | + | सक्षौद्रं ग्रथिते रक्ते लिह्यात् पारावतं शकृत्||७२||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
| balamāṁsaparikṣīṇaṁ śōkabhārādhvakarśitam | | balamāṁsaparikṣīṇaṁ śōkabhārādhvakarśitam |
− | jvalanādityasantaptamanyairvā kṣīṇamāmayaiḥ||62|| | + | jvalanādityasantaptamanyairvā kṣīṇamāmayaiḥ||62||<br /> |
| | | |
− | garbhiṇīṁ sthaviraṁ bālaṁ rūkṣālpapramitāśinam| | + | garbhiṇīṁ sthaviraṁ bālaṁ rūkṣālpapramitāśinam|<br /> |
− | avamyamavirēcyaṁ vā yaṁ paśyēdraktapittinam||63|| | + | avamyamavirēcyaṁ vā yaṁ paśyēdraktapittinam||63||<br /> |
| | | |
− | śōṣēṇa sānubandhaṁ vā tasya saṁśamanī kriyā| | + | śōṣēṇa sānubandhaṁ vā tasya saṁśamanī kriyā|<br /> |
− | śasyatē raktapittasya paraṁ sā'tha pravakṣyatē||64|| | + | śasyatē raktapittasya paraṁ sā'tha pravakṣyatē||64||<br /> |
| | | |
− | aṭarūṣakamr̥dvīkāpathyākvāthaḥ saśarkaraḥ| | + | aṭarūṣakamr̥dvīkāpathyākvāthaḥ saśarkaraḥ|<br /> |
− | madhumiśraḥ śvāsakāsaraktapittanibarhaṇaḥ||65|| | + | madhumiśraḥ śvāsakāsaraktapittanibarhaṇaḥ||65||<br /> |
| | | |
− | aṭarūṣakaniryūhē priyaṅguṁ mr̥ttikāñjanē| | + | aṭarūṣakaniryūhē priyaṅguṁ mr̥ttikāñjanē| <br /> |
− | vinīya lōdhraṁ kṣaudraṁ ca raktapittaharaṁ pibēt||66|| | + | vinīya lōdhraṁ kṣaudraṁ ca raktapittaharaṁ pibēt||66||<br /> |
| | | |
− | padmakaṁ padmakiñjalkaṁ dūrvāṁ vāstūkamutpalam| | + | padmakaṁ padmakiñjalkaṁ dūrvāṁ vāstūkamutpalam| <br /> |
− | nāgapuṣpaṁ ca lōdhraṁ ca tēnaiva vidhinā pibēt||67|| | + | nāgapuṣpaṁ ca lōdhraṁ ca tēnaiva vidhinā pibēt||67||<br /> |
| | | |
− | prapauṇḍarīkaṁ madhukaṁ madhu cāśvaśakr̥drasē| | + | prapauṇḍarīkaṁ madhukaṁ madhu cāśvaśakr̥drasē| <br /> |
− | yavāsabhr̥ṅgarajasōrmūlaṁ vā gōśakr̥drasē||68|| | + | yavāsabhr̥ṅgarajasōrmūlaṁ vā gōśakr̥drasē||68|| <br /> |
| | | |
− | vinīya raktapittaghnaṁ pēyaṁ syāttaṇḍulāmbunā| | + | vinīya raktapittaghnaṁ pēyaṁ syāttaṇḍulāmbunā| <br /> |
− | yuktaṁ vā maghusarpirbhyāṁ lihyādgōśvaśakr̥drasam||69|| | + | yuktaṁ vā maghusarpirbhyāṁ lihyādgōśvaśakr̥drasam||69||<br /> |
| | | |
− | khadirasya priyaṅgūṇāṁ kōvidārasya śālmalēḥ| | + | khadirasya priyaṅgūṇāṁ kōvidārasya śālmalēḥ| <br /> |
− | puṣpacūrṇāni madhunā lihyānnā raktapittikaḥ||70|| | + | puṣpacūrṇāni madhunā lihyānnā raktapittikaḥ||70||<br /> |
| | | |
− | śr̥ṅgāṭakānāṁ lājānāṁ mustakharjūrayōrapi| | + | śr̥ṅgāṭakānāṁ lājānāṁ mustakharjūrayōrapi| <br /> |
− | lihyāccūrṇāni madhunā padmānāṁ kēśarasya ca||71|| | + | lihyāccūrṇāni madhunā padmānāṁ kēśarasya ca||71||<br /> |
| | | |
− | dhanvajānāmasr̥glihyānmadhunā mr̥gapakṣiṇām| | + | dhanvajānāmasr̥glihyānmadhunā mr̥gapakṣiṇām|<br /> |
− | sakṣaudraṁ grathitē raktē lihyāt pārāvataṁ śakr̥t||72|| | + | sakṣaudraṁ grathitē raktē lihyāt pārāvataṁ śakr̥t||72||<br /> |
| | | |
− | balamAMsaparikShINaM shokabhArAdhvakarshitam| | + | balamAMsaparikShINaM shokabhArAdhvakarshitam| <br /> |
− | jvalanAdityasantaptamanyairvA kShINamAmayaiH||62|| | + | jvalanAdityasantaptamanyairvA kShINamAmayaiH||62|| <br /> |
| | | |
− | garbhiNIM sthaviraM bAlaM rUkShAlpapramitAshinam| | + | garbhiNIM sthaviraM bAlaM rUkShAlpapramitAshinam| <br /> |
− | avamyamavirecyaM vA yaM pashyedraktapittinam||63|| | + | avamyamavirecyaM vA yaM pashyedraktapittinam||63|| <br /> |
| | | |
− | shoSheNa sAnubandhaM vA tasya saMshamanI kriyA| | + | shoSheNa sAnubandhaM vA tasya saMshamanI kriyA| <br /> |
− | shasyate raktapittasya paraM sA~atha pravakShyate||64|| | + | shasyate raktapittasya paraM sA~atha pravakShyate||64|| <br /> |
| | | |
− | aTarUShakamRudvIkApathyAkvAthaH sasharkaraH| | + | aTarUShakamRudvIkApathyAkvAthaH sasharkaraH| <br /> |
− | madhumishraH shvAsakAsaraktapittanibarhaNaH||65|| | + | madhumishraH shvAsakAsaraktapittanibarhaNaH||65|| <br /> |
| | | |
− | aTarUShakaniryUhe priya~gguM mRuttikA~jjane| | + | aTarUShakaniryUhe priya~gguM mRuttikA~jjane| <br /> |
− | vinIya lodhraM kShaudraM ca raktapittaharaM pibet||66|| | + | vinIya lodhraM kShaudraM ca raktapittaharaM pibet||66|| <br /> |
| | | |
− | padmakaM padmaki~jjalkaM dUrvAM vAstUkamutpalam| | + | padmakaM padmaki~jjalkaM dUrvAM vAstUkamutpalam| <br /> |
− | nAgapuShpaM ca lodhraM ca tenaiva vidhinA pibet||67|| | + | nAgapuShpaM ca lodhraM ca tenaiva vidhinA pibet||67|| <br /> |
| | | |
− | prapauNDarIkaM madhukaM madhu cAshvashakRudrase| | + | prapauNDarIkaM madhukaM madhu cAshvashakRudrase| <br /> |
− | yavAsabhRu~ggarajasormUlaM vA goshakRudrase||68|| | + | yavAsabhRu~ggarajasormUlaM vA goshakRudrase||68|| <br /> |
| | | |
− | vinIya raktapittaghnaM peyaM syAttaNDulAmbunA| | + | vinIya raktapittaghnaM peyaM syAttaNDulAmbunA| <br /> |
− | yuktaM vA maghusarpirbhyAM lihyAdgoshvashakRudrasam||69|| | + | yuktaM vA maghusarpirbhyAM lihyAdgoshvashakRudrasam||69|| <br /> |
| | | |
− | khadirasya priya~ggUNAM kovidArasya shAlmaleH| | + | khadirasya priya~ggUNAM kovidArasya shAlmaleH| <br /> |
− | puShpacUrNAni madhunA lihyAnnA raktapittikaH||70|| | + | puShpacUrNAni madhunA lihyAnnA raktapittikaH||70|| <br /> |
| | | |
− | shRu~ggATakAnAM lAjAnAM mustakharjUrayorapi| | + | shRu~ggATakAnAM lAjAnAM mustakharjUrayorapi| <br /> |
− | lihyAccUrNAni madhunA padmAnAM kesharasya ca||71|| | + | lihyAccUrNAni madhunA padmAnAM kesharasya ca||71|| <br /> |
| | | |
− | dhanvajAnAmasRuglihyAnmadhunA mRugapakShiNAm| | + | dhanvajAnAmasRuglihyAnmadhunA mRugapakShiNAm| <br /> |
− | sakShaudraM grathite rakte lihyAt pArAvataM shakRut||72|| | + | sakShaudraM grathite rakte lihyAt pArAvataM shakRut||72||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 889: |
Line 889: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | उशीरकालीयकलोध्रपद्मकप्रियङ्गुकाकट्फलशङ्खगैरिकाः| | + | उशीरकालीयकलोध्रपद्मकप्रियङ्गुकाकट्फलशङ्खगैरिकाः|<br /> |
− | पृथक् पृथक् चन्दनतुल्यभागिकाःशर्करास्तण्डुलधावनाप्लुताः||७३|| | + | पृथक् पृथक् चन्दनतुल्यभागिकाःशर्करास्तण्डुलधावनाप्लुताः||७३||<br /> |
| | | |
− | रक्तं सपित्तं तमकं पिपासां दाहं च पीताः शमयन्ति सद्यः| | + | रक्तं सपित्तं तमकं पिपासां दाहं च पीताः शमयन्ति सद्यः|<br /> |
− | किराततिक्तं क्रमुकं समुस्तं कमलोत्पले च||७४|| | + | किराततिक्तं क्रमुकं समुस्तं कमलोत्पले च||७४|| <br /> |
| | | |
− | ह्रीबेरमूलानि पटोलपत्रं दुरालभा पर्पटको मृणालम्| | + | ह्रीबेरमूलानि पटोलपत्रं दुरालभा पर्पटको मृणालम्| <br /> |
− | धनञ्जयोदुम्बरवेतसत्वङ्न्यग्रोधशालेययवासकत्वक्||७५|| | + | धनञ्जयोदुम्बरवेतसत्वङ्न्यग्रोधशालेययवासकत्वक्||७५||<br /> |
| | | |
− | तुगालतावेतसतण्डुलीयंससारिवंमोचरसः समङ्गा| | + | तुगालतावेतसतण्डुलीयंससारिवंमोचरसः समङ्गा| <br /> |
− | पृथक् पृथक् चन्दनयोजितानि तेनैव कल्पेन हितानि तत्र||७६|| | + | पृथक् पृथक् चन्दनयोजितानि तेनैव कल्पेन हितानि तत्र||७६||<br /> |
| | | |
− | निशिस्थिता वा स्वरसीकृता वा कल्कीकृतावा मृदिताः शृता वा| | + | निशिस्थिता वा स्वरसीकृता वा कल्कीकृतावा मृदिताः शृता वा|<br /> |
− | एते समस्ता गणशः पृथग्वा रक्तं सपित्तं शमयन्ति योगाः||७७|| | + | एते समस्ता गणशः पृथग्वा रक्तं सपित्तं शमयन्ति योगाः||७७||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | uśīrakālīyakalōdhrapadmakapriyaṅgukākaṭphalaśaṅkhagairikāḥ| | + | uśīrakālīyakalōdhrapadmakapriyaṅgukākaṭphalaśaṅkhagairikāḥ| <br /> |
− | pr̥thak pr̥thak candanatulyabhāgikāḥ saśarkarāstaṇḍuladhāvanāplutāḥ||73|| | + | pr̥thak pr̥thak candanatulyabhāgikāḥ saśarkarāstaṇḍuladhāvanāplutāḥ||73|| <br /> |
| | | |
− | raktaṁ sapittaṁ tamakaṁ pipāsāṁ dāhaṁ ca pītāḥ śamayanti sadyaḥ| | + | raktaṁ sapittaṁ tamakaṁ pipāsāṁ dāhaṁ ca pītāḥ śamayanti sadyaḥ| <br /> |
− | kirātatiktaṁ kramukaṁ samustaṁ rapauṇḍarīkaṁ kamalōtpalē ca||74|| | + | kirātatiktaṁ kramukaṁ samustaṁ rapauṇḍarīkaṁ kamalōtpalē ca||74|| <br /> |
| | | |
− | hrībēramūlāni paṭōlapatraṁ durālabhā parpaṭakō mr̥ṇālam| | + | hrībēramūlāni paṭōlapatraṁ durālabhā parpaṭakō mr̥ṇālam| <br /> |
− | dhanañjayōdumbaravētasatvaṅnyagrōdhaśālēyayavāsakatvak||75|| | + | dhanañjayōdumbaravētasatvaṅnyagrōdhaśālēyayavāsakatvak||75||<br /> |
| | | |
− | tugālatāvētasataṇḍulīyaṁ sasārivaṁ mōcarasaḥ samaṅgā| | + | tugālatāvētasataṇḍulīyaṁ sasārivaṁ mōcarasaḥ samaṅgā| <br /> |
− | pr̥thak pr̥thak candanayōjitāni tēnaiva kalpēna hitāni tatra||76|| | + | pr̥thak pr̥thak candanayōjitāni tēnaiva kalpēna hitāni tatra||76|| <br /> |
| | | |
− | niśi sthitā vā svarasīkr̥tā vā kalkīkr̥tā vā mr̥ditāḥ śr̥tā vā| | + | niśi sthitā vā svarasīkr̥tā vā kalkīkr̥tā vā mr̥ditāḥ śr̥tā vā| <br /> |
− | ētē samastā gaṇaśaḥ pr̥thagvā raktaṁ sapittaṁ śamayanti yōgāḥ||77|| | + | ētē samastā gaṇaśaḥ pr̥thagvā raktaṁ sapittaṁ śamayanti yōgāḥ||77||<br /> |
| | | |
− | ushIrakAlIyakalodhrapadmakapriya~ggukAkaTphalasha~gkhagairikAH| | + | ushIrakAlIyakalodhrapadmakapriya~ggukAkaTphalasha~gkhagairikAH| <br /> |
− | pRuthak pRuthak candanatulyabhAgikAH sasharkarAstaNDuladhAvanAplutAH||73|| | + | pRuthak pRuthak candanatulyabhAgikAH sasharkarAstaNDuladhAvanAplutAH||73|| <br /> |
| | | |
− | raktaM sapittaM tamakaM pipAsAM dAhaM ca pItAH shamayanti sadyaH| | + | raktaM sapittaM tamakaM pipAsAM dAhaM ca pItAH shamayanti sadyaH| <br /> |
− | kirAtatiktaM kramukaM samustaM prapauNDarIkaM kamalotpale ca||74|| | + | kirAtatiktaM kramukaM samustaM prapauNDarIkaM kamalotpale ca||74|| <br /> |
| | | |
− | hrIberamUlAni paTolapatraM durAlabhA parpaTako mRuNAlam| | + | hrIberamUlAni paTolapatraM durAlabhA parpaTako mRuNAlam| <br /> |
− | dhana~jjayodumbaravetasatva~gnyagrodhashAleyayavAsakatvak||75|| | + | dhana~jjayodumbaravetasatva~gnyagrodhashAleyayavAsakatvak||75|| <br /> |
| | | |
− | tugAlatAvetasataNDulIyaM [15] sasArivaM mocarasaH sama~ggA| | + | tugAlatAvetasataNDulIyaM [15] sasArivaM mocarasaH sama~ggA| <br /> |
− | pRuthak pRuthak candanayojitAni tenaiva kalpena hitAni tatra||76|| | + | pRuthak pRuthak candanayojitAni tenaiva kalpena hitAni tatra||76||<br /> |
| | | |
− | nishi sthitA vA svarasIkRutA vA kalkIkRutA [16] vA mRuditAH shRutA vA| | + | nishi sthitA vA svarasIkRutA vA kalkIkRutA [16] vA mRuditAH shRutA vA| <br /> |
− | ete samastA gaNashaH pRuthagvA raktaM sapittaM shamayanti [17] yogAH||77|| | + | ete samastA gaNashaH pRuthagvA raktaM sapittaM shamayanti [17] yogAH||77||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 941: |
Line 941: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | मुद्गाः सलाजाःसयवाः कृष्णाः सोशीरमुस्ताःसह चन्दनेन| | + | मुद्गाः सलाजाःसयवाः कृष्णाः सोशीरमुस्ताःसह चन्दनेन| <br /> |
− | बलाजले पर्युषिताः कषाया रक्तं सपित्तं शमयन्त्युदीर्णम्||७८|| | + | बलाजले पर्युषिताः कषाया रक्तं सपित्तं शमयन्त्युदीर्णम्||७८||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | mudgāḥ salājāḥ sayavāḥ sakr̥ṣṇāḥ sōśīramustāḥ | + | mudgāḥ salājāḥ sayavāḥ sakr̥ṣṇāḥ sōśīramustāḥ saha candanēna|<br /> |
− | saha candanēna|balājalē paryuṣitāḥ kaṣāyā raktaṁ | + | balājalē paryuṣitāḥ kaṣāyā raktaṁ sapittaṁ śamayantyudīrṇam||78||<br /> |
− | sapittaṁ śamayantyudīrṇam||78|| | |
| | | |
− | mudgAH salAjAH sayavAH sakRuShNAH soshIramustAH saha candanena| | + | mudgAH salAjAH sayavAH sakRuShNAH soshIramustAH saha candanena| <br /> |
− | balAjale paryuShitAH kaShAyA raktaM sapittaM shamayantyudIrNam||78|| | + | balAjale paryuShitAH kaShAyA raktaM sapittaM shamayantyudIrNam||78||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 956: |
Line 955: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | वैदूर्यमुक्तामणिगैरिकाणां मृच्छङ्खहेमामलकोदकानाम्| | + | वैदूर्यमुक्तामणिगैरिकाणां मृच्छङ्खहेमामलकोदकानाम्|<br /> |
− | मधूदकस्येक्षुरसस्य चैव पानाच्छमं गच्छति रक्तपित्तम्||७९|| | + | मधूदकस्येक्षुरसस्य चैव पानाच्छमं गच्छति रक्तपित्तम्||७९||<br /> |
| | | |
− | उशीरपद्मोत्पलचन्दनानां पक्वस्य लोष्टस्य च यः प्रसादः सशर्करः | + | उशीरपद्मोत्पलचन्दनानां पक्वस्य लोष्टस्य च यः प्रसादः <br />सशर्करः |
− | क्षौद्रयुतः सुशीतो रक्तातियोगप्रशमाय देयः||८०|| | + | क्षौद्रयुतः सुशीतो रक्तातियोगप्रशमाय देयः||८०||<br /> |
| | | |
− | प्रियङ्गुकाचन्दनलोध्रसारिवामधूकमुस्ताभयधातकीजलम्| | + | प्रियङ्गुकाचन्दनलोध्रसारिवामधूकमुस्ताभयधातकीजलम्| <br /> |
− | समृत्प्रसादं सह यष्टिकाम्बुना सशर्करं रक्तनिबर्हणं परम्||८१|| | + | समृत्प्रसादं सह यष्टिकाम्बुना सशर्करं रक्तनिबर्हणं परम्||८१||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | vaidūryamuktāmaṇigairikāṇāṁ mr̥cchaṅkhahēmāmalakōdakānām| | + | vaidūryamuktāmaṇigairikāṇāṁ mr̥cchaṅkhahēmāmalakōdakānām| <br /> |
− | madhūdakasyēkṣurasasya caiva pānācchamaṁ gacchati raktapittam||79|| | + | madhūdakasyēkṣurasasya caiva pānācchamaṁ gacchati raktapittam||79|| <br /> |
| | | |
− | uśīrapadmōtpalacandanānāṁ pakvasya lōṣṭasya ca yaḥ prasādaḥ| | + | uśīrapadmōtpalacandanānāṁ pakvasya lōṣṭasya ca yaḥ prasādaḥ| <br /> |
− | saśarkaraḥ kṣaudrayutaḥ suśītō raktātiyōgapraśamāya dēyaḥ||80|| | + | saśarkaraḥ kṣaudrayutaḥ suśītō raktātiyōgapraśamāya dēyaḥ||80||<br /> |
| | | |
− | priyaṅgukācandanalōdhrasārivāmadhūkamustābhayadhātakījalam| | + | priyaṅgukācandanalōdhrasārivāmadhūkamustābhayadhātakījalam| <br /> |
− | samr̥tprasādaṁ saha yaṣṭikāmbunā saśarkaraṁ raktanibarhaṇaṁ param||81|| | + | samr̥tprasādaṁ saha yaṣṭikāmbunā saśarkaraṁ raktanibarhaṇaṁ param||81||<br /> |
| | | |
− | vaidUryamuktAmaNigairikANAM mRuccha~gkhahemAmalakodakAnAm| | + | vaidUryamuktAmaNigairikANAM mRuccha~gkhahemAmalakodakAnAm| <br /> |
− | madhUdakasyekShurasasya caiva pAnAcchamaM gacchati raktapittam||79|| | + | madhUdakasyekShurasasya caiva pAnAcchamaM gacchati raktapittam||79|| <br /> |
| | | |
− | ushIrapadmotpalacandanAnAM pakvasya loShTasya ca yaH prasAdaH| | + | ushIrapadmotpalacandanAnAM pakvasya loShTasya ca yaH prasAdaH| <br /> |
− | sasharkaraH kShaudrayutaH sushIto raktAtiyogaprashamAya deyaH||80|| | + | sasharkaraH kShaudrayutaH sushIto raktAtiyogaprashamAya deyaH||80|| <br /> |
| | | |
− | priya~ggukAcandanalodhrasArivAmadhUkamustAbhayadhAtakIjalam| | + | priya~ggukAcandanalodhrasArivAmadhUkamustAbhayadhAtakIjalam| <br /> |
− | samRutprasAdaM saha yaShTikAmbunA [20] sasharkaraM raktanibarhaNaM param||81|| | + | samRutprasAdaM saha yaShTikAmbunA [20] sasharkaraM raktanibarhaNaM param||81||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 992: |
Line 991: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | कषाययोगैर्विविधैर्यथोक्तैर्दीप्तेऽनले श्लेष्मणि निर्जिते च| | + | कषाययोगैर्विविधैर्यथोक्तैर्दीप्तेऽनले श्लेष्मणि निर्जिते च| <br /> |
− | यद्रक्तपित्तं प्रशमं न याति तत्रानिलःस्यादनु तत्र कार्यम्||८२|| | + | यद्रक्तपित्तं प्रशमं न याति तत्रानिलःस्यादनु तत्र कार्यम्||८२|| <br /> |
| | | |
− | छागं पयः स्यात् परमं प्रयोगे गव्यं शृतं पञ्चगुणे जले वा| | + | छागं पयः स्यात् परमं प्रयोगे गव्यं शृतं पञ्चगुणे जले वा| <br /> |
− | सशर्करं माक्षिकसम्प्रयुक्तं विदारिगन्धादिगणैः शृतं वा||८३|| | + | सशर्करं माक्षिकसम्प्रयुक्तं विदारिगन्धादिगणैः शृतं वा||८३||<br /> |
| | | |
− | द्राक्षाशृतं नागरकैःशृतं वा बलाशृतं गोक्षुरकैः शृतं वा| | + | द्राक्षाशृतं नागरकैःशृतं वा बलाशृतं गोक्षुरकैः शृतं वा| <br /> |
− | सजीवकं सर्षभकं ससर्पिः पयः प्रयोज्यं सितया शृतं वा||८४|| | + | सजीवकं सर्षभकं ससर्पिः पयः प्रयोज्यं सितया शृतं वा||८४||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | kaṣāyayōgairvividhairyathōktairdīptē'nalē ślēṣmaṇi nirjitē ca| | + | kaṣāyayōgairvividhairyathōktairdīptē'nalē ślēṣmaṇi nirjitē ca|<br /> |
− | yadraktapittaṁ praśamaṁ na yāti tatrānilaḥ syādanu tatra kāryam||82|| | + | yadraktapittaṁ praśamaṁ na yāti tatrānilaḥ syādanu tatra kāryam||82||<br /> |
| | | |
− | chāgaṁ payaḥ syāt paramaṁ prayōgē gavyaṁ śr̥taṁ pañcaguṇē jalē vā| | + | chāgaṁ payaḥ syāt paramaṁ prayōgē gavyaṁ śr̥taṁ pañcaguṇē jalē vā| <br /> |
− | saśarkaraṁ mākṣikasamprayuktaṁ vidārigandhādigaṇaiḥ śr̥taṁ vā||83|| | + | saśarkaraṁ mākṣikasamprayuktaṁ vidārigandhādigaṇaiḥ śr̥taṁ vā||83||<br /> |
| | | |
− | drākṣāśr̥taṁ nāgarakaiḥ śr̥taṁ vā balāśr̥taṁ gōkṣurakaiḥ śr̥taṁ vā| | + | drākṣāśr̥taṁ nāgarakaiḥ śr̥taṁ vā balāśr̥taṁ gōkṣurakaiḥ śr̥taṁ vā| <br /> |
− | sajīvakaṁ sarṣabhakaṁ sasarpiḥ payaḥ prayōjyaṁ sitayā śr̥taṁ vā||84|| | + | sajīvakaṁ sarṣabhakaṁ sasarpiḥ payaḥ prayōjyaṁ sitayā śr̥taṁ vā||84||<br /> |
| | | |
− | kaShAyayogairvividhairyathoktairdIpte~anale shleShmaNi nirjite ca| | + | kaShAyayogairvividhairyathoktairdIpte~anale shleShmaNi nirjite ca| <br /> |
− | yadraktapittaM prashamaM na yAti tatrAnilaH syAdanu tatra kAryam||82|| | + | yadraktapittaM prashamaM na yAti tatrAnilaH syAdanu tatra kAryam||82|| <br /> |
| | | |
− | chAgaM payaH syAt paramaM prayoge gavyaM shRutaM pa~jcaguNe jale vA| | + | chAgaM payaH syAt paramaM prayoge gavyaM shRutaM pa~jcaguNe jale vA| <br /> |
− | sasharkaraM mAkShikasamprayuktaM vidArigandhAdigaNaiH shRutaM vA||83|| | + | sasharkaraM mAkShikasamprayuktaM vidArigandhAdigaNaiH shRutaM vA||83|| <br /> |
| | | |
− | drAkShAshRutaM nAgarakaiH shRutaM vA balAshRutaM gokShurakaiH shRutaM vA| | + | drAkShAshRutaM nAgarakaiH shRutaM vA balAshRutaM gokShurakaiH shRutaM vA| <br /> |
− | sajIvakaM sarShabhakaM sasarpiH payaH prayojyaM sitayA shRutaM vA||84|| | + | sajIvakaM sarShabhakaM sasarpiH payaH prayojyaM sitayA shRutaM vA||84||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,035: |
Line 1,034: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | शतावरीगोक्षुरकैः शृतं वा शृतं पयो वाऽप्यथ पर्णिनीभिः| | + | शतावरीगोक्षुरकैः शृतं वा शृतं पयो वाऽप्यथ पर्णिनीभिः| <br /> |
− | रक्तं निहन्त्याशु विशेषतस्तु यन्मूत्रमार्गात् सरुजं याति||८५|| | + | रक्तं निहन्त्याशु विशेषतस्तु यन्मूत्रमार्गात् सरुजं याति||८५||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | śatāvarīgōkṣurakaiḥ śr̥taṁ vā śr̥taṁ payō vā'pyatha parṇinībhiḥ| | + | śatāvarīgōkṣurakaiḥ śr̥taṁ vā śr̥taṁ payō vā'pyatha parṇinībhiḥ| <br /> |
− | raktaṁ nihantyāśu viśēṣatastu yanmūtramārgāt sarujaṁ prayāti||85|| | + | raktaṁ nihantyāśu viśēṣatastu yanmūtramārgāt sarujaṁ prayāti||85||<br /> |
| | | |
− | shatAvarIgokShurakaiH shRutaM vA shRutaM payo vA~apyatha parNinIbhiH| | + | shatAvarIgokShurakaiH shRutaM vA shRutaM payo vA~apyatha parNinIbhiH| <br /> |
− | raktaM nihantyAshu visheShatastu yanmUtramArgAt sarujaM prayAti||85|| | + | raktaM nihantyAshu visheShatastu yanmUtramArgAt sarujaM prayAti||85||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,051: |
Line 1,050: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | विशेषतो विट्पथसम्प्रवृत्ते पयो मतं मोचरसेन सिद्धम्| | + | विशेषतो विट्पथसम्प्रवृत्ते पयो मतं मोचरसेन सिद्धम्|<br /> |
− | वटावरोहैर्वटशुङ्गकैर्वा ह्रीबेरनीलोत्पलनागरैर्वा||८६|| | + | वटावरोहैर्वटशुङ्गकैर्वा ह्रीबेरनीलोत्पलनागरैर्वा||८६|| <br /> |
| | | |
− | कषाययोगान् पयसा पुरा वा पीत्वाऽनु चाद्यात् पयसैव शालीन्| | + | कषाययोगान् पयसा पुरा वा पीत्वाऽनु चाद्यात् पयसैव शालीन्| <br /> |
− | कषाययोगैरथवा विपक्वमेतैः पिबेत् सर्पिरतिस्रवे च||८७|| | + | कषाययोगैरथवा विपक्वमेतैः पिबेत् सर्पिरतिस्रवे च||८७||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | viśēṣatō viṭpathasampravr̥ttē payō mataṁ mōcarasēnasiddham| | + | viśēṣatō viṭpathasampravr̥ttē payō mataṁ mōcarasēnasiddham|<br /> |
− | vaṭāvarōhairvaṭaśuṅgakairvā hrībēranīlōtpalanāgarairvā||86|| | + | vaṭāvarōhairvaṭaśuṅgakairvā hrībēranīlōtpalanāgarairvā||86||<br /> |
| | | |
− | kaṣāyayōgān payasā purā vā pītvā'nu cādyāt payasaiva śālīn| | + | kaṣāyayōgān payasā purā vā pītvā'nu cādyāt payasaiva śālīn| <br /> |
− | kaṣāyayōgairathavā vipakvamētaiḥ pibēt sarpiratisravē ca||87|| | + | kaṣāyayōgairathavā vipakvamētaiḥ pibēt sarpiratisravē ca||87||<br /> |
| | | |
− | visheShato viTpathasampravRutte payo mataM mocarasena siddham| | + | visheShato viTpathasampravRutte payo mataM mocarasena siddham| <br /> |
− | vaTAvarohairvaTashu~ggakairvA hrIberanIlotpalanAgarairvA||86|| | + | vaTAvarohairvaTashu~ggakairvA hrIberanIlotpalanAgarairvA||86|| <br /> |
| | | |
− | kaShAyayogAn payasA purA vA pItvA~anu cAdyAt payasaiva shAlIn| | + | kaShAyayogAn payasA purA vA pItvA~anu cAdyAt payasaiva shAlIn| <br /> |
− | kaShAyayogairathavA vipakvametaiH pibet sarpiratisrave ca||87|| | + | kaShAyayogairathavA vipakvametaiH pibet sarpiratisrave ca||87||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,076: |
Line 1,075: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | वासां सशाखां सपलाशमूलां कृत्वा कषायं कुसुमानि चास्याः| | + | वासां सशाखां सपलाशमूलां कृत्वा कषायं कुसुमानि चास्याः| <br /> |
− | प्रदाय कल्कं विपचेद्घृतं तत् सक्षौद्रमाश्वेवनिहन्ति रक्तम्||८८|| | + | प्रदाय कल्कं विपचेद्घृतं तत् सक्षौद्रमाश्वेवनिहन्ति रक्तम्||८८|| <br /> |
| | | |
− | इति वासाघृतम्| | + | इति वासाघृतम्|<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | vāsāṁ saśākhāṁ sapalāśamūlāṁ kr̥tvā kaṣāyaṁ kusumāni cāsyāḥ| | + | vāsāṁ saśākhāṁ sapalāśamūlāṁ kr̥tvā kaṣāyaṁ kusumāni cāsyāḥ| <br /> |
− | pradāya kalkaṁ vipacēdghr̥taṁ tat sakṣaudramāśvēva nihanti raktam||88|| | + | pradāya kalkaṁ vipacēdghr̥taṁ tat sakṣaudramāśvēva nihanti raktam||88|| <br /> |
| | | |
− | iti vāsāghr̥tam| | + | iti vāsāghr̥tam|<br /> |
| | | |
− | vAsAM sashAkhAM sapalAshamUlAM kRutvA kaShAyaM kusumAni cAsyAH| | + | vAsAM sashAkhAM sapalAshamUlAM kRutvA kaShAyaM kusumAni cAsyAH| <br /> |
− | pradAya kalkaM vipacedghRutaM tat sakShaudramAshveva nihanti raktam||88|| | + | pradAya kalkaM vipacedghRutaM tat sakShaudramAshveva nihanti raktam||88|| <br /> |
| | | |
− | iti vAsAghRutam | + | iti vAsAghRutam <br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,096: |
Line 1,095: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | पलाशवृन्तस्वरसेन सिद्धं तस्यैव कल्केन मधुद्रवेण| | + | पलाशवृन्तस्वरसेन सिद्धं तस्यैव कल्केन मधुद्रवेण|<br /> |
| लिह्याद्घृतं वत्सककल्कसिद्धं तद्वत् | | लिह्याद्घृतं वत्सककल्कसिद्धं तद्वत् |
− | समङ्गोत्पललोध्रसिद्धम्||८९|| | + | समङ्गोत्पललोध्रसिद्धम्||८९|| <br /> |
| | | |
− | स्यात्त्रायमाणाविधिरेष एव सोदुम्बरे चैव पटोलपत्रे | | + | स्यात्त्रायमाणाविधिरेष एव सोदुम्बरे चैव पटोलपत्रे |<br /> |
− | सर्पींषि पित्तज्वरनाशनानि सर्वाणि शस्तानि च रक्तपित्ते||९०|| | + | सर्पींषि पित्तज्वरनाशनानि सर्वाणि शस्तानि च रक्तपित्ते||९०||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
| palāśavr̥ntasvarasēna siddhaṁ | | palāśavr̥ntasvarasēna siddhaṁ |
− | tasyaiva kalkēna madhudravēṇa| | + | tasyaiva kalkēna madhudravēṇa| <br /> |
| lihyādghr̥taṁ vatsakakalkasiddhaṁ | | lihyādghr̥taṁ vatsakakalkasiddhaṁ |
− | tadvat samaṅgōtpalalōdhrasiddham||89|| | + | tadvat samaṅgōtpalalōdhrasiddham||89||<br /> |
| | | |
− | syāttrāyamāṇāvidhirēṣa ēva sōdumbarē caiva paṭōlapatrē| | + | syāttrāyamāṇāvidhirēṣa ēva sōdumbarē caiva paṭōlapatrē| <br /> |
− | sarpīṁṣi pittajvaranāśanāni sarvāṇi śastāni ca raktapittē||90|| | + | sarpīṁṣi pittajvaranāśanāni sarvāṇi śastāni ca raktapittē||90||<br /> |
| | | |
− | palAshavRuntasvarasena siddhaM tasyaiva kalkena madhudraveNa| | + | palAshavRuntasvarasena siddhaM tasyaiva kalkena madhudraveNa| <br /> |
− | lihyAdghRutaM vatsakakalkasiddhaM tadvat sama~ggotpalalodhrasiddham||89|| | + | lihyAdghRutaM vatsakakalkasiddhaM tadvat sama~ggotpalalodhrasiddham||89|| <br /> |
| | | |
− | syAttrAyamANAvidhireSha eva sodumbare caiva paTolapatre| | + | syAttrAyamANAvidhireSha eva sodumbare caiva paTolapatre| <br /> |
− | sarpIMShi pittajvaranAshanAni sarvANi shastAni ca raktapitte||90|| | + | sarpIMShi pittajvaranAshanAni sarvANi shastAni ca raktapitte||90||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,130: |
Line 1,129: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | अभ्यङ्गयोगाः परिषेचनानि सेकावगाहाः शयनानि वेश्म| | + | अभ्यङ्गयोगाः परिषेचनानि सेकावगाहाः शयनानि वेश्म| <br /> |
− | शीतो विधिर्बस्तिविधानमग्र्यं पित्तज्वरे यत् प्रशमाय दिष्टम्||९१|| | + | शीतो विधिर्बस्तिविधानमग्र्यं पित्तज्वरे यत् प्रशमाय दिष्टम्||९१||<br /> |
| | | |
− | तद्रक्तपित्ते निखिलेन कार्यं कालं च मात्रां च पुरा समीक्ष्य| | + | तद्रक्तपित्ते निखिलेन कार्यं कालं च मात्रां च पुरा समीक्ष्य|<br /> |
− | सर्पिर्गुडा ये च हिताः क्षतेभ्यस्ते रक्तपित्तं शमयन्ति सद्यः||९२|| | + | सर्पिर्गुडा ये च हिताः क्षतेभ्यस्ते रक्तपित्तं शमयन्ति सद्यः||९२||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | abhyaṅgayōgāḥ pariṣēcanāni sēkāvagāhāḥ śayanāni vēśma| | + | abhyaṅgayōgāḥ pariṣēcanāni sēkāvagāhāḥ śayanāni vēśma|<br /> |
− | śītōvidhirbastividhānamagryaṁ pittajvarē yat praśamāyadiṣṭam||91|| | + | śītōvidhirbastividhānamagryaṁ pittajvarē yat praśamāyadiṣṭam||91|| <br /> |
| | | |
− | tadraktapittē nikhilēna kāryaṁ kālaṁ ca mātrāṁ ca purā samīkṣya| | + | tadraktapittē nikhilēna kāryaṁ kālaṁ ca mātrāṁ ca purā samīkṣya| <br /> |
− | sarpirguḍā yē ca hitāḥ kṣatēbhyastē raktapittaṁ śamayanti sadyaḥ||92|| | + | sarpirguḍā yē ca hitāḥ kṣatēbhyastē raktapittaṁ śamayanti sadyaḥ||92||<br /> |
| | | |
− | abhya~ggayogAH pariShecanAni sekAvagAhAH shayanAni veshma| | + | abhya~ggayogAH pariShecanAni sekAvagAhAH shayanAni veshma| <br /> |
− | shIto vidhirbastividhAnamagryaM pittajvare yat prashamAya diShTam||91|| | + | shIto vidhirbastividhAnamagryaM pittajvare yat prashamAya diShTam||91|| <br /> |
| | | |
− | tadraktapitte nikhilena kAryaM kAlaM ca mAtrAM ca purA samIkShya| | + | tadraktapitte nikhilena kAryaM kAlaM ca mAtrAM ca purA samIkShya| <br /> |
− | sarpirguDA ye ca hitAH kShatebhyaste raktapittaM shamayanti sadyaH||92|| | + | sarpirguDA ye ca hitAH kShatebhyaste raktapittaM shamayanti sadyaH||92||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,155: |
Line 1,154: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | कफानुबन्धे रुधिरे सपित्ते कण्ठागते स्याद्ग्रथिते प्रयोगः| | + | कफानुबन्धे रुधिरे सपित्ते कण्ठागते स्याद्ग्रथिते प्रयोगः| <br /> |
− | युक्तस्य युक्त्यामधुसर्पिषोश्च क्षारस्य चैवोत्पलनालजस्य||९३|| | + | युक्तस्य युक्त्यामधुसर्पिषोश्च क्षारस्य चैवोत्पलनालजस्य||९३||<br /> |
| | | |
− | मृणालपद्मोत्पलकेशराणां तथा पलाशस्य तथा प्रियङ्गोः| | + | मृणालपद्मोत्पलकेशराणां तथा पलाशस्य तथा प्रियङ्गोः| <br /> |
− | तथा मधूकस्य तथाऽसनस्य क्षाराः प्रयोज्या विधिनैव तेन||९४|| | + | तथा मधूकस्य तथाऽसनस्य क्षाराः प्रयोज्या विधिनैव तेन||९४||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | kaphānubandhē rudhirē sapittē kaṇṭhāgatē syādgrathitē prayōgaḥ| | + | kaphānubandhē rudhirē sapittē kaṇṭhāgatē syādgrathitē prayōgaḥ| <br /> |
− | yuktasya yuktyā madhusarpiṣōśca kṣārasya caivōtpalanālajasya||93|| | + | yuktasya yuktyā madhusarpiṣōśca kṣārasya caivōtpalanālajasya||93|| <br /> |
| | | |
− | mr̥ṇālapadmōtpalakēśarāṇāṁ tathā palāśasya tathā priyaṅgōḥ| | + | mr̥ṇālapadmōtpalakēśarāṇāṁ tathā palāśasya tathā priyaṅgōḥ| <br /> |
− | tathā madhūkasya tathā'sanasya kṣārāḥ prayōjyā vidhinaiva tēna||94|| | + | tathā madhūkasya tathā'sanasya kṣārāḥ prayōjyā vidhinaiva tēna||94||<br /> |
| | | |
− | kaphAnubandhe rudhire sapitte kaNThAgate syAdgrathite prayogaH| | + | kaphAnubandhe rudhire sapitte kaNThAgate syAdgrathite prayogaH| <br /> |
− | yuktasya yuktyA madhusarpiShoshca kShArasya caivotpalanAlajasya||93|| | + | yuktasya yuktyA madhusarpiShoshca kShArasya caivotpalanAlajasya||93|| <br /> |
| | | |
− | mRuNAlapadmotpalakesharANAM tathA palAshasya tathA priya~ggoH| | + | mRuNAlapadmotpalakesharANAM tathA palAshasya tathA priya~ggoH| <br /> |
− | tathA madhUkasya tathA~asanasya kShArAH prayojyA vidhinaiva tena||94|| | + | tathA madhUkasya tathA~asanasya kShArAH prayojyA vidhinaiva tena||94||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,180: |
Line 1,179: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | शतावरीदाडिमतिन्तिडीकं काकोलिमेदे मधुकं विदारीम्| | + | शतावरीदाडिमतिन्तिडीकं काकोलिमेदे मधुकं विदारीम्| <br /> |
− | पिष्ट्वा च मूलं फलपूरकस्य घृतं पचेत् क्षीरचतुर्गुणं ज्ञः||९५|| | + | पिष्ट्वा च मूलं फलपूरकस्य घृतं पचेत् क्षीरचतुर्गुणं ज्ञः||९५||<br /> |
| | | |
− | कासज्वरानाहविबन्धशूलं तद्रक्तपित्तं च घृतं निहन्यात्| | + | कासज्वरानाहविबन्धशूलं तद्रक्तपित्तं च घृतं निहन्यात्| <br /> |
− | यत् पञ्चमूलैरथ पञ्चभिर्वा सिद्धं घृतं तच्च तदर्थकारि||९६|| | + | यत् पञ्चमूलैरथ पञ्चभिर्वा सिद्धं घृतं तच्च तदर्थकारि||९६||<br /> |
| | | |
− | इति शतावर्यादिघृतम्| | + | इति शतावर्यादिघृतम्|<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | śatāvarīdāḍimatintiḍīkaṁ kākōlimēdē madhukaṁvidārīm| piṣṭvā ca mūlaṁ phalapūrakasya ghr̥taṁ pacēt kṣīracaturguṇaṁ jñaḥ||95|| | + | śatāvarīdāḍimatintiḍīkaṁ kākōlimēdē madhukaṁvidārīm| <br /> |
| + | piṣṭvā ca mūlaṁ phalapūrakasya ghr̥taṁ pacēt kṣīracaturguṇaṁ jñaḥ||95||<br /> |
| | | |
− | kāsajvarānāhavibandhaśūlaṁ tadraktapittaṁ ca ghr̥taṁ nihanyāt| | + | kāsajvarānāhavibandhaśūlaṁ tadraktapittaṁ ca ghr̥taṁ nihanyāt| <br /> |
− | yat pañcamūlairatha pañcabhirvā siddhaṁ ghr̥taṁ tacca tadarthakāri||96|| | + | yat pañcamūlairatha pañcabhirvā siddhaṁ ghr̥taṁ tacca tadarthakāri||96|| <br /> |
| | | |
− | iti śatāvaryādighr̥tam| | + | iti śatāvaryādighr̥tam|<br /> |
| | | |
− | shatAvarIdADimatintiDIkaM kAkolimede madhukaM vidArIm| | + | shatAvarIdADimatintiDIkaM kAkolimede madhukaM vidArIm| <br /> |
− | piShTvA ca mUlaM phalapUrakasya ghRutaM pacet kShIracaturguNaM j~jaH||95|| | + | piShTvA ca mUlaM phalapUrakasya ghRutaM pacet kShIracaturguNaM j~jaH||95|| <br /> |
| | | |
− | kAsajvarAnAhavibandhashUlaM tadraktapittaM ca ghRutaM nihanyAt| | + | kAsajvarAnAhavibandhashUlaM tadraktapittaM ca ghRutaM nihanyAt| <br /> |
− | yat pa~jcamUlairatha pa~jcabhirvA siddhaM ghRutaM tacca tadarthakAri||96|| | + | yat pa~jcamUlairatha pa~jcabhirvA siddhaM ghRutaM tacca tadarthakAri||96|| <br /> |
| | | |
− | iti shatAvaryAdighRutam | + | iti shatAvaryAdighRutam <br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,212: |
Line 1,212: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | कषाययोगा य इहोपदिष्टास्ते चावपीडे भिषजा प्रयोज्याः| | + | कषाययोगा य इहोपदिष्टास्ते चावपीडे भिषजा प्रयोज्याः|<br /> |
− | घ्राणात् प्रवृत्तं रुधिरं सपित्तं यदा भवेन्निःसृतदुष्टदोषम्||९७|| | + | घ्राणात् प्रवृत्तं रुधिरं सपित्तं यदा भवेन्निःसृतदुष्टदोषम्||९७|| <br /> |
| | | |
− | रक्ते प्रदुष्टे ह्यवपीडबन्धे दुष्टप्रतिश्यायशिरोविकाराः| | + | रक्ते प्रदुष्टे ह्यवपीडबन्धे दुष्टप्रतिश्यायशिरोविकाराः| <br /> |
− | रक्तं सपूयं कुणपश्चगन्धः स्याद् घ्राणनाशः कृमयश्चदुष्टाः||९८|| | + | रक्तं सपूयं कुणपश्चगन्धः स्याद् घ्राणनाशः कृमयश्चदुष्टाः||९८|| <br /> |
| | | |
− | नीलोत्पलं गैरिकशङ्खयुक्तं सचन्दनं स्यात्तु सिताजलेन| | + | नीलोत्पलं गैरिकशङ्खयुक्तं सचन्दनं स्यात्तु सिताजलेन|<br /> |
− | नस्यं तथाऽऽम्रास्थिरसः समङ्गा सधातकीमोचरसः सलोध्रः||९९|| | + | नस्यं तथाऽऽम्रास्थिरसः समङ्गा सधातकीमोचरसः सलोध्रः||९९|| <br /> |
| | | |
− | द्राक्षारसस्येक्षुरसस्य नस्यं क्षीरस्य दूर्वास्वरसस्य चैव| | + | द्राक्षारसस्येक्षुरसस्य नस्यं क्षीरस्य दूर्वास्वरसस्य चैव| <br /> |
− | यवासमूलानि पलाण्डुमूलं नस्यं तथा दाडिमपुष्पतोयम्||१००|| | + | यवासमूलानि पलाण्डुमूलं नस्यं तथा दाडिमपुष्पतोयम्||१००|| <br /> |
| | | |
− | प्रियालतैलं मधुकं पयश्च सिद्धं घृतं माहिषमाजिकं वा| | + | प्रियालतैलं मधुकं पयश्च सिद्धं घृतं माहिषमाजिकं वा|<br /> |
− | आम्रास्थिपूर्वैः पयसा च नस्यं ससारिवैः स्यात् कमलोत्पलैश्च||१०१|| | + | आम्रास्थिपूर्वैः पयसा च नस्यं ससारिवैः स्यात् कमलोत्पलैश्च||१०१||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | kaṣāyayōgā ya ihōpadiṣṭāstē cāvapīḍē bhiṣajā prayōjyāḥ| | + | kaṣāyayōgā ya ihōpadiṣṭāstē cāvapīḍē bhiṣajā prayōjyāḥ| <br /> |
− | ghrāṇāt pravr̥ttaṁ rudhiraṁ sapittaṁ yadā bhavēnniḥsr̥taduṣṭadōṣam||97|| | + | ghrāṇāt pravr̥ttaṁ rudhiraṁ sapittaṁ yadā bhavēnniḥsr̥taduṣṭadōṣam||97||<br /> |
| | | |
− | raktē praduṣṭē hyavapīḍabandhē duṣṭapratiśyāyaśirōvikārāḥ| | + | raktē praduṣṭē hyavapīḍabandhē duṣṭapratiśyāyaśirōvikārāḥ| <br /> |
− | raktaṁ sapūyaṁ kuṇapaśca gandhaḥ syād ghrāṇanāśaḥ kr̥mayaśca duṣṭāḥ||98|| | + | raktaṁ sapūyaṁ kuṇapaśca gandhaḥ syād ghrāṇanāśaḥ kr̥mayaśca duṣṭāḥ||98||<br /> |
| | | |
− | nīlōtpalaṁ gairikaśaṅkhayuktaṁ sacandanaṁ syāttu sitājalēna| | + | nīlōtpalaṁ gairikaśaṅkhayuktaṁ sacandanaṁ syāttu sitājalēna|<br /> |
− | nasyaṁ tathā''mrāsthirasaḥ samaṅgā sadhātakīmōcarasaḥ salōdhraḥ||99|| | + | nasyaṁ tathā''mrāsthirasaḥ samaṅgā sadhātakīmōcarasaḥ salōdhraḥ||99|| <br /> |
| | | |
− | drākṣārasasyēkṣurasasya nasyaṁ kṣīrasya dūrvāsvarasasya caiva| | + | drākṣārasasyēkṣurasasya nasyaṁ kṣīrasya dūrvāsvarasasya caiva| <br /> |
− | yavāsamūlāni palāṇḍumūlaṁ nasyaṁ tathā dāḍimapuṣpatōyam||100|| | + | yavāsamūlāni palāṇḍumūlaṁ nasyaṁ tathā dāḍimapuṣpatōyam||100||<br /> |
| | | |
− | priyālatailaṁ madhukaṁ payaśca siddhaṁghr̥taṁ māhiṣamājikaṁ vā| | + | priyālatailaṁ madhukaṁ payaśca siddhaṁghr̥taṁ māhiṣamājikaṁ vā|<br /> |
− | āmrāsthipūrvaiḥ payasā ca nasyaṁ sasārivaiḥ syāt kamalōtpalaiśca||101|| | + | āmrāsthipūrvaiḥ payasā ca nasyaṁ sasārivaiḥ syāt kamalōtpalaiśca||101||<br /> |
| | | |
− | kaShAyayogA ya ihopadiShTAste cAvapIDe bhiShajA prayojyAH| | + | kaShAyayogA ya ihopadiShTAste cAvapIDe bhiShajA prayojyAH| <br /> |
− | ghrANAt pravRuttaM rudhiraM sapittaM yadA bhavenniHsRutaduShTadoSham||97|| | + | ghrANAt pravRuttaM rudhiraM sapittaM yadA bhavenniHsRutaduShTadoSham||97|| <br /> |
| | | |
− | rakte praduShTe hyavapIDabandhe duShTapratishyAyashirovikArAH| | + | rakte praduShTe hyavapIDabandhe duShTapratishyAyashirovikArAH| <br /> |
− | raktaM sapUyaM kuNapashca [21] gandhaH syAd ghrANanAshaH kRumayashca duShTAH||98|| | + | raktaM sapUyaM kuNapashca [21] gandhaH syAd ghrANanAshaH kRumayashca duShTAH||98|| <br /> |
| | | |
− | nIlotpalaM gairikasha~gkhayuktaM sacandanaM syAttu sitAjalena| | + | nIlotpalaM gairikasha~gkhayuktaM sacandanaM syAttu sitAjalena| <br /> |
− | nasyaM tathA~a~amrAsthirasaH sama~ggA sadhAtakImocarasaH salodhraH||99|| | + | nasyaM tathA~a~amrAsthirasaH sama~ggA sadhAtakImocarasaH salodhraH||99|| <br /> |
| | | |
− | drAkShArasasyekShurasasya nasyaM kShIrasya dUrvAsvarasasya caiva| | + | drAkShArasasyekShurasasya nasyaM kShIrasya dUrvAsvarasasya caiva| <br /> |
− | yavAsamUlAni palANDumUlaM nasyaM tathA dADimapuShpatoyam||100|| | + | yavAsamUlAni palANDumUlaM nasyaM tathA dADimapuShpatoyam||100|| <br /> |
| | | |
− | priyAlatailaM madhukaM payashca siddhaM ghRutaM mAhiShamAjikaM vA| | + | priyAlatailaM madhukaM payashca siddhaM ghRutaM mAhiShamAjikaM vA| <br /> |
− | AmrAsthipUrvaiH payasA ca nasyaM sasArivaiH syAt kamalotpalaishca||101|| | + | AmrAsthipUrvaiH payasA ca nasyaM sasArivaiH syAt kamalotpalaishca||101||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,276: |
Line 1,276: |
| <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> | | <div class="mw-collapsible mw-collapsed"> |
| | | |
− | भद्रश्रियं लोहितचन्दनं च प्रपौण्डरीकं कमलोत्पले च| | + | भद्रश्रियं लोहितचन्दनं च प्रपौण्डरीकं कमलोत्पले च|<br /> |
− | उशीरवानीरजलं मृणालं सहस्रवीर्या मधुकं पयस्या||१०२|| | + | उशीरवानीरजलं मृणालं सहस्रवीर्या मधुकं पयस्या||१०२|| <br /> |
| | | |
− | शालीक्षुमूलानि यवासगुन्द्रामूलं नलानां कुशकाशयोश्च| | + | शालीक्षुमूलानि यवासगुन्द्रामूलं नलानां कुशकाशयोश्च|<br /> |
− | कुचन्दनं शैवलमप्यनन्ता कालानुसार्या तृणमूलमृद्धिः||१०३|| | + | कुचन्दनं शैवलमप्यनन्ता कालानुसार्या तृणमूलमृद्धिः||१०३|| <br /> |
| | | |
− | मूलापुष्पाणि च वारिजानां प्रलेपनं पुष्करिणीमृदश्च| | + | मूलापुष्पाणि च वारिजानां प्रलेपनं पुष्करिणीमृदश्च| <br /> |
− | उदुम्बराश्वत्थमधूकलोध्राः कषायवृक्षाः शिशिराश्च सर्वे||१०४|| | + | उदुम्बराश्वत्थमधूकलोध्राः कषायवृक्षाः शिशिराश्च सर्वे||१०४|| <br /> |
| | | |
− | प्रदेहकल्पे परिषेचने च तथाऽवगाहे घृततैलसिद्धौ| | + | प्रदेहकल्पे परिषेचने च तथाऽवगाहे घृततैलसिद्धौ|<br /> |
− | रक्तस्य पित्तस्य च शान्तिमिच्छन् भद्रश्रियादीनि भिषक् प्रयुञ्ज्यात्||१०५|| | + | रक्तस्य पित्तस्य च शान्तिमिच्छन् भद्रश्रियादीनि भिषक् प्रयुञ्ज्यात्||१०५||<br /> |
| | | |
− | धारागृहं भूमिगृहं सुशीतं वनं च रम्यं जलवातशीतम्| | + | धारागृहं भूमिगृहं सुशीतं वनं च रम्यं जलवातशीतम्|<br /> |
− | वैदूर्यमुक्तामणिभाजनानास्पर्शाश्च दाहे शिशिराम्बुशीताः||१०६|| | + | वैदूर्यमुक्तामणिभाजनानास्पर्शाश्च दाहे शिशिराम्बुशीताः||१०६||<br /> |
| | | |
− | पत्राणि पुष्पाणि च वारिजानां क्षौमं च शीतं कदलीदलानि| | + | पत्राणि पुष्पाणि च वारिजानां क्षौमं च शीतं कदलीदलानि|<br /> |
− | प्रच्छादनार्थं शयनासनानां पद्मोत्पलानां च दलाः प्रशस्ताः||१०७|| | + | प्रच्छादनार्थं शयनासनानां पद्मोत्पलानां च दलाः प्रशस्ताः||१०७|| <br /> |
| | | |
− | प्रियङ्गुकाचन्दनरूषितानां स्पर्शाः प्रियाणां च वराङ्गनानाम्| | + | प्रियङ्गुकाचन्दनरूषितानां स्पर्शाः प्रियाणां च वराङ्गनानाम्|<br /> |
− | दाहे प्रशस्ताः सजलाः सुशीताः पद्मोत्पलानां च कलापवाताः||१०८|| | + | दाहे प्रशस्ताः सजलाः सुशीताः पद्मोत्पलानां च कलापवाताः||१०८||<br /> |
| | | |
− | सरिद्ध्रदानां हिमवद्दरीणां चन्द्रोदयानां कमलाकराणाम्| | + | सरिद्ध्रदानां हिमवद्दरीणां चन्द्रोदयानां कमलाकराणाम्|<br /> |
− | मनोऽनुकूलाः शिशिराश्च सर्वाः कथाः सरक्तं शमयन्ति पित्तम्||१०९|| | + | मनोऽनुकूलाः शिशिराश्च सर्वाः कथाः सरक्तं शमयन्ति पित्तम्||१०९||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
− | bhadraśriyaṁ lōhitacandanaṁ ca prapauṇḍarīkaṁ kamalōtpalē ca| | + | bhadraśriyaṁ lōhitacandanaṁ ca prapauṇḍarīkaṁ kamalōtpalē ca|<br /> |
− | uśīravānīrajalaṁ mr̥ṇālaṁ sahasravīryā madhukaṁ payasyā||102|| | + | uśīravānīrajalaṁ mr̥ṇālaṁ sahasravīryā madhukaṁ payasyā||102||<br /> |
| | | |
− | śālīkṣumūlāni yavāsagundrāmūlaṁ nalānāṁ kuśakāśayōśca| | + | śālīkṣumūlāni yavāsagundrāmūlaṁ nalānāṁ kuśakāśayōśca| <br /> |
− | kucandanaṁ śaivalamapyanantā kālānusāryātr̥ṇamūlamr̥ddhiḥ||103|| | + | kucandanaṁ śaivalamapyanantā kālānusāryātr̥ṇamūlamr̥ddhiḥ||103|| <br /> |
| | | |
− | mūlāni puṣpāṇi ca vārijānāṁ pralēpanaṁpuṣkariṇīmr̥daśca| | + | mūlāni puṣpāṇi ca vārijānāṁ pralēpanaṁpuṣkariṇīmr̥daśca|<br /> |
| | | |
− | udumbarāśvatthamadhūkalōdhrāḥ kaṣāyavr̥kṣāḥ śiśirāśca sarvē||104|| | + | udumbarāśvatthamadhūkalōdhrāḥ kaṣāyavr̥kṣāḥ śiśirāśca sarvē||104||<br /> |
| | | |
− | pradēhakalpē pariṣēcanē ca tathā'vagāhē ghr̥tatailasiddhau| | + | pradēhakalpē pariṣēcanē ca tathā'vagāhē ghr̥tatailasiddhau| <br /> |
− | raktasya pittasya ca śāntimicchan bhadraśriyādīni bhiṣak prayuñjyāt||105|| | + | raktasya pittasya ca śāntimicchan bhadraśriyādīni bhiṣak prayuñjyāt||105|| <br /> |
| | | |
− | dhārāgr̥haṁ bhūmigr̥haṁ suśītaṁ vanaṁ ca ramyaṁ jalavātaśītam| | + | dhārāgr̥haṁ bhūmigr̥haṁ suśītaṁ vanaṁ ca ramyaṁ jalavātaśītam| <br /> |
− | vaidūryamuktāmaṇibhājanānāṁ sparśāśca dāhēśiśirāmbuśītāḥ||106|| | + | vaidūryamuktāmaṇibhājanānāṁ sparśāśca dāhēśiśirāmbuśītāḥ||106|| <br /> |
| | | |
− | patrāṇi puṣpāṇi ca vārijānāṁ kṣaumaṁ caśītaṁ kadalīdalāni| | + | patrāṇi puṣpāṇi ca vārijānāṁ kṣaumaṁ caśītaṁ kadalīdalāni| <br /> |
− | pracchādanārthaṁ śayanāsanānāṁ padmōtpalānāṁ ca dalāḥ praśastāḥ||107|| | + | pracchādanārthaṁ śayanāsanānāṁ padmōtpalānāṁ ca dalāḥ praśastāḥ||107|| <br /> |
| | | |
− | priyaṅgukācandanarūṣitānāṁ sparśāḥ priyāṇāṁ ca varāṅganānām| | + | priyaṅgukācandanarūṣitānāṁ sparśāḥ priyāṇāṁ ca varāṅganānām| <br /> |
− | dāhē praśastāḥ sajalāḥ suśītāḥ padmōtpalānāṁ ca kalāpavātāḥ||108|| | + | dāhē praśastāḥ sajalāḥ suśītāḥ padmōtpalānāṁ ca kalāpavātāḥ||108||<br /> |
| | | |
− | sariddhradānāṁ himavaddarīṇāṁ candrōdayānāṁ kamalākarāṇām| | + | sariddhradānāṁ himavaddarīṇāṁ candrōdayānāṁ kamalākarāṇām|<br /> |
− | manō'nukūlāḥ śiśirāśca sarvāḥ kathāḥ saraktaṁ śamayanti pittam||109|| | + | manō'nukūlāḥ śiśirāśca sarvāḥ kathāḥ saraktaṁ śamayanti pittam||109||<br /> |
| | | |
− | bhadrashriyaM lohitacandanaM ca prapauNDarIkaM kamalotpale ca| | + | bhadrashriyaM lohitacandanaM ca prapauNDarIkaM kamalotpale ca| <br /> |
− | ushIravAnIrajalaM mRuNAlaM sahasravIryA madhukaM payasyA||102|| | + | ushIravAnIrajalaM mRuNAlaM sahasravIryA madhukaM payasyA||102|| <br /> |
| | | |
− | shAlIkShumUlAni yavAsagundrAmUlaM nalAnAM kushakAshayoshca| | + | shAlIkShumUlAni yavAsagundrAmUlaM nalAnAM kushakAshayoshca| <br /> |
− | kucandanaM shaivalamapyanantA kAlAnusAryA tRuNamUlamRuddhiH||103|| | + | kucandanaM shaivalamapyanantA kAlAnusAryA tRuNamUlamRuddhiH||103||<br /> |
| | | |
− | mUlAni puShpANi ca vArijAnAM pralepanaM puShkariNImRudashca| | + | mUlAni puShpANi ca vArijAnAM pralepanaM puShkariNImRudashca| <br /> |
− | udumbarAshvatthamadhUkalodhrAH kaShAyavRukShAH shishirAshca sarve||104|| | + | udumbarAshvatthamadhUkalodhrAH kaShAyavRukShAH shishirAshca sarve||104|| <br /> |
| | | |
− | pradehakalpe pariShecane ca tathA~avagAhe ghRutatailasiddhau| | + | pradehakalpe pariShecane ca tathA~avagAhe ghRutatailasiddhau| <br /> |
− | raktasya pittasya ca shAntimicchan bhadrashriyAdIni bhiShak prayu~jjyAt||105|| | + | raktasya pittasya ca shAntimicchan bhadrashriyAdIni bhiShak prayu~jjyAt||105|| <br /> |
| | | |
− | dhArAgRuhaM bhUmigRuhaM sushItaM vanaM ca ramyaM jalavAtashItam| | + | dhArAgRuhaM bhUmigRuhaM sushItaM vanaM ca ramyaM jalavAtashItam| <br /> |
− | vaidUryamuktAmaNibhAjanAnAM sparshAshca dAhe shishirAmbushItAH||106|| | + | vaidUryamuktAmaNibhAjanAnAM sparshAshca dAhe shishirAmbushItAH||106|| <br /> |
| | | |
− | patrANi puShpANi ca vArijAnAM kShaumaM ca shItaM kadalIdalAni| | + | patrANi puShpANi ca vArijAnAM kShaumaM ca shItaM kadalIdalAni| <br /> |
− | pracchAdanArthaM shayanAsanAnAM padmotpalAnAM ca dalAH prashastAH||107|| | + | pracchAdanArthaM shayanAsanAnAM padmotpalAnAM ca dalAH prashastAH||107|| <br /> |
| | | |
− | priya~ggukAcandanarUShitAnAM sparshAH priyANAM ca varA~gganAnAm| | + | priya~ggukAcandanarUShitAnAM sparshAH priyANAM ca varA~gganAnAm| <br /> |
− | dAhe prashastAH sajalAH sushItAH padmotpalAnAM ca kalApavAtAH||108|| | + | dAhe prashastAH sajalAH sushItAH padmotpalAnAM ca kalApavAtAH||108|| <br /> |
| | | |
− | sariddhradAnAM himavaddarINAM candrodayAnAM kamalAkarANAm| | + | sariddhradAnAM himavaddarINAM candrodayAnAM kamalAkarANAm| <br /> |
− | mano~anukUlAH shishirAshca sarvAH kathAH saraktaM shamayanti pittam||109|| | + | mano~anukUlAH shishirAshca sarvAH kathAH saraktaM shamayanti pittam||109||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |
Line 1,361: |
Line 1,361: |
| तत्र श्लोकौ- | | तत्र श्लोकौ- |
| | | |
− | हेतुं वृद्धिं सञ्ज्ञां स्थानं लिङ्गंपृथक् प्रदुष्टस्य| | + | हेतुं वृद्धिं सञ्ज्ञां स्थानं लिङ्गंपृथक् प्रदुष्टस्य|<br /> |
− | मार्गौ साध्यमसाध्यं याप्यं कार्यक्रमं चैव||११०|| | + | मार्गौ साध्यमसाध्यं याप्यं कार्यक्रमं चैव||११०|| <br /> |
| | | |
− | पानान्नमिष्टमेव च वर्ज्यं संशोधनं च शमनं च| | + | पानान्नमिष्टमेव च वर्ज्यं संशोधनं च शमनं च| <br /> |
− | गुरुरुक्तवान्यथावच्चिकित्सिते रक्तपित्तस्य||१११|| | + | गुरुरुक्तवान्यथावच्चिकित्सिते रक्तपित्तस्य||१११||<br /> |
| <div class="mw-collapsible-content"> | | <div class="mw-collapsible-content"> |
| | | |
| tatra ślōkau- | | tatra ślōkau- |
| | | |
− | hētuṁ vr̥ddhiṁ sañjñāṁ sthānaṁ liṅgaṁ pr̥thakpraduṣṭasya| | + | hētuṁ vr̥ddhiṁ sañjñāṁ sthānaṁ liṅgaṁ pr̥thakpraduṣṭasya| <br /> |
− | mārgau sādhyamasādhyaṁ yāpyaṁ kāryakramaṁ caiva||110|| | + | mārgau sādhyamasādhyaṁ yāpyaṁ kāryakramaṁ caiva||110||<br /> |
| | | |
− | pānānnamiṣṭamēva ca varjyaṁ saṁśōdhanaṁ ca śamanaṁ ca| | + | pānānnamiṣṭamēva ca varjyaṁ saṁśōdhanaṁ ca śamanaṁ ca| <br /> |
− | gururuktavānyathāvaccikitsitē raktapittasya||111|| | + | gururuktavānyathāvaccikitsitē raktapittasya||111||<br /> |
| | | |
| tatra shlokau- | | tatra shlokau- |
| | | |
− | hetuM vRuddhiM sa~jj~jAM sthAnaM li~ggaM pRuthak praduShTasya| | + | hetuM vRuddhiM sa~jj~jAM sthAnaM li~ggaM pRuthak praduShTasya| <br /> |
− | mArgau sAdhyamasAdhyaM yApyaM kAryakramaM caiva||110|| | + | mArgau sAdhyamasAdhyaM yApyaM kAryakramaM caiva||110|| <br /> |
| | | |
− | pAnAnnamiShTameva ca varjyaM saMshodhanaM ca shamanaM ca| | + | pAnAnnamiShTameva ca varjyaM saMshodhanaM ca shamanaM ca| <br /> |
− | gururuktavAnyathAvaccikitsite raktapittasya||111|| | + | gururuktavAnyathAvaccikitsite raktapittasya||111||<br /> |
| </div></div> | | </div></div> |
| | | |