Changes

Jump to navigation Jump to search
no edit summary
Line 1: Line 1:  +
{{#seo:
 +
|title=Shyamatrivrita Kalpa Adhyaya
 +
|titlemode=append
 +
|keywords=Shyama, Trivrita, Virechana, Operculana turpenthum Linn., purgation
 +
|description=Kalpa Sthana Chapter 7. Pharmaceutical preparations of Shyama Trivrita
 +
}}
 +
 
<big>'''[[Kalpa Sthana]] Chapter 7. Pharmaceutical preparations of Shyama Trivrita '''</big>
 
<big>'''[[Kalpa Sthana]] Chapter 7. Pharmaceutical preparations of Shyama Trivrita '''</big>
   Line 80: Line 87:  
==== Properties ====
 
==== Properties ====
   −
कषाया मधुरा रूक्षा विपाके कटुका च सा |  
+
कषाया मधुरा रूक्षा विपाके कटुका च सा | <br />
कफपित्तप्रशमनी रौक्ष्याच्चानिलकोपनी ||५||  
+
कफपित्तप्रशमनी रौक्ष्याच्चानिलकोपनी ||५|| <br />
   −
सेदानीमौषधैर्युक्ता वातपित्तकफापहैः |  
+
सेदानीमौषधैर्युक्ता वातपित्तकफापहैः | <br />
कल्पवैशेष्यमासाद्य सर्वरोगहरा भवेत् ||६||  
+
कल्पवैशेष्यमासाद्य सर्वरोगहरा भवेत् ||६|| <br />
   −
kashaya madhura ruksha vipake katuka cha sa |  
+
kashaya madhura ruksha vipake katuka cha sa | <br />
kaphapittaprashamani raukshyacchaanilakopani ||5||  
+
kaphapittaprashamani raukshyacchaanilakopani ||5|| <br />
   −
sedanimaushadhairyukta vatapittakaphapahaih |  
+
sedanimaushadhairyukta vatapittakaphapahaih | <br />
kalpavaisheshyamasadya sarvarogahara bhavet ||6||  
+
kalpavaisheshyamasadya sarvarogahara bhavet ||6|| <br />
   −
kashaya madhura ruksha vipake katuka cha sa|  
+
kashaya madhura ruksha vipake katuka cha sa| <br />
kaphapittaprashamani raukshyacchaanilakopani||5||  
+
kaphapittaprashamani raukshyacchaanilakopani||5|| <br />
   −
sedanimaushadhairyukta vatapittakaphapahaih|  
+
sedanimaushadhairyukta vatapittakaphapahaih| <br />
kalpavaisheshyamasadya [1] sarvarogahara bhavet||6||
+
kalpavaisheshyamasadya [1] sarvarogahara bhavet||6|| <br />
 
 
 
''Trivrita'' is astringent and sweet in taste, dry (not oily or creamy) and pungent in ''vipaka'' (post digestive effect). Due to its dry property it pacifies ''kapha'' and ''pitta'' and aggravates ''vata''.  Even then, when utilized along with drugs which pacify ''vata, pitta'' and ''kapha'' and also depending upon the combinations used in various pharmaceutical preparations, this drug attains the capacity of curing all types of diseases. [5-6]
 
''Trivrita'' is astringent and sweet in taste, dry (not oily or creamy) and pungent in ''vipaka'' (post digestive effect). Due to its dry property it pacifies ''kapha'' and ''pitta'' and aggravates ''vata''.  Even then, when utilized along with drugs which pacify ''vata, pitta'' and ''kapha'' and also depending upon the combinations used in various pharmaceutical preparations, this drug attains the capacity of curing all types of diseases. [5-6]
Line 212: Line 219:  
==== Preparations of ''Trivrita'' in powder form ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' in powder form ====
   −
एकैकं सैन्धवादीनां द्वादशानां सनागरम् |  
+
एकैकं सैन्धवादीनां द्वादशानां सनागरम् | <br />
त्रिवृद्द्विगुणसंयुक्तं चूर्णमुष्णाम्बुना पिबेत् ||१४||  
+
त्रिवृद्द्विगुणसंयुक्तं चूर्णमुष्णाम्बुना पिबेत् ||१४|| <br />
   −
ekaikam saindhavadinam dvadashanam sanagaram |  
+
ekaikam saindhavadinam dvadashanam sanagaram | <br />
trivrddvigunasamyuktam churnamushnambuna pibet ||14||  
+
trivrddvigunasamyuktam churnamushnambuna pibet ||14|| <br />
   −
ekaikam saindhavadinam dvadashanam sanagaram|  
+
ekaikam saindhavadinam dvadashanam sanagaram| <br />
trivruddvigunasamyuktam  churnamushnambuna pibet||14||  
+
trivruddvigunasamyuktam  churnamushnambuna pibet||14|| <br />
 
 
 
Two parts of ''Trivrita'' root powder may be mixed with one part of salt out of its twelve types (''Saindhava, Sauvarchala, Kala, Bida, Pakya, Anupa, Kupya, Valukaja, Maulaka, Samudra, Romaka,'' and ''Audbhida''). These preparations should be taken in along with ''Nagara'' (dry ginger powder) and hot water. [14]
 
Two parts of ''Trivrita'' root powder may be mixed with one part of salt out of its twelve types (''Saindhava, Sauvarchala, Kala, Bida, Pakya, Anupa, Kupya, Valukaja, Maulaka, Samudra, Romaka,'' and ''Audbhida''). These preparations should be taken in along with ''Nagara'' (dry ginger powder) and hot water. [14]
Line 225: Line 232:  
==== Preparations of ''Trivrita'' to be taken along with Cow Urine ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' to be taken along with Cow Urine ====
   −
पिप्पली पिप्पलीमूलं मरिचं गजपिप्पली |  
+
पिप्पली पिप्पलीमूलं मरिचं गजपिप्पली | <br />
सरलः किलिमं हिङ्गु भार्गी तेजोवती तथा ||१५||  
+
सरलः किलिमं हिङ्गु भार्गी तेजोवती तथा ||१५|| <br />
   −
मुस्तं हैमवती पथ्या चित्रको रजनी वचा |  
+
मुस्तं हैमवती पथ्या चित्रको रजनी वचा | <br />
स्वर्णक्षीर्यजमोदा च शृङ्गवेरं च तैः पृथक् ||१६||  
+
स्वर्णक्षीर्यजमोदा च शृङ्गवेरं च तैः पृथक् ||१६|| <br />
   −
एकैकार्धांशसंयुक्तं पिबेद्गोमूत्रसंयुतम् |१७|  
+
एकैकार्धांशसंयुक्तं पिबेद्गोमूत्रसंयुतम् |१७| <br />
   −
pippali pippalimulam maricham gajapippali |  
+
pippali pippalimulam maricham gajapippali | <br />
saralah kilimam hingu bhargi tejovati tatha ||15||  
+
saralah kilimam hingu bhargi tejovati tatha ||15|| <br />
   −
mustam haimavati pathya chitrako rajani vacha |  
+
mustam haimavati pathya chitrako rajani vacha | <br />
svarnakshiryajamoda cha shrungaveram cha taih pruthak ||16||  
+
svarnakshiryajamoda cha shrungaveram cha taih pruthak ||16|| <br />
   −
ekaikardhamshasamyuktam pibedgomutrasamyutam |17|  
+
ekaikardhamshasamyuktam pibedgomutrasamyutam |17| <br />
   −
pippali pippalimulam maricham gajapippali|  
+
pippali pippalimulam maricham gajapippali| <br />
saralah kilimam hingu bhargi tejovati tatha||15||  
+
saralah kilimam hingu bhargi tejovati tatha||15|| <br />
   −
mustam haimavati pathya chitrako rajani vacha|  
+
mustam haimavati pathya chitrako rajani vacha| <br />
svarnakshiryajamoda cha shrungaveram cha taih pruthak||16||  
+
svarnakshiryajamoda cha shrungaveram cha taih pruthak||16|| <br />
   −
ekaikardhamshasamyuktam pibedgomutrasamyutam|17|
+
ekaikardhamshasamyuktam pibedgomutrasamyutam|17|<br />
 
 
 
One part of ''Trivrita'' root powdered should be added with half part of the powder of either ''Pippali, Pippalimula, Maricha, Gajapippali, Sarala, Kilima, Hingu, Bharngi, Tejovati, Musta, Haimavati, Pathya, Chitraka, Rajani (Haridra), Vacha, Svarna Kshiri, Ajamoda,'' or ''Shringavera''. Any one of these may be taken in, along with cow urine for purgation. [15-16- 16 ½]
 
One part of ''Trivrita'' root powdered should be added with half part of the powder of either ''Pippali, Pippalimula, Maricha, Gajapippali, Sarala, Kilima, Hingu, Bharngi, Tejovati, Musta, Haimavati, Pathya, Chitraka, Rajani (Haridra), Vacha, Svarna Kshiri, Ajamoda,'' or ''Shringavera''. Any one of these may be taken in, along with cow urine for purgation. [15-16- 16 ½]
Line 263: Line 270:  
==== Preparations of ''Trivrita'' along with ''Jivaka'', etc. ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' along with ''Jivaka'', etc. ====
   −
जीवकर्षभकौ मेदां श्रावणीं कर्काटाह्वयाम् |  
+
जीवकर्षभकौ मेदां श्रावणीं कर्काटाह्वयाम् | <br />
मुद्गमाषाख्यपर्ण्यौ च महतीं श्रावणीं तथा ||१८||  
+
मुद्गमाषाख्यपर्ण्यौ च महतीं श्रावणीं तथा ||१८|| <br />
   −
काकोलीं क्षीरकाकोलीमिन्द्रां छिन्नरुहां तथा |  
+
काकोलीं क्षीरकाकोलीमिन्द्रां छिन्नरुहां तथा | <br />
क्षीरशुक्लां पयस्यां च यष्ट्याह्वं विधिना पिबेत् ||१९||  
+
क्षीरशुक्लां पयस्यां च यष्ट्याह्वं विधिना पिबेत् ||१९|| <br />
   −
वातपित्तहितान्येतान्यन्यानि तु कफानिले |२०|  
+
वातपित्तहितान्येतान्यन्यानि तु कफानिले |२०| <br />
   −
jivakarhushabhakau medam shravanim karkatahvayam |  
+
jivakarhushabhakau medam shravanim karkatahvayam | <br />
mudgamashakhyaparnyau cha mahatim shravanim tatha ||18||  
+
mudgamashakhyaparnyau cha mahatim shravanim tatha ||18|| <br />
   −
kakolim kshirakakolimindram chinnaruham tatha |  
+
kakolim kshirakakolimindram chinnaruham tatha | <br />
kshirashuklam payasyam cha yashtyahvam vidhina pibet ||19||  
+
kshirashuklam payasyam cha yashtyahvam vidhina pibet ||19|| <br />
   −
vatapittahitanyetanyanyani tu kaphanile |20|  
+
vatapittahitanyetanyanyani tu kaphanile |20| <br />
   −
jivakarhushabhakau medam shravanim karkatahvayam|  
+
jivakarhushabhakau medam shravanim karkatahvayam| <br />
mudgamashakhyaparnyau cha mahatim shravanim tatha||18||  
+
mudgamashakhyaparnyau cha mahatim shravanim tatha||18|| <br />
   −
kakolim kshirakakolimindram [1] chinnaruham tatha|  
+
kakolim kshirakakolimindram [1] chinnaruham tatha| <br />
kshirashuklam payasyam cha yashtyahvam vidhina pibet||19||  
+
kshirashuklam payasyam cha yashtyahvam vidhina pibet||19|| <br />
   −
vatapittahitanyetanyanyani tu kaphanile|20|  
+
vatapittahitanyetanyanyani tu kaphanile|20| <br />
 
 
 
The powder of ''Trivrita'' can be taken along with the powder of either, ''Jivaka, Rhushbhaka, Meda, Shravani (Mundi), Karkatashringi, Mudgaparni, Mashaparni, Maha-shravani, Kakoli, Kshirakakoli, Indra (Indravaruni), Chinna riha (Guduchi), Kshirashukla (Kshiravidari)'' or ''Payasya (Arka-puspha)'' for purgation. Similarly, the powder of ''Trivrita'' root can be taken along with ''Yashtimadhu (Madhuka)'' for purgation. The above mentioned preparations are useful for diseases caused by ''vata'' and ''pitta''. The preparations that will be useful for the diseases caused by ''vata'' and ''pitta'' will be described later. [18 –19½]
 
The powder of ''Trivrita'' can be taken along with the powder of either, ''Jivaka, Rhushbhaka, Meda, Shravani (Mundi), Karkatashringi, Mudgaparni, Mashaparni, Maha-shravani, Kakoli, Kshirakakoli, Indra (Indravaruni), Chinna riha (Guduchi), Kshirashukla (Kshiravidari)'' or ''Payasya (Arka-puspha)'' for purgation. Similarly, the powder of ''Trivrita'' root can be taken along with ''Yashtimadhu (Madhuka)'' for purgation. The above mentioned preparations are useful for diseases caused by ''vata'' and ''pitta''. The preparations that will be useful for the diseases caused by ''vata'' and ''pitta'' will be described later. [18 –19½]
Line 317: Line 324:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of linctus (No. 2) ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of linctus (No. 2) ====
   −
अजगन्धा तुगाक्षीरी विदारी शर्करा त्रिवृत् |  
+
अजगन्धा तुगाक्षीरी विदारी शर्करा त्रिवृत् | <br />
चूर्णितं क्षौद्रसर्पिर्भ्यां लीढ्वा साधु विरिच्यते ||२२||  
+
चूर्णितं क्षौद्रसर्पिर्भ्यां लीढ्वा साधु विरिच्यते ||२२|| <br />
   −
सन्निपातज्वरस्तम्भदाहतृष्णार्दितो नरः |  
+
सन्निपातज्वरस्तम्भदाहतृष्णार्दितो नरः | <br />
   −
ajagandha tugakshiri vidari sharkara trivrut |  
+
ajagandha tugakshiri vidari sharkara trivrut | <br />
churnitam kshaudrasarpirbhyam lidhva sadhu virichyate ||22||  
+
churnitam kshaudrasarpirbhyam lidhva sadhu virichyate ||22|| <br />
   −
sannipatajvarastambhadahatrushnardito narah |
+
sannipatajvarastambhadahatrushnardito narah |<br />
 
   
 
   
ajagandha tugakshiri vidari sharkara trivrut|  
+
ajagandha tugakshiri vidari sharkara trivrut| <br />
churnitam kshaudrasarpirbhyam lidhva sadhu virichyate||22||  
+
churnitam kshaudrasarpirbhyam lidhva sadhu virichyate||22|| <br />
   −
sannipatajvarastambhadahatrushnardito narah|  
+
sannipatajvarastambhadahatrushnardito narah| <br />
    
The powders of ''Ajagandha, Tugakshiri, Vidari, Sarkara'' (sugar) and ''Trivrita'' may be mixed with honey and ghee. This linctus taken in, is useful as a mild purgative, for the patient suffering from ''Sannipata Jwara'' (fevers caused by aggravation of all the three ''doshas''), ''Stambha'' (either retention of urine and faeces or generalized stiffness of the body), ''Daha'' (burning sensation in some parts or throughout the body) and ''Trishna'' (Thirst due to some underlying pathology). [22- 22 ½]
 
The powders of ''Ajagandha, Tugakshiri, Vidari, Sarkara'' (sugar) and ''Trivrita'' may be mixed with honey and ghee. This linctus taken in, is useful as a mild purgative, for the patient suffering from ''Sannipata Jwara'' (fevers caused by aggravation of all the three ''doshas''), ''Stambha'' (either retention of urine and faeces or generalized stiffness of the body), ''Daha'' (burning sensation in some parts or throughout the body) and ''Trishna'' (Thirst due to some underlying pathology). [22- 22 ½]
Line 374: Line 381:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of Linctus (No. 5) ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of Linctus (No. 5) ====
   −
कुडवांशान् रसानिक्षुद्राक्षापीलुपरुषकात् |  
+
कुडवांशान् रसानिक्षुद्राक्षापीलुपरुषकात् | <br />
सितोपलापलं क्षौद्रात् कुडवार्धं च साधयेत् ||२६||  
+
सितोपलापलं क्षौद्रात् कुडवार्धं च साधयेत् ||२६|| <br />
   −
तं लेहं योजयेच्छीतं त्रिवृच्चूर्णेन शास्त्रवित् |  
+
तं लेहं योजयेच्छीतं त्रिवृच्चूर्णेन शास्त्रवित् | <br />
एतदुत्सन्नपित्तानामीश्वराणां विरेचनम् ||२७||  
+
एतदुत्सन्नपित्तानामीश्वराणां विरेचनम् ||२७|| <br />
   −
kudavamshan rasanikshudrakshapiluparushakat |  
+
kudavamshan rasanikshudrakshapiluparushakat | <br />
sitopalapalam kshaudrat kudavardham cha sadhayet ||26||  
+
sitopalapalam kshaudrat kudavardham cha sadhayet ||26|| <br />
   −
tam leham yojayecchitam trivrucchurnena shastravit |  
+
tam leham yojayecchitam trivrucchurnena shastravit | <br />
etadutsannapittanamishvaranam virechanam ||27||  
+
etadutsannapittanamishvaranam virechanam ||27|| <br />
   −
kudavamshan [3] rasanikshudrakshapiluparushakat|  
+
kudavamshan [3] rasanikshudrakshapiluparushakat| <br />
sitopalapalam kshaudrat kudavardham cha sadhayet||26||  
+
sitopalapalam kshaudrat kudavardham cha sadhayet||26|| <br />
   −
tam leham yojayecchitam trivrucchurnena shastravit|  
+
tam leham yojayecchitam trivrucchurnena shastravit| <br />
etadutsannapittanamishvaranam [4] virechanam||27||  
+
etadutsannapittanamishvaranam [4] virechanam||27|| <br />
    
Each one ''kudava'' (approx 200 ml) of the juices of ''Ikshu, Draksha, Pilu'' and ''Parushaka,'' one ''pala'' (approx.48g) of ''Sitopala'' (sugar candy) and half a ''kudava'' (approx 100 ml) of honey are to be boiled together. When it is cooled, powdered ''Trivrita'' is to be added to it by experts (in the field of such preparations) and made into linctus. This preparation is highly useful as a purgative for those persons, who are having excessively aggravated ''pitta dosha'' and who are from the upper classes of the society. [26-27]
 
Each one ''kudava'' (approx 200 ml) of the juices of ''Ikshu, Draksha, Pilu'' and ''Parushaka,'' one ''pala'' (approx.48g) of ''Sitopala'' (sugar candy) and half a ''kudava'' (approx 100 ml) of honey are to be boiled together. When it is cooled, powdered ''Trivrita'' is to be added to it by experts (in the field of such preparations) and made into linctus. This preparation is highly useful as a purgative for those persons, who are having excessively aggravated ''pitta dosha'' and who are from the upper classes of the society. [26-27]
Line 396: Line 403:  
==== Preparations of ''Trivrita'' with Sugar ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' with Sugar ====
   −
शर्करामोदकान् वर्तीर्गुलिकामांसपूपकान् |  
+
शर्करामोदकान् वर्तीर्गुलिकामांसपूपकान् | <br />
अनेन विधिना कुर्यात् पैत्तिकानां विरेचनम् ||२८||  
+
अनेन विधिना कुर्यात् पैत्तिकानां विरेचनम् ||२८|| <br />
   −
sharkaramodakan vartirgulikamamsapupakan |  
+
sharkaramodakan vartirgulikamamsapupakan | <br />
anena vidhina kuryat paittikanam virechanam ||28||  
+
anena vidhina kuryat paittikanam virechanam ||28|| <br />
   −
sharkaramodakan vartirgulikamamsapupakan|  
+
sharkaramodakan vartirgulikamamsapupakan| <br />
anena vidhina kuryat paittikanam virechanam||28||  
+
anena vidhina kuryat paittikanam virechanam||28|| <br />
    
Following the same method (as mentioned in the above verses) preparations may be done in the form of ''Sharkara modaka'' (round, ball like sweets made of sugar), ''Sharkara varti'' (rolls made of sugar), ''Sharkaragulika'' (Pills made with sugar) and ''Sharkara mamsapupaka'' (Cake prepared with sugar and meat). These preparations are useful as purgatives for those persons, suffering from diseases caused by ''pitta dosha'' [28]
 
Following the same method (as mentioned in the above verses) preparations may be done in the form of ''Sharkara modaka'' (round, ball like sweets made of sugar), ''Sharkara varti'' (rolls made of sugar), ''Sharkaragulika'' (Pills made with sugar) and ''Sharkara mamsapupaka'' (Cake prepared with sugar and meat). These preparations are useful as purgatives for those persons, suffering from diseases caused by ''pitta dosha'' [28]
Line 409: Line 416:  
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of linctus (No. 6) ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of linctus (No. 6) ====
   −
पिप्पलीं नागरं क्षारं श्यामां त्रिवृतया सह |  
+
पिप्पलीं नागरं क्षारं श्यामां त्रिवृतया सह | <br />
लेहयेन्मधुना सार्धं श्लेष्मलानां विरेचनम् ||२९||
+
लेहयेन्मधुना सार्धं श्लेष्मलानां विरेचनम् ||२९||<br />
 
   
 
   
pippalim nagaram ksharam shyamam trivrutaya saha |  
+
pippalim nagaram ksharam shyamam trivrutaya saha | <br />
lehayenmadhuna sardham shleshmalanam virechanam ||29||  
+
lehayenmadhuna sardham shleshmalanam virechanam ||29|| <br />
   −
pippalim nagaram ksharam shyamam trivrutaya saha|  
+
pippalim nagaram ksharam shyamam trivrutaya saha| <br />
lehayenmadhuna sardham shleshmalanam virechanam||29||  
+
lehayenmadhuna sardham shleshmalanam virechanam||29|| <br />
    
The powder of ''Trivrita'' (having pink roots) may be added with powders of ''Pippali, Nagara, Kshara'' (an alkali preparation) and ''Shyama'' (the variety having black roots).
 
The powder of ''Trivrita'' (having pink roots) may be added with powders of ''Pippali, Nagara, Kshara'' (an alkali preparation) and ''Shyama'' (the variety having black roots).
Line 424: Line 431:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of linctus (No. 7) ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of linctus (No. 7) ====
   −
मातुलुङ्गाभयाधात्रीश्रीपर्णीकोलदाडिमात् |
+
मातुलुङ्गाभयाधात्रीश्रीपर्णीकोलदाडिमात् |<br />
सुभृष्टान् स्वरसांस्तैले साधयेत्तत्र चावपेत् ||३०||  
+
सुभृष्टान् स्वरसांस्तैले साधयेत्तत्र चावपेत् ||३०|| <br />
   −
सहकारात् कपित्थाच्च मध्यमम्लं च यत् फलम् |
+
सहकारात् कपित्थाच्च मध्यमम्लं च यत् फलम् |<br />
पूर्ववद्बहलीभूते त्रिवृच्चूर्णं समावपेत् ||३१||  
+
पूर्ववद्बहलीभूते त्रिवृच्चूर्णं समावपेत् ||३१|| <br />
   −
त्वक्पत्रकेशरैलानां चूर्णं मधु च मात्रया |
+
त्वक्पत्रकेशरैलानां चूर्णं मधु च मात्रया |<br />
लेहोऽयं कफपूर्णानामीश्वराणां विरेचनम् ||३२||  
+
लेहोऽयं कफपूर्णानामीश्वराणां विरेचनम् ||३२|| <br />
   −
matulungabhayadhatrishriparnikoladadimat |  
+
matulungabhayadhatrishriparnikoladadimat | <br />
subhrushtan svarasamstaile sadhayettatra chavapet ||30||
+
subhrushtan svarasamstaile sadhayettatra chavapet ||30||<br />
   −
sahakarat kapitthaccha madhyamamlam cha yat phalam |  
+
sahakarat kapitthaccha madhyamamlam cha yat phalam | <br />
purvavadbahalibhute trivrucchurnam samavapet ||31||  
+
purvavadbahalibhute trivrucchurnam samavapet ||31|| <br />
   −
tvakpatrakesharailanam curnam madhu cha matraya |  
+
tvakpatrakesharailanam curnam madhu cha matraya | <br />
lehoayam kaphapurnanamishvaranam virechanam ||32||  
+
lehoayam kaphapurnanamishvaranam virechanam ||32|| <br />
   −
matulungabhayadhatrishriparnikoladadimat|  
+
matulungabhayadhatrishriparnikoladadimat| <br />
subhrushtan svarasamstaile sadhayettatra chavapet||30||  
+
subhrushtan svarasamstaile sadhayettatra chavapet||30|| <br />
   −
sahakarat kapitthaccha madhyamamlam cha yat phalam|  
+
sahakarat kapitthaccha madhyamamlam cha yat phalam| <br />
purvavadbahalibhute trivruccurnam samavapet||31||  
+
purvavadbahalibhute trivruccurnam samavapet||31|| <br />
   −
tvakpatrakesharailanam curnam madhu cha matraya|  
+
tvakpatrakesharailanam curnam madhu cha matraya| <br />
lehoayam kaphapurnanamishvaranam virechanam||32||  
+
lehoayam kaphapurnanamishvaranam virechanam||32|| <br />
    
The juice of ''Matulunga, Abhaya, Dhatri, Shriparni, Kola'' and ''Dadima'' are to be properly sizzled (fried till a hissing sound comes out) and cooked in oil by adding the pulp of ''Sahakara'' (mango), ''Kapittha'' (wood apple) and ''Matulunga'' (Sour fruit). When the preparation starts concentrating, the powder of ''Trivrita'', root along with the powders of ''Tvak, Patra, Keshara'' and ''Ela'' are to be added. Finally honey is to be added to make linctus. Intake of this linctus in appropriate dose is useful as a purgative for those persons from upper classes.[30-32]
 
The juice of ''Matulunga, Abhaya, Dhatri, Shriparni, Kola'' and ''Dadima'' are to be properly sizzled (fried till a hissing sound comes out) and cooked in oil by adding the pulp of ''Sahakara'' (mango), ''Kapittha'' (wood apple) and ''Matulunga'' (Sour fruit). When the preparation starts concentrating, the powder of ''Trivrita'', root along with the powders of ''Tvak, Patra, Keshara'' and ''Ela'' are to be added. Finally honey is to be added to make linctus. Intake of this linctus in appropriate dose is useful as a purgative for those persons from upper classes.[30-32]
Line 455: Line 462:  
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of Syrup etc. ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of Syrup etc. ====
   −
पानकानि रसान् यूषान्मोदकान् रागषाडवान् |
+
पानकानि रसान् यूषान्मोदकान् रागषाडवान् |<br />
अनेन विधिना कुर्याद्विरेकार्थं कफाधिके ||३३||  
+
अनेन विधिना कुर्याद्विरेकार्थं कफाधिके ||३३|| <br />
   −
panakani rasan yushanmodakan ragashadavan |  
+
panakani rasan yushanmodakan ragashadavan | <br />
anena vidhina kuryadvirekartham kaphadhike ||33||  
+
anena vidhina kuryadvirekartham kaphadhike ||33|| <br />
   −
panakani rasan yushanmodakan ragashadavan|  
+
panakani rasan yushanmodakan ragashadavan| <br />
anena vidhina kuryadvirekartham kaphadhike||33||  
+
anena vidhina kuryadvirekartham kaphadhike||33|| <br />
    
Similar to the above mentioned procedure, the preparations (of ''Trivrita'') are to be made in the forms of ''Panak'' (syrup), ''Rasa'' (meat soup), ''Yusha'' (pulse-soup), ''Modaka'' (sweet-meat), and ''Raga'' – ''shadava'' (sour drinks with and pungent taste). These preparations can be administered for purgation to persons having aggravated ''kapha''. [33]
 
Similar to the above mentioned procedure, the preparations (of ''Trivrita'') are to be made in the forms of ''Panak'' (syrup), ''Rasa'' (meat soup), ''Yusha'' (pulse-soup), ''Modaka'' (sweet-meat), and ''Raga'' – ''shadava'' (sour drinks with and pungent taste). These preparations can be administered for purgation to persons having aggravated ''kapha''. [33]
Line 468: Line 475:  
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of ''Tarpana'' (soothing drink) ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of ''Tarpana'' (soothing drink) ====
   −
भृङ्गैलाभ्यां समा नीली तैस्त्रिवृत्तैश्च शर्करा |
+
भृङ्गैलाभ्यां समा नीली तैस्त्रिवृत्तैश्च शर्करा |<br />
चूर्णं फलरसक्षौद्रशक्तुभिस्तर्पणं पिबेत् ||३४||  
+
चूर्णं फलरसक्षौद्रशक्तुभिस्तर्पणं पिबेत् ||३४|| <br />
   −
वातपित्तकफोत्थेषु रोगेष्वल्पानलेषु च |  
+
वातपित्तकफोत्थेषु रोगेष्वल्पानलेषु च | <br />
नरेषु सुकुमारेषु निरपायं विरेचनम् ||३५||  
+
नरेषु सुकुमारेषु निरपायं विरेचनम् ||३५|| <br />
   −
bhrngailabhyam sama nili taistrivruttaishcha sharkara |  
+
bhrngailabhyam sama nili taistrivruttaishcha sharkara | <br />
churnam phalarasakshaudrashaktubhistarpanam pibet ||34||  
+
churnam phalarasakshaudrashaktubhistarpanam pibet ||34|| <br />
   −
vatapittakaphottheshu rogeshvalpanaleshu cha |  
+
vatapittakaphottheshu rogeshvalpanaleshu cha | <br />
nareshu sukumareshu nirapayam virechanam ||35||  
+
nareshu sukumareshu nirapayam virechanam ||35|| <br />
   −
bhrungailabhyam sama nili taistrivruttaishcha sharkara|  
+
bhrungailabhyam sama nili taistrivruttaishcha sharkara| <br />
churnam phalarasakshaudrashaktubhistarpanam pibet||34||  
+
churnam phalarasakshaudrashaktubhistarpanam pibet||34|| <br />
   −
vatapittakaphottheshu rogeshvalpanaleshu cha|  
+
vatapittakaphottheshu rogeshvalpanaleshu cha| <br />
nareshu sukumareshu nirapayam virechanam||35||  
+
nareshu sukumareshu nirapayam virechanam||35|| <br />
    
A ''Tarpana'' or soothing drink should be prepared by adding the powder of one part of ''Bhringa'', one part of ''Ela'' (Cinnamon bark), two parts of ''Nili'', three parts of ''Trivrita'' and seven parts of sugar to the juice of ''Dadima'', honey and powder of pop-rice or barley. This is a very safe purgative preparation for the patients suffering from diseases due to ''vata, pitta'' and ''kapha'', for persons having low digestive fire and for persons who are very much tender or delicate. [34-35]
 
A ''Tarpana'' or soothing drink should be prepared by adding the powder of one part of ''Bhringa'', one part of ''Ela'' (Cinnamon bark), two parts of ''Nili'', three parts of ''Trivrita'' and seven parts of sugar to the juice of ''Dadima'', honey and powder of pop-rice or barley. This is a very safe purgative preparation for the patients suffering from diseases due to ''vata, pitta'' and ''kapha'', for persons having low digestive fire and for persons who are very much tender or delicate. [34-35]
Line 490: Line 497:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of ''Modaka'' ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of ''Modaka'' ====
   −
शर्करात्रिफलाश्यामात्रिवृत्पिप्पलिमाक्षिकैः |
+
शर्करात्रिफलाश्यामात्रिवृत्पिप्पलिमाक्षिकैः |<br />
मोदकः सन्निपातोर्ध्वरक्तपित्तज्वरापहः ||३६||  
+
मोदकः सन्निपातोर्ध्वरक्तपित्तज्वरापहः ||३६|| <br />
sharkaratriphalashyamatrivrutpippalimakshikaihi |  
+
 
modakah sannipatordhvaraktapittajvarapahah ||36||  
+
sharkaratriphalashyamatrivrutpippalimakshikaihi | <br />
 +
modakah sannipatordhvaraktapittajvarapahah ||36|| <br />
   −
sharkaratriphalashyamatrivrutpippalimakshikaihi |  
+
sharkaratriphalashyamatrivrutpippalimakshikaihi | <br />
modakah sannipatordhvaraktapittajvarapahah||36||  
+
modakah sannipatordhvaraktapittajvarapahah||36|| <br />
 
 
 
A ''Modaka'' (large sized round sweet-meat) may be prepared using sugar, ''Haritaki, Vibhitaki, and Amalaki'', black variety of ''Trivrita'' roots, ''Pippali'' and honey. Intake of this preparation cures ''Sannipata'' (simultaneous aggravation of all the three ''doshas'' and diseases caused there upon), ''Urdhva Raktapitta'' (bleeding from the opening of the upper parts of the body like mouth or nose) and fever. [36]
 
A ''Modaka'' (large sized round sweet-meat) may be prepared using sugar, ''Haritaki, Vibhitaki, and Amalaki'', black variety of ''Trivrita'' roots, ''Pippali'' and honey. Intake of this preparation cures ''Sannipata'' (simultaneous aggravation of all the three ''doshas'' and diseases caused there upon), ''Urdhva Raktapitta'' (bleeding from the opening of the upper parts of the body like mouth or nose) and fever. [36]
Line 502: Line 510:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of linctus (No. 8) ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of linctus (No. 8) ====
   −
त्रिवृच्छाणा मतास्तिस्रस्तिस्रश्च त्रिफलात्वचः |
+
त्रिवृच्छाणा मतास्तिस्रस्तिस्रश्च त्रिफलात्वचः |<br />
विडङ्गपिप्पलीक्षारशाणास्तिस्रश्च चूर्णिताः ||३७||  
+
विडङ्गपिप्पलीक्षारशाणास्तिस्रश्च चूर्णिताः ||३७|| <br />
   −
लिह्यात् सर्पिर्मधुभ्यां च मोदकं वा गुडेन तु |  
+
लिह्यात् सर्पिर्मधुभ्यां च मोदकं वा गुडेन तु | <br />
भक्षयेन्निष्परीहारमेतच्छोधनमुत्तमम् ||३८||  
+
भक्षयेन्निष्परीहारमेतच्छोधनमुत्तमम् ||३८|| <br />
   −
गुल्मं प्लीहोदरं श्वासं हलीमकमरोचकम् |  
+
गुल्मं प्लीहोदरं श्वासं हलीमकमरोचकम् | <br />
कफवातकृतांश्चान्यान् व्याधीनेतह्यपोहति ||३९||  
+
कफवातकृतांश्चान्यान् व्याधीनेतह्यपोहति ||३९|| <br />
   −
trivrcchana matastisrastisrashcha triphalatvachah |  
+
trivrcchana matastisrastisrashcha triphalatvachah | <br />
vidangapippaliksharashanastisrashcha churnitah ||37||  
+
vidangapippaliksharashanastisrashcha churnitah ||37|| <br />
   −
lihyat sarpirmadhubhyam cha modakam va gudena tu |  
+
lihyat sarpirmadhubhyam cha modakam va gudena tu | <br />
bhakshayennishpariharametacchodhanamuttamam ||38||  
+
bhakshayennishpariharametacchodhanamuttamam ||38|| <br />
   −
gulmam plihodaram shvasam halimakamarochakam |  
+
gulmam plihodaram shvasam halimakamarochakam | <br />
kaphavatakrutamshchanyan vyadhinetahyapohati ||39||  
+
kaphavatakrutamshchanyan vyadhinetahyapohati ||39|| <br />
   −
trivrucchana matastisrastisrashcha triphalatvachah|  
+
trivrucchana matastisrastisrashcha triphalatvachah| <br />
vidangapippaliksharashanastisrashcha churnitah||37||
+
vidangapippaliksharashanastisrashcha churnitah||37||<br />
 
   
 
   
lihyAt sarpirmadhubhyam cha modakam va gudena tu|  
+
lihyAt sarpirmadhubhyam cha modakam va gudena tu| <br />
bhakshayennishpariharametacchodhanamuttamam  ||38||  
+
bhakshayennishpariharametacchodhanamuttamam  ||38|| <br />
   −
gulmam plihodaram shvasam halimakamarochakam|  
+
gulmam plihodaram shvasam halimakamarochakam| <br />
kaphavatakrutamshchanyan vyadhinetahyapohati||39||
+
kaphavatakrutamshchanyan vyadhinetahyapohati||39||<br />
 
 
 
Three ''shanas'' of ''Trivrita'' powder is to be added with one ''shana'' rind powders of ''Haritaki, Vibhitaki, Amalaki,'' ''Vidanga'', ''Pippali'' and ''Kshara'' (an alkali preparation). This compounded powder may be mixed with ghee and honey and made to linctus or to an ''Modaka'' (round large sized sweet meat) using jaggery. This is considered as a good purgative and a person using it need not follow any dietary or any other restrictions. If this preparation is taken in, it can cure ''gulma'' (benign tumors of intestines), ''Plihodara'' (splenomegaly), ''Shvasa'' (broncho-spasm), ''Halimaka'' (chronic hepatitis), ''Arochaka'' (anorexia) and other such diseases caused by the aggravation of ''kapha'' and ''vata'' [37-39]
 
Three ''shanas'' of ''Trivrita'' powder is to be added with one ''shana'' rind powders of ''Haritaki, Vibhitaki, Amalaki,'' ''Vidanga'', ''Pippali'' and ''Kshara'' (an alkali preparation). This compounded powder may be mixed with ghee and honey and made to linctus or to an ''Modaka'' (round large sized sweet meat) using jaggery. This is considered as a good purgative and a person using it need not follow any dietary or any other restrictions. If this preparation is taken in, it can cure ''gulma'' (benign tumors of intestines), ''Plihodara'' (splenomegaly), ''Shvasa'' (broncho-spasm), ''Halimaka'' (chronic hepatitis), ''Arochaka'' (anorexia) and other such diseases caused by the aggravation of ''kapha'' and ''vata'' [37-39]
Line 534: Line 542:  
===== ''Kalyanaka guda'' =====
 
===== ''Kalyanaka guda'' =====
   −
विडङ्गपिप्पलीमूलत्रिफलाधान्यचित्रकान् |
+
विडङ्गपिप्पलीमूलत्रिफलाधान्यचित्रकान् |<br />
मरिचेन्द्रयवाजाजीपिप्पलीहस्तिपिप्पलीः ||४०||
+
मरिचेन्द्रयवाजाजीपिप्पलीहस्तिपिप्पलीः ||४०||<br />
   −
लवणान्यजमोदां च चूर्णितं कार्षिकं पृथक् |  
+
लवणान्यजमोदां च चूर्णितं कार्षिकं पृथक् | <br />
तिलतैलत्रिवृच्चूर्णभागौ चाष्टपलोन्मितौ ||४१||  
+
तिलतैलत्रिवृच्चूर्णभागौ चाष्टपलोन्मितौ ||४१|| <br />
   −
धात्रीफलरसप्रस्थांस्त्रीन् गुडार्धतुलां तथा |  
+
धात्रीफलरसप्रस्थांस्त्रीन् गुडार्धतुलां तथा | <br />
पक्त्वा मृद्वग्निना खादेद्बदरोदुम्बरोपमान् ||४२||
+
पक्त्वा मृद्वग्निना खादेद्बदरोदुम्बरोपमान् ||४२||<br />
   −
गुडान् कृत्वा न चात्र स्याद्विहाराहारयन्त्रणा |  
+
गुडान् कृत्वा न चात्र स्याद्विहाराहारयन्त्रणा | <br />
मन्दाग्नित्वं ज्वरं मूर्च्छां मूत्रकृच्छ्रमरोचकम् ||४३||  
+
मन्दाग्नित्वं ज्वरं मूर्च्छां मूत्रकृच्छ्रमरोचकम् ||४३|| <br />
   −
अस्वप्नं गात्रशूलं च कासं श्वासं भ्रमं क्षयम् |  
+
अस्वप्नं गात्रशूलं च कासं श्वासं भ्रमं क्षयम् | <br />
कुष्ठार्शःकामलामेहगुल्मोदरभगन्दरान् ||४४||  
+
कुष्ठार्शःकामलामेहगुल्मोदरभगन्दरान् ||४४|| <br />
   −
ग्रहणीपाण्डुरोगांश्च हन्युः पुंसवनाश्च ते |  
+
ग्रहणीपाण्डुरोगांश्च हन्युः पुंसवनाश्च ते | <br />
कल्याणका इति ख्याताः सर्वेष्वृतुषु यौगिकाः ||४५||  
+
कल्याणका इति ख्याताः सर्वेष्वृतुषु यौगिकाः ||४५|| <br />
   −
इति कल्याणकगुडः |४६|  
+
इति कल्याणकगुडः |४६| <br />
   −
vidangapippalimulatriphaladhanyacitrakan |  
+
vidangapippalimulatriphaladhanyacitrakan | <br />
marichendrayavajajipippalihastipippalih ||40||  
+
marichendrayavajajipippalihastipippalih ||40|| <br />
   −
lavananyajamodam cha churnitam karshikam pruthak |  
+
lavananyajamodam cha churnitam karshikam pruthak | <br />
tilatailatrivrcchurnabhagau chashtapalonmitau ||41||  
+
tilatailatrivrcchurnabhagau chashtapalonmitau ||41|| <br />
   −
dhatriphalarasaprasthamstrin gudardhatulam tatha |  
+
dhatriphalarasaprasthamstrin gudardhatulam tatha | <br />
paktva mrudvagnina khadedbadarodumbaropaman ||42||  
+
paktva mrudvagnina khadedbadarodumbaropaman ||42|| <br />
   −
gudan krutva na chatra syadviharaharayantrana |  
+
gudan krutva na chatra syadviharaharayantrana | <br />
mandagnitvam jvaram murccham mutrakrucchramarochakam ||43||  
+
mandagnitvam jvaram murccham mutrakrucchramarochakam ||43|| <br />
   −
asvapnam gatrashulam cha kasam shvasam bhramam kshayam |  
+
asvapnam gatrashulam cha kasam shvasam bhramam kshayam | <br />
kushtharshahkamalamehagulmodarabhagandaran ||44||  
+
kushtharshahkamalamehagulmodarabhagandaran ||44|| <br />
   −
grahanipandurogamshcha hanyuh pumsavanashcha te |  
+
grahanipandurogamshcha hanyuh pumsavanashcha te | <br />
kalyanaka iti khyatah sarveshvrtushu yaugikah ||45||  
+
kalyanaka iti khyatah sarveshvrtushu yaugikah ||45|| <br />
   −
iti kalyanakagudah |46|  
+
iti kalyanakagudah |46| <br />
   −
vidangapippalimulatriphaladhanyacitrakan|  
+
vidangapippalimulatriphaladhanyacitrakan| <br />
marichendrayavajajipippalihastipippalih||40||  
+
marichendrayavajajipippalihastipippalih||40|| <br />
   −
lavananyajamodam cha churnitam karshikam pruthak|  
+
lavananyajamodam cha churnitam karshikam pruthak| <br />
tilatailatrivrucchurnabhagau chashtapalonmitau||41||  
+
tilatailatrivrucchurnabhagau chashtapalonmitau||41|| <br />
   −
dhatriphalarasaprasthamstrin gudardhatulam tatha|  
+
dhatriphalarasaprasthamstrin gudardhatulam tatha| <br />
paktva mrudvagnina khadedbadarodumbaropaman||42||  
+
paktva mrudvagnina khadedbadarodumbaropaman||42|| <br />
   −
gudan krutva na chatra syadviharaharayantrana|  
+
gudan krutva na chatra syadviharaharayantrana| <br />
mandagnitvam jvaram murccham mutrakrucchramarochakam||43||  
+
mandagnitvam jvaram murccham mutrakrucchramarochakam||43|| <br />
   −
asvapnam gatrashulam cha kasam shvasam bhramam kshayam|  
+
asvapnam gatrashulam cha kasam shvasam bhramam kshayam| <br />
kushtharshahkamalamehagulmodarabhagandaran||44||  
+
kushtharshahkamalamehagulmodarabhagandaran||44|| <br />
   −
grahanipandurogamshcha hanyuh pumsavanashcha te|  
+
grahanipandurogamshcha hanyuh pumsavanashcha te| <br />
kalyanaka iti khyatah sarveshvrutushu yaugikah||45||  
+
kalyanaka iti khyatah sarveshvrutushu yaugikah||45|| <br />
   −
iti kalyanakagudah|46|  
+
iti kalyanakagudah|46| <br />
    
Each one ''karsha'' (around 12 grams) of ''Vidanga, Pippalimula, Triphala, Dhanyaka, Chitraka, Maricha, Indrayava, Ajaji Hasti pippali, Saindhava lavana, Samudra lavana, Vida lavana, Sauvarchala lavana, Audbhida lavana'' and ''Ajamoda'' are to be powdered separately and mixed together. Then, each eight ''pala'' (around 320 grams) of sesame oil and powdered root of ''Trivrita'' are added. Then, three ''prasthas'' (around 2.20 litres) juice of ''Amalaki'' and half a ''tula'' of jaggery are added to the entire material and cooked over mild fire. (When, it is completely cooked), round pills (''Guda'') of the size of ''Badara'' or ''Udumbara'' are made from the compound. While taking in these pills, there is no need of restrictions of food or any other regimen. Utilization of this purgative drug relieves loss of digestive power (''Mandagni''), fever (''Jwara''), fainting (''Murchcha''), dysuria (''Mutrakrichchra''), anorexia (''Arochaka''), insomnia (''Asvapna''), body pains (''Gatrashula''), cough (''Kasa''), bronchitis (''Shvasa''), vertigo (''Bhrama''), loss of tissues (''Kshaya''), skin diseases (''Kushtha''), haemorrhoids (''Arshas''), jaundice (''Kamala''), urinary tract diseases including diabetes (''Meha''), benign tumors of the intestines (''Gulma''), diseases of the visceral organs (''Udara''), fistula-in-ano (''Bhagandara''), dysentery (''Grahani''), and anaemia (''Panduroga''). This medicinal preparation also helps in conceiving a male progeny (''pumsavana''). The preparation, thus made and used is known as ''Kalyanaka guda'' and can be used in all seasons [40-45 ½]
 
Each one ''karsha'' (around 12 grams) of ''Vidanga, Pippalimula, Triphala, Dhanyaka, Chitraka, Maricha, Indrayava, Ajaji Hasti pippali, Saindhava lavana, Samudra lavana, Vida lavana, Sauvarchala lavana, Audbhida lavana'' and ''Ajamoda'' are to be powdered separately and mixed together. Then, each eight ''pala'' (around 320 grams) of sesame oil and powdered root of ''Trivrita'' are added. Then, three ''prasthas'' (around 2.20 litres) juice of ''Amalaki'' and half a ''tula'' of jaggery are added to the entire material and cooked over mild fire. (When, it is completely cooked), round pills (''Guda'') of the size of ''Badara'' or ''Udumbara'' are made from the compound. While taking in these pills, there is no need of restrictions of food or any other regimen. Utilization of this purgative drug relieves loss of digestive power (''Mandagni''), fever (''Jwara''), fainting (''Murchcha''), dysuria (''Mutrakrichchra''), anorexia (''Arochaka''), insomnia (''Asvapna''), body pains (''Gatrashula''), cough (''Kasa''), bronchitis (''Shvasa''), vertigo (''Bhrama''), loss of tissues (''Kshaya''), skin diseases (''Kushtha''), haemorrhoids (''Arshas''), jaundice (''Kamala''), urinary tract diseases including diabetes (''Meha''), benign tumors of the intestines (''Gulma''), diseases of the visceral organs (''Udara''), fistula-in-ano (''Bhagandara''), dysentery (''Grahani''), and anaemia (''Panduroga''). This medicinal preparation also helps in conceiving a male progeny (''pumsavana''). The preparation, thus made and used is known as ''Kalyanaka guda'' and can be used in all seasons [40-45 ½]
Line 598: Line 606:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of ''Modaka'' ( bolus)(No. 3) ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of ''Modaka'' ( bolus)(No. 3) ====
   −
व्योषत्वक्पत्रमुस्तैलाविडङ्गामलकाभयाः |
+
व्योषत्वक्पत्रमुस्तैलाविडङ्गामलकाभयाः |<br />
समभागा भिषग्दद्याद्द्विगुणं च मुकूलकम् ||४६||  
+
समभागा भिषग्दद्याद्द्विगुणं च मुकूलकम् ||४६|| <br />
   −
त्रिवृतोऽष्टगुणं भागं शर्करायाश्च षड्गुणम् |  
+
त्रिवृतोऽष्टगुणं भागं शर्करायाश्च षड्गुणम् | <br />
चूर्णितं गुडिकाः कृत्वा क्षौद्रेण पलसम्मिताः ||४७||  
+
चूर्णितं गुडिकाः कृत्वा क्षौद्रेण पलसम्मिताः ||४७|| <br />
   −
भक्षयेत् कल्यमुत्थाय शीतं चानु पिबेज्जलम् |  
+
भक्षयेत् कल्यमुत्थाय शीतं चानु पिबेज्जलम् | <br />
मूत्रकृच्छ्रे ज्वरे वम्यां कासे श्वासे भ्रमे क्षये ||४८||  
+
मूत्रकृच्छ्रे ज्वरे वम्यां कासे श्वासे भ्रमे क्षये ||४८|| <br />
   −
तापे पाण्ड्वामयेऽल्पेऽग्नौ शस्ता निर्यन्त्रणाशिनः |  
+
तापे पाण्ड्वामयेऽल्पेऽग्नौ शस्ता निर्यन्त्रणाशिनः | <br />
योगः सर्वविषाणां च मतः श्रेष्ठो विरेचने ||४९||  
+
योगः सर्वविषाणां च मतः श्रेष्ठो विरेचने ||४९|| <br />
   −
मूत्रजानां च रोगाणां विधिज्ञेनावचारितः |५०|  
+
मूत्रजानां च रोगाणां विधिज्ञेनावचारितः |५०| <br />
   −
vyoshatvakpatramustailavidangamalakabhayah |  
+
vyoshatvakpatramustailavidangamalakabhayah | <br />
samabhaga bhishagdadyaddvigunam cha mukulakam ||46||  
+
samabhaga bhishagdadyaddvigunam cha mukulakam ||46|| <br />
   −
trivrutoashtagunam bhagam sharkarayashcha shadgunam |  
+
trivrutoashtagunam bhagam sharkarayashcha shadgunam | <br />
churnitam gudikah krutva kshaudrena palasammitah ||47||  
+
churnitam gudikah krutva kshaudrena palasammitah ||47|| <br />
   −
bhakshayet kalyamutthaya shitam chanu pibejjalam |  
+
bhakshayet kalyamutthaya shitam chanu pibejjalam | <br />
mutrakrucchre jvare vamyam kase shvase bhrame kshaye ||48||  
+
mutrakrucchre jvare vamyam kase shvase bhrame kshaye ||48|| <br />
   −
tape pandvamayealpeagnau shasta niryantranashinah |  
+
tape pandvamayealpeagnau shasta niryantranashinah | <br />
yogah sarvavishanam cha matah shreshtho virechane ||49||  
+
yogah sarvavishanam cha matah shreshtho virechane ||49|| <br />
   −
mutrajanam cha roganam vidhinyenavacharitah |50|  
+
mutrajanam cha roganam vidhinyenavacharitah |50| <br />
   −
vyoshatvakpatramustailavidangamalakabhayah |  
+
vyoshatvakpatramustailavidangamalakabhayah | <br />
samabhaga bhishagdadyaddvigunam cha mukulakam||46||  
+
samabhaga bhishagdadyaddvigunam cha mukulakam||46|| <br />
   −
trivrutoashtagunam bhagam sharkarayashcha shadgunam|  
+
trivrutoashtagunam bhagam sharkarayashcha shadgunam| <br />
churnitam gudikah krutva kshaudrena palasammitah||47||  
+
churnitam gudikah krutva kshaudrena palasammitah||47|| <br />
   −
bhakshayet kalyamutthaya shitam chanu pibejjalam|  
+
bhakshayet kalyamutthaya shitam chanu pibejjalam| <br />
mutrakrucchre jvare vamyam kase shvase bhrame kshaye||48||  
+
mutrakrucchre jvare vamyam kase shvase bhrame kshaye||48|| <br />
   −
tape pandvamayealpeagnau shasta niryantranashinah|  
+
tape pandvamayealpeagnau shasta niryantranashinah| <br />
yogah sarvavishanam cha matah shreshtho  virechane||49||  
+
yogah sarvavishanam cha matah shreshtho  virechane||49|| <br />
   −
mutrajanam cha roganam vidhinyenavacharitah|50|  
+
mutrajanam cha roganam vidhinyenavacharitah|50| <br />
 
 
 
Each one part of ''Shunthi, Pippali, Maricha, Tvak, Patra, Musta, Ela, Vidanga, Amalaki'' and ''Haritaki,'' two parts of ''Mukulaka'' (''Danti''), eight parts of ''Trivrita'' and six parts of sugar are to be made into powder. To this compound, honey is added and ''Gudika'' (round large pills), each weighing one ''pala'' (around 40 grams) are to be made. One such pill is to be consumed early in the morning after rising from the bed. Cool water can be taken in along with the pill. This is very much useful in dysuria (''Mutrakrchchra''), fever (''Jwara''), vomiting (''Vami''), cough (''Kasa''), bronchial spasm (''Shwasa''), vertigo (''Bhrama''), tissue loss (''Kshaya'') burning sensation (''Tapa''), anemia (''Pandu'') and loss of digestive fire (''Alpagni''). It can be used without following any restrictions regarding food or regimen. It can be used as an excellent purgative drug in all cases of poisoning and also in cases of diseases of urinary tract. [45 ½ -  49½]
 
Each one part of ''Shunthi, Pippali, Maricha, Tvak, Patra, Musta, Ela, Vidanga, Amalaki'' and ''Haritaki,'' two parts of ''Mukulaka'' (''Danti''), eight parts of ''Trivrita'' and six parts of sugar are to be made into powder. To this compound, honey is added and ''Gudika'' (round large pills), each weighing one ''pala'' (around 40 grams) are to be made. One such pill is to be consumed early in the morning after rising from the bed. Cool water can be taken in along with the pill. This is very much useful in dysuria (''Mutrakrchchra''), fever (''Jwara''), vomiting (''Vami''), cough (''Kasa''), bronchial spasm (''Shwasa''), vertigo (''Bhrama''), tissue loss (''Kshaya'') burning sensation (''Tapa''), anemia (''Pandu'') and loss of digestive fire (''Alpagni''). It can be used without following any restrictions regarding food or regimen. It can be used as an excellent purgative drug in all cases of poisoning and also in cases of diseases of urinary tract. [45 ½ -  49½]
Line 660: Line 668:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of ''Modaka'' (bolus) (no.5) ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of ''Modaka'' (bolus) (no.5) ====
   −
त्रिवृद्धैमवती श्यामा नीलिनी हस्तिपिप्पली ||५१||
+
त्रिवृद्धैमवती श्यामा नीलिनी हस्तिपिप्पली ||५१||<br />
   −
समूला पिप्पली मुस्तमजमोदा दुरालभा |  
+
समूला पिप्पली मुस्तमजमोदा दुरालभा | <br />
कार्षिकं नागरपलं गुडस्य पलविंशतिम् ||५२||  
+
कार्षिकं नागरपलं गुडस्य पलविंशतिम् ||५२|| <br />
   −
चूर्णितं मोदकान् कुर्यादुदुम्बरफलोपमान् |  
+
चूर्णितं मोदकान् कुर्यादुदुम्बरफलोपमान् | <br />
हिङ्गुसौवर्चलव्योषयवानीबिडजीरकैः ||५३||  
+
हिङ्गुसौवर्चलव्योषयवानीबिडजीरकैः ||५३|| <br />
   −
वचाजगन्धात्रिफलाचव्यचित्रकधान्यकैः |  
+
वचाजगन्धात्रिफलाचव्यचित्रकधान्यकैः | <br />
मोदकान् वेष्टयेच्चूर्णैस्तान् सतुम्बुरुदाडिमैः ||५४||  
+
मोदकान् वेष्टयेच्चूर्णैस्तान् सतुम्बुरुदाडिमैः ||५४|| <br />
   −
त्रिकवङ्क्षणहृद्बस्तिकोष्ठार्शःप्लीहशूलिनाम् |  
+
त्रिकवङ्क्षणहृद्बस्तिकोष्ठार्शःप्लीहशूलिनाम् | <br />
हिक्काकासारुचिश्वासकफोदावर्तिनां शुभाः ||५५||  
+
हिक्काकासारुचिश्वासकफोदावर्तिनां शुभाः ||५५|| <br />
   −
trivruddhaimavati shyama nilini hastipippali ||51||  
+
trivruddhaimavati shyama nilini hastipippali ||51|| <br />
   −
samula pippali mustamajamoda duralabha |  
+
samula pippali mustamajamoda duralabha | <br />
karshikam nagarapalam gudasya palavimshatim ||52||  
+
karshikam nagarapalam gudasya palavimshatim ||52|| <br />
   −
churnitam modakan kuryadudumbaraphalopaman |  
+
churnitam modakan kuryadudumbaraphalopaman | <br />
hingusauvarchalavyoshayavanibidajirakaih ||53||  
+
hingusauvarchalavyoshayavanibidajirakaih ||53|| <br />
   −
vachajagandhatriphalachavyacitrakadhanyakaih |  
+
vachajagandhatriphalachavyacitrakadhanyakaih | <br />
modakan veshtayecchurnaistan satumburudadimaihi ||54||  
+
modakan veshtayecchurnaistan satumburudadimaihi ||54|| <br />
   −
trikavankshanahrudbastikoshtharshahplihashulinam |  
+
trikavankshanahrudbastikoshtharshahplihashulinam | <br />
hikkakasarucishvasakaphodavartinam shubhah ||55||  
+
hikkakasarucishvasakaphodavartinam shubhah ||55|| <br />
   −
trivruddhaimavati shyama nilini hastipippali||51||  
+
trivruddhaimavati shyama nilini hastipippali||51|| <br />
   −
samula pippali mustamajamoda duralabha|  
+
samula pippali mustamajamoda duralabha| <br />
karshikam nagarapalam gudasya palavimshatim||52||  
+
karshikam nagarapalam gudasya palavimshatim||52|| <br />
   −
churnitam modakan kuryadudumbaraphalopaman|  
+
churnitam modakan kuryadudumbaraphalopaman| <br />
hingusauvarchalavyoshayavanibidajirakaih||53||  
+
hingusauvarchalavyoshayavanibidajirakaih||53|| <br />
   −
vachajagandhatriphalachavyacitrakadhanyakaih|  
+
vachajagandhatriphalachavyacitrakadhanyakaih| <br />
modakan veshtayecchurnaistan satumburudadimaihi ||54||  
+
modakan veshtayecchurnaistan satumburudadimaihi ||54|| <br />
   −
trikavakshanahrudbastikoshtharshahplihashulinam|  
+
trikavakshanahrudbastikoshtharshahplihashulinam| <br />
hikkakasarucishvasakaphodavartinam shubhah ||55||  
+
hikkakasarucishvasakaphodavartinam shubhah ||55|| <br />
    
Each one ''karsha'' (around 12 grams) of the ''Trivrita'' powder (the variety having pink roots), ''Haimavati'' (rind of ''Haritaki''). ''Shyama'' (the variety having black roots) ''Nilini, Hastipippali, Pippalimula, Musta, Ajamoda'' and ''Duralabha'', one ''pala'' of ''Nagara'' and twenty ''pala'' of jaggery are mixed together. ''Modakas'' (large pills of the size of ''Udumbara'' fruit may be preferred using the above said paste like mixture. These ''modakas'' are to be rolled well in a compounded powder of ''Hingu, Sauvarchala lavana, Vyosha (Trikatu), Yavani, Bidalavana, Jiraka, Vacha, Ajagandha, Triphala, Chavya, Chitraka, Dhanyaka, Tumburu'' and ''Dadima'' (bark powder), till the ''modakas'' (bolus) are covered completely. These ''modakas'' are positively indicated in pain in the Lumbo-Sacral area (''Trika''), inguinal area (''Vamkshana''), Cardiac or epigastric region (''Hridaya''), pelvic area (''Vasti'') and umbilical area (''Koshtha''), hemorrhoids (''Arshas''), Splenic disorders (''Plihashula''), hiccup (''Hikka''), Cough (''Kasa''), anorexia (''Aruchi''), bronchial spasm (''Shwasa'') and reversed peristalsis due to the obstruction in the stomach due to aggravated ''kapha'' (''kaphaja udavarta''). [50½ -55]
 
Each one ''karsha'' (around 12 grams) of the ''Trivrita'' powder (the variety having pink roots), ''Haimavati'' (rind of ''Haritaki''). ''Shyama'' (the variety having black roots) ''Nilini, Hastipippali, Pippalimula, Musta, Ajamoda'' and ''Duralabha'', one ''pala'' of ''Nagara'' and twenty ''pala'' of jaggery are mixed together. ''Modakas'' (large pills of the size of ''Udumbara'' fruit may be preferred using the above said paste like mixture. These ''modakas'' are to be rolled well in a compounded powder of ''Hingu, Sauvarchala lavana, Vyosha (Trikatu), Yavani, Bidalavana, Jiraka, Vacha, Ajagandha, Triphala, Chavya, Chitraka, Dhanyaka, Tumburu'' and ''Dadima'' (bark powder), till the ''modakas'' (bolus) are covered completely. These ''modakas'' are positively indicated in pain in the Lumbo-Sacral area (''Trika''), inguinal area (''Vamkshana''), Cardiac or epigastric region (''Hridaya''), pelvic area (''Vasti'') and umbilical area (''Koshtha''), hemorrhoids (''Arshas''), Splenic disorders (''Plihashula''), hiccup (''Hikka''), Cough (''Kasa''), anorexia (''Aruchi''), bronchial spasm (''Shwasa'') and reversed peristalsis due to the obstruction in the stomach due to aggravated ''kapha'' (''kaphaja udavarta''). [50½ -55]
Line 706: Line 714:  
==== Purgative preparation of ''Trivrita'' useful in Rainy season ====
 
==== Purgative preparation of ''Trivrita'' useful in Rainy season ====
   −
त्रिवृतां कौटजं बीजं पिप्पलीं विश्वभेषजम् |
+
त्रिवृतां कौटजं बीजं पिप्पलीं विश्वभेषजम् |<br />
क्षौद्रद्राक्षारसोपेतं वर्षास्वेतद्विरेचनम् ||५६||  
+
क्षौद्रद्राक्षारसोपेतं वर्षास्वेतद्विरेचनम् ||५६|| <br />
   −
trivrutam kautajam bijam pippalim vishvabheshajam |  
+
trivrutam kautajam bijam pippalim vishvabheshajam | <br />
kshaudradraksharasopetam varshasvetadvirechanam ||56||  
+
kshaudradraksharasopetam varshasvetadvirechanam ||56|| <br />
   −
trivrutam kautajam bijam pippalim vishvabheshajam|  
+
trivrutam kautajam bijam pippalim vishvabheshajam| <br />
kshaudradraksharasopetam  varshasvetadvirechanam||56||  
+
kshaudradraksharasopetam  varshasvetadvirechanam||56|| <br />
    
The powder of ''Trivrita, Kutajabija, Pippali'' and ''Vishvabheshaja'' (''Shunthi'') are to be mixed with honey and grape juice. This preparation is useful as a purgative in rainy reason. [56]
 
The powder of ''Trivrita, Kutajabija, Pippali'' and ''Vishvabheshaja'' (''Shunthi'') are to be mixed with honey and grape juice. This preparation is useful as a purgative in rainy reason. [56]
Line 719: Line 727:  
==== Preparation of ''Trivrita'' useful in post-rainy season ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' useful in post-rainy season ====
   −
त्रिवृद्दुरालभामुस्तशर्करोदीच्यचन्दनम् |
+
त्रिवृद्दुरालभामुस्तशर्करोदीच्यचन्दनम् |<br />
द्राक्षाम्बुना सयष्ट्याह्वसातलं जलदात्यये ||५७||  
+
द्राक्षाम्बुना सयष्ट्याह्वसातलं जलदात्यये ||५७|| <br />
   −
trivrdduralabhamustasharkarodicyachandanam |  
+
trivrdduralabhamustasharkarodicyachandanam | <br />
drakshambuna sayashtyahvasatalam jaladatyaye ||57||  
+
drakshambuna sayashtyahvasatalam jaladatyaye ||57|| <br />
   −
trivrudduralabhamustasharkarodicyachandanam|  
+
trivrudduralabhamustasharkarodicyachandanam| <br />
drakshambuna sayashtyahvasatalam jaladatyaye||57||  
+
drakshambuna sayashtyahvasatalam jaladatyaye||57|| <br />
    
The powder of ''Trivrita, Duralabha, Musta, Sugar, Udichya'' (''Balaka''), ''Chandana, Yashti'' and ''Satala'' (''charmakasa'') may be token in along with ''Drakshambu'' (grape water) for purgation. This preparation is useful in post-rainy season.[57]
 
The powder of ''Trivrita, Duralabha, Musta, Sugar, Udichya'' (''Balaka''), ''Chandana, Yashti'' and ''Satala'' (''charmakasa'') may be token in along with ''Drakshambu'' (grape water) for purgation. This preparation is useful in post-rainy season.[57]
Line 732: Line 740:  
==== Preparation of ''Trivrita'' useful in winter ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' useful in winter ====
   −
त्रिवृतां चित्रकं पाठामजाजीं सरलं वचाम् |
+
त्रिवृतां चित्रकं पाठामजाजीं सरलं वचाम् |<br />
स्वर्णक्षीरीं च हेमन्ते पिष्ट्वा तूष्णाम्बुना पिबेत् ||५८||  
+
स्वर्णक्षीरीं च हेमन्ते पिष्ट्वा तूष्णाम्बुना पिबेत् ||५८|| <br />
   −
trivrutam citrakam pathamajajim saralam vacham |  
+
trivrutam citrakam pathamajajim saralam vacham | <br />
svarnakshirim cha hemante pishtva tushnambuna pibet ||58||  
+
svarnakshirim cha hemante pishtva tushnambuna pibet ||58|| <br />
   −
trivrutam citrakam pathamajajim saralam vacham|  
+
trivrutam citrakam pathamajajim saralam vacham| <br />
svarnakshirim cha hemante pishtva tushnambuna pibet||58||  
+
svarnakshirim cha hemante pishtva tushnambuna pibet||58|| <br />
    
The powder or paste of ''Trivrita, Chitraka, Patha, Ajaji, Sarala, Vacha'' and ''Svarnakshiri'' may be taken in, along with hot water. This preparation causes purgation in ''Hemanta'' i.e. winter season.[58]
 
The powder or paste of ''Trivrita, Chitraka, Patha, Ajaji, Sarala, Vacha'' and ''Svarnakshiri'' may be taken in, along with hot water. This preparation causes purgation in ''Hemanta'' i.e. winter season.[58]
Line 746: Line 754:     
शर्करा त्रिवृता तुल्या ग्रीष्मकाले विरेचनम् |
 
शर्करा त्रिवृता तुल्या ग्रीष्मकाले विरेचनम् |
 +
 
sharkara trivruta tulya grishmakale virechanam | 58 ½ |
 
sharkara trivruta tulya grishmakale virechanam | 58 ½ |
   Line 754: Line 763:  
==== Preparation of ''Trivrita'' suitable during any season ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' suitable during any season ====
   −
त्रिवृत्त्रायन्तिहपुषाः सातलां कटुरोहिणीम् ||५९||
+
त्रिवृत्त्रायन्तिहपुषाः सातलां कटुरोहिणीम् ||५९|| <br />
   −
स्वर्णक्षीरीं च सञ्चूर्ण्य गोमूत्रे भावयेत्त्र्यहम् |  
+
स्वर्णक्षीरीं च सञ्चूर्ण्य गोमूत्रे भावयेत्त्र्यहम् | <br />
एष सर्वर्तुको योगः स्निग्धानां मलदोषहृत् ||६०||  
+
एष सर्वर्तुको योगः स्निग्धानां मलदोषहृत् ||६०|| <br />
   −
trivruttrayantihapushah satalam katurohinim ||59||  
+
trivruttrayantihapushah satalam katurohinim ||59|| <br />
   −
svarnakshirim cha sancurnya gomutre bhavayettryaham |  
+
svarnakshirim cha sancurnya gomutre bhavayettryaham | <br />
esha sarvartuko yogah snigdhanam maladoshahrt ||60||  
+
esha sarvartuko yogah snigdhanam maladoshahrt ||60|| <br />
   −
trivruttrayantihapushah satalam katurohinim  ||59||  
+
trivruttrayantihapushah satalam katurohinim  ||59|| <br />
   −
svarnakshirim cha sanchurnya gomutre bhavayettryaham|  
+
svarnakshirim cha sanchurnya gomutre bhavayettryaham| <br />
esha sarvartuko yogah snigdhanam maladoshahrut||60||  
+
esha sarvartuko yogah snigdhanam maladoshahrut||60|| <br />
    
''Trivrita, Trayanti, Hapusha, Satala, Katurohini'' and ''Svaranakshiri'' are to be powdered well and soaked in cows urine continuously for a period of three days. This preparation is ideal for purgation during all seasons. It can easily expel out the stagnated morbid material from the bodies of persons, who are ''Snigdha'' (persons who underwent oleation therapy or persons who are naturally having sufficient quantity of fatty tissues in their body stores).[58½ - 60]
 
''Trivrita, Trayanti, Hapusha, Satala, Katurohini'' and ''Svaranakshiri'' are to be powdered well and soaked in cows urine continuously for a period of three days. This preparation is ideal for purgation during all seasons. It can easily expel out the stagnated morbid material from the bodies of persons, who are ''Snigdha'' (persons who underwent oleation therapy or persons who are naturally having sufficient quantity of fatty tissues in their body stores).[58½ - 60]
Line 773: Line 782:  
==== Preparation of ''Trivrita'' suitable during any season ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' suitable during any season ====
   −
त्रिवृच्छ्यामा दुरालम्भा वत्सकं हस्तिपिप्पली |
+
त्रिवृच्छ्यामा दुरालम्भा वत्सकं हस्तिपिप्पली |<br />
नीलिनी त्रिफला मुस्तं कटुका च सुचूर्णितम् ||६१||  
+
नीलिनी त्रिफला मुस्तं कटुका च सुचूर्णितम् ||६१|| <br />
   −
सर्पिर्मांसरसोष्णाम्बुयुक्तं पाणितलं ततः |  
+
सर्पिर्मांसरसोष्णाम्बुयुक्तं पाणितलं ततः | <br />
पिबेत् सुखतमं ह्येतद्रूक्षाणामपि शस्यते ||६२||  
+
पिबेत् सुखतमं ह्येतद्रूक्षाणामपि शस्यते ||६२|| <br />
   −
trivrcchyama duralambha vatsakam hastipippali |  
+
trivrcchyama duralambha vatsakam hastipippali | <br />
nilini triphala mustam katuka cha suchurnitam ||61||  
+
nilini triphala mustam katuka cha suchurnitam ||61|| <br />
   −
sarpirmamsarasoshnambuyuktam panitalam tatah |  
+
sarpirmamsarasoshnambuyuktam panitalam tatah | <br />
pibet sukhatamam hyetadrukshanamapi shasyate ||62||  
+
pibet sukhatamam hyetadrukshanamapi shasyate ||62|| <br />
   −
trivrucchyama duralambha vatsakam hastipippali|  
+
trivrucchyama duralambha vatsakam hastipippali| <br />
nilini triphala mustam katuka cha suchurnitam||61||  
+
nilini triphala mustam katuka cha suchurnitam||61|| <br />
   −
sarpirmamsarasoshnambuyuktam panitalam tatah|  
+
sarpirmamsarasoshnambuyuktam panitalam tatah| <br />
pibet sukhatamam  hyetadrukshanamapi shasyate||62||  
+
pibet sukhatamam  hyetadrukshanamapi shasyate||62|| <br />
    
''Trivrita'' (root having pink color), ''Shyama'' (root having black color), ''Duralambha, Vatsaka, Hastipippali, Nilini, Triphala, Musta'' and ''Katuka'' are to be finely powdered. This powder is to be taken in, along with ghee, meat-sour and hot water, in a dose of one ''Panitala'' (around 12 grams). This preparation causes purgation with ease and is indicated even to persons who are ''Ruksha'' (who didn’t undergo oleation therapy or who are ''Ruksha'' (who didn’t undergo oleation therapy or who do not possess sufficient quantity of fat stores in their body). [61-62]
 
''Trivrita'' (root having pink color), ''Shyama'' (root having black color), ''Duralambha, Vatsaka, Hastipippali, Nilini, Triphala, Musta'' and ''Katuka'' are to be finely powdered. This powder is to be taken in, along with ghee, meat-sour and hot water, in a dose of one ''Panitala'' (around 12 grams). This preparation causes purgation with ease and is indicated even to persons who are ''Ruksha'' (who didn’t undergo oleation therapy or who are ''Ruksha'' (who didn’t undergo oleation therapy or who do not possess sufficient quantity of fat stores in their body). [61-62]
Line 795: Line 804:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of powder ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of powder ====
   −
त्र्यूषणं त्रिफला हिङ्गु कार्षिकं त्रिवृतापलम् |
+
त्र्यूषणं त्रिफला हिङ्गु कार्षिकं त्रिवृतापलम् |<br />
सौवर्चलार्धकर्षं च पलार्धं चाम्लवेतसात् ||६३||  
+
सौवर्चलार्धकर्षं च पलार्धं चाम्लवेतसात् ||६३|| <br />
   −
तच्चूर्णं शर्करातुल्यं मद्येनाम्लेन वा पिबेत् |  
+
तच्चूर्णं शर्करातुल्यं मद्येनाम्लेन वा पिबेत् | <br />
गुल्मपार्श्वार्तिनुत्सिद्धं जीर्णे चाद्याद्रसौदनम् ||६४||  
+
गुल्मपार्श्वार्तिनुत्सिद्धं जीर्णे चाद्याद्रसौदनम् ||६४|| <br />
   −
tryushanam triphala hingu karshikam trivrutapalam |  
+
tryushanam triphala hingu karshikam trivrutapalam | <br />
sauvarchalardhakarsham cha palardham chamlavetasat ||63||  
+
sauvarchalardhakarsham cha palardham chamlavetasat ||63|| <br />
   −
tacchurnam sharkaratulyam madyenamlena va pibet |  
+
tacchurnam sharkaratulyam madyenamlena va pibet | <br />
gulmaparshvartinutsiddham jirne chadyadrasaudanam ||64||  
+
gulmaparshvartinutsiddham jirne chadyadrasaudanam ||64|| <br />
   −
tryushanam triphala hingu karshikam trivrutapalam|  
+
tryushanam triphala hingu karshikam trivrutapalam| <br />
sauvarchalardhakarsham cha palardham chamlavetasat||63||  
+
sauvarchalardhakarsham cha palardham chamlavetasat||63|| <br />
   −
tacchurnam sharkaratulyam madyenamlena va pibet|  
+
tacchurnam sharkaratulyam madyenamlena va pibet| <br />
gulmaparshvartinutsiddham jirne chadyadrasaudanam||64||
+
gulmaparshvartinutsiddham jirne chadyadrasaudanam||64||<br />
    
Each one ''karsha'' (around 12 grams) of ''Tryushana, Triphala'' and ''Hingu,'' one ''pala'' (around 48 grams) of ''Trivrita,'' half a ''karsha'' (around 6 grams) of ''sauvarchala'' salt and half a ''pala'' (around 24 grams) of ''Amlavetasa'' are to be powdered well and mixed with equal quantity of powdered sugar. This preparation, in the form of powder can be taken in along with alcohol or sour juices (of fruits). This preparation surely relieves pain originating from ''Gulma'' (a benign intestinal tumor) and ''Parshva'' (both the sides of the chest cavity). When the medicinal preparation is completely digested, the patient can be given a diet comprising of meat soup. [63-64]
 
Each one ''karsha'' (around 12 grams) of ''Tryushana, Triphala'' and ''Hingu,'' one ''pala'' (around 48 grams) of ''Trivrita,'' half a ''karsha'' (around 6 grams) of ''sauvarchala'' salt and half a ''pala'' (around 24 grams) of ''Amlavetasa'' are to be powdered well and mixed with equal quantity of powdered sugar. This preparation, in the form of powder can be taken in along with alcohol or sour juices (of fruits). This preparation surely relieves pain originating from ''Gulma'' (a benign intestinal tumor) and ''Parshva'' (both the sides of the chest cavity). When the medicinal preparation is completely digested, the patient can be given a diet comprising of meat soup. [63-64]
Line 817: Line 826:  
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of ''Tarpana'' (With nourishing drink) ====
 
==== Preparation of ''Trivrita'' in the form of ''Tarpana'' (With nourishing drink) ====
   −
त्रिवृतां त्रिफलां दन्तीं सप्तलां व्योषसैन्धवम् |
+
त्रिवृतां त्रिफलां दन्तीं सप्तलां व्योषसैन्धवम् |<br />
कृत्वा चूर्णं तु सप्ताहं भाव्यमामलकीरसे ||६५||  
+
कृत्वा चूर्णं तु सप्ताहं भाव्यमामलकीरसे ||६५|| <br />
   −
तद्योज्यं तर्पणे यूषे पिशिते रागयुक्तिषु |६६|  
+
तद्योज्यं तर्पणे यूषे पिशिते रागयुक्तिषु |६६| <br />
   −
trivrutam triphalam dantim saptalam vyoshasaindhavam |  
+
trivrutam triphalam dantim saptalam vyoshasaindhavam | <br />
krutva churnam tu saptaham bhavyamamalakirase ||65||  
+
krutva churnam tu saptaham bhavyamamalakirase ||65|| <br />
   −
tadyojyam tarpane yushe pishite ragayuktishu |66|  
+
tadyojyam tarpane yushe pishite ragayuktishu |66| <br />
   −
trivrutam triphalam dantim saptalam vyoshasaindhavam|  
+
trivrutam triphalam dantim saptalam vyoshasaindhavam| <br />
krutva churnam tu saptaham bhavyamamalakirase||65||  
+
krutva churnam tu saptaham bhavyamamalakirase||65|| <br />
   −
tadyojyam tarpane yushe pishite ragayuktishu|66|  
+
tadyojyam tarpane yushe pishite ragayuktishu|66| <br />
 
 
 
''Trivrita, Haritaki, Vibhitaki, Amalaki, Danti, Saptala, Shunthi, Pippali, Maricha'' and ''Saindhava'' are powdered well. This powder is to be soaked in the juice of ''Amalaki'' for seven days. This preparation can be used along with either ''Tarpana'' (nourishing) soothing drink or ''Yusha'' (pulse-soup) or ''pishita'' (meat or meat-soup) or any other drinks like ''raga'' (a drink mixed with sweet, sour and pungent tastes).[65- 65½]
 
''Trivrita, Haritaki, Vibhitaki, Amalaki, Danti, Saptala, Shunthi, Pippali, Maricha'' and ''Saindhava'' are powdered well. This powder is to be soaked in the juice of ''Amalaki'' for seven days. This preparation can be used along with either ''Tarpana'' (nourishing) soothing drink or ''Yusha'' (pulse-soup) or ''pishita'' (meat or meat-soup) or any other drinks like ''raga'' (a drink mixed with sweet, sour and pungent tastes).[65- 65½]
Line 836: Line 845:  
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of medicated ghee and milk ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of medicated ghee and milk ====
   −
तुल्याम्लं त्रिवृताकल्कसिद्धं गुल्महरं घृतम् ||६६||
+
तुल्याम्लं त्रिवृताकल्कसिद्धं गुल्महरं घृतम् ||६६||<br />
   −
श्यामात्रिवृतयोर्मूलं पचेदामलकैः सह |  
+
श्यामात्रिवृतयोर्मूलं पचेदामलकैः सह | <br />
जले तेन कषायेण पक्त्वा सर्पिः पिबेन्नरः ||६७||  
+
जले तेन कषायेण पक्त्वा सर्पिः पिबेन्नरः ||६७|| <br />
   −
श्यामात्रिवृत्कषायेण सिद्धं सर्पिः पिबेत्तथा |  
+
श्यामात्रिवृत्कषायेण सिद्धं सर्पिः पिबेत्तथा | <br />
साधितं वा पयस्ताभ्यां सुखं तेन विरिच्यते ||६८||  
+
साधितं वा पयस्ताभ्यां सुखं तेन विरिच्यते ||६८|| <br />
   −
tulyamlam trivrutakalkasiddham gulmaharam ghrutam ||66||  
+
tulyamlam trivrutakalkasiddham gulmaharam ghrutam ||66|| <br />
   −
shyamatrivrutayormulam pachedamalakaih saha |  
+
shyamatrivrutayormulam pachedamalakaih saha | <br />
jale tena kashayena paktva sarpih pibennarah ||67||  
+
jale tena kashayena paktva sarpih pibennarah ||67|| <br />
   −
shyamatrivrutkashayena siddham sarpih pibettatha |  
+
shyamatrivrutkashayena siddham sarpih pibettatha | <br />
sadhitam va payastabhyam sukham tena virichyate ||68||  
+
sadhitam va payastabhyam sukham tena virichyate ||68|| <br />
   −
tulyamlam trivrutakalkasiddham gulmaharam ghrutam||66||
+
tulyamlam trivrutakalkasiddham gulmaharam ghrutam||66||<br />
 
   
 
   
shyamatrivrutayormulam pachedamalakaih saha|  
+
shyamatrivrutayormulam pachedamalakaih saha| <br />
jale tena kashayena paktva sarpih pibennarah||67||  
+
jale tena kashayena paktva sarpih pibennarah||67|| <br />
   −
shyamatrivrutkashayena siddham sarpih pibettatha|  
+
shyamatrivrutkashayena siddham sarpih pibettatha| <br />
sadhitam va payastabhyam sukham tena virichyate||68||  
+
sadhitam va payastabhyam sukham tena virichyate||68|| <br />
 
 
 
Equal quantity of sour juice and ghee are to be boiled along with the paste of ''Trivrita''. This medicated ghee relieves ''Gulma'' (abdominal lumps).
 
Equal quantity of sour juice and ghee are to be boiled along with the paste of ''Trivrita''. This medicated ghee relieves ''Gulma'' (abdominal lumps).
Line 870: Line 879:  
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of alcoholic beverages ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of alcoholic beverages ====
   −
त्रिवृन्मुष्टींस्तु सनखानष्टौ द्रोणेऽम्भसः पचेत् |
+
त्रिवृन्मुष्टींस्तु सनखानष्टौ द्रोणेऽम्भसः पचेत् |<br />
पादशेषं कषायं तं पूतं गुडतुलायुतम् ||६९||
+
पादशेषं कषायं तं पूतं गुडतुलायुतम् ||६९||<br />
 
   
 
   
स्निग्धे स्थाप्यं घटे क्षौद्रपिप्पलीफलचित्रकैः |  
+
स्निग्धे स्थाप्यं घटे क्षौद्रपिप्पलीफलचित्रकैः | <br />
प्रलिप्ते मधुना मासं जातं तन्मात्रया पिबेत् ||७०||  
+
प्रलिप्ते मधुना मासं जातं तन्मात्रया पिबेत् ||७०|| <br />
   −
ग्रहणीपाण्डुरोगघ्नं गुल्मश्वयथुनाशनम् |  
+
ग्रहणीपाण्डुरोगघ्नं गुल्मश्वयथुनाशनम् | <br />
सुरां वा त्रिवृतायोगकिण्वां तत्क्वाथसंयुताम् ||७१||  
+
सुरां वा त्रिवृतायोगकिण्वां तत्क्वाथसंयुताम् ||७१|| <br />
   −
trivrnmushtimstu sanakhanashtau droneambhasah pachet |  
+
trivrnmushtimstu sanakhanashtau droneambhasah pachet | <br />
padashesham kashayam tam putam gudatulayutam ||69||  
+
padashesham kashayam tam putam gudatulayutam ||69|| <br />
   −
snigdhe sthapyam ghate kshaudrapippaliphalacitrakaihi |  
+
snigdhe sthapyam ghate kshaudrapippaliphalacitrakaihi | <br />
pralipte madhuna masam jatam tanmatraya pibet ||70||  
+
pralipte madhuna masam jatam tanmatraya pibet ||70|| <br />
   −
grahanipandurogaghnam gulmashvayathunashanam |  
+
grahanipandurogaghnam gulmashvayathunashanam | <br />
suram va trivrutayogakinvam tatkvathasamyutam ||71||  
+
suram va trivrutayogakinvam tatkvathasamyutam ||71|| <br />
   −
trivrunmushtimstu sanakhanashtau droneambhasah pachet  |  
+
trivrunmushtimstu sanakhanashtau droneambhasah pachet  | <br />
padashesham kashayam tam putam gudatulayutam ||69||  
+
padashesham kashayam tam putam gudatulayutam ||69|| <br />
   −
snigdhe sthapyam ghate kshaudrapippaliphalacitrakaihi |  
+
snigdhe sthapyam ghate kshaudrapippaliphalacitrakaihi | <br />
pralipte madhuna  masam jatam tanmatraya pibet ||70||  
+
pralipte madhuna  masam jatam tanmatraya pibet ||70|| <br />
   −
grahanipandurogaghnam gulmashvayathunashanam |  
+
grahanipandurogaghnam gulmashvayathunashanam | <br />
suram va trivrutayogakinvam  tatkvathasamyutam ||71||  
+
suram va trivrutayogakinvam  tatkvathasamyutam ||71|| <br />
    
Eight fist-full of ''Trivrita'' root is to be boiled in one ''drona'' of water till one fourth of the water remains. Then the decoction is filtered out and mixed with one ''tula'' of jaggery, honey and powders of ''Pippali'' seeds of / ''Madana phala'' and ''Chitraka''. Then the entire liquid is poured into an earthen vessel, whose inner side is thoroughly coated with ghee initially followed by a second coat with the powders of ''Pippali, Madana bija'' and ''Chitraka'', grinded with honey. The vessel is to be covered and left over for one month. When fermented well, this can be taken in, in appropriate dosage, which cures dysentery (''Grahani''), anaemia (''Pandu''), abdominal lumps (''Gulma''), and edema (''Shvayathu'').
 
Eight fist-full of ''Trivrita'' root is to be boiled in one ''drona'' of water till one fourth of the water remains. Then the decoction is filtered out and mixed with one ''tula'' of jaggery, honey and powders of ''Pippali'' seeds of / ''Madana phala'' and ''Chitraka''. Then the entire liquid is poured into an earthen vessel, whose inner side is thoroughly coated with ghee initially followed by a second coat with the powders of ''Pippali, Madana bija'' and ''Chitraka'', grinded with honey. The vessel is to be covered and left over for one month. When fermented well, this can be taken in, in appropriate dosage, which cures dysentery (''Grahani''), anaemia (''Pandu''), abdominal lumps (''Gulma''), and edema (''Shvayathu'').
Line 903: Line 912:  
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of ''Kanjika'' (fermented gruels) ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of ''Kanjika'' (fermented gruels) ====
   −
यवैः श्यामात्रिवृत्क्वाथस्विन्नैः कुल्माषमम्भसा |
+
यवैः श्यामात्रिवृत्क्वाथस्विन्नैः कुल्माषमम्भसा |<br />
आसुतं षडहं पल्ले जातं सौवीरकं पिबेत् ||७२||  
+
आसुतं षडहं पल्ले जातं सौवीरकं पिबेत् ||७२|| <br />
   −
भृष्टान् वा सतुषाञ्छुद्धान् यवांस्तच्चूर्णसंयुतान् |  
+
भृष्टान् वा सतुषाञ्छुद्धान् यवांस्तच्चूर्णसंयुतान् | <br />
आसुतानम्भसा तद्वत् पिबेज्जातं तुषोदकम् ||७३||  
+
आसुतानम्भसा तद्वत् पिबेज्जातं तुषोदकम् ||७३|| <br />
   −
yavaihi shyamatrivrutkvathasvinnaihi kulmashamambhasa |  
+
yavaihi shyamatrivrutkvathasvinnaihi kulmashamambhasa | <br />
asutam shadaham palle jatam sauvirakam pibet ||72||  
+
asutam shadaham palle jatam sauvirakam pibet ||72|| <br />
   −
bhrushtan va satushanchuddhan yavamstacchurnasamyutan |  
+
bhrushtan va satushanchuddhan yavamstacchurnasamyutan | <br />
asutanambhasa tadvat pibejjatam tushodakam ||73||  
+
asutanambhasa tadvat pibejjatam tushodakam ||73|| <br />
   −
yavaihi shyamatrivrutkvathasvinnaihi kulmashamambhasa|  
+
yavaihi shyamatrivrutkvathasvinnaihi kulmashamambhasa| <br />
Asutam shadaham palle jatam sauvirakam pibet||72||  
+
Asutam shadaham palle jatam sauvirakam pibet||72|| <br />
   −
bhrushtan va satushaachuddhan yavamstacchurnasamyutan|  
+
bhrushtan va satushaachuddhan yavamstacchurnasamyutan| <br />
asutanambhasa tadvat pibejjatam tushodakam||73||  
+
asutanambhasa tadvat pibejjatam tushodakam||73|| <br />
 
 
 
Dehusked barley is to be steam boiled with the decoction of ''Shyama'' (the variety of ''Trivrita'' having black roots) and ''Trivrita'' (the variety of ''Trivrita'' having pink roots). This steam boiled barley (''Kulmasha'') is to be mixed with water, (kept in a pot) and allowed to ferment for six days covered by a heap of grains (''Palla''). The ''Sauviraka'' (fermented liquid) prepared can be taken in (for the purpose of purgation).
 
Dehusked barley is to be steam boiled with the decoction of ''Shyama'' (the variety of ''Trivrita'' having black roots) and ''Trivrita'' (the variety of ''Trivrita'' having pink roots). This steam boiled barley (''Kulmasha'') is to be mixed with water, (kept in a pot) and allowed to ferment for six days covered by a heap of grains (''Palla''). The ''Sauviraka'' (fermented liquid) prepared can be taken in (for the purpose of purgation).
Line 927: Line 936:  
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of ''Badara'' etc. ====
 
==== Preparations of ''Trivrita'' in the form of ''Badara'' etc. ====
   −
तथा मदनकल्पोक्तान् षाडवादीन् पृथग्दश |
+
तथा मदनकल्पोक्तान् षाडवादीन् पृथग्दश |<br />
त्रिवृच्चूर्णेन संयोज्य विरेकार्थं प्रयोजयेत् ||७४||  
+
त्रिवृच्चूर्णेन संयोज्य विरेकार्थं प्रयोजयेत् ||७४|| <br />
   −
tatha madanakalpoktan shadavadin prthagdasha |  
+
tatha madanakalpoktan shadavadin prthagdasha | <br />
trivrcchurnena samyojya virekartham prayojayet ||74||  
+
trivrcchurnena samyojya virekartham prayojayet ||74|| <br />
   −
tatha madanakalpoktan shadavadin pruthagdasha|  
+
tatha madanakalpoktan shadavadin pruthagdasha| <br />
trivrucchurnena samyojya virekartham prayojayet||74||  
+
trivrucchurnena samyojya virekartham prayojayet||74|| <br />
 
 
 
As described in [[Madanakalpa Adhyaya]] verse 26, ten such preparations in different forms like ''Shadava'' etc. using the powder of ''Trivrita'' can be made and used for purgation.[74]
 
As described in [[Madanakalpa Adhyaya]] verse 26, ten such preparations in different forms like ''Shadava'' etc. using the powder of ''Trivrita'' can be made and used for purgation.[74]
Line 940: Line 949:  
==== Methods of making the drug more palatable ====
 
==== Methods of making the drug more palatable ====
   −
भवतश्चात्र-
+
भवतश्चात्र-<br />
   −
त्वक्केशराम्रातकदाडिमैलासितोपलामाक्षिकमातुलुङ्गैः |  
+
त्वक्केशराम्रातकदाडिमैलासितोपलामाक्षिकमातुलुङ्गैः | <br />
मद्यैस्तथाऽम्लैश्च मनोनुकूलैर्युक्तानि देयानि विरेचनानि ||७५||  
+
मद्यैस्तथाऽम्लैश्च मनोनुकूलैर्युक्तानि देयानि विरेचनानि ||७५||<br />
   −
शीताम्बुना पीतवतश्च तस्य सिञ्चेन्मुखं छर्दिविघातहेतोः |  
+
शीताम्बुना पीतवतश्च तस्य सिञ्चेन्मुखं छर्दिविघातहेतोः | <br />
हृद्यांश्च मृत्पुष्पफलप्रवालानम्लं च दद्यादुपजिघ्रणार्थम् ||७६||  
+
हृद्यांश्च मृत्पुष्पफलप्रवालानम्लं च दद्यादुपजिघ्रणार्थम् ||७६|| <br />
   −
bhavatashchatra-  
+
bhavatashchatra- <br />
   −
tvakkesharamratakadadimailasitopalamakshikamatulungaihi |  
+
tvakkesharamratakadadimailasitopalamakshikamatulungaihi | <br />
madyaistathaamlaishcha manonukulairyuktani deyani virechanani ||75||  
+
madyaistathaamlaishcha manonukulairyuktani deyani virechanani ||75|| <br />
   −
shitambuna pitavatashcha tasya sinchenmukham chardivighatahetoh |  
+
shitambuna pitavatashcha tasya sinchenmukham chardivighatahetoh | <br />
hrudyamshcha mrutpushpaphalapravalanamlam cha dadyadupajighranartham ||76||  
+
hrudyamshcha mrutpushpaphalapravalanamlam cha dadyadupajighranartham ||76|| <br />
   −
bhavatashchatra-  
+
bhavatashchatra- <br />
   −
tvakkesharamratakadadimailasitopalamakshikamatulungaihi |  
+
tvakkesharamratakadadimailasitopalamakshikamatulungaihi | <br />
madyaistathaamlaishcha manonukulairyuktani deyani virechanani ||75||  
+
madyaistathaamlaishcha manonukulairyuktani deyani virechanani ||75|| <br />
   −
shitambuna pitavatashcha tasya sinchenmukham chardivighatahetoh |  
+
shitambuna pitavatashcha tasya sinchenmukham chardivighatahetoh | <br />
hrudyamshcha mrutpushpaphalapravalanamlam cha dadyadupajighranartham ||76||  
+
hrudyamshcha mrutpushpaphalapravalanamlam cha dadyadupajighranartham ||76|| <br />
    
Thus, it is said,
 
Thus, it is said,
Line 972: Line 981:  
==== Summary of the chapter ====
 
==== Summary of the chapter ====
   −
तत्र श्लोकाः-
+
तत्र श्लोकाः- <br />
   −
एकोऽम्लादिभिरष्टौ च दश द्वौ सैन्धवादिभिः |  
+
एकोऽम्लादिभिरष्टौ च दश द्वौ सैन्धवादिभिः | <br />
मूत्रेऽष्टादश यष्ट्यां द्वौ जीवकादौ चतुर्दश ||७७||  
+
मूत्रेऽष्टादश यष्ट्यां द्वौ जीवकादौ चतुर्दश ||७७|| <br />
   −
क्षीरादौ सप्त लेहेऽष्टौ चत्वारः सितयाऽपि च |  
+
क्षीरादौ सप्त लेहेऽष्टौ चत्वारः सितयाऽपि च | <br />
पानकादिषु पञ्चैव षडृतौ पञ्च मोदकाः ||७८||  
+
पानकादिषु पञ्चैव षडृतौ पञ्च मोदकाः ||७८|| <br />
   −
चत्वारश्च घृते क्षीरे द्वौ चूर्णे तर्पणे तथा |
+
चत्वारश्च घृते क्षीरे द्वौ चूर्णे तर्पणे तथा |<br />
द्वौ मद्ये काञ्जिके द्वौ च दशान्ये षाडवादिषु ||७९||  
+
द्वौ मद्ये काञ्जिके द्वौ च दशान्ये षाडवादिषु ||७९|| <br />
   −
श्यामायास्त्रिवृतायाश्च कल्पेऽस्मिन् समुदाहृतम् |  
+
श्यामायास्त्रिवृतायाश्च कल्पेऽस्मिन् समुदाहृतम् | <br />
शतं दशोत्तरं सिद्धं योगानां परमर्षिणा ||८०||  
+
शतं दशोत्तरं सिद्धं योगानां परमर्षिणा ||८०|| <br />
   −
tatra shlokah-  
+
tatra shlokah- <br />
   −
ekoamladibhirashtau cha dasha dvau saindhavadibhih |  
+
ekoamladibhirashtau cha dasha dvau saindhavadibhih | <br />
mutreashtadasha yashtyam dvau jivakadau chaturdasha ||77||  
+
mutreashtadasha yashtyam dvau jivakadau chaturdasha ||77|| <br />
   −
kshiradau sapta leheashtau chatvarah sitayaapi cha |  
+
kshiradau sapta leheashtau chatvarah sitayaapi cha | <br />
panakadishu panchaiva shadrutau pancha modakah ||78||  
+
panakadishu panchaiva shadrutau pancha modakah ||78|| <br />
   −
chatvarashcha ghrte kshire dvau curne tarpane tatha |  
+
chatvarashcha ghrte kshire dvau curne tarpane tatha | <br />
dvau madye kanjike dvau cha dashanye shadavadishu ||79||  
+
dvau madye kanjike dvau cha dashanye shadavadishu ||79|| <br />
   −
shyamayastrivrutayashcha kalpeasmin samudahrutam |  
+
shyamayastrivrutayashcha kalpeasmin samudahrutam | <br />
shatam dashottaram siddham yoganam paramarshina ||80||  
+
shatam dashottaram siddham yoganam paramarshina ||80|| <br />
   −
tatra shlokah-  
+
tatra shlokah- <br />
   −
ekoamladibhirashtau cha dasha dvau saindhavadibhih|  
+
ekoamladibhirashtau cha dasha dvau saindhavadibhih| <br />
mutreashtadasha yashtyam dvau jivakadau chaturdasha||77||  
+
mutreashtadasha yashtyam dvau jivakadau chaturdasha||77|| <br />
   −
kshiradau sapta leheashtau chatvarah sitayaapi cha|  
+
kshiradau sapta leheashtau chatvarah sitayaapi cha| <br />
panakadishu panchaiva shadrutau panjcha modakah||78||  
+
panakadishu panchaiva shadrutau panjcha modakah||78|| <br />
   −
chatvarashcha ghrute kshire dvau curne tarpane tatha|  
+
chatvarashcha ghrute kshire dvau curne tarpane tatha| <br />
dvau madye kanjike dvau cha dashanye shadavadishu||79||
+
dvau madye kanjike dvau cha dashanye shadavadishu||79||<br />
 
   
 
   
shyamayastrivrutayashcha kalpeasmin samudahrutam|  
+
shyamayastrivrutayashcha kalpeasmin samudahrutam| <br />
shatam dashottaram siddham yoganam paramarshina||80||  
+
shatam dashottaram siddham yoganam paramarshina||80|| <br />
 
 
 
To sum up,
 
To sum up,

Navigation menu