Changes

Jump to navigation Jump to search
Line 202: Line 202:  
''Raktapitta'' associated with one ''dosha'' is curable; that with two ''doshas'' is palliable while that caused by three ''doshas'' is incurable. It is also incurable if it is severely forceful and invading the person who has poor digestion, is emaciated due to diseases, old and under-nourished. [13-14]
 
''Raktapitta'' associated with one ''dosha'' is curable; that with two ''doshas'' is palliable while that caused by three ''doshas'' is incurable. It is also incurable if it is severely forceful and invading the person who has poor digestion, is emaciated due to diseases, old and under-nourished. [13-14]
   −
==== Gati (direction of flow) and prognosis ====
+
==== ''Gati'' (direction of flow) and prognosis ====
    
गतिरूर्ध्वमधश्चैव  रक्तपित्तस्य दर्शिता|
 
गतिरूर्ध्वमधश्चैव  रक्तपित्तस्य दर्शिता|
 
ऊर्ध्वा सप्तविधद्वारा द्विद्वारा त्वधरा गतिः||१५||
 
ऊर्ध्वा सप्तविधद्वारा द्विद्वारा त्वधरा गतिः||१५||
 +
 
सप्त च्छिद्राणि शिरसि द्वे चाधः,साध्यमूर्ध्वगम्|
 
सप्त च्छिद्राणि शिरसि द्वे चाधः,साध्यमूर्ध्वगम्|
 
याप्यं त्वधोगं, मार्गौ तु साध्यं प्रपद्यते||१६||
 
याप्यं त्वधोगं, मार्गौ तु साध्यं प्रपद्यते||१६||
 +
 
यदा तु सर्वच्छिद्रेभ्यो रोमकूपेभ्य एव  
 
यदा तु सर्वच्छिद्रेभ्यो रोमकूपेभ्य एव  
 
तामसङ्ख्येयां गतिं तस्याहुरान्तिकीम्||१७||
 
तामसङ्ख्येयां गतिं तस्याहुरान्तिकीम्||१७||
 +
 
यच्चोभयाभ्यां मार्गाभ्यामतिमात्रं प्रवर्तते|
 
यच्चोभयाभ्यां मार्गाभ्यामतिमात्रं प्रवर्तते|
 
तुल्यं कुणपगन्धेन रक्तं कृष्णमतीव च||१८||
 
तुल्यं कुणपगन्धेन रक्तं कृष्णमतीव च||१८||
 +
 
संसृष्टं कफवाताभ्यां कण्ठे सज्जति  चापि यत्|
 
संसृष्टं कफवाताभ्यां कण्ठे सज्जति  चापि यत्|
 
यच्चाप्युपद्रवैः सर्वैर्यथोक्तैः समभिद्रुतम्||१९||
 
यच्चाप्युपद्रवैः सर्वैर्यथोक्तैः समभिद्रुतम्||१९||
 +
 
हारिद्रनीलहरितताम्रैर्वर्णैरुपद्रुतम्|
 
हारिद्रनीलहरितताम्रैर्वर्णैरुपद्रुतम्|
 
क्षीणस्य  कासमानस्य यच्च न  सिध्यति||२०||
 
क्षीणस्य  कासमानस्य यच्च न  सिध्यति||२०||
 +
 
यद्विदोषानुगं यद्वा शान्तं शान्तं प्रकुप्यति|
 
यद्विदोषानुगं यद्वा शान्तं शान्तं प्रकुप्यति|
 
मार्गान्मार्गं चरेद्यद्वा  याप्यं  पित्तमसृक् चतत्||२१||
 
मार्गान्मार्गं चरेद्यद्वा  याप्यं  पित्तमसृक् चतत्||२१||
Line 221: Line 227:  
gatirūrdhvamadhaścaiva raktapittasya |
 
gatirūrdhvamadhaścaiva raktapittasya |
 
darśitā ūrdhvā saptavidhadvārā dvidvārā tvadharā gatiḥ||15||
 
darśitā ūrdhvā saptavidhadvārā dvidvārā tvadharā gatiḥ||15||
 +
 
sapta cchidrāṇi śirasi dvē cādhaḥ, sādhyamūrdhvagam|  
 
sapta cchidrāṇi śirasi dvē cādhaḥ, sādhyamūrdhvagam|  
 
yāpyaṁtvadhōgaṁ, mārgau tu dvāvasādhyaṁprapadyatē||16||
 
yāpyaṁtvadhōgaṁ, mārgau tu dvāvasādhyaṁprapadyatē||16||
 +
 
yadā tu sarvacchidrēbhyō rōmakūpēbhya  ēva  ca|
 
yadā tu sarvacchidrēbhyō rōmakūpēbhya  ēva  ca|
 
vartatē tāmasaṅkhyēyāṁ gatiṁ tasyāhurāntikīm||17||
 
vartatē tāmasaṅkhyēyāṁ gatiṁ tasyāhurāntikīm||17||
 +
 
yaccōbhayābhyāṁ mārgābhyāmatimātraṁ pravartatē|  
 
yaccōbhayābhyāṁ mārgābhyāmatimātraṁ pravartatē|  
 
tulyaṁ kuṇapagandhēna  raktaṁ kr̥ṣṇamatīva ca||18||
 
tulyaṁ kuṇapagandhēna  raktaṁ kr̥ṣṇamatīva ca||18||
 +
 
saṁsr̥ṣṭaṁ kaphavātābhyāṁ kaṇṭhēsajjati cāpi yat|  
 
saṁsr̥ṣṭaṁ kaphavātābhyāṁ kaṇṭhēsajjati cāpi yat|  
 
yaccāpyupadravaiḥ sarvairyathōktaiḥ samabhidrutam||19||
 
yaccāpyupadravaiḥ sarvairyathōktaiḥ samabhidrutam||19||
 +
 
hāridranīlaharitatāmrairvarṇairupadrutam|
 
hāridranīlaharitatāmrairvarṇairupadrutam|
 
kṣīṇasya kāsamānasya yacca tacca nasidhyati||20||
 
kṣīṇasya kāsamānasya yacca tacca nasidhyati||20||
 +
 
yadvidōṣānugaṁ yadvā śāntaṁ śāntaṁ prakupyati|
 
yadvidōṣānugaṁ yadvā śāntaṁ śāntaṁ prakupyati|
 
mārgānmārgaṁ rēdyadvā yāpyaṁ ittamasr̥k ca tat||21||
 
mārgānmārgaṁ rēdyadvā yāpyaṁ ittamasr̥k ca tat||21||
Line 236: Line 248:  
gatirUrdhvamadhashcaiva raktapittasya darshitA|  
 
gatirUrdhvamadhashcaiva raktapittasya darshitA|  
 
UrdhvA saptavidhadvArA dvidvArA tvadharA gatiH||15||  
 
UrdhvA saptavidhadvArA dvidvArA tvadharA gatiH||15||  
 +
 
sapta cchidrANi shirasi dve cAdhaH, sAdhyamUrdhvagam|  
 
sapta cchidrANi shirasi dve cAdhaH, sAdhyamUrdhvagam|  
 
yApyaM tvadhogaM, mArgau tu dvAvasAdhyaM prapadyate||16||  
 
yApyaM tvadhogaM, mArgau tu dvAvasAdhyaM prapadyate||16||  
 +
 
yadA tu sarvacchidrebhyo romakUpebhya eva ca|  
 
yadA tu sarvacchidrebhyo romakUpebhya eva ca|  
 
vartate tAmasa~gkhyeyAM gatiM tasyAhurAntikIm||17||  
 
vartate tAmasa~gkhyeyAM gatiM tasyAhurAntikIm||17||  
 +
 
yaccobhayAbhyAM mArgAbhyAmatimAtraM pravartate|  
 
yaccobhayAbhyAM mArgAbhyAmatimAtraM pravartate|  
 
tulyaM kuNapagandhena raktaM kRuShNamatIva ca||18||  
 
tulyaM kuNapagandhena raktaM kRuShNamatIva ca||18||  
 +
 
saMsRuShTaM kaphavAtAbhyAM kaNThe [4] sajjati cApi yat|  
 
saMsRuShTaM kaphavAtAbhyAM kaNThe [4] sajjati cApi yat|  
 
yaccApyupadravaiH sarvairyathoktaiH samabhidrutam||19||  
 
yaccApyupadravaiH sarvairyathoktaiH samabhidrutam||19||  
 +
 
hAridranIlaharitatAmrairvarNairupadrutam|  
 
hAridranIlaharitatAmrairvarNairupadrutam|  
 
kShINasya kAsamAnasya yacca tacca na sidhyati||20||  
 
kShINasya kAsamAnasya yacca tacca na sidhyati||20||  
 +
 
yadvidoShAnugaM yadvA shAntaM shAntaM [5] prakupyati|  
 
yadvidoShAnugaM yadvA shAntaM shAntaM [5] prakupyati|  
 
mArgAnmArgaM caredyadvA yApyaM pittamasRuk ca tat||21||
 
mArgAnmArgaM caredyadvA yApyaM pittamasRuk ca tat||21||
   −
Movement of raktapitta is directed upwards and downwards, the former through seven orifices and the latter through two orifices. There are seven orifices in head and two below. That coming from upper passages is curable, the one coming downwards is palliable and that which comes both ways is incurable. When it flows out from all the orifices including the hair follicles it is known as with innumerable movements which is fatal.
+
Movement of ''raktapitta'' is directed upwards and downwards, the former through seven orifices and the latter through two orifices. There are seven orifices in head and two below. That coming from upper passages is curable, the one coming downwards is palliable and that which comes both ways is incurable. When it flows out from all the orifices including the hair follicles it is known as with innumerable movements which is fatal.
 +
 
 +
''Raktapitta'' passing out excessively through both the passages, having corpselike smell, exceedingly red or black, associated with ''kapha'' and ''vata'', adhering in throat, having all the complications mentioned earlier, possessing deep yellow, blue, green or coppery color and is in emaciated and coughing patient is incurable.
   −
Raktapitta passing out excessively through both the passages, having corpselike smell, exceedingly red or black, associated with kapha and vata, adhering in throat, having all the complications mentioned earlier, posessing deep yellow, blue, green or coppery color and is in emaciated and coughing patient is incurable.
+
That ''raktapitta'' is palliable which is associated with two ''doshas'', which aggravates again and again after subsiding and shifts from one passage to another. [15-21]
That raktapitta is palliable which is associated with two doshas, which aggravates again and again after subsiding and shifts from one passage to another. (15-21)
      
==== Characteristics of curable raktapitta ====
 
==== Characteristics of curable raktapitta ====

Navigation menu