Changes

Jump to navigation Jump to search
Line 113: Line 113:     
शस्तमुल्लेखनं तत्र विरेको रक्तमोक्षणम्|  
 
शस्तमुल्लेखनं तत्र विरेको रक्तमोक्षणम्|  
 +
 
व्यायामश्चोपवासश्च धूमाश्च स्वेदनानि च||८||  
 
व्यायामश्चोपवासश्च धूमाश्च स्वेदनानि च||८||  
    
śastamullēkhanaṁ tatra virēkō raktamōkṣaṇam|  
 
śastamullēkhanaṁ tatra virēkō raktamōkṣaṇam|  
 +
 
vyāyāmaścōpavāsaśca dhūmāśca svēdanāni ca||8||  
 
vyāyāmaścōpavāsaśca dhūmāśca svēdanāni ca||8||  
    
shastamullekhanaM tatra vireko raktamokShaNam|  
 
shastamullekhanaM tatra vireko raktamokShaNam|  
 +
 
vyAyAmashcopavAsashca dhUmAshca svedanAni ca||8||  
 
vyAyAmashcopavAsashca dhUmAshca svedanAni ca||8||  
   Line 124: Line 127:     
सक्षौद्रश्चाभयाप्राशः प्रायो रूक्षान्नसेवनम्|  
 
सक्षौद्रश्चाभयाप्राशः प्रायो रूक्षान्नसेवनम्|  
 +
 
चूर्णप्रदेहा ये चोक्ताः कण्डूकोठविनाशनाः||९||  
 
चूर्णप्रदेहा ये चोक्ताः कण्डूकोठविनाशनाः||९||  
    
sakṣaudraścābhayāprāśaḥ prāyō rūkṣānnasēvanam|  
 
sakṣaudraścābhayāprāśaḥ prāyō rūkṣānnasēvanam|  
 +
 
cūrṇapradēhā yē cōktāḥ kaṇḍūkōṭhavināśanāḥ||9||  
 
cūrṇapradēhā yē cōktāḥ kaṇḍūkōṭhavināśanāḥ||9||  
    
sakShaudrashcAbhayAprAshaH prAyo rUkShAnnasevanam|  
 
sakShaudrashcAbhayAprAshaH prAyo rUkShAnnasevanam|  
 +
 
cUrNapradehA ye coktAH kaNDUkoThavinAshanAH||9||  
 
cUrNapradehA ye coktAH kaNDUkoThavinAshanAH||9||  
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
Line 135: Line 141:  
</div>
 
</div>
 
त्रिफलारग्वधं पाठां सप्तपर्णं सवत्सकम्|  
 
त्रिफलारग्वधं पाठां सप्तपर्णं सवत्सकम्|  
 +
 
मुस्तं समदनं निम्बं जलेनोत्क्वथितं पिबेत्||१०||  
 
मुस्तं समदनं निम्बं जलेनोत्क्वथितं पिबेत्||१०||  
    
तेन मेहादयो यान्ति नाशमभ्यस्यतो ध्रुवम्|  
 
तेन मेहादयो यान्ति नाशमभ्यस्यतो ध्रुवम्|  
 +
 
मात्राकालप्रयुक्तेन सन्तर्पणसमुत्थिताः||११||  
 
मात्राकालप्रयुक्तेन सन्तर्पणसमुत्थिताः||११||  
    
triphalāragvadhaṁ pāṭhāṁ saptaparṇaṁ savatsakam|  
 
triphalāragvadhaṁ pāṭhāṁ saptaparṇaṁ savatsakam|  
 +
 
mustaṁ samadanaṁ nimbaṁ jalēnōtkvathitaṁ pibēt||10||  
 
mustaṁ samadanaṁ nimbaṁ jalēnōtkvathitaṁ pibēt||10||  
    
tēna mēhādayō yānti nāśamabhyasyatō dhruvam|  
 
tēna mēhādayō yānti nāśamabhyasyatō dhruvam|  
 +
 
mātrākālaprayuktēna santarpaṇasamutthitāḥ||11||
 
mātrākālaprayuktēna santarpaṇasamutthitāḥ||11||
    
triphalAragvadhaM pAThAM saptaparNaM savatsakam|  
 
triphalAragvadhaM pAThAM saptaparNaM savatsakam|  
 +
 
mustaM samadanaM nimbaM jalenotkvathitaM pibet||10||
 
mustaM samadanaM nimbaM jalenotkvathitaM pibet||10||
    
tena mehAdayo yAnti nAshamabhyasyato dhruvam|  
 
tena mehAdayo yAnti nAshamabhyasyato dhruvam|  
 +
 
mAtrAkAlaprayuktena santarpaNasamutthitAH||11||   
 
mAtrAkAlaprayuktena santarpaNasamutthitAH||11||   
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
Line 155: Line 167:  
</div>
 
</div>
 
मुस्तमारग्वधः पाठा त्रिफला देवदारु च|  
 
मुस्तमारग्वधः पाठा त्रिफला देवदारु च|  
 +
 
श्वदंष्ट्रा खदिरो निम्बो हरिद्रे त्वक्च वत्सकात्||१२||  
 
श्वदंष्ट्रा खदिरो निम्बो हरिद्रे त्वक्च वत्सकात्||१२||  
    
रसमेषां यथादोषं प्रातः प्रातः पिबन्नरः|  
 
रसमेषां यथादोषं प्रातः प्रातः पिबन्नरः|  
 +
 
सन्तर्पणकृतैः सर्वैर्व्याधिभिः सम्प्रमुच्यते||१३||  
 
सन्तर्पणकृतैः सर्वैर्व्याधिभिः सम्प्रमुच्यते||१३||  
    
एभिश्चोद्वर्तनोद्धर्षस्नानयोगोपयोजितैः|  
 
एभिश्चोद्वर्तनोद्धर्षस्नानयोगोपयोजितैः|  
 +
 
त्वग्दोषाः प्रशमं यान्ति तथा स्नेहोपसंहितैः||१४||  
 
त्वग्दोषाः प्रशमं यान्ति तथा स्नेहोपसंहितैः||१४||  
    
mustamāragvadhaḥ pāṭhā triphalā dēvadāru ca|  
 
mustamāragvadhaḥ pāṭhā triphalā dēvadāru ca|  
 +
 
śvadaṁṣṭrā khadirō nimbō haridrē tvakca vatsakāt||12||  
 
śvadaṁṣṭrā khadirō nimbō haridrē tvakca vatsakāt||12||  
    
rasamēṣāṁ yathādōṣaṁ prātaḥ prātaḥ pibannaraḥ|  
 
rasamēṣāṁ yathādōṣaṁ prātaḥ prātaḥ pibannaraḥ|  
 +
 
santarpaṇakr̥taiḥ sarvairvyādhibhiḥ sampramucyatē||13||  
 
santarpaṇakr̥taiḥ sarvairvyādhibhiḥ sampramucyatē||13||  
    
ēbhiścōdvartanōddharṣasnānayōgōpayōjitaiḥ|  
 
ēbhiścōdvartanōddharṣasnānayōgōpayōjitaiḥ|  
 +
 
tvagdōṣāḥ praśamaṁ yānti tathā snēhōpasaṁhitaiḥ||14||  
 
tvagdōṣāḥ praśamaṁ yānti tathā snēhōpasaṁhitaiḥ||14||  
    
mustamAragvadhaH pAThA triphalA devadAru ca|  
 
mustamAragvadhaH pAThA triphalA devadAru ca|  
 +
 
shvadaMShTrA khadiro nimbo haridre tvakca vatsakAt||12||  
 
shvadaMShTrA khadiro nimbo haridre tvakca vatsakAt||12||  
    
rasameShAM yathAdoShaM prAtaH prAtaH pibannaraH|  
 
rasameShAM yathAdoShaM prAtaH prAtaH pibannaraH|  
 +
 
santarpaNakRutaiH sarvairvyAdhibhiH sampramucyate||13||  
 
santarpaNakRutaiH sarvairvyAdhibhiH sampramucyate||13||  
    
ebhishcodvartanoddharShasnAnayogopayojitaiH|  
 
ebhishcodvartanoddharShasnAnayogopayojitaiH|  
 +
 
tvagdoShAH prashamaM yAnti tathA snehopasaMhitaiH||14||  
 
tvagdoShAH prashamaM yAnti tathA snehopasaMhitaiH||14||  
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
Line 186: Line 207:  
</div>
 
</div>
 
कुष्ठं गोमेदको हिङ्गु क्रौञ्चास्थि त्र्यूषणं वचा|  
 
कुष्ठं गोमेदको हिङ्गु क्रौञ्चास्थि त्र्यूषणं वचा|  
 +
 
वृषकैले श्वदंष्ट्रा च खराह्वा चाश्मभेदकः||१५||  
 
वृषकैले श्वदंष्ट्रा च खराह्वा चाश्मभेदकः||१५||  
    
तक्रेण दधिमण्डेन बदराम्लरसेन वा|  
 
तक्रेण दधिमण्डेन बदराम्लरसेन वा|  
 +
 
मूत्रकृच्छ्रं प्रमेहं च पीतमेतद्व्यपोहति||१६||  
 
मूत्रकृच्छ्रं प्रमेहं च पीतमेतद्व्यपोहति||१६||  
    
kuṣṭhaṁ gōmēdakō hiṅgu krauñcāsthi tryūṣaṇaṁ vacā|  
 
kuṣṭhaṁ gōmēdakō hiṅgu krauñcāsthi tryūṣaṇaṁ vacā|  
 +
 
vr̥ṣakailē śvadaṁṣṭrā ca kharāhvā cāśmabhēdakaḥ||15||
 
vr̥ṣakailē śvadaṁṣṭrā ca kharāhvā cāśmabhēdakaḥ||15||
    
takrēṇa dadhimaṇḍēna badarāmlarasēna vā|  
 
takrēṇa dadhimaṇḍēna badarāmlarasēna vā|  
 +
 
mūtrakr̥cchraṁ pramēhaṁ ca pītamētadvyapōhati||16||  
 
mūtrakr̥cchraṁ pramēhaṁ ca pītamētadvyapōhati||16||  
    
kuShThaM gomedako hi~ggu krau~jcAsthi tryUShaNaM vacA|  
 
kuShThaM gomedako hi~ggu krau~jcAsthi tryUShaNaM vacA|  
 +
 
vRuShakaile shvadaMShTrA ca kharAhvA cAshmabhedakaH||15||  
 
vRuShakaile shvadaMShTrA ca kharAhvA cAshmabhedakaH||15||  
    
takreNa dadhimaNDena badarAmlarasena vA|  
 
takreNa dadhimaNDena badarAmlarasena vA|  
 +
 
mUtrakRucchraM pramehaM ca pItametadvyapohati||16||  
 
mUtrakRucchraM pramehaM ca pItametadvyapohati||16||  
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
Line 206: Line 233:  
</div>
 
</div>
 
तक्राभयाप्रयोगैश्च त्रिफलायास्तथैव च|  
 
तक्राभयाप्रयोगैश्च त्रिफलायास्तथैव च|  
 +
 
अरिष्टानां प्रयोगैश्च यान्ति मेहादयः शमम्||१७||  
 
अरिष्टानां प्रयोगैश्च यान्ति मेहादयः शमम्||१७||  
    
takrābhayāprayōgaiśca triphalāyāstathaiva ca|  
 
takrābhayāprayōgaiśca triphalāyāstathaiva ca|  
 +
 
ariṣṭānāṁ prayōgaiśca yānti mēhādayaḥ śamam||17||  
 
ariṣṭānāṁ prayōgaiśca yānti mēhādayaḥ śamam||17||  
    
takrAbhayAprayogaishca triphalAyAstathaiva ca|  
 
takrAbhayAprayogaishca triphalAyAstathaiva ca|  
 +
 
ariShTAnAM prayogaishca yAnti mehAdayaH shamam||17||  
 
ariShTAnAM prayogaishca yAnti mehAdayaH shamam||17||  
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
Line 217: Line 247:  
</div>
 
</div>
 
त्र्यूषणं त्रिफला क्षौद्रं क्रिमिघ्नमजमोदकः|  
 
त्र्यूषणं त्रिफला क्षौद्रं क्रिमिघ्नमजमोदकः|  
 +
 
मन्थोऽयं सक्तवस्तैलं हितो लोहोदकाप्लुतः||१८||  
 
मन्थोऽयं सक्तवस्तैलं हितो लोहोदकाप्लुतः||१८||  
    
tryūṣaṇaṁ triphalā kṣaudraṁ krimighnamajamōdakaḥ|  
 
tryūṣaṇaṁ triphalā kṣaudraṁ krimighnamajamōdakaḥ|  
 +
 
manthō'yaṁ saktavastailaṁ hitō lōhōdakāplutaḥ||18||  
 
manthō'yaṁ saktavastailaṁ hitō lōhōdakāplutaḥ||18||  
    
tryUShaNaM triphalA kShaudraM krimighnamajamodakaH|  
 
tryUShaNaM triphalA kShaudraM krimighnamajamodakaH|  
 +
 
mantho~ayaM saktavastailaM hito lohodakAplutaH||18||  
 
mantho~ayaM saktavastailaM hito lohodakAplutaH||18||  
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
Line 228: Line 261:  
</div>
 
</div>
 
व्योषं  विडङ्गं शिग्रूणि त्रिफलां कटुरोहिणीम्|  
 
व्योषं  विडङ्गं शिग्रूणि त्रिफलां कटुरोहिणीम्|  
 +
 
बृहत्यौ द्वे हरिद्रे द्वे पाठामतिविषां स्थिराम्||१९||  
 
बृहत्यौ द्वे हरिद्रे द्वे पाठामतिविषां स्थिराम्||१९||  
    
हिङ्गु केबुकमूलानि यवानीधान्यचित्रकान्|  
 
हिङ्गु केबुकमूलानि यवानीधान्यचित्रकान्|  
 +
 
सौवर्चलमजाजीं च हपुषां चेति चूर्णयेत्||२०||  
 
सौवर्चलमजाजीं च हपुषां चेति चूर्णयेत्||२०||  
    
चूर्णतैलघृतक्षौद्रभागाः स्युर्मानतः समाः|  
 
चूर्णतैलघृतक्षौद्रभागाः स्युर्मानतः समाः|  
 +
 
सक्तूनां षोडशगुणो भागः सन्तर्पणं पिबेत्||२१||  
 
सक्तूनां षोडशगुणो भागः सन्तर्पणं पिबेत्||२१||  
    
vyōṣaṁ viḍaṅgaṁ śigrūṇi triphalāṁ kaṭurōhiṇīm|  
 
vyōṣaṁ viḍaṅgaṁ śigrūṇi triphalāṁ kaṭurōhiṇīm|  
 +
 
br̥hatyau dvē haridrē dvē pāṭhāmativiṣāṁ sthirām||19||  
 
br̥hatyau dvē haridrē dvē pāṭhāmativiṣāṁ sthirām||19||  
    
hiṅgu kēbukamūlāni yavānīdhānyacitrakān|  
 
hiṅgu kēbukamūlāni yavānīdhānyacitrakān|  
 +
 
sauvarcalamajājīṁ ca hapuṣāṁ cēti cūrṇayēt||20||  
 
sauvarcalamajājīṁ ca hapuṣāṁ cēti cūrṇayēt||20||  
    
cūrṇatailaghr̥takṣaudrabhāgāḥ syurmānataḥ samāḥ|  
 
cūrṇatailaghr̥takṣaudrabhāgāḥ syurmānataḥ samāḥ|  
 +
 
saktūnāṁ ṣōḍaśaguṇō bhāgaḥ santarpaṇaṁ pibēt||21||  
 
saktūnāṁ ṣōḍaśaguṇō bhāgaḥ santarpaṇaṁ pibēt||21||  
   −
vyoShaM viDa~ggaM shigrUNi triphalAM kaTurohiNIm|  
+
vyoShaM viDa~ggaM shigrUNi triphalAM kaTurohiNIm|  
 +
 
 
bRuhatyau dve haridre dve pAThAmativiShAM sthirAm||19||  
 
bRuhatyau dve haridre dve pAThAmativiShAM sthirAm||19||  
    
hi~ggu kebukamUlAni yavAnIdhAnyacitrakAn|  
 
hi~ggu kebukamUlAni yavAnIdhAnyacitrakAn|  
 +
 
sauvarcalamajAjIM ca hapuShAM ceti cUrNayet||20||  
 
sauvarcalamajAjIM ca hapuShAM ceti cUrNayet||20||  
    
cUrNatailaghRutakShaudrabhAgAH syurmAnataH samAH|  
 
cUrNatailaghRutakShaudrabhAgAH syurmAnataH samAH|  
 +
 
saktUnAM ShoDashaguNo bhAgaH santarpaNaM pibet||21||  
 
saktUnAM ShoDashaguNo bhAgaH santarpaNaM pibet||21||  
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
''Trikatu'' (Zingiber officianel,Piper langum and Piper nigrum), ''vidanga'' (Embelia ribes), varieties of ''shigru'' (Moringa olefera), ''triphala'', ''katurohini'' (Picrorhiza kurroa), ''brihati'' (Solanum indicum), ''kantakari'' (Solanum xanthocarpum), ''haridra'' (Curcuma longa), ''daaruharidra'' (Berberis aristata D.C.), two varieties of ''patha'' (Cissampelos pareira), ''ativisha'' (Aconitum heterophyllum), ''shalaparni'' (Desmodium gangeticum), ''hingu'' (Ferula narthex), root of ''kebuka'' (Costus speciosus), ''yavani'' (Trachyspermum ammi), ''dhanya'' (Coriandrum sativum), ''citraka'' (Plumbago Zeylanica), ''sonchal'' salt, ''ajaji'' (Cuminum cyminum), and ''hapusha'' (Juniperus communis) – all the above herbs powdered and mixed with equal quantities of oil, ghee and honey, added with sixteen times its volume of ''sattu'' (roasted corn flour) and water are used to prepare a formulation for indications (mentioned in the following verse.) [19-21]
 
''Trikatu'' (Zingiber officianel,Piper langum and Piper nigrum), ''vidanga'' (Embelia ribes), varieties of ''shigru'' (Moringa olefera), ''triphala'', ''katurohini'' (Picrorhiza kurroa), ''brihati'' (Solanum indicum), ''kantakari'' (Solanum xanthocarpum), ''haridra'' (Curcuma longa), ''daaruharidra'' (Berberis aristata D.C.), two varieties of ''patha'' (Cissampelos pareira), ''ativisha'' (Aconitum heterophyllum), ''shalaparni'' (Desmodium gangeticum), ''hingu'' (Ferula narthex), root of ''kebuka'' (Costus speciosus), ''yavani'' (Trachyspermum ammi), ''dhanya'' (Coriandrum sativum), ''citraka'' (Plumbago Zeylanica), ''sonchal'' salt, ''ajaji'' (Cuminum cyminum), and ''hapusha'' (Juniperus communis) – all the above herbs powdered and mixed with equal quantities of oil, ghee and honey, added with sixteen times its volume of ''sattu'' (roasted corn flour) and water are used to prepare a formulation for indications (mentioned in the following verse.) [19-21]
 
</div>
 
</div>
 +
 
==== Indications ====
 
==== Indications ====
  

Navigation menu