Changes

Jump to navigation Jump to search
188 bytes added ,  19:39, 31 March 2018
Line 187: Line 187:     
रक्तं लसीकात्वङ्मांसं दूष्यं दोषास्त्रयो मलाः |  
 
रक्तं लसीकात्वङ्मांसं दूष्यं दोषास्त्रयो मलाः |  
विसर्पाणां समुत्पत्तौ विज्ञेयाः सप्त धातवः ||१५||  
+
विसर्पाणां समुत्पत्तौ विज्ञेयाः सप्त धातवः ||१५||
 +
 
 
raktaṁ lasīkā tvaṅmāṁsaṁ dūṣyaṁ dōṣāstrayō malāḥ|  
 
raktaṁ lasīkā tvaṅmāṁsaṁ dūṣyaṁ dōṣāstrayō malāḥ|  
visarpāṇāṁ samutpattau vijñēyāḥ sapta dhātavaḥ||15||  
+
visarpāṇāṁ samutpattau vijñēyāḥ sapta dhātavaḥ||15||
 +
 
raktaM lasIkA tva~gmAMsaM dUShyaM dōṣastrayo malAH|  
 
raktaM lasIkA tva~gmAMsaM dUShyaM dōṣastrayo malAH|  
 
visarpANAM samutpattau vij~jeyAH sapta dhAtavaH||15||  
 
visarpANAM samutpattau vij~jeyAH sapta dhAtavaH||15||  
Blood, lymph, skin, flesh and three dosha, these seven elements are involved in the pathogenesis of visarpa of all kinds. (15)
+
 
Etiology:
+
Blood, lymph, skin, flesh and three ''dosha'', these seven elements are involved in the pathogenesis of ''visarpa'' of all kinds. [15]
 +
 
 +
==== Etiology ====
 +
 
 
लवणाम्लकटष्णानां रसानामतिसेवनात् |  
 
लवणाम्लकटष्णानां रसानामतिसेवनात् |  
 
दध्यम्लमस्तुशुक्तानां सुरासौवीरकस्य च ||१६||  
 
दध्यम्लमस्तुशुक्तानां सुरासौवीरकस्य च ||१६||  
 +
 
व्यापन्नबहुमद्योष्णरागषाडवसेवनात् |  
 
व्यापन्नबहुमद्योष्णरागषाडवसेवनात् |  
 
शाकानां हरितानां च सेवनाच्च विदाहिनाम् ||१७||  
 
शाकानां हरितानां च सेवनाच्च विदाहिनाम् ||१७||  
 +
 
कूर्चिकानां किलाटानां सेवनान्मन्दकस्य च |  
 
कूर्चिकानां किलाटानां सेवनान्मन्दकस्य च |  
दध्नः शाण्डाकिपूर्वाणामासुतानां च सेवनात् ||१८||  
+
दध्नः शाण्डाकिपूर्वाणामासुतानां च सेवनात् ||१८||
 +
 
तिलमाषकुलत्थानां तैलानां पैष्टिकस्य च |  
 
तिलमाषकुलत्थानां तैलानां पैष्टिकस्य च |  
 
ग्राम्यानूपौदकानां च मांसानां लशुनस्य च ||१९||  
 
ग्राम्यानूपौदकानां च मांसानां लशुनस्य च ||१९||  
 +
 
प्रक्लिन्नानामसात्म्यानां विरुद्धानां च सेवनात् |  
 
प्रक्लिन्नानामसात्म्यानां विरुद्धानां च सेवनात् |  
अत्यादानाद्दिवास्वप्नादजीर्णाध्यशनात् क्षतात् ||२०||  
+
अत्यादानाद्दिवास्वप्नादजीर्णाध्यशनात् क्षतात् ||२०||
 +
 
क्षतबन्धप्रपतनाद्धर्मकर्मातिसेवनात् [१] |  
 
क्षतबन्धप्रपतनाद्धर्मकर्मातिसेवनात् [१] |  
 
विषवाताग्निदोषाच्च विसर्पाणां समुद्भवः ||२१||  
 
विषवाताग्निदोषाच्च विसर्पाणां समुद्भवः ||२१||  
 +
 
एतैर्निदानैर्व्यामिश्रैः कुपिता मारुतादयः |  
 
एतैर्निदानैर्व्यामिश्रैः कुपिता मारुतादयः |  
 
दूष्यान् सन्दूष्य रक्तादीन् विसर्पन्त्यहिताशिनाम् ||२२||
 
दूष्यान् सन्दूष्य रक्तादीन् विसर्पन्त्यहिताशिनाम् ||२२||
lavaṇāmlakaṭūṣṇānāṁ rasānāmatisēvanāt|  
+
 
 +
lavaṇāmlakaṭūṣṇānāṁ rasānāmatisēvanāt|  
 
dadhyamlamastuśuktānāṁ surāsauvīrakasya ca||16||  
 
dadhyamlamastuśuktānāṁ surāsauvīrakasya ca||16||  
 +
 
vyāpannabahumadyōṣṇarāgaṣāḍavasēvanāt|  
 
vyāpannabahumadyōṣṇarāgaṣāḍavasēvanāt|  
 
śākānāṁ haritānāṁ ca sēvanācca vidāhinām||17||  
 
śākānāṁ haritānāṁ ca sēvanācca vidāhinām||17||  
 +
 
kūrcikānāṁ kilāṭānāṁ sēvanānmandakasya ca|  
 
kūrcikānāṁ kilāṭānāṁ sēvanānmandakasya ca|  
 
dadhnaḥ śāṇḍākipūrvāṇāmāsutānāṁ ca sēvanāt||18||  
 
dadhnaḥ śāṇḍākipūrvāṇāmāsutānāṁ ca sēvanāt||18||  
 +
 
tilamāṣakulatthānāṁ tailānāṁ paiṣṭikasya ca|  
 
tilamāṣakulatthānāṁ tailānāṁ paiṣṭikasya ca|  
 
grāmyānūpaudakānāṁ ca māṁsānāṁ laśunasya ca||19||  
 
grāmyānūpaudakānāṁ ca māṁsānāṁ laśunasya ca||19||  
 +
 
praklinnānāmasātmyānāṁ viruddhānāṁ ca sēvanāt|  
 
praklinnānāmasātmyānāṁ viruddhānāṁ ca sēvanāt|  
 
atyādānāddivāsvapnādajīrṇādhyaśanāt kṣatāt||20||  
 
atyādānāddivāsvapnādajīrṇādhyaśanāt kṣatāt||20||  
 +
 
kṣatabandhaprapatanāddharmakarmātisēvanāt [1] |  
 
kṣatabandhaprapatanāddharmakarmātisēvanāt [1] |  
 
viṣavātāgnidōṣācca visarpāṇāṁ samudbhavaḥ||21||  
 
viṣavātāgnidōṣācca visarpāṇāṁ samudbhavaḥ||21||  
 +
 
ētairnidānairvyāmiśraiḥ kupitā mārutādayaḥ|  
 
ētairnidānairvyāmiśraiḥ kupitā mārutādayaḥ|  
 
dūṣyān sandūṣya raktādīn visarpantyahitāśinām||22||  
 
dūṣyān sandūṣya raktādīn visarpantyahitāśinām||22||  
 +
 
lavaNAmlakaTUShNAnAM rasAnAmatisevanAt|  
 
lavaNAmlakaTUShNAnAM rasAnAmatisevanAt|  
 
dadhyamlamastushuktAnAM surAsauvIrakasya ca||16||  
 
dadhyamlamastushuktAnAM surAsauvIrakasya ca||16||  
 +
 
vyApannabahumadyoShNarAgaShADavasevanAt|  
 
vyApannabahumadyoShNarAgaShADavasevanAt|  
 
shAkAnAM haritAnAM ca sevanAcca vidAhinAm||17||  
 
shAkAnAM haritAnAM ca sevanAcca vidAhinAm||17||  
 +
 
kUrcikAnAM kilATAnAM sevanAnmandakasya ca|  
 
kUrcikAnAM kilATAnAM sevanAnmandakasya ca|  
 
dadhnaH shANDAkipUrvANAmAsutAnAM ca sevanAt||18||  
 
dadhnaH shANDAkipUrvANAmAsutAnAM ca sevanAt||18||  
 +
 
tilamAShakulatthAnAM tailAnAM paiShTikasya ca|  
 
tilamAShakulatthAnAM tailAnAM paiShTikasya ca|  
 
grAmyAnUpaudakAnAM ca mAMsAnAM lashunasya ca||19||  
 
grAmyAnUpaudakAnAM ca mAMsAnAM lashunasya ca||19||  
 +
 
praklinnAnAmasAtmyAnAM viruddhAnAM ca sevanAt|  
 
praklinnAnAmasAtmyAnAM viruddhAnAM ca sevanAt|  
atyAdAnAddivAsvapnAdajIrNAdhyashanAt kShatAt||20||  
+
atyAdAnAddivAsvapnAdajIrNAdhyashanAt kShatAt||20||
 +
 
kShatabandhaprapatanAddharmakarmAtisevanAt [1] |  
 
kShatabandhaprapatanAddharmakarmAtisevanAt [1] |  
 
viShavātagnidōṣacca visarpANAM samudbhavaH||21||  
 
viShavātagnidōṣacca visarpANAM samudbhavaH||21||  
 +
 
etairnidAnairvyAmishraiH kupitA mArutAdayaH|  
 
etairnidAnairvyAmishraiH kupitA mArutAdayaH|  
 
dUShyAn sandUShya raktAdIn visarpantyahitAshinAm||22||  
 
dUShyAn sandUShya raktAdIn visarpantyahitAshinAm||22||  
The following are the causative factors of the visarpa:
+
 
Excessive indulgence in lavana (salt), amla (sour), katu (pungent) and ushna (hot ingredients); as also in amla dadhi (sour curd), dadhi mastu (whey), shukta (vinegars), sura (type of liquor) and sauvīraka (type of wine); the use of vyāpanna madya (contaminated wine) or excessive liquor or heat inducing raga (condiments) and sadava (confectionery), the use of vidahi (causes burning) shaka (vegetables) and harita (lashunadi harita group dravya), kilata (cheese), kurchika (inspissated milk) and mandaka (immature curd), the use of sandaki (fermented wine), as also of paistika (one made up of pistamai padarth or pastries) and  oils made of sesame, black gram and horse gram, the use of flesh of domesticated, wet land and aquatic animals and garlic, the use of the praklinna (putrified food), asatmya (unwholesome) and viruddha (mutually contradictory ingredients), over eating, sleeping during day time, ajirnashana (eating during indigestion), adhyashana (eating food immediately after the meal); kshatat (traumatic injury), kshata (wounds), bandha (ligatures), prapatana (trauma due to falls) over exposure to sun, strainful work, poisons, poisonous air,burns etc.
+
The following are the causative factors of the ''visarpa'':
By combination of above mentioned etiological factors, the provoked vatadi dosha affect the susceptible body elements such as rakta, lasika etc. and spread in the body in those indulged in unwholesome diet. (16-22)
+
 
Pathways of spreading the disease
+
Excessive indulgence in ''lavana'' (salt), ''amla'' (sour), ''katu'' (pungent) and ''ushna'' (hot ingredients); as also in ''amla dadhi'' (sour curd), ''dadhi mastu'' (whey), ''shukta'' (vinegars), ''sura'' (type of liquor) and ''sauviraka'' (type of wine); the use of ''vyapanna madya'' (contaminated wine) or excessive liquor or heat inducing ''raga'' (condiments) and ''sadava'' (confectionery), the use of ''vidahi'' (causes burning), ''shaka'' (vegetables) and ''harita'' (''lashunadi harita'' group ''dravya''), ''kilata'' (cheese), ''kurchika'' (inspissated milk) and ''mandaka'' (immature curd), the use of ''sandaki'' (fermented wine), as also of ''paistika'' (one made up of ''pistamai padarth'' or pastries) and  oils made of sesame, black gram and horse gram, the use of flesh of domesticated, wet land and aquatic animals and garlic, the use of the ''praklinna'' (putrified food), ''asatmya'' (unwholesome) and ''viruddha'' (mutually contradictory ingredients), over eating, sleeping during day time, ''ajirnashana'' (eating during indigestion), ''adhyashana'' (eating food immediately after the meal); ''kshatat'' (traumatic injury), ''kshata'' (wounds), ''bandha'' (ligatures), ''prapatana'' (trauma due to falls) over exposure to sun, strainful work, poisons, poisonous air,burns etc.
 +
 
 +
By combination of above mentioned etiological factors, the provoked ''vatadi dosha'' affect the susceptible body elements such as ''rakta, lasika'' etc. and spread in the body in those indulged in unwholesome diet. [16-22]
 +
 
 +
==== Pathways of spreading the disease ====
 +
 
 
बहिःश्रितः श्रितश्चान्तस्तथा चोभयसंश्रितः |  
 
बहिःश्रितः श्रितश्चान्तस्तथा चोभयसंश्रितः |  
 
विसर्पो बलमेतेषां ज्ञेयं गुरु यथोत्तरम् ||२३||  
 
विसर्पो बलमेतेषां ज्ञेयं गुरु यथोत्तरम् ||२३||  

Navigation menu