Changes

Jump to navigation Jump to search
1,572 bytes added ,  10:24, 28 January 2020
no edit summary
Line 1: Line 1:  +
{{#seo:
 +
|title=Sudha Kalpa Adhyaya
 +
|titlemode=append
 +
|keywords=Sudha, Virechana, therapeutic purgation, Eurphobia neriifolia Linn., Ksheera (latex)
 +
|description=Kalpa Sthana Chapter 10.Pharmaceutical preparations of Sudha
 +
}}
 +
 
<big>'''[[Kalpa Sthana]] Chapter 10.Pharmaceutical preparations of Sudha'''</big>
 
<big>'''[[Kalpa Sthana]] Chapter 10.Pharmaceutical preparations of Sudha'''</big>
   Line 35: Line 42:     
=== Sanskrit Text, Transliteration with English Translation ===
 
=== Sanskrit Text, Transliteration with English Translation ===
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
अथातः सुधाकल्पं व्याख्यास्यामः||१||  
 
अथातः सुधाकल्पं व्याख्यास्यामः||१||  
    
इति ह स्माह भगवानात्रेयः||२||  
 
इति ह स्माह भगवानात्रेयः||२||  
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
athātaḥ sudhākalpaṁ vyākhyāsyāmaḥ||1||  
 
athātaḥ sudhākalpaṁ vyākhyāsyāmaḥ||1||  
Line 47: Line 56:     
iti ha smAha bhagavAnAtreyaH||2||  
 
iti ha smAha bhagavAnAtreyaH||2||  
 +
</div></div>
    
Now we shall elaborate the chapter dealing with the pharmaceutics of ''sudha'' ”
 
Now we shall elaborate the chapter dealing with the pharmaceutics of ''sudha'' ”
Line 53: Line 63:     
==== Purgative effects of ''Sudha'' ====
 
==== Purgative effects of ''Sudha'' ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
विरेचनानां सर्वेषां सुधा तीक्ष्णतमा मता|  
 
विरेचनानां सर्वेषां सुधा तीक्ष्णतमा मता|  
Line 61: Line 72:     
न दोषनिचये चाल्पे सति मार्गपरिक्रमे  ||४||  
 
न दोषनिचये चाल्पे सति मार्गपरिक्रमे  ||४||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
virēcanānāṁ sarvēṣāṁ sudhā tīkṣṇatamā matā|  
 
virēcanānāṁ sarvēṣāṁ sudhā tīkṣṇatamā matā|  
Line 77: Line 89:     
na doShanicaye cAlpe sati mArgaparikrame  ||4||
 
na doShanicaye cAlpe sati mArgaparikrame  ||4||
 +
</div></div>
    
'''Gunas (qualities)''': ''Tikshnatama''(strongest/drastic), among all purgative drugs ''snuhi'' is the drastic purgative. It disintegrates the accumulated impurities quickly.  
 
'''Gunas (qualities)''': ''Tikshnatama''(strongest/drastic), among all purgative drugs ''snuhi'' is the drastic purgative. It disintegrates the accumulated impurities quickly.  
Line 89: Line 102:     
==== Therapeutic indications of ''snuhi'' ====
 
==== Therapeutic indications of ''snuhi'' ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
पाण्डुरोगोदरे गुल्मे कुष्ठे दूषीविषार्दिते|  
 
पाण्डुरोगोदरे गुल्मे कुष्ठे दूषीविषार्दिते|  
Line 99: Line 113:     
सद्यो हरति  दोषाणां महान्तमपि सञ्चयम्|७|
 
सद्यो हरति  दोषाणां महान्तमपि सञ्चयम्|७|
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
pāṇḍurōgōdarē gulmē kuṣṭhē dūṣīviṣārditē|  
 
pāṇḍurōgōdarē gulmē kuṣṭhē dūṣīviṣārditē|  
Line 119: Line 134:     
sadyo harati  doShANAM mahAntamapi sa~jcayam|7|  
 
sadyo harati  doShANAM mahAntamapi sa~jcayam|7|  
 +
</div></div>
    
In diseases – ''pandu'' (anaemia), ''udara'' (obstinate abdominal diseases including ascitis), ''gulma'' (tumor), ''kushtha'' (skin diseases), ''shotha'' (edema), ''madhumeha'' (obstinate urinary disorder), ''unmada'' (insanity), ''dooshivisha'' (poisoning caused by artificially made toxic ingredients).
 
In diseases – ''pandu'' (anaemia), ''udara'' (obstinate abdominal diseases including ascitis), ''gulma'' (tumor), ''kushtha'' (skin diseases), ''shotha'' (edema), ''madhumeha'' (obstinate urinary disorder), ''unmada'' (insanity), ''dooshivisha'' (poisoning caused by artificially made toxic ingredients).
Line 125: Line 141:     
==== Varieties and synonyms of ''snuhi'' ====
 
==== Varieties and synonyms of ''snuhi'' ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
द्विविधः स मतोऽल्पैश्च बहुभिश्चैव कण्टकैः||७||  
 
द्विविधः स मतोऽल्पैश्च बहुभिश्चैव कण्टकैः||७||  
Line 131: Line 148:     
स नाम्ना स्नुग्गुडा नन्दा सुधा निस्त्रिंशपत्रकः||८||  
 
स नाम्ना स्नुग्गुडा नन्दा सुधा निस्त्रिंशपत्रकः||८||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
dvividhaḥ sa matō'lpaiśca bahubhiścaiva kaṇṭakaiḥ||7||  
 
dvividhaḥ sa matō'lpaiśca bahubhiścaiva kaṇṭakaiḥ||7||  
Line 143: Line 161:     
sa nAmnA snugguDA nandA sudhA nistriMshapatrakaH||8||  
 
sa nAmnA snugguDA nandA sudhA nistriMshapatrakaH||8||  
 +
</div></div>
    
''Snuhi'' is of two types:
 
''Snuhi'' is of two types:
Line 156: Line 175:     
==== Method of collection ====
 
==== Method of collection ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
तौ  विपाट्याहरेत् क्षीरं शस्त्रेण मतिमान् भिषक्|  
 
तौ  विपाट्याहरेत् क्षीरं शस्त्रेण मतिमान् भिषक्|  
    
द्विवर्षं वा त्रिवर्षं वा शिशिरान्ते विशेषतः||९||  
 
द्विवर्षं वा त्रिवर्षं वा शिशिरान्ते विशेषतः||९||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
tau  vipāṭyāharēt kṣīraṁ śastrēṇa matimān bhiṣak|  
 
tau  vipāṭyāharēt kṣīraṁ śastrēṇa matimān bhiṣak|  
Line 168: Line 189:     
dvivarShaM vA trivarShaM vA shishirAnte visheShataH||9||  
 
dvivarShaM vA trivarShaM vA shishirAnte visheShataH||9||  
 +
</div></div>
    
*Incise the plants which are two-three years old and mature, with a sharp instrument.  
 
*Incise the plants which are two-three years old and mature, with a sharp instrument.  
Line 174: Line 196:     
==== Purification of ''snuhi'' latex ====
 
==== Purification of ''snuhi'' latex ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
बिल्वादीनां बृहत्या वा कण्टकार्यास्तथैकशः|  
 
बिल्वादीनां बृहत्या वा कण्टकार्यास्तथैकशः|  
Line 184: Line 207:     
सुरया दधिमण्डेन मातुलुङ्गरसेन वा|१२|  
 
सुरया दधिमण्डेन मातुलुङ्गरसेन वा|१२|  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
bilvādīnāṁ br̥hatyā vā kaṇṭakāryāstathaikaśaḥ|  
 
bilvādīnāṁ br̥hatyā vā kaṇṭakāryāstathaikaśaḥ|  
Line 204: Line 228:     
surayA dadhimaNDena mAtulu~ggarasena vA|12|  
 
surayA dadhimaNDena mAtulu~ggarasena vA|12|  
 +
</div></div>
    
*''Kashaya'' of ''bilvadi panchamoola'' (''bilva, agnimantha, shyonaka, patala, gambhari'') with ''brihati/kantakari'' is prepared.
 
*''Kashaya'' of ''bilvadi panchamoola'' (''bilva, agnimantha, shyonaka, patala, gambhari'') with ''brihati/kantakari'' is prepared.
Line 232: Line 257:     
==== Preparations of ''sudha'' pills ====
 
==== Preparations of ''sudha'' pills ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
सातलां काञ्चनक्षीरीं श्यामादीनि कटुत्रिकम् ||१२||  
+
सातलां काञ्चनक्षीरीं श्यामादीनि कटुत्रिकम् ||१२|| <br />
   −
यथोपपत्ति सप्ताहं सुधाक्षीरेण भावयेत्|  
+
यथोपपत्ति सप्ताहं सुधाक्षीरेण भावयेत्|<br />
कोलमात्रां घृतेनातः पिबेन्मांसरसेन वा||१३||
+
कोलमात्रां घृतेनातः पिबेन्मांसरसेन वा||१३||<br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
sātalāṁ kāñcanakṣīrīṁ śyāmādīni kaṭutrikam  ||12||  
+
sātalāṁ kāñcanakṣīrīṁ śyāmādīni kaṭutrikam  ||12|| <br />
   −
yathōpapatti saptāhaṁ sudhākṣīrēṇa bhāvayēt|  
+
yathōpapatti saptāhaṁ sudhākṣīrēṇa bhāvayēt| <br />
kōlamātrāṁ ghr̥tēnātaḥ pibēnmāṁsarasēna vā||13||  
+
kōlamātrāṁ ghr̥tēnātaḥ pibēnmāṁsarasēna vā||13|| <br />
   −
sAtalAM kA~jcanakShIrIM shyAmAdIni kaTutrikam ||12||  
+
sAtalAM kA~jcanakShIrIM shyAmAdIni kaTutrikam ||12|| <br />
   −
yathopapatti saptAhaM sudhAkShIreNa bhAvayet|  
+
yathopapatti saptAhaM sudhAkShIreNa bhAvayet| <br />
kolamAtrAM ghRutenAtaH pibenmAMsarasena vA||13||
+
kolamAtrAM ghRutenAtaH pibenmAMsarasena vA||13||<br />
 +
</div></div>
    
{|class = "wikitable"
 
{|class = "wikitable"
Line 262: Line 290:     
==== Various preparations of ''sudha'' ====
 
==== Various preparations of ''sudha'' ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
त्र्यूषणं त्रिफलां दन्तीं चित्रकं त्रिवृतां तथा|
 
त्र्यूषणं त्रिफलां दन्तीं चित्रकं त्रिवृतां तथा|
 
   
 
   
 
स्नुक्क्षीरभावितं सम्यग्विदध्याद्गुडपानकम्||१४||  
 
स्नुक्क्षीरभावितं सम्यग्विदध्याद्गुडपानकम्||१४||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
tryūṣaṇaṁ triphalāṁ dantīṁ citrakaṁ trivr̥tāṁ tathā|  
 
tryūṣaṇaṁ triphalāṁ dantīṁ citrakaṁ trivr̥tāṁ tathā|  
Line 274: Line 304:     
snukkShIrabhAvitaM samyagvidadhyAdguDapAnakam||14||
 
snukkShIrabhAvitaM samyagvidadhyAdguDapAnakam||14||
 +
</div></div>
    
Recipe of ''Snuhi'' in the form of Syrup (''Gudapanaka''):
 
Recipe of ''Snuhi'' in the form of Syrup (''Gudapanaka''):
Line 288: Line 319:  
|-
 
|-
 
|} [14]
 
|} [14]
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
त्रिवृतारग्वधं दन्तीं शङ्खिनीं सप्तलां समम्|  
 
त्रिवृतारग्वधं दन्तीं शङ्खिनीं सप्तलां समम्|  
Line 300: Line 332:     
सुखमाशु विरिच्यन्ते मृदुकोष्ठा नराधिपाः||१७||  
 
सुखमाशु विरिच्यन्ते मृदुकोष्ठा नराधिपाः||१७||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
trivr̥tāragvadhaṁ dantīṁ śaṅkhinīṁ saptalāṁ samam|  
 
trivr̥tāragvadhaṁ dantīṁ śaṅkhinīṁ saptalāṁ samam|  
Line 324: Line 357:     
sukhamAshu viricyante mRudukoShThA narAdhipAH||17||  
 
sukhamAshu viricyante mRudukoShThA narAdhipAH||17||  
 +
</div></div>
    
Formulation of ''Sudha''  for ''Mridukoshthi'':
 
Formulation of ''Sudha''  for ''Mridukoshthi'':
Line 340: Line 374:     
==== ''Sudha lehya'' (linctus) ====
 
==== ''Sudha lehya'' (linctus) ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
श्यामात्रिवृत्कषायेण स्नुक्क्षीरघृतफाणितैः|  
 
श्यामात्रिवृत्कषायेण स्नुक्क्षीरघृतफाणितैः|  
    
लेहं पक्त्वा  विरेकार्थं लेहयेन्मात्रया नरम्||१८||  
 
लेहं पक्त्वा  विरेकार्थं लेहयेन्मात्रया नरम्||१८||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
śyāmātrivr̥tkaṣāyēṇa snukkṣīraghr̥taphāṇitaiḥ|  
 
śyāmātrivr̥tkaṣāyēṇa snukkṣīraghr̥taphāṇitaiḥ|  
Line 352: Line 388:     
lehaM paktvA  virekArthaM lehayenmAtrayA naram||18||  
 
lehaM paktvA  virekArthaM lehayenmAtrayA naram||18||  
 +
</div></div>
    
''Snuhi leha'':
 
''Snuhi leha'':
Line 367: Line 404:  
|-
 
|-
 
|}.[18]
 
|}.[18]
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
पाययेत्तु सुधाक्षीरं यूषैर्मांसरसैर्घृतैः|
 
पाययेत्तु सुधाक्षीरं यूषैर्मांसरसैर्घृतैः|
    
भाविताञ्छुष्कमत्स्यान् वा मांसं वा भक्षयेन्नरः||१९||  
 
भाविताञ्छुष्कमत्स्यान् वा मांसं वा भक्षयेन्नरः||१९||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
pāyayēttu sudhākṣīraṁ yūṣairmāṁsarasairghr̥taiḥ |
 
pāyayēttu sudhākṣīraṁ yūṣairmāṁsarasairghr̥taiḥ |
Line 379: Line 418:     
bhAvitA~jchuShkamatsyAn vA mAMsaM vA bhakShayennaraH||19||  
 
bhAvitA~jchuShkamatsyAn vA mAMsaM vA bhakShayennaraH||19||  
 +
</div></div>
    
Recipe of ''sudha'' to be taken with ''yusha''(vegetable soup):
 
Recipe of ''sudha'' to be taken with ''yusha''(vegetable soup):
Line 402: Line 442:  
|-
 
|-
 
|} [19]
 
|} [19]
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
क्षीरेणामलकैः सर्पिश्चतुरङ्गुलवत् पचेत्|  
 
क्षीरेणामलकैः सर्पिश्चतुरङ्गुलवत् पचेत्|  
    
सुरां वा कारयेत् क्षीरे घृतं वा पूर्ववत् पचेत्||२०||  
 
सुरां वा कारयेत् क्षीरे घृतं वा पूर्ववत् पचेत्||२०||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
kṣīrēṇāmalakaiḥ sarpiścaturaṅgulavat pacēt|  
 
kṣīrēṇāmalakaiḥ sarpiścaturaṅgulavat pacēt|  
Line 414: Line 456:     
surAM vA kArayet kShIre ghRutaM vA pUrvavat pacet||20||  
 
surAM vA kArayet kShIre ghRutaM vA pUrvavat pacet||20||  
 +
</div></div>
    
Milky latex may also be used to prepare ghee as told in [[Chaturangula Kalpa Adhyaya]].
 
Milky latex may also be used to prepare ghee as told in [[Chaturangula Kalpa Adhyaya]].
Line 434: Line 477:     
==== Summary ====
 
==== Summary ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
तत्र श्लोकौ-
+
तत्र श्लोकौ- <br />
   −
सौवीरकादिभिः सप्त सर्पिषा च रसेन च|  
+
सौवीरकादिभिः सप्त सर्पिषा च रसेन च| <br />
पानकं घ्रेयलेहौ च योगा यूषादिभिस्त्रयः||२१||  
+
पानकं घ्रेयलेहौ च योगा यूषादिभिस्त्रयः||२१|| <br />
   −
द्वौ शुष्कमत्स्यमांसाभ्यां सुरैका द्वे च सर्पिषी|  
+
द्वौ शुष्कमत्स्यमांसाभ्यां सुरैका द्वे च सर्पिषी| <br />
महावृक्षस्य योगास्ते विंशतिः समुदाहृताः||२२||  
+
महावृक्षस्य योगास्ते विंशतिः समुदाहृताः||२२|| <br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
tatra ślōkau-  
+
tatra ślōkau- <br />
   −
sauvīrakādibhiḥ sapta sarpiṣā ca rasēna ca|  
+
sauvīrakādibhiḥ sapta sarpiṣā ca rasēna ca| <br />
pānakaṁ ghrēyalēhau ca yōgā yūṣādibhistrayaḥ||21||  
+
pānakaṁ ghrēyalēhau ca yōgā yūṣādibhistrayaḥ||21||<br />
   −
dvau śuṣkamatsyamāṁsābhyāṁ suraikā dvē ca sarpiṣī|  
+
dvau śuṣkamatsyamāṁsābhyāṁ suraikā dvē ca sarpiṣī| <br />
mahāvr̥kṣasya yōgāstē viṁśatiḥ samudāhr̥tāḥ||22||  
+
mahāvr̥kṣasya yōgāstē viṁśatiḥ samudāhr̥tāḥ||22|| <br />
   −
tatra shlokau-  
+
tatra shlokau- <br />
   −
sauvIrakAdibhiH sapta sarpiShA ca rasena ca|  
+
sauvIrakAdibhiH sapta sarpiShA ca rasena ca| <br />
pAnakaM ghreyalehau ca yogA yUShAdibhistrayaH||21||  
+
pAnakaM ghreyalehau ca yogA yUShAdibhistrayaH||21||<br />
   −
dvau shuShkamatsyamAMsAbhyAM suraikA dve ca sarpiShI|  
+
dvau shuShkamatsyamAMsAbhyAM suraikA dve ca sarpiShI| <br />
mahAvRukShasya yogAste viMshatiH samudAhRutAH||22||
+
mahAvRukShasya yogAste viMshatiH samudAhRutAH||22||<br />
 +
</div></div>
    
In brief to sum up:
 
In brief to sum up:

Navigation menu