Changes

Line 471: Line 471:  
''Yusha, kshira'' and ''mamsa rasa'' should be given as per the disease (''kapha, pitta'' and ''vata'' respectively). [34-341/2]
 
''Yusha, kshira'' and ''mamsa rasa'' should be given as per the disease (''kapha, pitta'' and ''vata'' respectively). [34-341/2]
   −
==== Various basti formulations ====
+
==== Various ''basti'' formulations ====
    
द्विपञ्चमूलस्य रसोऽम्लयुक्तः सच्छागमांसस्य सपूर्वपेष्यः||३५||  
 
द्विपञ्चमूलस्य रसोऽम्लयुक्तः सच्छागमांसस्य सपूर्वपेष्यः||३५||  
 +
 
त्रिस्नेहयुक्तः प्रवरो निरूहः सर्वानिलव्याधिहरः प्रदिष्टः|  
 
त्रिस्नेहयुक्तः प्रवरो निरूहः सर्वानिलव्याधिहरः प्रदिष्टः|  
 +
 
dvipañcamūlasya rasō'mlayuktaḥ sacchāgamāṁsasya sapūrvapēṣyaḥ||35||  
 
dvipañcamūlasya rasō'mlayuktaḥ sacchāgamāṁsasya sapūrvapēṣyaḥ||35||  
 +
 
trisnēhayuktaḥ pravarō nirūhaḥ sarvānilavyādhiharaḥ pradiṣṭaḥ|  
 
trisnēhayuktaḥ pravarō nirūhaḥ sarvānilavyādhiharaḥ pradiṣṭaḥ|  
    
dvipa~jcamUlasya raso~amlayuktaH sacchAgamAMsasya sapUrvapeShyaH||35||  
 
dvipa~jcamUlasya raso~amlayuktaH sacchAgamAMsasya sapUrvapeShyaH||35||  
 +
 
trisnehayuktaH pravaro nirUhaH sarvAnilavyAdhiharaH pradiShTaH|  
 
trisnehayuktaH pravaro nirUhaH sarvAnilavyAdhiharaH pradiShTaH|  
   Line 489: Line 493:  
Kvātha dravya-laghupancamūla, bruhatpancamūla
 
Kvātha dravya-laghupancamūla, bruhatpancamūla
 
Āvāpa dravya-amla rasa, ajamāmsa  
 
Āvāpa dravya-amla rasa, ajamāmsa  
Guņa- Sarva vātavyādhihara (35-351/2)
+
Guņa- Sarva vātavyādhihara [35-351/2]
    
स्थिरादिवर्गस्य बलापटोलत्रायन्तिकैरण्डयवैर्युतस्य||३६||  
 
स्थिरादिवर्गस्य बलापटोलत्रायन्तिकैरण्डयवैर्युतस्य||३६||  
 +
 
प्रस्थो रसाच्छागरसार्धयुक्तः साध्यः पुनः प्रस्थसमस्तु यावत्|  
 
प्रस्थो रसाच्छागरसार्धयुक्तः साध्यः पुनः प्रस्थसमस्तु यावत्|  
 +
 
प्रियङ्गुकृष्णाघनकल्कयुक्तः सतैलसर्पिर्मधुसैन्धवश्च||३७||  
 
प्रियङ्गुकृष्णाघनकल्कयुक्तः सतैलसर्पिर्मधुसैन्धवश्च||३७||  
 +
 
स्याद्दीपनो मांसबलप्रदश्च चक्षुर्बलं चापि ददाति बस्तिः  |  
 
स्याद्दीपनो मांसबलप्रदश्च चक्षुर्बलं चापि ददाति बस्तिः  |  
 +
 
sthirādivargasya balāpaṭōlatrāyantikairaṇḍayavairyutasya||36||  
 
sthirādivargasya balāpaṭōlatrāyantikairaṇḍayavairyutasya||36||  
 +
 
prasthō rasācchāgarasārdhayuktaḥ sādhyaḥ punaḥ prasthasamastu yāvat|  
 
prasthō rasācchāgarasārdhayuktaḥ sādhyaḥ punaḥ prasthasamastu yāvat|  
 +
 
priyaṅgukr̥ṣṇāghanakalkayuktaḥ satailasarpirmadhusaindhavaśca||37||  
 
priyaṅgukr̥ṣṇāghanakalkayuktaḥ satailasarpirmadhusaindhavaśca||37||  
 +
 
syāddīpanō māṁsabalapradaśca cakṣurbalaṁ cāpi dadāti bastiḥ  |  
 
syāddīpanō māṁsabalapradaśca cakṣurbalaṁ cāpi dadāti bastiḥ  |  
 +
 
sthirAdivargasya balApaTolatrAyantikairaNDayavairyutasya||36||  
 
sthirAdivargasya balApaTolatrAyantikairaNDayavairyutasya||36||  
 +
 
prastho rasAcchAgarasArdhayuktaH sAdhyaH punaH prasthasamastu yAvat|  
 
prastho rasAcchAgarasArdhayuktaH sAdhyaH punaH prasthasamastu yAvat|  
 +
 
priya~ggukRuShNAghanakalkayuktaH satailasarpirmadhusaindhavashca||37||  
 
priya~ggukRuShNAghanakalkayuktaH satailasarpirmadhusaindhavashca||37||  
 +
 
syAddIpano mAMsabalapradashca cakShurbalaM cApi dadAti bastiH  |  
 
syAddIpano mAMsabalapradashca cakShurbalaM cApi dadAti bastiH  |  
   Line 514: Line 529:     
एरण्डमूलं त्रिपलं पलाशा  ह्रस्वानि मूलानि च यानि पञ्च||३८||  
 
एरण्डमूलं त्रिपलं पलाशा  ह्रस्वानि मूलानि च यानि पञ्च||३८||  
 +
 
रास्नाश्वगन्धातिबलागुडूची पुनर्नवारग्वधदेवदारु|  
 
रास्नाश्वगन्धातिबलागुडूची पुनर्नवारग्वधदेवदारु|  
 +
 
भागाः पलांशा मदनाष्टयुक्ता  जलद्विकंसे क्वथितेऽष्टशेषे||३९||  
 
भागाः पलांशा मदनाष्टयुक्ता  जलद्विकंसे क्वथितेऽष्टशेषे||३९||  
पेष्याः शताह्वा हपुषा प्रियङ्गुः सपिप्पलीकं मधुकं बला च|  
+
 
 +
पेष्याः शताह्वा हपुषा प्रियङ्गुः सपिप्पलीकं मधुकं बला च|  
 +
 
 
रसाञ्जनं वत्सकबीजमुस्तं भागाक्षमात्रं  लवणांशयुक्तम्||४०||  
 
रसाञ्जनं वत्सकबीजमुस्तं भागाक्षमात्रं  लवणांशयुक्तम्||४०||  
 +
 
समाक्षिकस्तैलयुतः समूत्रो बस्तिर्नृणां दीपनलेखनीयः|  
 
समाक्षिकस्तैलयुतः समूत्रो बस्तिर्नृणां दीपनलेखनीयः|  
 +
 
जङ्घोरुपादत्रिकपृष्ठशूलं कफावृतिं मारुतनिग्रहं च||४१||  
 
जङ्घोरुपादत्रिकपृष्ठशूलं कफावृतिं मारुतनिग्रहं च||४१||  
 +
 
विण्मूत्रवातग्रहणं सशूलमाध्मानतामश्मरिशर्करे च|  
 
विण्मूत्रवातग्रहणं सशूलमाध्मानतामश्मरिशर्करे च|  
 +
 
आनाहमर्शोग्रहणीप्रदोषानेरण्डबस्तिः शमयेत् प्रयुक्तः||४२||  
 
आनाहमर्शोग्रहणीप्रदोषानेरण्डबस्तिः शमयेत् प्रयुक्तः||४२||  
 +
 
चतुष्पले तैलघृतस्य भृष्टाच्छागाच्छतार्धो दधिदाडिमाम्लः|  
 
चतुष्पले तैलघृतस्य भृष्टाच्छागाच्छतार्धो दधिदाडिमाम्लः|  
 +
 
रसः सपेष्यो बलमांसवर्णरेतोग्निदश्चान्ध्यशिरोर्तिशस्तः  ||४३||  
 
रसः सपेष्यो बलमांसवर्णरेतोग्निदश्चान्ध्यशिरोर्तिशस्तः  ||४३||  
 +
 
जलद्विकंसेऽष्टपलं पलाशात् पक्त्वा रसोऽर्धाढकमात्रशेषः|  
 
जलद्विकंसेऽष्टपलं पलाशात् पक्त्वा रसोऽर्धाढकमात्रशेषः|  
 +
 
कल्कैर्वचामागधिकापलाभ्यां  युक्तः शताह्वाद्विपलेन चापि||४४||  
 
कल्कैर्वचामागधिकापलाभ्यां  युक्तः शताह्वाद्विपलेन चापि||४४||  
 +
 
ससैन्धवः क्षौद्रयुतः सतैलो देयो निरूहो बलवर्णकारी|  
 
ससैन्धवः क्षौद्रयुतः सतैलो देयो निरूहो बलवर्णकारी|  
 +
 
आनाहपार्श्वामययोनिदोषान् गुल्मानुदावर्तरुजं च हन्यात्||४५||  
 
आनाहपार्श्वामययोनिदोषान् गुल्मानुदावर्तरुजं च हन्यात्||४५||  
 +
 
ēraṇḍamūlaṁ tripalaṁ palāśā  hrasvāni mūlāni ca yāni pañca||38||  
 
ēraṇḍamūlaṁ tripalaṁ palāśā  hrasvāni mūlāni ca yāni pañca||38||  
 +
 
rāsnāśvagandhātibalāguḍūcī punarnavāragvadhadēvadāru|  
 
rāsnāśvagandhātibalāguḍūcī punarnavāragvadhadēvadāru|  
 +
 
bhāgāḥ palāṁśā madanāṣṭayuktā  jaladvikaṁsē kvathitē'ṣṭaśēṣē||39||  
 
bhāgāḥ palāṁśā madanāṣṭayuktā  jaladvikaṁsē kvathitē'ṣṭaśēṣē||39||  
 +
 
pēṣyāḥ śatāhvā hapuṣā priyaṅguḥ sapippalīkaṁ madhukaṁ balā  ca|  
 
pēṣyāḥ śatāhvā hapuṣā priyaṅguḥ sapippalīkaṁ madhukaṁ balā  ca|  
 +
 
rasāñjanaṁ vatsakabījamustaṁ bhāgākṣamātraṁ  lavaṇāṁśayuktam||40||  
 
rasāñjanaṁ vatsakabījamustaṁ bhāgākṣamātraṁ  lavaṇāṁśayuktam||40||  
 +
 
samākṣikastailayutaḥ samūtrō bastirnr̥ṇāṁ dīpanalēkhanīyaḥ|  
 
samākṣikastailayutaḥ samūtrō bastirnr̥ṇāṁ dīpanalēkhanīyaḥ|  
 +
 
jaṅghōrupādatrikapr̥ṣṭhaśūlaṁ kaphāvr̥tiṁ mārutanigrahaṁ ca||41||  
 
jaṅghōrupādatrikapr̥ṣṭhaśūlaṁ kaphāvr̥tiṁ mārutanigrahaṁ ca||41||  
 +
 
viṇmūtravātagrahaṇaṁ saśūlamādhmānatāmaśmariśarkarē ca|  
 
viṇmūtravātagrahaṇaṁ saśūlamādhmānatāmaśmariśarkarē ca|  
 +
 
ānāhamarśōgrahaṇīpradōṣānēraṇḍabastiḥ śamayēt prayuktaḥ||42||  
 
ānāhamarśōgrahaṇīpradōṣānēraṇḍabastiḥ śamayēt prayuktaḥ||42||  
 +
 
catuṣpalē tailaghr̥tasya bhr̥ṣṭācchāgācchatārdhō dadhidāḍimāmlaḥ|  
 
catuṣpalē tailaghr̥tasya bhr̥ṣṭācchāgācchatārdhō dadhidāḍimāmlaḥ|  
 +
 
rasaḥ sapēṣyō balamāṁsavarṇarētōgnidaścāndhyaśirōrtiśastaḥ  ||43||  
 
rasaḥ sapēṣyō balamāṁsavarṇarētōgnidaścāndhyaśirōrtiśastaḥ  ||43||  
 +
 
jaladvikaṁsē'ṣṭapalaṁ palāśāt paktvā rasō'rdhāḍhakamātraśēṣaḥ|  
 
jaladvikaṁsē'ṣṭapalaṁ palāśāt paktvā rasō'rdhāḍhakamātraśēṣaḥ|  
 +
 
kalkairvacāmāgadhikāpalābhyāṁ  yuktaḥ śatāhvādvipalēna cāpi||44||  
 
kalkairvacāmāgadhikāpalābhyāṁ  yuktaḥ śatāhvādvipalēna cāpi||44||  
 +
 
sasaindhavaḥ kṣaudrayutaḥ satailō dēyō nirūhō balavarṇakārī|  
 
sasaindhavaḥ kṣaudrayutaḥ satailō dēyō nirūhō balavarṇakārī|  
 +
 
ānāhapārśvāmayayōnidōṣān gulmānudāvartarujaṁ ca hanyāt||45||  
 
ānāhapārśvāmayayōnidōṣān gulmānudāvartarujaṁ ca hanyāt||45||  
    
eraNDamUlaM tripalaM palAshA  hrasvAni mUlAni ca yAni pa~jca||38||  
 
eraNDamUlaM tripalaM palAshA  hrasvAni mUlAni ca yAni pa~jca||38||  
 +
 
rAsnAshvagandhAtibalAguDUcI punarnavAragvadhadevadAru|  
 
rAsnAshvagandhAtibalAguDUcI punarnavAragvadhadevadAru|  
 +
 
bhAgAH palAMshA madanAShTayuktA  jaladvikaMse kvathite~aShTasheShe||39||  
 
bhAgAH palAMshA madanAShTayuktA  jaladvikaMse kvathite~aShTasheShe||39||  
 +
 
peShyAH shatAhvA hapuShA priya~gguH sapippalIkaM madhukaM balA  ca|  
 
peShyAH shatAhvA hapuShA priya~gguH sapippalIkaM madhukaM balA  ca|  
 +
 
rasA~jjanaM vatsakabIjamustaM bhAgAkShamAtraM  lavaNAMshayuktam||40||  
 
rasA~jjanaM vatsakabIjamustaM bhAgAkShamAtraM  lavaNAMshayuktam||40||  
 +
 
samAkShikastailayutaH samUtro bastirnRuNAM dIpanalekhanIyaH|  
 
samAkShikastailayutaH samUtro bastirnRuNAM dIpanalekhanIyaH|  
 +
 
ja~gghorupAdatrikapRuShThashUlaM kaphAvRutiM mArutanigrahaM ca||41||  
 
ja~gghorupAdatrikapRuShThashUlaM kaphAvRutiM mArutanigrahaM ca||41||  
 +
 
viNmUtravAtagrahaNaM sashUlamAdhmAnatAmashmarisharkare ca|  
 
viNmUtravAtagrahaNaM sashUlamAdhmAnatAmashmarisharkare ca|  
 +
 
AnAhamarshograhaNIpradoShAneraNDabastiH shamayet prayuktaH||42||  
 
AnAhamarshograhaNIpradoShAneraNDabastiH shamayet prayuktaH||42||  
 +
 
catuShpale tailaghRutasya bhRuShTAcchAgAcchatArdho dadhidADimAmlaH|  
 
catuShpale tailaghRutasya bhRuShTAcchAgAcchatArdho dadhidADimAmlaH|  
 +
 
rasaH sapeShyo balamAMsavarNaretognidashcAndhyashirortishastaH  ||43||  
 
rasaH sapeShyo balamAMsavarNaretognidashcAndhyashirortishastaH  ||43||  
 +
 
jaladvikaMse~aShTapalaM palAshAt paktvA raso~ardhADhakamAtrasheShaH|  
 
jaladvikaMse~aShTapalaM palAshAt paktvA raso~ardhADhakamAtrasheShaH|  
 +
 
kalkairvacAmAgadhikApalAbhyAM  yuktaH shatAhvAdvipalena cApi||44||  
 
kalkairvacAmAgadhikApalAbhyAM  yuktaH shatAhvAdvipalena cApi||44||  
 +
 
sasaindhavaH kShaudrayutaH satailo deyo nirUho balavarNakArI|  
 
sasaindhavaH kShaudrayutaH satailo deyo nirUho balavarNakArI|  
 +
 
AnAhapArshvAmayayonidoShAn gulmAnudAvartarujaM ca hanyAt||45||  
 
AnAhapArshvAmayayonidoShAn gulmAnudAvartarujaM ca hanyAt||45||  
 +
 
Dravya Dose  
 
Dravya Dose  
 
Madhu 1.5 Prasruta
 
Madhu 1.5 Prasruta
Line 566: Line 625:  
Kvatha dravya-erandamūla-3 pala, palasha, laghupanchamula, rasna, ashvagandha, atibala, guduchi, punarnava, aragvadha, devadaru (1 Pala each), madanaphala-8, jala-2 adhaka; reduced to 1/8th 4 Prasruta
 
Kvatha dravya-erandamūla-3 pala, palasha, laghupanchamula, rasna, ashvagandha, atibala, guduchi, punarnava, aragvadha, devadaru (1 Pala each), madanaphala-8, jala-2 adhaka; reduced to 1/8th 4 Prasruta
 
Avapa- gomutra 2 Prasruta  
 
Avapa- gomutra 2 Prasruta  
Guna- Dīpana, lekhana, relieves the shula of uru, jangha, pada, prushtha and trik. It pacifies the kaphavrita vata, vid-mutra-vata graha, adhmana, anaha, ashmari, sharkara, arsha, & grahanii dosha. (38-45)
+
Guna- ''Dipana, lekhana,'' relieves the ''shula'' of ''uru, jangha, pada, prushtha'' and ''trik''. It pacifies the ''kaphavrita vata, vid-mutra-vata graha, adhmana, anaha, ashmari, sharkara, arsha, & grahanii dosha''. [38-45]
    
यष्ट्याह्वयस्याष्टपलेन  सिद्धं पयः शताह्वाफलपिप्पलीभिः|  
 
यष्ट्याह्वयस्याष्टपलेन  सिद्धं पयः शताह्वाफलपिप्पलीभिः|