Line 471: |
Line 471: |
| ''Yusha, kshira'' and ''mamsa rasa'' should be given as per the disease (''kapha, pitta'' and ''vata'' respectively). [34-341/2] | | ''Yusha, kshira'' and ''mamsa rasa'' should be given as per the disease (''kapha, pitta'' and ''vata'' respectively). [34-341/2] |
| | | |
− | ==== Various basti formulations ==== | + | ==== Various ''basti'' formulations ==== |
| | | |
| द्विपञ्चमूलस्य रसोऽम्लयुक्तः सच्छागमांसस्य सपूर्वपेष्यः||३५|| | | द्विपञ्चमूलस्य रसोऽम्लयुक्तः सच्छागमांसस्य सपूर्वपेष्यः||३५|| |
| + | |
| त्रिस्नेहयुक्तः प्रवरो निरूहः सर्वानिलव्याधिहरः प्रदिष्टः| | | त्रिस्नेहयुक्तः प्रवरो निरूहः सर्वानिलव्याधिहरः प्रदिष्टः| |
| + | |
| dvipañcamūlasya rasō'mlayuktaḥ sacchāgamāṁsasya sapūrvapēṣyaḥ||35|| | | dvipañcamūlasya rasō'mlayuktaḥ sacchāgamāṁsasya sapūrvapēṣyaḥ||35|| |
| + | |
| trisnēhayuktaḥ pravarō nirūhaḥ sarvānilavyādhiharaḥ pradiṣṭaḥ| | | trisnēhayuktaḥ pravarō nirūhaḥ sarvānilavyādhiharaḥ pradiṣṭaḥ| |
| | | |
| dvipa~jcamUlasya raso~amlayuktaH sacchAgamAMsasya sapUrvapeShyaH||35|| | | dvipa~jcamUlasya raso~amlayuktaH sacchAgamAMsasya sapUrvapeShyaH||35|| |
| + | |
| trisnehayuktaH pravaro nirUhaH sarvAnilavyAdhiharaH pradiShTaH| | | trisnehayuktaH pravaro nirUhaH sarvAnilavyAdhiharaH pradiShTaH| |
| | | |
Line 489: |
Line 493: |
| Kvātha dravya-laghupancamūla, bruhatpancamūla | | Kvātha dravya-laghupancamūla, bruhatpancamūla |
| Āvāpa dravya-amla rasa, ajamāmsa | | Āvāpa dravya-amla rasa, ajamāmsa |
− | Guņa- Sarva vātavyādhihara (35-351/2) | + | Guņa- Sarva vātavyādhihara [35-351/2] |
| | | |
| स्थिरादिवर्गस्य बलापटोलत्रायन्तिकैरण्डयवैर्युतस्य||३६|| | | स्थिरादिवर्गस्य बलापटोलत्रायन्तिकैरण्डयवैर्युतस्य||३६|| |
| + | |
| प्रस्थो रसाच्छागरसार्धयुक्तः साध्यः पुनः प्रस्थसमस्तु यावत्| | | प्रस्थो रसाच्छागरसार्धयुक्तः साध्यः पुनः प्रस्थसमस्तु यावत्| |
| + | |
| प्रियङ्गुकृष्णाघनकल्कयुक्तः सतैलसर्पिर्मधुसैन्धवश्च||३७|| | | प्रियङ्गुकृष्णाघनकल्कयुक्तः सतैलसर्पिर्मधुसैन्धवश्च||३७|| |
| + | |
| स्याद्दीपनो मांसबलप्रदश्च चक्षुर्बलं चापि ददाति बस्तिः | | | स्याद्दीपनो मांसबलप्रदश्च चक्षुर्बलं चापि ददाति बस्तिः | |
| + | |
| sthirādivargasya balāpaṭōlatrāyantikairaṇḍayavairyutasya||36|| | | sthirādivargasya balāpaṭōlatrāyantikairaṇḍayavairyutasya||36|| |
| + | |
| prasthō rasācchāgarasārdhayuktaḥ sādhyaḥ punaḥ prasthasamastu yāvat| | | prasthō rasācchāgarasārdhayuktaḥ sādhyaḥ punaḥ prasthasamastu yāvat| |
| + | |
| priyaṅgukr̥ṣṇāghanakalkayuktaḥ satailasarpirmadhusaindhavaśca||37|| | | priyaṅgukr̥ṣṇāghanakalkayuktaḥ satailasarpirmadhusaindhavaśca||37|| |
| + | |
| syāddīpanō māṁsabalapradaśca cakṣurbalaṁ cāpi dadāti bastiḥ | | | syāddīpanō māṁsabalapradaśca cakṣurbalaṁ cāpi dadāti bastiḥ | |
| + | |
| sthirAdivargasya balApaTolatrAyantikairaNDayavairyutasya||36|| | | sthirAdivargasya balApaTolatrAyantikairaNDayavairyutasya||36|| |
| + | |
| prastho rasAcchAgarasArdhayuktaH sAdhyaH punaH prasthasamastu yAvat| | | prastho rasAcchAgarasArdhayuktaH sAdhyaH punaH prasthasamastu yAvat| |
| + | |
| priya~ggukRuShNAghanakalkayuktaH satailasarpirmadhusaindhavashca||37|| | | priya~ggukRuShNAghanakalkayuktaH satailasarpirmadhusaindhavashca||37|| |
| + | |
| syAddIpano mAMsabalapradashca cakShurbalaM cApi dadAti bastiH | | | syAddIpano mAMsabalapradashca cakShurbalaM cApi dadAti bastiH | |
| | | |
Line 514: |
Line 529: |
| | | |
| एरण्डमूलं त्रिपलं पलाशा ह्रस्वानि मूलानि च यानि पञ्च||३८|| | | एरण्डमूलं त्रिपलं पलाशा ह्रस्वानि मूलानि च यानि पञ्च||३८|| |
| + | |
| रास्नाश्वगन्धातिबलागुडूची पुनर्नवारग्वधदेवदारु| | | रास्नाश्वगन्धातिबलागुडूची पुनर्नवारग्वधदेवदारु| |
| + | |
| भागाः पलांशा मदनाष्टयुक्ता जलद्विकंसे क्वथितेऽष्टशेषे||३९|| | | भागाः पलांशा मदनाष्टयुक्ता जलद्विकंसे क्वथितेऽष्टशेषे||३९|| |
− | पेष्याः शताह्वा हपुषा प्रियङ्गुः सपिप्पलीकं मधुकं बला च| | + | |
| + | पेष्याः शताह्वा हपुषा प्रियङ्गुः सपिप्पलीकं मधुकं बला च| |
| + | |
| रसाञ्जनं वत्सकबीजमुस्तं भागाक्षमात्रं लवणांशयुक्तम्||४०|| | | रसाञ्जनं वत्सकबीजमुस्तं भागाक्षमात्रं लवणांशयुक्तम्||४०|| |
| + | |
| समाक्षिकस्तैलयुतः समूत्रो बस्तिर्नृणां दीपनलेखनीयः| | | समाक्षिकस्तैलयुतः समूत्रो बस्तिर्नृणां दीपनलेखनीयः| |
| + | |
| जङ्घोरुपादत्रिकपृष्ठशूलं कफावृतिं मारुतनिग्रहं च||४१|| | | जङ्घोरुपादत्रिकपृष्ठशूलं कफावृतिं मारुतनिग्रहं च||४१|| |
| + | |
| विण्मूत्रवातग्रहणं सशूलमाध्मानतामश्मरिशर्करे च| | | विण्मूत्रवातग्रहणं सशूलमाध्मानतामश्मरिशर्करे च| |
| + | |
| आनाहमर्शोग्रहणीप्रदोषानेरण्डबस्तिः शमयेत् प्रयुक्तः||४२|| | | आनाहमर्शोग्रहणीप्रदोषानेरण्डबस्तिः शमयेत् प्रयुक्तः||४२|| |
| + | |
| चतुष्पले तैलघृतस्य भृष्टाच्छागाच्छतार्धो दधिदाडिमाम्लः| | | चतुष्पले तैलघृतस्य भृष्टाच्छागाच्छतार्धो दधिदाडिमाम्लः| |
| + | |
| रसः सपेष्यो बलमांसवर्णरेतोग्निदश्चान्ध्यशिरोर्तिशस्तः ||४३|| | | रसः सपेष्यो बलमांसवर्णरेतोग्निदश्चान्ध्यशिरोर्तिशस्तः ||४३|| |
| + | |
| जलद्विकंसेऽष्टपलं पलाशात् पक्त्वा रसोऽर्धाढकमात्रशेषः| | | जलद्विकंसेऽष्टपलं पलाशात् पक्त्वा रसोऽर्धाढकमात्रशेषः| |
| + | |
| कल्कैर्वचामागधिकापलाभ्यां युक्तः शताह्वाद्विपलेन चापि||४४|| | | कल्कैर्वचामागधिकापलाभ्यां युक्तः शताह्वाद्विपलेन चापि||४४|| |
| + | |
| ससैन्धवः क्षौद्रयुतः सतैलो देयो निरूहो बलवर्णकारी| | | ससैन्धवः क्षौद्रयुतः सतैलो देयो निरूहो बलवर्णकारी| |
| + | |
| आनाहपार्श्वामययोनिदोषान् गुल्मानुदावर्तरुजं च हन्यात्||४५|| | | आनाहपार्श्वामययोनिदोषान् गुल्मानुदावर्तरुजं च हन्यात्||४५|| |
| + | |
| ēraṇḍamūlaṁ tripalaṁ palāśā hrasvāni mūlāni ca yāni pañca||38|| | | ēraṇḍamūlaṁ tripalaṁ palāśā hrasvāni mūlāni ca yāni pañca||38|| |
| + | |
| rāsnāśvagandhātibalāguḍūcī punarnavāragvadhadēvadāru| | | rāsnāśvagandhātibalāguḍūcī punarnavāragvadhadēvadāru| |
| + | |
| bhāgāḥ palāṁśā madanāṣṭayuktā jaladvikaṁsē kvathitē'ṣṭaśēṣē||39|| | | bhāgāḥ palāṁśā madanāṣṭayuktā jaladvikaṁsē kvathitē'ṣṭaśēṣē||39|| |
| + | |
| pēṣyāḥ śatāhvā hapuṣā priyaṅguḥ sapippalīkaṁ madhukaṁ balā ca| | | pēṣyāḥ śatāhvā hapuṣā priyaṅguḥ sapippalīkaṁ madhukaṁ balā ca| |
| + | |
| rasāñjanaṁ vatsakabījamustaṁ bhāgākṣamātraṁ lavaṇāṁśayuktam||40|| | | rasāñjanaṁ vatsakabījamustaṁ bhāgākṣamātraṁ lavaṇāṁśayuktam||40|| |
| + | |
| samākṣikastailayutaḥ samūtrō bastirnr̥ṇāṁ dīpanalēkhanīyaḥ| | | samākṣikastailayutaḥ samūtrō bastirnr̥ṇāṁ dīpanalēkhanīyaḥ| |
| + | |
| jaṅghōrupādatrikapr̥ṣṭhaśūlaṁ kaphāvr̥tiṁ mārutanigrahaṁ ca||41|| | | jaṅghōrupādatrikapr̥ṣṭhaśūlaṁ kaphāvr̥tiṁ mārutanigrahaṁ ca||41|| |
| + | |
| viṇmūtravātagrahaṇaṁ saśūlamādhmānatāmaśmariśarkarē ca| | | viṇmūtravātagrahaṇaṁ saśūlamādhmānatāmaśmariśarkarē ca| |
| + | |
| ānāhamarśōgrahaṇīpradōṣānēraṇḍabastiḥ śamayēt prayuktaḥ||42|| | | ānāhamarśōgrahaṇīpradōṣānēraṇḍabastiḥ śamayēt prayuktaḥ||42|| |
| + | |
| catuṣpalē tailaghr̥tasya bhr̥ṣṭācchāgācchatārdhō dadhidāḍimāmlaḥ| | | catuṣpalē tailaghr̥tasya bhr̥ṣṭācchāgācchatārdhō dadhidāḍimāmlaḥ| |
| + | |
| rasaḥ sapēṣyō balamāṁsavarṇarētōgnidaścāndhyaśirōrtiśastaḥ ||43|| | | rasaḥ sapēṣyō balamāṁsavarṇarētōgnidaścāndhyaśirōrtiśastaḥ ||43|| |
| + | |
| jaladvikaṁsē'ṣṭapalaṁ palāśāt paktvā rasō'rdhāḍhakamātraśēṣaḥ| | | jaladvikaṁsē'ṣṭapalaṁ palāśāt paktvā rasō'rdhāḍhakamātraśēṣaḥ| |
| + | |
| kalkairvacāmāgadhikāpalābhyāṁ yuktaḥ śatāhvādvipalēna cāpi||44|| | | kalkairvacāmāgadhikāpalābhyāṁ yuktaḥ śatāhvādvipalēna cāpi||44|| |
| + | |
| sasaindhavaḥ kṣaudrayutaḥ satailō dēyō nirūhō balavarṇakārī| | | sasaindhavaḥ kṣaudrayutaḥ satailō dēyō nirūhō balavarṇakārī| |
| + | |
| ānāhapārśvāmayayōnidōṣān gulmānudāvartarujaṁ ca hanyāt||45|| | | ānāhapārśvāmayayōnidōṣān gulmānudāvartarujaṁ ca hanyāt||45|| |
| | | |
| eraNDamUlaM tripalaM palAshA hrasvAni mUlAni ca yAni pa~jca||38|| | | eraNDamUlaM tripalaM palAshA hrasvAni mUlAni ca yAni pa~jca||38|| |
| + | |
| rAsnAshvagandhAtibalAguDUcI punarnavAragvadhadevadAru| | | rAsnAshvagandhAtibalAguDUcI punarnavAragvadhadevadAru| |
| + | |
| bhAgAH palAMshA madanAShTayuktA jaladvikaMse kvathite~aShTasheShe||39|| | | bhAgAH palAMshA madanAShTayuktA jaladvikaMse kvathite~aShTasheShe||39|| |
| + | |
| peShyAH shatAhvA hapuShA priya~gguH sapippalIkaM madhukaM balA ca| | | peShyAH shatAhvA hapuShA priya~gguH sapippalIkaM madhukaM balA ca| |
| + | |
| rasA~jjanaM vatsakabIjamustaM bhAgAkShamAtraM lavaNAMshayuktam||40|| | | rasA~jjanaM vatsakabIjamustaM bhAgAkShamAtraM lavaNAMshayuktam||40|| |
| + | |
| samAkShikastailayutaH samUtro bastirnRuNAM dIpanalekhanIyaH| | | samAkShikastailayutaH samUtro bastirnRuNAM dIpanalekhanIyaH| |
| + | |
| ja~gghorupAdatrikapRuShThashUlaM kaphAvRutiM mArutanigrahaM ca||41|| | | ja~gghorupAdatrikapRuShThashUlaM kaphAvRutiM mArutanigrahaM ca||41|| |
| + | |
| viNmUtravAtagrahaNaM sashUlamAdhmAnatAmashmarisharkare ca| | | viNmUtravAtagrahaNaM sashUlamAdhmAnatAmashmarisharkare ca| |
| + | |
| AnAhamarshograhaNIpradoShAneraNDabastiH shamayet prayuktaH||42|| | | AnAhamarshograhaNIpradoShAneraNDabastiH shamayet prayuktaH||42|| |
| + | |
| catuShpale tailaghRutasya bhRuShTAcchAgAcchatArdho dadhidADimAmlaH| | | catuShpale tailaghRutasya bhRuShTAcchAgAcchatArdho dadhidADimAmlaH| |
| + | |
| rasaH sapeShyo balamAMsavarNaretognidashcAndhyashirortishastaH ||43|| | | rasaH sapeShyo balamAMsavarNaretognidashcAndhyashirortishastaH ||43|| |
| + | |
| jaladvikaMse~aShTapalaM palAshAt paktvA raso~ardhADhakamAtrasheShaH| | | jaladvikaMse~aShTapalaM palAshAt paktvA raso~ardhADhakamAtrasheShaH| |
| + | |
| kalkairvacAmAgadhikApalAbhyAM yuktaH shatAhvAdvipalena cApi||44|| | | kalkairvacAmAgadhikApalAbhyAM yuktaH shatAhvAdvipalena cApi||44|| |
| + | |
| sasaindhavaH kShaudrayutaH satailo deyo nirUho balavarNakArI| | | sasaindhavaH kShaudrayutaH satailo deyo nirUho balavarNakArI| |
| + | |
| AnAhapArshvAmayayonidoShAn gulmAnudAvartarujaM ca hanyAt||45|| | | AnAhapArshvAmayayonidoShAn gulmAnudAvartarujaM ca hanyAt||45|| |
| + | |
| Dravya Dose | | Dravya Dose |
| Madhu 1.5 Prasruta | | Madhu 1.5 Prasruta |
Line 566: |
Line 625: |
| Kvatha dravya-erandamūla-3 pala, palasha, laghupanchamula, rasna, ashvagandha, atibala, guduchi, punarnava, aragvadha, devadaru (1 Pala each), madanaphala-8, jala-2 adhaka; reduced to 1/8th 4 Prasruta | | Kvatha dravya-erandamūla-3 pala, palasha, laghupanchamula, rasna, ashvagandha, atibala, guduchi, punarnava, aragvadha, devadaru (1 Pala each), madanaphala-8, jala-2 adhaka; reduced to 1/8th 4 Prasruta |
| Avapa- gomutra 2 Prasruta | | Avapa- gomutra 2 Prasruta |
− | Guna- Dīpana, lekhana, relieves the shula of uru, jangha, pada, prushtha and trik. It pacifies the kaphavrita vata, vid-mutra-vata graha, adhmana, anaha, ashmari, sharkara, arsha, & grahanii dosha. (38-45) | + | Guna- ''Dipana, lekhana,'' relieves the ''shula'' of ''uru, jangha, pada, prushtha'' and ''trik''. It pacifies the ''kaphavrita vata, vid-mutra-vata graha, adhmana, anaha, ashmari, sharkara, arsha, & grahanii dosha''. [38-45] |
| | | |
| यष्ट्याह्वयस्याष्टपलेन सिद्धं पयः शताह्वाफलपिप्पलीभिः| | | यष्ट्याह्वयस्याष्टपलेन सिद्धं पयः शताह्वाफलपिप्पलीभिः| |