Changes

Jump to navigation Jump to search
Line 956: Line 956:  
(As honey is collected by bees from various fruits and flowers, similarly ''ojas'' is collected by the inherent vital qualities of a man from the various physiological processes that take place in the body)(1).
 
(As honey is collected by bees from various fruits and flowers, similarly ''ojas'' is collected by the inherent vital qualities of a man from the various physiological processes that take place in the body)(1).
 
   
 
   
General etiological factors of ojas kshaya:
+
==== General etiological factors of ''ojas kshaya'' (i.e., depletion of ''ojas'') ====
 +
 
 
व्यायामोऽनशनं चिन्ता रूक्षाल्पप्रमिताशनम्|  
 
व्यायामोऽनशनं चिन्ता रूक्षाल्पप्रमिताशनम्|  
 
वातातपौ भयं शोको रूक्षपानं प्रजागरः||७६||  
 
वातातपौ भयं शोको रूक्षपानं प्रजागरः||७६||  
 +
 
कफशोणितशुक्राणां मलानां चातिवर्तनम्|  
 
कफशोणितशुक्राणां मलानां चातिवर्तनम्|  
 
कालो भूतोपघातश्च ज्ञातव्याः क्षयहेतवः||७७||  
 
कालो भूतोपघातश्च ज्ञातव्याः क्षयहेतवः||७७||  
 +
 
vyāyāmō'naśanaṁ cintā rūkṣālpapramitāśanam|  
 
vyāyāmō'naśanaṁ cintā rūkṣālpapramitāśanam|  
 
vātātapau bhayaṁ śōkō rūkṣapānaṁ prajāgaraḥ||76||  
 
vātātapau bhayaṁ śōkō rūkṣapānaṁ prajāgaraḥ||76||  
 +
 
kaphaśōṇitaśukrāṇāṁ malānāṁ cātivartanam|  
 
kaphaśōṇitaśukrāṇāṁ malānāṁ cātivartanam|  
 
kālō bhūtōpaghātaśca jñātavyāḥ kṣayahētavaḥ||77||  
 
kālō bhūtōpaghātaśca jñātavyāḥ kṣayahētavaḥ||77||  
 +
 
vyAyAmo~anashanaM cintA rUkShAlpapramitAshanam|  
 
vyAyAmo~anashanaM cintA rUkShAlpapramitAshanam|  
 
vAtAtapau bhayaM shoko rUkShapAnaM prajAgaraH||76||  
 
vAtAtapau bhayaM shoko rUkShapAnaM prajAgaraH||76||  
 +
 
kaphashoNitashukrANAM malAnAM cAtivartanam|  
 
kaphashoNitashukrANAM malAnAM cAtivartanam|  
 
kAlo bhUtopaghAtashca j~jAtavyAH kShayahetavaH||77||
 
kAlo bhUtopaghAtashca j~jAtavyAH kShayahetavaH||77||
Excessive exercising, fasting, worrying, fear, grief, taking dry, scanty and limited meals, dry beverages, exposure to wind and sun, insomnia, excessive excretion of mucus, blood, semen and excretions, adverse season or old age, major mental illness (Bhuta-Upaghāta) are the general causative factors for kshaya (decrease) of ojas (76-77).
     −
Etiological factors and pathogenesis of avrita madhumeha (diabetes due to obstructive pathogenesis) :
+
Excessive exercising, fasting, worrying, fear, grief, taking dry, scanty and limited meals, dry beverages, exposure to wind and sun, insomnia, excessive excretion of mucus, blood, semen and excretions, adverse season or old age, major mental illness (''Bhuta-Upaghāta'') are the general causative factors for ''kshaya'' (depletion) of ''ojas'' [76-77]
 +
 
 +
==== Etiological factors and pathogenesis of ''avrita madhumeha'' (diabetes due to obstructive pathogenesis) ====
 +
 
 
गुरुस्निग्धाम्ललवणान्यतिमात्रं समश्नताम्|  
 
गुरुस्निग्धाम्ललवणान्यतिमात्रं समश्नताम्|  
 
नवमन्नं च पानं च निद्रामास्यासुखानि च||७८||  
 
नवमन्नं च पानं च निद्रामास्यासुखानि च||७८||  
 +
 
त्यक्तव्यायामचिन्तानां संशोधनमकुर्वताम्|  
 
त्यक्तव्यायामचिन्तानां संशोधनमकुर्वताम्|  
 
श्लेष्मा पित्तं च मेदश्च मांसं चातिप्रवर्धते||७९||  
 
श्लेष्मा पित्तं च मेदश्च मांसं चातिप्रवर्धते||७९||  
 +
 
तैरावृतगतिर्वायुरोज  आदाय गच्छति|  
 
तैरावृतगतिर्वायुरोज  आदाय गच्छति|  
 
यदा बस्तिं तदा कृच्छ्रो मधुमेहः प्रवर्तते||८०||  
 
यदा बस्तिं तदा कृच्छ्रो मधुमेहः प्रवर्तते||८०||  
 +
 
gurusnigdhāmlalavaṇānyatimātraṁ samaśnatām|  
 
gurusnigdhāmlalavaṇānyatimātraṁ samaśnatām|  
 
navamannaṁ ca pānaṁ ca nidrāmāsyāsukhāni ca||78||  
 
navamannaṁ ca pānaṁ ca nidrāmāsyāsukhāni ca||78||  
 +
 
tyaktavyāyāmacintānāṁ saṁśōdhanamakurvatām|  
 
tyaktavyāyāmacintānāṁ saṁśōdhanamakurvatām|  
ślēṣmā pittaṁ ca mēdaśca māṁsaṁ cātipravardhatē||79||                                                             
+
ślēṣmā pittaṁ ca mēdaśca māṁsaṁ cātipravardhatē||79||  
 +
                                                            
 
tairāvr̥tagatirvāyurōja  ādāya gacchati|  
 
tairāvr̥tagatirvāyurōja  ādāya gacchati|  
 
yadā bastiṁ tadā kr̥cchrō madhumēhaḥ pravartatē||80||  
 
yadā bastiṁ tadā kr̥cchrō madhumēhaḥ pravartatē||80||  
 +
 
gurusnigdhAmlalavaNAnyatimAtraM samashnatAm|  
 
gurusnigdhAmlalavaNAnyatimAtraM samashnatAm|  
 
navamannaM ca pAnaM ca nidrAmAsyAsukhAni ca||78||  
 
navamannaM ca pAnaM ca nidrAmAsyAsukhAni ca||78||  
 +
 
tyaktavyAyAmacintAnAM saMshodhanamakurvatAm|  
 
tyaktavyAyAmacintAnAM saMshodhanamakurvatAm|  
 
shleShmA pittaM ca medashca mAMsaM cAtipravardhate||79||  
 
shleShmA pittaM ca medashca mAMsaM cAtipravardhate||79||  
 +
 
tairAvRutagatirvAyuroja [1] AdAya gacchati|  
 
tairAvRutagatirvAyuroja [1] AdAya gacchati|  
 
yadA bastiM tadA kRucchro madhumehaH pravartate||80||  
 
yadA bastiM tadA kRucchro madhumehaH pravartate||80||  
Excessive taking of heavy, unctuous, sour, and salty articles, eating of newly harvested cereals and newly prepared wines/drinks, excessive sleep, sedentary habits, avoidance of exercise or thinking/worry and not doing śhodhana (purification) lead to excessive increase in kapha, pitta, meda and mamsa. These obstruct the pathways of vata leading to aavrita vata condition. Thus provoked vata takes out ojas from its sites and brings it to basti causing madhumeha which is difficult to treat (78-80).
+
 
Symptoms of avrita madhumeha:
+
Excessive taking of heavy, unctuous, sour, and salty articles, eating of newly harvested cereals and newly prepared wines/drinks, excessive sleep, sedentary habits, avoidance of exercise or thinking/worry and not doing ''śhodhana'' (purification) lead to excessive increase in ''kapha, pitta, meda'' and ''mamsa''. These obstruct the pathways of ''vata'' leading to ''aavrita vata'' condition. Thus, provoked ''vata'' takes out ''ojas'' from its sites and brings it to ''basti'' causing ''madhumeha'' which is difficult to treat [78-80]
 +
 
 +
==== Symptoms of ''avrita madhumeha'' ====
 +
 
 
स मारुतस्य पित्तस्य कफस्य च मुहुर्मुहुः|  
 
स मारुतस्य पित्तस्य कफस्य च मुहुर्मुहुः|  
 
दर्शयत्याकृतिं गत्वा क्षयमाप्यायते पुनः||८१||  
 
दर्शयत्याकृतिं गत्वा क्षयमाप्यायते पुनः||८१||  
 +
 
sa mārutasya pittasya kaphasya ca muhurmuhuḥ|  
 
sa mārutasya pittasya kaphasya ca muhurmuhuḥ|  
 
darśayatyākr̥tiṁ gatvā kṣayamāpyāyatē punaḥ||81||  
 
darśayatyākr̥tiṁ gatvā kṣayamāpyāyatē punaḥ||81||  
 +
 
sa mArutasya pittasya kaphasya ca muhurmuhuH|  
 
sa mArutasya pittasya kaphasya ca muhurmuhuH|  
 
darshayatyAkRutiM gatvA kShayamApyAyate punaH||81||  
 
darshayatyAkRutiM gatvA kShayamApyAyate punaH||81||  
   −
In this condition of madhumeha, the symptoms of vata, pitta and kapha are frequently manifested. The symptoms subside for some time, but again reappear later (81).
+
In this condition of ''madhumeha'', the symptoms of ''vata, pitta'' and ''kapha'' are frequently manifested. The symptoms subside for some time, but again reappear later [81]
 +
 
 
Sapta pidika (seven papules/pustules/carbuncles)  
 
Sapta pidika (seven papules/pustules/carbuncles)  
 
उपेक्षयाऽस्य जायन्ते  पिडकाः सप्त दारुणाः|  
 
उपेक्षयाऽस्य जायन्ते  पिडकाः सप्त दारुणाः|  

Navigation menu