9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 316:
Line 316: − + + + + + + + + + + + + + + − + + + + + + + + + − + − + +
→Kshayaja kasa
#While coughing, sounds humming like pigeon. [20-23]
#While coughing, sounds humming like pigeon. [20-23]
==== Kshayaja kasa ====
==== ''Kshayaja kasa'' ====
विषमासात्म्यभोज्यातिव्यवायाद्वेगनिग्रहात् |
विषमासात्म्यभोज्यातिव्यवायाद्वेगनिग्रहात् |
घृणिनां शोचतां नॄणां व्यापन्नेऽग्नौ त्रयो मलाः ||२४||
घृणिनां शोचतां नॄणां व्यापन्नेऽग्नौ त्रयो मलाः ||२४||
कुपिताः क्षयजं कासं कुर्युर्देहक्षयप्रदम् |
कुपिताः क्षयजं कासं कुर्युर्देहक्षयप्रदम् |
दुर्गन्धं हरितं रक्तं ष्ठीवेत् पूयोपमं कफम् ||२५||
दुर्गन्धं हरितं रक्तं ष्ठीवेत् पूयोपमं कफम् ||२५||
स्थानादुत्कासमानश्च हृदयं मन्यते च्युतम् |
स्थानादुत्कासमानश्च हृदयं मन्यते च्युतम् |
अकस्मादुष्णशीतार्तो बह्वाशी दुर्बलः कृशः ||२६||
अकस्मादुष्णशीतार्तो बह्वाशी दुर्बलः कृशः ||२६||
स्निग्धाच्छमुखवर्णत्वक् श्रीमद्दर्शनलोचनः |
स्निग्धाच्छमुखवर्णत्वक् श्रीमद्दर्शनलोचनः |
पाणिपादतलैः श्लक्ष्णैः सततासूयको घृणी ||२७||
पाणिपादतलैः श्लक्ष्णैः सततासूयको घृणी ||२७||
ज्वरो मिश्राकृतिस्तस्य पार्श्वरुक् पीनसोऽरुचिः |
ज्वरो मिश्राकृतिस्तस्य पार्श्वरुक् पीनसोऽरुचिः |
भिन्नसंहतवर्चस्त्वं स्वरभेदोऽनिमित्ततः ||२८||
भिन्नसंहतवर्चस्त्वं स्वरभेदोऽनिमित्ततः ||२८||
इत्येष क्षयजः कासः क्षीणानां देहनाशनः |
इत्येष क्षयजः कासः क्षीणानां देहनाशनः |
साध्यो बलवतां वा स्याद्याप्यस्त्वेवं क्षतोत्थितः ||२९||
साध्यो बलवतां वा स्याद्याप्यस्त्वेवं क्षतोत्थितः ||२९||
नवौ कदाचित् सिध्येतामेतौ पादगुणान्वितौ |
नवौ कदाचित् सिध्येतामेतौ पादगुणान्वितौ |
स्थविराणां जराकासः सर्वो याप्यः प्रकीर्तितः ||३०||
स्थविराणां जराकासः सर्वो याप्यः प्रकीर्तितः ||३०||
viṣamāsātmyabhōjyātivyavāyādvēganigrahāt|
viṣamāsātmyabhōjyātivyavāyādvēganigrahāt|
ghr̥ṇināṁ śōcatāṁ nr̥̄ṇāṁ vyāpannē'gnau trayō malāḥ||24||
ghr̥ṇināṁ śōcatāṁ nr̥̄ṇāṁ vyāpannē'gnau trayō malāḥ||24||
kupitāḥ kṣayajaṁ kāsaṁ kuryurdēhakṣayapradam|
kupitāḥ kṣayajaṁ kāsaṁ kuryurdēhakṣayapradam|
durgandhaṁ haritaṁ raktaṁ ṣṭhīvēt pūyōpamaṁ kapham||25||
durgandhaṁ haritaṁ raktaṁ ṣṭhīvēt pūyōpamaṁ kapham||25||
sthānādutkāsamānaśca hr̥dayaṁ manyatē cyutam [1] |
sthānādutkāsamānaśca hr̥dayaṁ manyatē cyutam [1] |
akasmāduṣṇaśītārtō bahvāśī durbalaḥ kr̥śaḥ||26||
akasmāduṣṇaśītārtō bahvāśī durbalaḥ kr̥śaḥ||26||
snigdhācchamukhavarṇatvak śrīmaddarśanalōcanaḥ [2] |
snigdhācchamukhavarṇatvak śrīmaddarśanalōcanaḥ [2] |
pāṇipādatalaiḥ ślakṣṇaiḥ satatāsūyakō [3] ghr̥ṇī||27||
pāṇipādatalaiḥ ślakṣṇaiḥ satatāsūyakō [3] ghr̥ṇī||27||
jvarō miśrākr̥tistasya pārśvaruk pīnasō'ruciḥ|
jvarō miśrākr̥tistasya pārśvaruk pīnasō'ruciḥ|
bhinnasaṁhatavarcastvaṁ [4] svarabhēdō'nimittataḥ||28||
bhinnasaṁhatavarcastvaṁ [4] svarabhēdō'nimittataḥ||28||
ityēṣa kṣayajaḥ kāsaḥ kṣīṇānāṁ dēhanāśanaḥ|
ityēṣa kṣayajaḥ kāsaḥ kṣīṇānāṁ dēhanāśanaḥ|
sādhyō balavatāṁ vā syādyāpyastvēvaṁ kṣatōtthitaḥ||29||
sādhyō balavatāṁ vā syādyāpyastvēvaṁ kṣatōtthitaḥ||29||
navau kadācit sidhyētāmētau pādaguṇānvitau|
navau kadācit sidhyētāmētau pādaguṇānvitau|
sthavirāṇāṁ jarākāsaḥ sarvō yāpyaḥ prakīrtitaḥ||30|| viShamAsAtmyabhojyAtivyavAyAdveganigrahAt|
sthavirāṇāṁ jarākāsaḥ sarvō yāpyaḥ prakīrtitaḥ||30||
viShamAsAtmyabhojyAtivyavAyAdveganigrahAt|
ghRuNinAM shocatAM nRUNAM vyApanne~agnau trayo malAH||24||
ghRuNinAM shocatAM nRUNAM vyApanne~agnau trayo malAH||24||
kupitAH kShayajaM kAsaM kuryurdehakShayapradam|
kupitAH kShayajaM kAsaM kuryurdehakShayapradam|
durgandhaM haritaM raktaM ShThIvet pUyopamaM kapham||25||
durgandhaM haritaM raktaM ShThIvet pUyopamaM kapham||25||
sthAnAdutkAsamAnashca hRudayaM manyate cyutam [1] |
sthAnAdutkAsamAnashca hRudayaM manyate cyutam [1] |
akasmAduShNashItArto bahvAshI durbalaH kRushaH||26||
akasmAduShNashItArto bahvAshI durbalaH kRushaH||26||
snigdhAcchamukhavarNatvak shrImaddarshanalocanaH [2] |
snigdhAcchamukhavarNatvak shrImaddarshanalocanaH [2] |
pANipAdatalaiH shlakShNaiH satatAsUyako [3] ghRuNI||27||
pANipAdatalaiH shlakShNaiH satatAsUyako [3] ghRuNI||27||
jvaro mishrAkRutistasya pArshvaruk pInaso~aruciH|
jvaro mishrAkRutistasya pArshvaruk pInaso~aruciH|
bhinnasaMhatavarcastvaM [4] svarabhedo~animittataH||28||
bhinnasaMhatavarcastvaM [4] svarabhedo~animittataH||28||
ityeSha kShayajaH kAsaH kShINAnAM dehanAshanaH|
ityeSha kShayajaH kAsaH kShINAnAM dehanAshanaH|
sAdhyo balavatAM vA syAdyApyastvevaM kShatotthitaH||29||
sAdhyo balavatAM vA syAdyApyastvevaM kShatotthitaH||29||
navau kadAcit sidhyetAmetau pAdaguNAnvitau|
navau kadAcit sidhyetAmetau pAdaguNAnvitau|
Intake of vishamashana and asatmya ahara, indulgence in vyavaya, suppression of vega, ghrina and shoka etc factors leads to vitiation of agni thereby aggravation of tridosha giving rise to kshayaja kasa.
Intake of ''vishamashana'' and ''asatmya ahara'', indulgence in ''vyavaya'', suppression of ''vega, ghrina'' and ''shoka'' etc. factors leads to vitiation of ''agni'' thereby aggravation of ''tridosha'' giving rise to ''kshayaja kasa''.
Signs and symptoms of kshayaja kasa are as follows;
Signs and symptoms of ''kshayaja kasa'' are as follows:
1. Expectoration of the kapha, which is greenish, red in colour, associated with pus and bad odour.
1. Expectoration of the kapha, which is greenish, red in colour, associated with pus and bad odour.
2. While coughing person feels as if the heart is displaced.
2. While coughing person feels as if the heart is displaced.