Changes

Jump to navigation Jump to search
63 bytes added ,  17:27, 23 May 2018
Line 656: Line 656:  
''Jwara'' occurring in a weak and emaciated person (''kshina''), associated with edema (''shunasya''), seated in deeper body tissues (''gambhira''), severe (''balvan'') and that occurring for very long durations (''dirgha ratrika'') are incurable ones. The ''jwara'' in which, the mid hair part of scalp becomes visible, is also considered incurable (''kesha simanta krita'').[49-53]
 
''Jwara'' occurring in a weak and emaciated person (''kshina''), associated with edema (''shunasya''), seated in deeper body tissues (''gambhira''), severe (''balvan'') and that occurring for very long durations (''dirgha ratrika'') are incurable ones. The ''jwara'' in which, the mid hair part of scalp becomes visible, is also considered incurable (''kesha simanta krita'').[49-53]
   −
==== Five types of jwara as per frequency ====
+
==== Five types of ''jwara'' as per frequency ====
===== Santata jwara =====
+
===== ''Santata jwara'' =====
 +
 
 
स्रोतोभिर्विसृता दोषा गुरवो रसवाहिभिः||५३||  
 
स्रोतोभिर्विसृता दोषा गुरवो रसवाहिभिः||५३||  
 +
 
सर्वदेहानुगाः स्तब्धा ज्वरं कुर्वन्ति सन्ततम्|  
 
सर्वदेहानुगाः स्तब्धा ज्वरं कुर्वन्ति सन्ततम्|  
 
दशाहं द्वादशाहं वा सप्ताहं वा सुदुःसहः||५४||  
 
दशाहं द्वादशाहं वा सप्ताहं वा सुदुःसहः||५४||  
 +
 
स शीघ्रं शीघ्रकारित्वात् प्रशमं याति हन्ति वा|  
 
स शीघ्रं शीघ्रकारित्वात् प्रशमं याति हन्ति वा|  
 
कालदूष्यप्रकृतिभिर्दोषस्तुल्यो हि सन्ततम्||५५||  
 
कालदूष्यप्रकृतिभिर्दोषस्तुल्यो हि सन्ततम्||५५||  
 +
 
निष्प्रत्यनीकः कुरुते तस्माज्ज्ञेयः सुदुःसहः|  
 
निष्प्रत्यनीकः कुरुते तस्माज्ज्ञेयः सुदुःसहः|  
 
यथा धातूंस्तथा  मूत्रं पुरीषं चानिलादयः||५६||  
 
यथा धातूंस्तथा  मूत्रं पुरीषं चानिलादयः||५६||  
 +
 
युगपच्चानुपद्यन्ते नियमात्  सन्तते ज्वरे|  
 
युगपच्चानुपद्यन्ते नियमात्  सन्तते ज्वरे|  
 
स शुद्ध्या वाऽप्यशुद्ध्या वा रसादीनामशेषतः||५७||  
 
स शुद्ध्या वाऽप्यशुद्ध्या वा रसादीनामशेषतः||५७||  
 +
 
सप्ताहादिषु कालेषु प्रशमं याति हन्ति वा|  
 
सप्ताहादिषु कालेषु प्रशमं याति हन्ति वा|  
 
यदा तु नातिशुध्यन्ति न वा शुध्यन्ति सर्वशः||५८||  
 
यदा तु नातिशुध्यन्ति न वा शुध्यन्ति सर्वशः||५८||  
 +
 
द्वादशैते समुद्दिष्टाः सन्ततस्याश्रयास्तदा|  
 
द्वादशैते समुद्दिष्टाः सन्ततस्याश्रयास्तदा|  
 
विसर्गं द्वादशे कृत्वा दिवसेऽव्यक्तलक्षणम्||५९||  
 
विसर्गं द्वादशे कृत्वा दिवसेऽव्यक्तलक्षणम्||५९||  
 +
 
दुर्लभोपशमः कालं दीर्घमप्यनुवर्तते|  
 
दुर्लभोपशमः कालं दीर्घमप्यनुवर्तते|  
 
इति बुद्ध्वा ज्वरं वैद्य उपक्रामेत्तु सन्ततम्  ||६०||  
 
इति बुद्ध्वा ज्वरं वैद्य उपक्रामेत्तु सन्ततम्  ||६०||  
 +
 
क्रियाक्रमविधौ युक्तः प्रायः प्रागपतर्पणैः|६१|  
 
क्रियाक्रमविधौ युक्तः प्रायः प्रागपतर्पणैः|६१|  
 +
 
srōtōbhirvisr̥tā dōṣā guravō rasavāhibhiḥ||53||  
 
srōtōbhirvisr̥tā dōṣā guravō rasavāhibhiḥ||53||  
 +
 
sarvadēhānugāḥ stabdhā jwaraṁ kurvanti santatam|  
 
sarvadēhānugāḥ stabdhā jwaraṁ kurvanti santatam|  
 
daśāhaṁ dvādaśāhaṁ vā saptāhaṁ vā suduḥsahaḥ||54||  
 
daśāhaṁ dvādaśāhaṁ vā saptāhaṁ vā suduḥsahaḥ||54||  
 +
 
sa śīghraṁ śīghrakāritvāt praśamaṁ yāti hanti vā|  
 
sa śīghraṁ śīghrakāritvāt praśamaṁ yāti hanti vā|  
 
kāladūṣyaprakr̥tibhirdōṣastulyō hi santatam||55||  
 
kāladūṣyaprakr̥tibhirdōṣastulyō hi santatam||55||  
 +
 
niṣpratyanīkaḥ kurutē tasmājjñēyaḥ suduḥsahaḥ|  
 
niṣpratyanīkaḥ kurutē tasmājjñēyaḥ suduḥsahaḥ|  
 
yathā dhātūṁstathā  mūtraṁ purīṣaṁ cānilādayaḥ||56||  
 
yathā dhātūṁstathā  mūtraṁ purīṣaṁ cānilādayaḥ||56||  
 +
 
yugapaccānupadyantē niyamāt  santatē jvarē|  
 
yugapaccānupadyantē niyamāt  santatē jvarē|  
 
sa śuddhyā vā'pyaśuddhyā vā rasādīnāmaśēṣataḥ||57||  
 
sa śuddhyā vā'pyaśuddhyā vā rasādīnāmaśēṣataḥ||57||  
 +
 
saptāhādiṣu kālēṣu praśamaṁ yāti hanti vā|  
 
saptāhādiṣu kālēṣu praśamaṁ yāti hanti vā|  
 
yadā tu nātiśudhyanti na vā śudhyanti sarvaśaḥ||58||  
 
yadā tu nātiśudhyanti na vā śudhyanti sarvaśaḥ||58||  
 +
 
dvādaśaitē samuddiṣṭāḥ santatasyāśrayāstadā|  
 
dvādaśaitē samuddiṣṭāḥ santatasyāśrayāstadā|  
 
visargaṁ dvādaśē kr̥tvā divasē'vyaktalakṣaṇam||59||  
 
visargaṁ dvādaśē kr̥tvā divasē'vyaktalakṣaṇam||59||  
 +
 
durlabhōpaśamaḥ kālaṁ dīrghamapyanuvartatē|  
 
durlabhōpaśamaḥ kālaṁ dīrghamapyanuvartatē|  
 
iti buddhvā jwaraṁ vaidya upakrāmēttu santatam  ||60||  
 
iti buddhvā jwaraṁ vaidya upakrāmēttu santatam  ||60||  
 +
 
kriyākramavidhau yuktaḥ prāyaḥ prāgapatarpaṇaiḥ|61|  
 
kriyākramavidhau yuktaḥ prāyaḥ prāgapatarpaṇaiḥ|61|  
    
srotobhirvisRutA doShA guravo rasavAhibhiH||53||  
 
srotobhirvisRutA doShA guravo rasavAhibhiH||53||  
 +
 
sarvadehAnugAH stabdhA jwaraM kurvanti santatam|  
 
sarvadehAnugAH stabdhA jwaraM kurvanti santatam|  
 
dashAhaM dvAdashAhaM vA saptAhaM vA suduHsahaH||54||  
 
dashAhaM dvAdashAhaM vA saptAhaM vA suduHsahaH||54||  
 +
 
sa shIghraM shIghrakAritvAt prashamaM yAti hanti vA|  
 
sa shIghraM shIghrakAritvAt prashamaM yAti hanti vA|  
 
kAladUShyaprakRutibhirdoShastulyo hi santatam||55||  
 
kAladUShyaprakRutibhirdoShastulyo hi santatam||55||  
 +
 
niShpratyanIkaH kurute tasmAjj~jeyaH suduHsahaH|  
 
niShpratyanIkaH kurute tasmAjj~jeyaH suduHsahaH|  
 
yathA dhAtUMstathA  mUtraM purIShaM cAnilAdayaH||56||  
 
yathA dhAtUMstathA  mUtraM purIShaM cAnilAdayaH||56||  
 +
 
yugapaccAnupadyante niyamAt  santate jvare|  
 
yugapaccAnupadyante niyamAt  santate jvare|  
 
sa shuddhyA vA~apyashuddhyA vA rasAdInAmasheShataH||57||  
 
sa shuddhyA vA~apyashuddhyA vA rasAdInAmasheShataH||57||  
 +
 
saptAhAdiShu kAleShu prashamaM yAti hanti vA|  
 
saptAhAdiShu kAleShu prashamaM yAti hanti vA|  
 
yadA tu nAtishudhyanti na vA shudhyanti sarvashaH||58||  
 
yadA tu nAtishudhyanti na vA shudhyanti sarvashaH||58||  
 +
 
dvAdashaite samuddiShTAH santatasyAshrayAstadA|  
 
dvAdashaite samuddiShTAH santatasyAshrayAstadA|  
 
visargaM dvAdashe kRutvA divase~avyaktalakShaNam||59||  
 
visargaM dvAdashe kRutvA divase~avyaktalakShaNam||59||  
 +
 
durlabhopashamaH kAlaM dIrghamapyanuvartate|  
 
durlabhopashamaH kAlaM dIrghamapyanuvartate|  
 
iti buddhvA jwaraM vaidya upakrAmettu santatam  ||60||  
 
iti buddhvA jwaraM vaidya upakrAmettu santatam  ||60||  
 +
 
kriyAkramavidhau yuktaH prAyaH prAgapatarpaNaiH|61|  
 
kriyAkramavidhau yuktaH prAyaH prAgapatarpaNaiH|61|  
 
   
 
   
The aggravated dosha circulate through the channels carrying rasa (the first nutritional dhatu equivalent to plasma) and spread all over the body and gets stagnated, causes santata jwara. This santata jwara is extremely difficult to treat and manifests its symptoms very quickly. In this type  the patient either gets cured (on the pacification of dosha) or killed (on the further aggravation of dosha) on the 10th, 12th or 7th day.
+
The aggravated ''dosha'' circulate through the channels carrying ''rasa'' (the first nutritional dhatu equivalent to plasma) and spread all over the body and gets stagnated, causes ''santata jwara''. This ''santata jwara'' is extremely difficult to treat and manifests its symptoms very quickly. In this type  the patient either gets cured (on the pacification of ''dosha'') or killed (on the further aggravation of ''dosha'') on the 10th, 12th or 7th day.
The dosha involved in the manifestation of santata jwara is in accordance with season (kala), vitiated factors (dushya), and the physical constitution of the patient (prakriti) due to which it is nispratyanika (having no opponent / which can’t be inhibited). Thus, it is known to be unbearable.  
+
 
 +
The ''dosha'' involved in the manifestation of santata jwara is in accordance with season (kala), vitiated factors (dushya), and the physical constitution of the patient (prakriti) due to which it is nispratyanika (having no opponent / which can’t be inhibited). Thus, it is known to be unbearable.  
 
Additionally, the other dhatu, urine, stool and vata etc. dosha, also get affected simultaneously in this fever. If the involved factors like rasa are purified optimally the fever gets subsided in either 7 or 10 or 12 days, otherwise, the fever kills the patient within that period.
 
Additionally, the other dhatu, urine, stool and vata etc. dosha, also get affected simultaneously in this fever. If the involved factors like rasa are purified optimally the fever gets subsided in either 7 or 10 or 12 days, otherwise, the fever kills the patient within that period.
 
If, some of the 12 constituents of this fever get purified, while some others remain unpurified, then the fever goes in latent stage on the 12th day and reappears on the 13th day and may persist for  longer duration. In this way, a physician should understand the causes and features of this type of fever and should initiate the treatment only after a proper understanding of these factors, mostly by the methods beginning with apatarpana. (53-61)
 
If, some of the 12 constituents of this fever get purified, while some others remain unpurified, then the fever goes in latent stage on the 12th day and reappears on the 13th day and may persist for  longer duration. In this way, a physician should understand the causes and features of this type of fever and should initiate the treatment only after a proper understanding of these factors, mostly by the methods beginning with apatarpana. (53-61)

Navigation menu