Changes

Jump to navigation Jump to search
Line 1,044: Line 1,044:     
देयं त्वनिर्हृते पूर्वं पीते पश्चात् पुनः पुनः|  
 
देयं त्वनिर्हृते पूर्वं पीते पश्चात् पुनः पुनः|  
 +
 
भेषजं वमनार्थीयं प्राय आपित्तदर्शनात्||५९||  
 
भेषजं वमनार्थीयं प्राय आपित्तदर्शनात्||५९||  
dēyaṁ tvanirhr̥tē pūrvaṁ pītē paścāt punaḥ punaḥ|  
+
 
 +
dēyaṁ tvanirhr̥tē pūrvaṁ pītē paścāt punaḥ punaḥ|
 +
 
bhēṣajaṁ vamanārthīyaṁ prāya āpittadarśanāt||59||  
 
bhēṣajaṁ vamanārthīyaṁ prāya āpittadarśanāt||59||  
 +
 
deyaM tvanirhRute pUrvaM pIte pashcAt punaH punaH|  
 
deyaM tvanirhRute pUrvaM pIte pashcAt punaH punaH|  
 +
 
bheShajaM vamanArthIyaM prAya ApittadarshanAt||59||  
 
bheShajaM vamanArthIyaM prAya ApittadarshanAt||59||  
In case of improper emesis by the previously administered drug then the therapeutic emetic drugs are repeatedly given till the vomitus contains pitta. (59)
+
 
बलत्रैविध्यमालक्ष्य  दोषाणामातुरस्य च|  
+
In case of improper emesis by the previously administered drug then the therapeutic emetic drugs are repeatedly given till the vomitus contains ''pitta''. [59]
 +
 
 +
बलत्रैविध्यमालक्ष्य  दोषाणामातुरस्य च|
 +
 
पुनः प्रदद्याद्भैषज्यं सर्वशो वा विवर्जयेत्||६०||  
 
पुनः प्रदद्याद्भैषज्यं सर्वशो वा विवर्जयेत्||६०||  
balatraividhyamālakṣya dōṣāṇāmāturasya ca|  
+
 
 +
balatraividhyamālakṣya dōṣāṇāmāturasya ca|  
 +
 
 
punaḥ pradadyādbhaiṣajyaṁ sarvaśō vā vivarjayēt||60||  
 
punaḥ pradadyādbhaiṣajyaṁ sarvaśō vā vivarjayēt||60||  
balatraividhyamAlakShya doShANAmAturasya ca|  
+
 
 +
balatraividhyamAlakShya doShANAmAturasya ca|  
 +
 
 
punaH pradadyAdbhaiShajyaM sarvasho vA vivarjayet||60||  
 
punaH pradadyAdbhaiShajyaM sarvasho vA vivarjayet||60||  
After assessing the three types of strength of doshas & atura the drugs can be administered repeatedly or avoided totally. (60)
+
 
 +
After assessing the three types of strength of ''doshas'' & ''atura'' the drugs can be administered repeatedly or avoided totally. [60]
 +
 
 
निर्हृते वाऽपि जीर्णे वा दोषनिर्हरणे बुधः|  
 
निर्हृते वाऽपि जीर्णे वा दोषनिर्हरणे बुधः|  
 +
 
भेषजेऽन्यत्प्रयुञ्जीत प्रार्थयन्सिद्धिमुत्तमाम्||६१||  
 
भेषजेऽन्यत्प्रयुञ्जीत प्रार्थयन्सिद्धिमुत्तमाम्||६१||  
 +
 
nirhr̥tē vā'pi jīrṇē vā dōṣanirharaṇē budhaḥ|  
 
nirhr̥tē vā'pi jīrṇē vā dōṣanirharaṇē budhaḥ|  
 +
 
bhēṣajē'nyatprayuñjīta prārthayansiddhimuttamām||61||  
 
bhēṣajē'nyatprayuñjīta prārthayansiddhimuttamām||61||  
nirhRute vA~api jIrNe vA doShanirharaNe budhaH|  
+
 
 +
nirhRute vA~api jIrNe vA doShanirharaNe budhaH|
 +
 
bheShaje~anyatprayu~jjIta prArthayansiddhimuttamAm||61||  
 
bheShaje~anyatprayu~jjIta prArthayansiddhimuttamAm||61||  
If the administered therapeutic eliminating drugs expelled out immediately or gets digested completely without adequate clearance of doshas, then another suitable drug shall be administered to get the desired therapeutic action. (61)
+
 
अपक्वं वमनं दोषं पच्यमानं विरेचनम्|  
+
If the administered therapeutic eliminating drugs expelled out immediately or gets digested completely without adequate clearance of ''doshas'', then another suitable drug shall be administered to get the desired therapeutic action. [61]
 +
 
 +
अपक्वं वमनं दोषं पच्यमानं विरेचनम्|  
 +
 
 
निर्हरेद्वमनस्यातः पाकं न प्रतिपालयेत्||६२||  
 
निर्हरेद्वमनस्यातः पाकं न प्रतिपालयेत्||६२||  
apakvaṁ vamanaṁ dōṣaṁ pacyamānaṁ virēcanam|  
+
 
nirharēdvamanasyātaḥ pākaṁ na pratipālayēt||62||  
+
apakvaṁ vamanaṁ dōṣaṁ pacyamānaṁ virēcanam|  
 +
 
 +
nirharēdvamanasyātaḥ pākaṁ na pratipālayēt||62||
 +
 
apakvaM vamanaM doShaM  pacyamAnaM virecanam|  
 
apakvaM vamanaM doShaM  pacyamAnaM virecanam|  
 +
 
nirharedvamanasyAtaH pAkaM na pratipAlayet||62||  
 
nirharedvamanasyAtaH pAkaM na pratipAlayet||62||  
The therapeutic emetic drugs expel undigested doshas without getting digested where as therapeutic purgative drugs expels the doshas during the digestion. That’s why one should not wait for the digestion of emetic drugs. (62)
+
 
पीते प्रस्रंसने दोषान्न निर्हत्य जरां गते|  
+
The therapeutic emetic drugs expel undigested ''doshas'' without getting digested where as therapeutic purgative drugs expels the ''doshas'' during the digestion. That’s why one should not wait for the digestion of emetic drugs. [62]
 +
 
 +
पीते प्रस्रंसने दोषान्न निर्हत्य जरां गते|  
 +
 
 
वमिते चौषधे धीरः पाययेदौषधं पुनः||६३||  
 
वमिते चौषधे धीरः पाययेदौषधं पुनः||६३||  
 +
 
pītē prasraṁsanē  dōṣānna nirhatya jarāṁ gatē|  
 
pītē prasraṁsanē  dōṣānna nirhatya jarāṁ gatē|  
 +
 
vamitē cauṣadhē dhīraḥ pāyayēdauṣadhaṁ punaḥ||63||  
 
vamitē cauṣadhē dhīraḥ pāyayēdauṣadhaṁ punaḥ||63||  
pIte prasraMsane doShAnna nirhatya jarAM gate|  
+
 
 +
pIte prasraMsane doShAnna nirhatya jarAM gate|  
 +
 
 
vamite cauShadhe dhIraH pAyayedauShadhaM punaH||63||  
 
vamite cauShadhe dhIraH pAyayedauShadhaM punaH||63||  
If the purgative drugs get digested without expelling the doshas or vomited, then the physician can give the suitable purgative drugs once again confidently. (63)
+
 
 +
If the purgative drugs get digested without expelling the ''doshas'' or vomited, then the physician can give the suitable purgative drugs once again confidently. [63]
 +
 
 
दीप्ताग्निं बहुदोषं तु दृढस्नेहगुणं नरम्|  
 
दीप्ताग्निं बहुदोषं तु दृढस्नेहगुणं नरम्|  
 +
 
दुःशुद्धं तदहर्भुक्तं श्वोभूते पाययेत् पुनः||६४||  
 
दुःशुद्धं तदहर्भुक्तं श्वोभूते पाययेत् पुनः||६४||  
 +
 
दुर्बलो बहुदोषश्च दोषपाकेन यो नरः|  
 
दुर्बलो बहुदोषश्च दोषपाकेन यो नरः|  
विरिच्यते शनैर्भोज्यैर्भूयस्तमनुसारयेत् ||६५||  
+
 
 +
विरिच्यते शनैर्भोज्यैर्भूयस्तमनुसारयेत् ||६५||
 +
 
dīptāgniṁ bahudōṣaṁ tu dr̥ḍhasnēhaguṇaṁ naram|  
 
dīptāgniṁ bahudōṣaṁ tu dr̥ḍhasnēhaguṇaṁ naram|  
 +
 
duḥśuddhaṁ tadaharbhuktaṁ śvōbhūtē pāyayēt punaḥ||64||  
 
duḥśuddhaṁ tadaharbhuktaṁ śvōbhūtē pāyayēt punaḥ||64||  
 +
 
durbalō bahudōṣaśca dōṣapākēna yō naraḥ|  
 
durbalō bahudōṣaśca dōṣapākēna yō naraḥ|  
viricyatē śanairbhōjyairbhūyastamanusārayēt ||65||  
+
 
 +
viricyatē śanairbhōjyairbhūyastamanusārayēt ||65||  
 +
 
 
dIptAgniM bahudoShaM tu dRuDhasnehaguNaM naram|  
 
dIptAgniM bahudoShaM tu dRuDhasnehaguNaM naram|  
 +
 
duHshuddhaM tadaharbhuktaM shvobhUte pAyayet punaH||64||
 
duHshuddhaM tadaharbhuktaM shvobhUte pAyayet punaH||64||
 +
 
durbalo bahudoShashca doShapAkena yo naraH|  
 
durbalo bahudoShashca doShapAkena yo naraH|  
viricyate shanairbhojyairbhUyastamanusArayet ||65||  
+
 
In case of inadaquate clearence of doshas in the persons with good digestive power, abundant morbid doshas and adequate unctuousness, allow him/her to have the food on that day and administer the drug next day. Debilitated persons with abundant morbid doshas, evacuates naturally after dosha paka. For them the laxative food items have to be administered for adequate elimination of doshas. (64-65)
+
viricyate shanairbhojyairbhUyastamanusArayet ||65||  
 +
 
 +
In case of inadequate clearance of ''doshas'' in the persons with good digestive power, abundant morbid ''doshas'' and adequate unctuousness, allow him/her to have the food on that day and administer the drug next day. Debilitated persons with abundant morbid ''doshas'', evacuates naturally after ''dosha paka''. For them the laxative food items have to be administered for adequate elimination of ''doshas''. [64-65]
 +
 
 
वमनैश्च विरेकैश्च विशुद्धस्याप्रमाणतः |  
 
वमनैश्च विरेकैश्च विशुद्धस्याप्रमाणतः |  
 +
 
भोजनान्तरपानाभ्यां दोषशेषं शमं नयेत्||६६||  
 
भोजनान्तरपानाभ्यां दोषशेषं शमं नयेत्||६६||  
 +
 
vamanaiśca virēkaiśca viśuddhasyāpramāṇataḥ |  
 
vamanaiśca virēkaiśca viśuddhasyāpramāṇataḥ |  
 +
 
bhōjanāntarapānābhyāṁ dōṣaśēṣaṁ śamaṁ nayēt||66||  
 
bhōjanāntarapānābhyāṁ dōṣaśēṣaṁ śamaṁ nayēt||66||  
vamanaishca virekaishca vishuddhasyApramANataH |  
+
 
 +
vamanaishca virekaishca vishuddhasyApramANataH |  
 +
 
 
bhojanAntarapAnAbhyAM doShasheShaM shamaM nayet||66||  
 
bhojanAntarapAnAbhyAM doShasheShaM shamaM nayet||66||  
In adequate & inadequate cleansing by medicated emesis & purgation the appropriate diet & decoction is given to pacify the remnant doshas. (66)
+
 
 +
In adequate & inadequate cleansing by medicated emesis & purgation the appropriate diet & decoction is given to pacify the remnant ''doshas''. [66]
 +
 
 
दुर्बलं शोधितं पूर्वमल्पदोषं  च मानवम्|  
 
दुर्बलं शोधितं पूर्वमल्पदोषं  च मानवम्|  
 +
 
अपरिज्ञातकोष्ठं च पाययेतौषधं मृदु||६७||  
 
अपरिज्ञातकोष्ठं च पाययेतौषधं मृदु||६७||  
durbalaṁ śōdhitaṁ pūrvamalpadōṣaṁ  ca mānavam|  
+
 
 +
durbalaṁ śōdhitaṁ pūrvamalpadōṣaṁ  ca mānavam|
 +
 
aparijñātakōṣṭhaṁ ca pāyayētauṣadhaṁ mr̥du||67||  
 
aparijñātakōṣṭhaṁ ca pāyayētauṣadhaṁ mr̥du||67||  
 +
 
durbalaM shodhitaM pUrvamalpadoShaM  ca mAnavam|  
 
durbalaM shodhitaM pUrvamalpadoShaM  ca mAnavam|  
 +
 
aparij~jAtakoShThaM ca pAyayetauShadhaM mRudu||67||  
 
aparij~jAtakoShThaM ca pAyayetauShadhaM mRudu||67||  
In weak persons, who underwent cleansing procedure earlier, when the accumulation of morbid doshas is less, unknown and unassessed koshtha (bowel), mild drugs (mrudu shodhana dravya) shall be administered. (67)
+
 
श्रेयो मृद्वसकृत्पीतमल्पबाधं निरत्ययम्|  
+
In weak persons, who underwent cleansing procedure earlier, when the accumulation of morbid ''doshas'' is less, unknown and unassessed ''koshtha'' (bowel), mild drugs (''mridu shodhana dravya'') shall be administered. [67]
 +
 
 +
श्रेयो मृद्वसकृत्पीतमल्पबाधं निरत्ययम्|  
 +
 
 
न चातितीक्ष्णं यत् क्षिप्रं जनयेत्प्राणसंशयम्||६८||  
 
न चातितीक्ष्णं यत् क्षिप्रं जनयेत्प्राणसंशयम्||६८||  
 +
 
śrēyō mr̥dvasakr̥tpītamalpabādhaṁ niratyayam|  
 
śrēyō mr̥dvasakr̥tpītamalpabādhaṁ niratyayam|  
 +
 
na cātitīkṣṇaṁ yat kṣipraṁ janayētprāṇasaṁśayam||68||  
 
na cātitīkṣṇaṁ yat kṣipraṁ janayētprāṇasaṁśayam||68||  
 +
 
shreyo mRudvasakRutpItamalpabAdhaM niratyayam|  
 
shreyo mRudvasakRutpItamalpabAdhaM niratyayam|  
 +
 
na cAtitIkShNaM yat kShipraM janayetprANasaMshayam||68||  
 
na cAtitIkShNaM yat kShipraM janayetprANasaMshayam||68||  
 +
 
It is always best & safe to use the mridu shodhana dravyas (mild purification) repeatedly as they are less harmful rather than using the tikshana shodhana dravyas (strong purification), which may cause sudden threat to life. (68)
 
It is always best & safe to use the mridu shodhana dravyas (mild purification) repeatedly as they are less harmful rather than using the tikshana shodhana dravyas (strong purification), which may cause sudden threat to life. (68)
 +
 
दुर्बलोऽपि महादोषो विरेच्यो बहुशोऽल्पशः|  
 
दुर्बलोऽपि महादोषो विरेच्यो बहुशोऽल्पशः|  
 
मृदुभिर्भेषजैर्दोषा हन्युर्ह्येनमनिर्हृताः||६९||  
 
मृदुभिर्भेषजैर्दोषा हन्युर्ह्येनमनिर्हृताः||६९||  
durbalō'pi mahādōṣō virēcyō bahuśō'lpaśaḥ|  
+
durbalō'pi mahādōṣō virēcyō bahuśō'lpaśaḥ|  
 
mr̥dubhirbhēṣajairdōṣā hanyurhyēnamanirhr̥tāḥ||69||  
 
mr̥dubhirbhēṣajairdōṣā hanyurhyēnamanirhr̥tāḥ||69||  
 
durbalo~api mahAdoSho virecyo bahusho~alpashaH|  
 
durbalo~api mahAdoSho virecyo bahusho~alpashaH|  

Navigation menu