Changes

Jump to navigation Jump to search
1,273 bytes added ,  11:17, 18 December 2019
Line 3,778: Line 3,778:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
अथकृतान्नवर्गः-   
+
अथकृतान्नवर्गः-  <br />
क्षुत्तृष्णाग्लानिदौर्बल्यकुक्षिरोगज्वरापहा।
+
क्षुत्तृष्णाग्लानिदौर्बल्यकुक्षिरोगज्वरापहा।<br />
स्वेदाग्निजननीपेयावातवर्चोनुलोमनी॥२५०॥
+
स्वेदाग्निजननीपेयावातवर्चोनुलोमनी॥२५०॥<br />
तर्पणीग्राहिणीलघ्वीहृद्याचापिविलेपिका।
+
तर्पणीग्राहिणीलघ्वीहृद्याचापिविलेपिका।<br />
मण्डस्तुदीपयत्यग्निंवातंचाप्यनुलोमयेत्॥२५१॥
+
मण्डस्तुदीपयत्यग्निंवातंचाप्यनुलोमयेत्॥२५१॥<br />
मृदूकरोतिस्रोतांसिस्वेदंसञ्जनयत्यपि।
+
मृदूकरोतिस्रोतांसिस्वेदंसञ्जनयत्यपि।<br />
लङ्घितानांविरिक्तानांजीर्णेस्नेहेचतृष्यताम्॥२५२॥
+
लङ्घितानांविरिक्तानांजीर्णेस्नेहेचतृष्यताम्॥२५२॥<br />
दीपनत्वाल्लघुत्वाच्चमण्डःस्यात्प्राणधारणः।
+
दीपनत्वाल्लघुत्वाच्चमण्डःस्यात्प्राणधारणः।<br />
लाजपेयाश्रमघ्नीतुक्षामकण्ठस्यदेहिनः॥२५३॥
+
लाजपेयाश्रमघ्नीतुक्षामकण्ठस्यदेहिनः॥२५३॥<br />
तृष्णातीसारशमनोधातुसाम्यकरःशिवः।
+
तृष्णातीसारशमनोधातुसाम्यकरःशिवः।<br />
लाजमण्डोऽग्निजननोदाहमूर्च्छानिवारणः ॥२५४॥
+
लाजमण्डोऽग्निजननोदाहमूर्च्छानिवारणः ॥२५४॥<br />
मन्दाग्निविषमाग्नीनांबालस्थविरयोषिताम्।
+
मन्दाग्निविषमाग्नीनांबालस्थविरयोषिताम्।<br />
देयश्चसुकुमाराणांलाजमण्डःसुसंस्कृतः॥२५५॥
+
देयश्चसुकुमाराणांलाजमण्डःसुसंस्कृतः॥२५५॥<br />
क्षुत्पिपासापहःपथ्यःशुद्धानांचमलापहः।
+
क्षुत्पिपासापहःपथ्यःशुद्धानांचमलापहः।<br />
शृतःपिप्पलिशुण्ठीभ्यांयुक्तो  लाजाम्लदाडिमैः॥२५६॥
+
शृतःपिप्पलिशुण्ठीभ्यांयुक्तो  लाजाम्लदाडिमैः॥२५६॥<br />
कषायमधुराःशीतालघवोलाजसक्तवः।
+
कषायमधुराःशीतालघवोलाजसक्तवः।<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
atha kr̥tānnavargaḥ-  
+
atha kr̥tānnavargaḥ- <br />
kṣuttr̥ṣṇāglānidaurbalyakukṣirōgajvarāpahā|  
+
kṣuttr̥ṣṇāglānidaurbalyakukṣirōgajvarāpahā| <br />
svēdāgnijananī pēyā vātavarcōnulōmanī||250||  
+
svēdāgnijananī pēyā vātavarcōnulōmanī||250|| <br />
tarpaṇī grāhiṇī laghvī hr̥dyā cāpi vilēpikā|  
+
tarpaṇī grāhiṇī laghvī hr̥dyā cāpi vilēpikā| <br />
maṇḍastu dīpayatyagniṁ vātaṁ cāpyanulōmayēt||251||  
+
maṇḍastu dīpayatyagniṁ vātaṁ cāpyanulōmayēt||251||<br />
mr̥dūkarōti srōtāṁsi svēdaṁ sañjanayatyapi|  
+
mr̥dūkarōti srōtāṁsi svēdaṁ sañjanayatyapi| <br />
laṅghitānāṁ viriktānāṁ jīrṇē snēhē ca tr̥ṣyatām||252||  
+
laṅghitānāṁ viriktānāṁ jīrṇē snēhē ca tr̥ṣyatām||252||<br />
dīpanatvāllaghutvācca maṇḍaḥ syāt prāṇadhāraṇaḥ|  
+
dīpanatvāllaghutvācca maṇḍaḥ syāt prāṇadhāraṇaḥ| <br />
lājapēyā śramaghnī tu kṣāmakaṇṭhasya dēhinaḥ||253||  
+
lājapēyā śramaghnī tu kṣāmakaṇṭhasya dēhinaḥ||253|| <br />
tr̥ṣṇātīsāraśamanō dhātusāmyakaraḥ śivaḥ|  
+
tr̥ṣṇātīsāraśamanō dhātusāmyakaraḥ śivaḥ| <br />
lājamaṇḍō'gnijananō dāhamūrcchānivāraṇaḥ  ||254||  
+
lājamaṇḍō'gnijananō dāhamūrcchānivāraṇaḥ  ||254||<br />
mandāgniviṣamāgnīnāṁ bālasthavirayōṣitām|  
+
mandāgniviṣamāgnīnāṁ bālasthavirayōṣitām| <br />
dēyaśca sukumārāṇāṁ lājamaṇḍaḥ susaṁskr̥taḥ||255||  
+
dēyaśca sukumārāṇāṁ lājamaṇḍaḥ susaṁskr̥taḥ||255||<br />
kṣutpipāsāpahaḥ pathyaḥ śuddhānāṁ ca malāpahaḥ|  
+
kṣutpipāsāpahaḥ pathyaḥ śuddhānāṁ ca malāpahaḥ| <br />
śr̥taḥ pippaliśuṇṭhībhyāṁ yuktō  lājāmladāḍimaiḥ||256||  
+
śr̥taḥ pippaliśuṇṭhībhyāṁ yuktō  lājāmladāḍimaiḥ||256||<br />
kaṣāyamadhurāḥ śītā laghavō lājasaktavaḥ|257|   
+
kaṣāyamadhurāḥ śītā laghavō lājasaktavaḥ|257|  <br />
   −
atha kRutAnnavargaH-   
+
atha kRutAnnavargaH-  <br />
kShuttRuShNAglAnidaurbalyakukShirogajvarApahA|
+
kShuttRuShNAglAnidaurbalyakukShirogajvarApahA|<br />
svedAgnijananI peyA vAtavarconulomanI||250||
+
svedAgnijananI peyA vAtavarconulomanI||250||<br />
tarpaNI grAhiNI laGvI hRudyA cApi vilepikA|
+
tarpaNI grAhiNI laGvI hRudyA cApi vilepikA|<br />
maNDastu dIpayatyagniM vAtaM cApyanulomayet||251||
+
maNDastu dIpayatyagniM vAtaM cApyanulomayet||251||<br />
mRudUkaroti srotAMsi svedaM sa~jjanayatyapi|
+
mRudUkaroti srotAMsi svedaM sa~jjanayatyapi|<br />
la~gGitAnAM viriktAnAM jIrNe snehe ca tRuShyatAm||252||
+
la~gGitAnAM viriktAnAM jIrNe snehe ca tRuShyatAm||252||<br />
dIpanatvAllaGutvAcca maNDaH syAt prANadhAraNaH|
+
dIpanatvAllaGutvAcca maNDaH syAt prANadhAraNaH|<br />
lAjapeyA SramaGnI tu kShAmakaNThasya dehinaH||253||
+
lAjapeyA SramaGnI tu kShAmakaNThasya dehinaH||253||<br />
tRuShNAtIsAraSamano dhAtusAmyakaraH SivaH|
+
tRuShNAtIsAraSamano dhAtusAmyakaraH SivaH|<br />
lAjamaNDo&gnijanano dAhamUrcCAnivAraNaH ||254||
+
lAjamaNDo&gnijanano dAhamUrcCAnivAraNaH ||254||<br />
mandAgniviShamAgnInAM bAlasthavirayoShitAm|
+
mandAgniviShamAgnInAM bAlasthavirayoShitAm|<br />
deyaSca sukumArANAM lAjamaNDaH susaMskRutaH||255||
+
deyaSca sukumArANAM lAjamaNDaH susaMskRutaH||255||<br />
kShutpipAsApahaH pathyaH SuddhAnAM ca malApahaH|
+
kShutpipAsApahaH pathyaH SuddhAnAM ca malApahaH|<br />
SRutaH pippaliSuNThIByAM yukto  lAjAmladADimaiH||256||
+
SRutaH pippaliSuNThIByAM yukto  lAjAmladADimaiH||256||<br />
kaShAyamadhurAH SItA laGavo lAjasaktavaH|
+
kaShAyamadhurAH SItA laGavo lAjasaktavaH|<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
    
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
   
Now begins the section on cooked foods. Thin gruel removes hunger, thirst, weariness, weakness, stomach disorder and fever. It causes perspiration, stimulates agni and regulates the course of flatus and feces. [250]
 
Now begins the section on cooked foods. Thin gruel removes hunger, thirst, weariness, weakness, stomach disorder and fever. It causes perspiration, stimulates agni and regulates the course of flatus and feces. [250]
   Line 3,844: Line 3,843:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
सुधौतःप्रस्रुतःस्विन्नःसन्तप्तश्चौदनोलघुः॥२५७॥
+
सुधौतःप्रस्रुतःस्विन्नःसन्तप्तश्चौदनोलघुः॥२५७॥<br />
भृष्टतण्डुलमिच्छन्तिगरश्लेष्मामयेष्वपि।
+
भृष्टतण्डुलमिच्छन्तिगरश्लेष्मामयेष्वपि।<br />
अधौतोऽप्रस्रुतोऽस्विन्नःशीतश्चाप्योदनोगुरुः॥२५८॥
+
अधौतोऽप्रस्रुतोऽस्विन्नःशीतश्चाप्योदनोगुरुः॥२५८॥<br />
मांसशाकवसातैलघृतमज्जफलौदनाः।
+
मांसशाकवसातैलघृतमज्जफलौदनाः।<br />
बल्याःसन्तर्पणाहृद्यागुरवोबृंहयन्तिच॥२५९॥
+
बल्याःसन्तर्पणाहृद्यागुरवोबृंहयन्तिच॥२५९॥<br />
तद्वन्माषतिलक्षीरमुद्गसंयोगसाधिताः।
+
तद्वन्माषतिलक्षीरमुद्गसंयोगसाधिताः।<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
sudhautaḥ prasrutaḥ svinnaḥ santaptaścaudanō laghuḥ||257||  
+
sudhautaḥ prasrutaḥ svinnaḥ santaptaścaudanō laghuḥ||257|| <br />
bhr̥ṣṭataṇḍulamicchanti garaślēṣmāmayēṣvapi|  
+
bhr̥ṣṭataṇḍulamicchanti garaślēṣmāmayēṣvapi| <br />
adhautō'prasrutō'svinnaḥ śītaścāpyōdanō guruḥ||258||  
+
adhautō'prasrutō'svinnaḥ śītaścāpyōdanō guruḥ||258|| <br />
māṁsaśākavasātailaghr̥tamajjaphalaudanāḥ|  
+
māṁsaśākavasātailaghr̥tamajjaphalaudanāḥ| <br />
balyāḥ santarpaṇā hr̥dyā guravō br̥ṁhayanti ca||259||  
+
balyāḥ santarpaṇā hr̥dyā guravō br̥ṁhayanti ca||259|| <br />
tadvanmāṣatilakṣīramudgasaṁyōgasādhitāḥ|260|   
+
tadvanmāṣatilakṣīramudgasaṁyōgasādhitāḥ|260|  <br />
   −
sudhautaH prasrutaH svinnaH santaptaScaudano laGuH||257||
+
sudhautaH prasrutaH svinnaH santaptaScaudano laGuH||257||<br />
BRuShTataNDulamicCanti garaSleShmAmayeShvapi|
+
BRuShTataNDulamicCanti garaSleShmAmayeShvapi|<br />
adhauto:'prasruto:'svinnaH SItaScApyodano guruH||258||
+
adhauto:'prasruto:'svinnaH SItaScApyodano guruH||258||<br />
mAMsaSAkavasAtailaGRutamajjaPalaudanAH|
+
mAMsaSAkavasAtailaGRutamajjaPalaudanAH|<br />
balyAH santarpaNA hRudyA guravo bRuMhayanti ca||259||
+
balyAH santarpaNA hRudyA guravo bRuMhayanti ca||259||<br />
tadvanmAShatilakShIramudgasaMyogasAdhitAH|
+
tadvanmAShatilakShIramudgasaMyogasAdhitAH|<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 3,874: Line 3,873:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
कुल्माषागुरवोरूक्षावातलाभिन्नवर्चसः॥२६०॥
+
कुल्माषागुरवोरूक्षावातलाभिन्नवर्चसः॥२६०॥<br />
स्विन्नभक्ष्यास्तुयेकिचित्सौप्यगौधूमयाविकाः।
+
स्विन्नभक्ष्यास्तुयेकिचित्सौप्यगौधूमयाविकाः।<br />
भिषक्तेषांयथाद्रव्यमादिशेद्गुरुलाघवम्॥२६१॥
+
भिषक्तेषांयथाद्रव्यमादिशेद्गुरुलाघवम्॥२६१॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
kulmāṣā guravō rūkṣā vātalā bhinnavarcasaḥ||260||  
+
kulmāṣā guravō rūkṣā vātalā bhinnavarcasaḥ||260|| <br />
svinnabhakṣyāstu yē kicit saupyagaudhūmayāvikāḥ|  
+
svinnabhakṣyāstu yē kicit saupyagaudhūmayāvikāḥ| <br />
bhiṣak tēṣāṁ yathādravyamādiśēdgurulāghavam||261||   
+
bhiṣak tēṣāṁ yathādravyamādiśēdgurulāghavam||261||  <br />
   −
kulmAShA guravo rUkShA vAtalA BinnavarcasaH||260||
+
kulmAShA guravo rUkShA vAtalA BinnavarcasaH||260||<br />
svinnaBakShyAstu ye kicit saupyagaudhUmayAvikAH|
+
svinnaBakShyAstu ye kicit saupyagaudhUmayAvikAH|<br />
BiShak teShAM yathAdravyamAdiSedgurulAGavam||261||
+
BiShak teShAM yathAdravyamAdiSedgurulAGavam||261||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 3,893: Line 3,892:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
अकृतंकृतयूषंचतनुंसांस्कारिकंरसम्।
+
अकृतंकृतयूषंचतनुंसांस्कारिकंरसम्।<br />
सूपमम्लमनम्लंचगुरुंविद्याद्यथोत्तरम्॥२६२॥
+
सूपमम्लमनम्लंचगुरुंविद्याद्यथोत्तरम्॥२६२॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
akr̥taṁ kr̥tayūṣaṁ ca tanuṁ sāṁskārikaṁ rasam|  
+
akr̥taṁ kr̥tayūṣaṁ ca tanuṁ sāṁskārikaṁ rasam| <br />
sūpamamlamanamlaṁ ca guruṁ vidyādyathōttaram||262||
+
sūpamamlamanamlaṁ ca guruṁ vidyādyathōttaram||262||<br />
 
    
 
    
akRutaM kRutayUShaM ca tanuM sAMskArikaM rasam|
+
akRutaM kRutayUShaM ca tanuM sAMskArikaM rasam|<br />
sUpamamlamanamlaM ca guruM vidyAdyathottaram||262||
+
sUpamamlamanamlaM ca guruM vidyAdyathottaram||262||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 3,907: Line 3,906:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
सक्तवोवातलारूक्षाबहुवर्चोनुलोमिनः।
+
सक्तवोवातलारूक्षाबहुवर्चोनुलोमिनः।<br />
तर्पयन्तिनरंसद्यःपीताःसद्योबलाश्चते॥२६३॥
+
तर्पयन्तिनरंसद्यःपीताःसद्योबलाश्चते॥२६३॥<br />
मधुरालघवःशीताःसक्तवःशालिसम्भवाः।
+
मधुरालघवःशीताःसक्तवःशालिसम्भवाः।<br />
ग्राहिणोरक्तपित्तघ्नास्तृष्णाच्छर्दिज्वरापहाः॥२६४॥
+
ग्राहिणोरक्तपित्तघ्नास्तृष्णाच्छर्दिज्वरापहाः॥२६४॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
saktavo vAtalA rUkShA bahuvarconulominaH|  
+
saktavo vAtalA rUkShA bahuvarconulominaH| <br />
tarpayanti naraM sadyaH pItAH sadyobalAshca te||263||  
+
tarpayanti naraM sadyaH pItAH sadyobalAshca te||263|| <br />
madhurA laghavaH shItAH saktavaH shAlisambhavAH|  
+
madhurA laghavaH shItAH saktavaH shAlisambhavAH| <br />
grAhiNo raktapittaghnAstRuShNAcchardijvarApahAH||264||
+
grAhiNo raktapittaghnAstRuShNAcchardijvarApahAH||264||<br />
 
   
 
   
saktavō vātalā rūkṣā bahuvarcōnulōminaḥ|  
+
saktavō vātalā rūkṣā bahuvarcōnulōminaḥ| <br />
tarpayanti naraṁ sadyaḥ pītāḥ sadyōbalāśca tē||263||  
+
tarpayanti naraṁ sadyaḥ pītāḥ sadyōbalāśca tē||263|| <br />
madhurā laghavaḥ śītāḥ saktavaḥ śālisambhavāḥ|  
+
madhurā laghavaḥ śītāḥ saktavaḥ śālisambhavāḥ| <br />
grāhiṇō raktapittaghnāstr̥ṣṇācchardijvarāpahāḥ||264||
+
grāhiṇō raktapittaghnāstr̥ṣṇācchardijvarāpahāḥ||264||<br />
 
  </div></div>
 
  </div></div>
   Line 3,929: Line 3,928:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
हन्याद्व्याधीन्यवापूपोयावकोवाट्यएवच।
+
हन्याद्व्याधीन्यवापूपोयावकोवाट्यएवच।<br />
उदावर्तप्रतिश्यायकासमेहगलग्रहान्॥२६५॥
+
उदावर्तप्रतिश्यायकासमेहगलग्रहान्॥२६५॥<br />
धानासञ्ज्ञास्तुयेभक्ष्याःप्रायस्तेलेखनात्मकाः।
+
धानासञ्ज्ञास्तुयेभक्ष्याःप्रायस्तेलेखनात्मकाः।<br />
शुष्कत्वात्तर्पणाश्चैवविष्टम्भित्वाच्चदुर्जराः॥२६६॥
+
शुष्कत्वात्तर्पणाश्चैवविष्टम्भित्वाच्चदुर्जराः॥२६६॥<br />
विरूढधानाशष्कुल्योमधुक्रोडाःसपिण्डकाः।
+
विरूढधानाशष्कुल्योमधुक्रोडाःसपिण्डकाः।<br />
पूपाःपूपलिकाद्याश्चगुरवःपैष्टिकाःपरम्॥२६७॥
+
पूपाःपूपलिकाद्याश्चगुरवःपैष्टिकाःपरम्॥२६७॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
hanyādvyādhīn yavāpūpō yāvakō vāṭya ēva ca|  
+
hanyādvyādhīn yavāpūpō yāvakō vāṭya ēva ca| <br />
udāvartapratiśyāyakāsamēhagalagrahān||265||  
+
udāvartapratiśyāyakāsamēhagalagrahān||265|| <br />
dhānāsañjñāstu yē bhakṣyāḥ prāyastē lēkhanātmakāḥ|  
+
dhānāsañjñāstu yē bhakṣyāḥ prāyastē lēkhanātmakāḥ| <br />
śuṣkatvāttarpaṇāścaiva viṣṭambhitvācca durjarāḥ||266||  
+
śuṣkatvāttarpaṇāścaiva viṣṭambhitvācca durjarāḥ||266|| <br />
virūḍhadhānā śaṣkulyō madhukrōḍāḥ sapiṇḍakāḥ|  
+
virūḍhadhānā śaṣkulyō madhukrōḍāḥ sapiṇḍakāḥ| <br />
pūpāḥ pūpalikādyāśca guravaḥ paiṣṭikāḥ param||267||   
+
pūpāḥ pūpalikādyāśca guravaḥ paiṣṭikāḥ param||267||  <br />
   −
hanyAdvyAdhIn yavApUpo yAvako vATya eva ca|
+
hanyAdvyAdhIn yavApUpo yAvako vATya eva ca|<br />
udAvartapratiSyAyakAsamehagalagrahAn||265||
+
udAvartapratiSyAyakAsamehagalagrahAn||265||<br />
dhAnAsa~jj~jAstu ye BakShyAH prAyaste leKanAtmakAH|
+
dhAnAsa~jj~jAstu ye BakShyAH prAyaste leKanAtmakAH|<br />
SuShkatvAttarpaNAScaiva viShTamBitvAcca durjarAH||266||
+
SuShkatvAttarpaNAScaiva viShTamBitvAcca durjarAH||266||<br />
virUDhadhAnA SaShkulyo madhukroDAH sapiNDakAH|
+
virUDhadhAnA SaShkulyo madhukroDAH sapiNDakAH|<br />
pUpAH pUpalikAdyASca guravaH paiShTikAH param||267||
+
pUpAH pUpalikAdyASca guravaH paiShTikAH param||267||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
    
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
   
Apupa (pancake of barley) is effective in treating coryza, cough, urinary disorders and throat spasm while fried barley also causes udavarta (a disease due to vitiation of vata owing to suppression of urges). [265]
 
Apupa (pancake of barley) is effective in treating coryza, cough, urinary disorders and throat spasm while fried barley also causes udavarta (a disease due to vitiation of vata owing to suppression of urges). [265]
   Line 3,962: Line 3,960:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
फलमांसवसाशाकपललक्षौद्रसंस्कृताः।
+
फलमांसवसाशाकपललक्षौद्रसंस्कृताः।<br />
भक्ष्यावृष्याश्चबल्याश्चगुरवोबृंहणात्मकाः॥२६८॥
+
भक्ष्यावृष्याश्चबल्याश्चगुरवोबृंहणात्मकाः॥२६८॥<br />
वेशवारोगुरुःस्निग्धोबलोपचयवर्धनः।
+
वेशवारोगुरुःस्निग्धोबलोपचयवर्धनः।<br />
गुरवस्तर्पणावृष्याःक्षीरेक्षुरसपूपकाः ॥२६९॥
+
गुरवस्तर्पणावृष्याःक्षीरेक्षुरसपूपकाः ॥२६९॥<br />
सगुडाःसतिलाश्चैवसक्षीरक्षौद्रशर्कराः।
+
सगुडाःसतिलाश्चैवसक्षीरक्षौद्रशर्कराः।<br />
भक्ष्यावृष्याश्चबल्याश्चपरंतुगुरवःस्मृताः॥२७०॥
+
भक्ष्यावृष्याश्चबल्याश्चपरंतुगुरवःस्मृताः॥२७०॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
phalamāṁsavasāśākapalalakṣaudrasaṁskr̥tāḥ|  
+
phalamāṁsavasāśākapalalakṣaudrasaṁskr̥tāḥ| <br />
bhakṣyā vr̥ṣyāśca balyāśca guravō br̥ṁhaṇātmakāḥ||268||  
+
bhakṣyā vr̥ṣyāśca balyāśca guravō br̥ṁhaṇātmakāḥ||268|| <br />
vēśavārō guruḥ snigdhō balōpacayavardhanaḥ|  
+
vēśavārō guruḥ snigdhō balōpacayavardhanaḥ| <br />
guravastarpaṇā vr̥ṣyāḥ kṣīrēkṣurasapūpakāḥ [1] ||269||  
+
guravastarpaṇā vr̥ṣyāḥ kṣīrēkṣurasapūpakāḥ [1] ||269|| <br />
saguḍāḥ satilāścaiva sakṣīrakṣaudraśarkarāḥ|  
+
saguḍāḥ satilāścaiva sakṣīrakṣaudraśarkarāḥ| <br />
bhakṣyā vr̥ṣyāśca balyāśca paraṁ tu guravaḥ smr̥tāḥ||270||   
+
bhakṣyā vr̥ṣyāśca balyāśca paraṁ tu guravaḥ smr̥tāḥ||270||  <br />
   −
PalamAMsavasASAkapalalakShaudrasaMskRutAH|
+
PalamAMsavasASAkapalalakShaudrasaMskRutAH|<br />
BakShyA vRuShyASca balyASca guravo bRuMhaNAtmakAH||268||
+
BakShyA vRuShyASca balyASca guravo bRuMhaNAtmakAH||268||<br />
veSavAro guruH snigdho balopacayavardhanaH|
+
veSavAro guruH snigdho balopacayavardhanaH|<br />
guravastarpaNA vRuShyAH kShIrekShurasapUpakAH ||269||
+
guravastarpaNA vRuShyAH kShIrekShurasapUpakAH ||269||<br />
saguDAH satilAScaiva sakShIrakShaudraSarkarAH|
+
saguDAH satilAScaiva sakShIrakShaudraSarkarAH|<br />
BakShyA vRuShyASca balyASca paraM tu guravaH smRutAH||270||
+
BakShyA vRuShyASca balyASca paraM tu guravaH smRutAH||270||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
    
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
   
Cooked dishes prepared with fruits, flesh, fat, vegetables, tila-paste and honey are considered an aphrodisiac and are strengthening, heavy to digest and nourishing. [268]
 
Cooked dishes prepared with fruits, flesh, fat, vegetables, tila-paste and honey are considered an aphrodisiac and are strengthening, heavy to digest and nourishing. [268]
   Line 3,995: Line 3,992:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
सस्नेहाःस्नेहसिद्धाश्चभक्ष्याविविधलक्षणाः।
+
सस्नेहाःस्नेहसिद्धाश्चभक्ष्याविविधलक्षणाः।<br />
गुरवस्तर्पणावृष्याहृद्यागौधूमिकामताः॥२७१॥
+
गुरवस्तर्पणावृष्याहृद्यागौधूमिकामताः॥२७१॥<br />
संस्काराल्लघवःसन्तिभक्ष्यागौधूमपैष्टिकाः।
+
संस्काराल्लघवःसन्तिभक्ष्यागौधूमपैष्टिकाः।<br />
धानापर्पटपूपाद्यास्तान्बुद्ध्वानिर्दिशेत्तथा॥२७२॥
+
धानापर्पटपूपाद्यास्तान्बुद्ध्वानिर्दिशेत्तथा॥२७२॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
sasnēhāḥ snēhasiddhāśca bhakṣyā vividhalakṣaṇāḥ|  
+
sasnēhāḥ snēhasiddhāśca bhakṣyā vividhalakṣaṇāḥ| <br />
guravastarpaṇā vr̥ṣyā hr̥dyā gaudhūmikā matāḥ||271||  
+
guravastarpaṇā vr̥ṣyā hr̥dyā gaudhūmikā matāḥ||271|| <br />
saṁskārāllaghavaḥ santi bhakṣyā gaudhūmapaiṣṭikāḥ|  
+
saṁskārāllaghavaḥ santi bhakṣyā gaudhūmapaiṣṭikāḥ| <br />
dhānāparpaṭapūpādyāstān buddhvā nirdiśēttathā||272||  
+
dhānāparpaṭapūpādyāstān buddhvā nirdiśēttathā||272|| <br />
 
    
 
    
sasnehAH snehasiddhASca BakShyA vividhalakShaNAH|
+
sasnehAH snehasiddhASca BakShyA vividhalakShaNAH|<br />
guravastarpaNA vRuShyA hRudyA gaudhUmikA matAH||271||
+
guravastarpaNA vRuShyA hRudyA gaudhUmikA matAH||271||<br />
saMskArAllaGavaH santi BakShyA gaudhUmapaiShTikAH|
+
saMskArAllaGavaH santi BakShyA gaudhUmapaiShTikAH|<br />
dhAnAparpaTapUpAdyAstAn buddhvA nirdiSettathA||272||
+
dhAnAparpaTapUpAdyAstAn buddhvA nirdiSettathA||272||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,017: Line 4,014:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
पृथुकागुरवोभृष्टान्  भक्षयेदल्पशस्तुतान्।
+
पृथुकागुरवोभृष्टान्  भक्षयेदल्पशस्तुतान्।<br />
यावाविष्टभ्यजीर्यन्तिसरसाभिन्नवर्चसः॥२७३॥
+
यावाविष्टभ्यजीर्यन्तिसरसाभिन्नवर्चसः॥२७३॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
pr̥thukā guravō bhr̥ṣṭān [1] bhakṣayēdalpaśastu tān|  
+
pr̥thukā guravō bhr̥ṣṭān [1] bhakṣayēdalpaśastu tān| <br />
yāvā viṣṭabhya jīryanti sarasā bhinnavarcasaḥ||273||  
+
yāvā viṣṭabhya jīryanti sarasā bhinnavarcasaḥ||273|| <br />
   −
pRuthukA guravo BRuShTAn  BakShayedalpaSastu tAn|
+
pRuthukA guravo BRuShTAn  BakShayedalpaSastu tAn|<br />
yAvA viShTaBya jIryanti sarasA BinnavarcasaH||273||
+
yAvA viShTaBya jIryanti sarasA BinnavarcasaH||273||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,045: Line 4,042:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
मृदुपाकाश्चयेभक्ष्याःस्थूलाश्चकठिनाश्चये।
+
मृदुपाकाश्चयेभक्ष्याःस्थूलाश्चकठिनाश्चये।<br />
गुरवस्तेव्यतिक्रान्तपाकाःपुष्टिबलप्रदाः॥२७५॥
+
गुरवस्तेव्यतिक्रान्तपाकाःपुष्टिबलप्रदाः॥२७५॥<br />
द्रव्यसंयोगसंस्कारंद्रव्यमानंपृथक्तथा।
+
द्रव्यसंयोगसंस्कारंद्रव्यमानंपृथक्तथा।<br />
भक्ष्याणामादिशेद्बुद्ध्वायथास्वंगुरुलाघवम्॥२७६॥
+
भक्ष्याणामादिशेद्बुद्ध्वायथास्वंगुरुलाघवम्॥२७६॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
mr̥dupākāśca yē bhakṣyāḥ sthūlāśca kaṭhināśca yē|  
+
mr̥dupākāśca yē bhakṣyāḥ sthūlāśca kaṭhināśca yē| <br />
guravastē vyatikrāntapākāḥ puṣṭibalapradāḥ||275||
+
guravastē vyatikrāntapākāḥ puṣṭibalapradāḥ||275||<br />
dravyasaṁyōgasaṁskāraṁ dravyamānaṁ pr̥thak tathā|  
+
dravyasaṁyōgasaṁskāraṁ dravyamānaṁ pr̥thak tathā| <br />
bhakṣyāṇāmādiśēdbuddhvā yathāsvaṁ gurulāghavam||276||
+
bhakṣyāṇāmādiśēdbuddhvā yathāsvaṁ gurulāghavam||276||<br />
   −
mRudupAkASca ye BakShyAH sthUlASca kaThinASca ye|
+
mRudupAkASca ye BakShyAH sthUlASca kaThinASca ye|<br />
guravaste vyatikrAntapAkAH puShTibalapradAH||275||
+
guravaste vyatikrAntapAkAH puShTibalapradAH||275||<br />
dravyasaMyogasaMskAraM dravyamAnaM pRuthak tathA|
+
dravyasaMyogasaMskAraM dravyamAnaM pRuthak tathA|<br />
BakShyANAmAdiSedbuddhvA yathAsvaM gurulAGavam||276||
+
BakShyANAmAdiSedbuddhvA yathAsvaM gurulAGavam||276||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,070: Line 4,067:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
(नानाद्रव्यैः  समायुक्तःपक्वामक्लिन्नभर्जितैः।
+
(नानाद्रव्यैः  समायुक्तःपक्वामक्लिन्नभर्जितैः।<br />
विमर्दकोगुरुर्हृद्योवृष्योबलवतांहितः॥२७७॥)
+
विमर्दकोगुरुर्हृद्योवृष्योबलवतांहितः॥२७७॥)<br />
रसालाबृंहणीवृष्यास्निग्धाबल्यारुचिप्रदा।
+
रसालाबृंहणीवृष्यास्निग्धाबल्यारुचिप्रदा।<br />
स्नेहनंतर्पणंहृद्यंवातघ्नंसगुडंदधि॥२७८॥
+
स्नेहनंतर्पणंहृद्यंवातघ्नंसगुडंदधि॥२७८॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
(nānādravyaiḥ [1] samāyuktaḥ pakvāmaklinnabharjitaiḥ|  
+
(nānādravyaiḥ [1] samāyuktaḥ pakvāmaklinnabharjitaiḥ| <br />
vimardakō gururhr̥dyō vr̥ṣyō balavatāṁ hitaḥ)||277||  
+
vimardakō gururhr̥dyō vr̥ṣyō balavatāṁ hitaḥ)||277|| <br />
rasālā br̥ṁhaṇī vr̥ṣyā snigdhā balyā rucipradā|  
+
rasālā br̥ṁhaṇī vr̥ṣyā snigdhā balyā rucipradā| <br />
snēhanaṁ tarpaṇaṁ hr̥dyaṁ vātaghnaṁ saguḍaṁ dadhi||278||  
+
snēhanaṁ tarpaṇaṁ hr̥dyaṁ vātaghnaṁ saguḍaṁ dadhi||278|| <br />
   −
(nAnAdravyaiH  samAyuktaH pakvAmaklinnaBarjitaiH|
+
(nAnAdravyaiH  samAyuktaH pakvAmaklinnaBarjitaiH|<br />
vimardako gururhRudyo vRuShyo balavatAM hitaH||277||)
+
vimardako gururhRudyo vRuShyo balavatAM hitaH||277||)<br />
rasAlA bRuMhaNI vRuShyA snigdhA balyA rucipradA|
+
rasAlA bRuMhaNI vRuShyA snigdhA balyA rucipradA|<br />
snehanaM tarpaNaM hRudyaM vAtaGnaM saguDaM dadhi||278||
+
snehanaM tarpaNaM hRudyaM vAtaGnaM saguDaM dadhi||278||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
    
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
   
Vimardaka (Cassia tora) prepared with ripe, unripe, softened and roasted substances is heavy, cordial, aphrodisiac and well-suited to physically strong individuals. [277]
 
Vimardaka (Cassia tora) prepared with ripe, unripe, softened and roasted substances is heavy, cordial, aphrodisiac and well-suited to physically strong individuals. [277]
   Line 4,095: Line 4,091:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
द्राक्षाखर्जूरकोलानांगुरुविष्टम्भिपानकम्।
+
द्राक्षाखर्जूरकोलानांगुरुविष्टम्भिपानकम्।<br />
परूषकाणांक्षौद्रस्ययच्चेक्षुविकृतिंप्रति॥२७९॥
+
परूषकाणांक्षौद्रस्ययच्चेक्षुविकृतिंप्रति॥२७९॥<br />
तेषांकट्वम्लसंयोगान्  पानकानांपृथक्पृथक्।
+
तेषांकट्वम्लसंयोगान्  पानकानांपृथक्पृथक्।<br />
द्रव्यंमानंचविज्ञायगुणकर्माणिचादिशेत्॥२८०॥
+
द्रव्यंमानंचविज्ञायगुणकर्माणिचादिशेत्॥२८०॥<br />
कट्वम्लस्वादुलवणालघवोरागषाडवाः।
+
कट्वम्लस्वादुलवणालघवोरागषाडवाः।<br />
मुखप्रियाश्चहृद्याश्चदीपनाभक्तरोचनाः॥२८१॥
+
मुखप्रियाश्चहृद्याश्चदीपनाभक्तरोचनाः॥२८१॥<br />
आम्रामलकलेहाश्चबृंहणाबलवर्धनाः।
+
आम्रामलकलेहाश्चबृंहणाबलवर्धनाः।<br />
रोचनास्तर्पणाश्चोक्ताःस्नेहमाधुर्यगौरवात्॥२८२॥
+
रोचनास्तर्पणाश्चोक्ताःस्नेहमाधुर्यगौरवात्॥२८२॥<br />
बुद्ध्वासंयोगसंस्कारंद्रव्यमानंचतच्छ्रितम्।
+
बुद्ध्वासंयोगसंस्कारंद्रव्यमानंचतच्छ्रितम्।<br />
गुणकर्माणिलेहानांतेषांतेषांतथावदेत्॥२८३॥
+
गुणकर्माणिलेहानांतेषांतेषांतथावदेत्॥२८३॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
drākṣākharjūrakōlānāṁ guru viṣṭambhi pānakam|  
+
drākṣākharjūrakōlānāṁ guru viṣṭambhi pānakam| <br />
parūṣakāṇāṁ kṣaudrasya yaccēkṣuvikr̥tiṁ prati||279||  
+
parūṣakāṇāṁ kṣaudrasya yaccēkṣuvikr̥tiṁ prati||279|| <br />
tēṣāṁ kaṭvamlasaṁyōgān [1] pānakānāṁ pr̥thak pr̥thak|  
+
tēṣāṁ kaṭvamlasaṁyōgān [1] pānakānāṁ pr̥thak pr̥thak| <br />
dravyaṁ mānaṁ ca vijñāya guṇakarmāṇi cādiśēt||280||  
+
dravyaṁ mānaṁ ca vijñāya guṇakarmāṇi cādiśēt||280|| <br />
kaṭvamlasvādulavaṇā laghavō rāgaṣāḍavāḥ|  
+
kaṭvamlasvādulavaṇā laghavō rāgaṣāḍavāḥ| <br />
mukhapriyāśca hr̥dyāśca dīpanā bhaktarōcanāḥ||281||  
+
mukhapriyāśca hr̥dyāśca dīpanā bhaktarōcanāḥ||281|| <br />
āmrāmalakalēhāśca br̥ṁhaṇā balavardhanāḥ|  
+
āmrāmalakalēhāśca br̥ṁhaṇā balavardhanāḥ| <br />
rōcanāstarpaṇāścōktāḥ snēhamādhuryagauravāt||282||  
+
rōcanāstarpaṇāścōktāḥ snēhamādhuryagauravāt||282|| <br />
buddhvā saṁyōgasaṁskāraṁ dravyamānaṁ ca tacchritam|  
+
buddhvā saṁyōgasaṁskāraṁ dravyamānaṁ ca tacchritam| <br />
guṇakarmāṇi lēhānāṁ tēṣāṁ tēṣāṁ tathā vadēt||283||  
+
guṇakarmāṇi lēhānāṁ tēṣāṁ tēṣāṁ tathā vadēt||283|| <br />
      −
drAkShAKarjUrakolAnAM guru viShTamBi pAnakam|
+
drAkShAKarjUrakolAnAM guru viShTamBi pAnakam|<br />
parUShakANAM kShaudrasya yaccekShuvikRutiM prati||279||
+
parUShakANAM kShaudrasya yaccekShuvikRutiM prati||279||<br />
teShAM kaTvamlasaMyogAn  pAnakAnAM pRuthak pRuthak|
+
teShAM kaTvamlasaMyogAn  pAnakAnAM pRuthak pRuthak|<br />
dravyaM mAnaM ca vij~jAya guNakarmANi cAdiSet||280||
+
dravyaM mAnaM ca vij~jAya guNakarmANi cAdiSet||280||<br />
kaTvamlasvAdulavaNA laGavo rAgaShADavAH|
+
kaTvamlasvAdulavaNA laGavo rAgaShADavAH|<br />
muKapriyASca hRudyASca dIpanA BaktarocanAH||281||
+
muKapriyASca hRudyASca dIpanA BaktarocanAH||281||<br />
AmrAmalakalehASca bRuMhaNA balavardhanAH|
+
AmrAmalakalehASca bRuMhaNA balavardhanAH|<br />
rocanAstarpaNAScoktAH snehamAdhuryagauravAt||282||
+
rocanAstarpaNAScoktAH snehamAdhuryagauravAt||282||<br />
buddhvA saMyogasaMskAraM dravyamAnaM ca tacCritam|
+
buddhvA saMyogasaMskAraM dravyamAnaM ca tacCritam|<br />
guNakarmANi lehAnAM teShAM teShAM tathA vadet||283||
+
guNakarmANi lehAnAM teShAM teShAM tathA vadet||283||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
    
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
   
A potion made of grapes, dates and Indian jujube/ kola is heavy and delayed in the intestines. So is the potion made of sweet parushaka (a tree), honey and the products of sugar-cane. [279]
 
A potion made of grapes, dates and Indian jujube/ kola is heavy and delayed in the intestines. So is the potion made of sweet parushaka (a tree), honey and the products of sugar-cane. [279]
 
The qualities and actions of these beverages should be determined by knowing the individual nature of the substances, the quantity used and the combination of pungent and acidic tastes. [280]
 
The qualities and actions of these beverages should be determined by knowing the individual nature of the substances, the quantity used and the combination of pungent and acidic tastes. [280]
Line 4,143: Line 4,138:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
रक्तपित्तकफोत्क्लेदिशुक्तंवातानुलोमनम्।
+
रक्तपित्तकफोत्क्लेदिशुक्तंवातानुलोमनम्।<br />
कन्दमूलफलाद्यंचतद्वद्विद्यात्तदासुतम्॥२८४॥
+
कन्दमूलफलाद्यंचतद्वद्विद्यात्तदासुतम्॥२८४॥<br />
शिण्डाकीचासुतंचान्यत्कालाम्लंरोचनंलघु।
+
शिण्डाकीचासुतंचान्यत्कालाम्लंरोचनंलघु।<br />
विद्याद्वर्गंकृतान्नानामेकादशतमंभिषक्॥२८५॥
+
विद्याद्वर्गंकृतान्नानामेकादशतमंभिषक्॥२८५॥<br />
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
raktapittakaphōtklēdi śuktaṁ vātānulōmanam|  
+
raktapittakaphōtklēdi śuktaṁ vātānulōmanam| <br />
kandamūlaphalādyaṁ ca tadvadvidyāttadāsutam||284||  
+
kandamūlaphalādyaṁ ca tadvadvidyāttadāsutam||284|| <br />
śiṇḍākī cāsutaṁ cānyat kālāmlaṁ rōcanaṁ laghu|  
+
śiṇḍākī cāsutaṁ cānyat kālāmlaṁ rōcanaṁ laghu| <br />
vidyādvargaṁ kr̥tānnānāmēkādaśatamaṁ bhiṣak||285||  
+
vidyādvargaṁ kr̥tānnānāmēkādaśatamaṁ bhiṣak||285|| <br />
   −
raktapittakaPotkledi SuktaM vAtAnulomanam|
+
raktapittakaPotkledi SuktaM vAtAnulomanam|<br />
kandamUlaPalAdyaM ca tadvadvidyAttadAsutam||284||
+
kandamUlaPalAdyaM ca tadvadvidyAttadAsutam||284||<br />
SiNDAkI cAsutaM cAnyat kAlAmlaM rocanaM laGu|
+
SiNDAkI cAsutaM cAnyat kAlAmlaM rocanaM laGu|<br />
vidyAdvargaM kRutAnnAnAmekAdaSatamaM BiShak||285||
+
vidyAdvargaM kRutAnnAnAmekAdaSatamaM BiShak||285||<br />
 
</div></div>
 
</div></div>
  

Navigation menu