9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 1,802:
Line 1,802: + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Line 1,929:
Line 1,970: + + + + + + + + − + + − + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Line 2,056:
Line 2,138: + + + + + + + + + + + + − + + + + + + + + + − + + + + + + + + + + + + + + +
Annapanavidhi Adhyaya (view source)
Revision as of 13:50, 14 December 2018
, 13:50, 14 December 2018→Class of fruits
तृष्णादाहज्वरश्वासरक्तपित्तक्षतक्षयान्।
तृष्णादाहज्वरश्वासरक्तपित्तक्षतक्षयान्।
वातपित्तमुदावर्तंस्वरभेदंमदात्ययम्॥१२५॥
वातपित्तमुदावर्तंस्वरभेदंमदात्ययम्॥१२५॥
तिक्तास्यतामास्यशोषंकासंचाशुव्यपोहति।
तिक्तास्यतामास्यशोषंकासंचाशुव्यपोहति।
मृद्वीकाबृंहणीवृष्यामधुरास्निग्धशीतला॥१२६॥
मृद्वीकाबृंहणीवृष्यामधुरास्निग्धशीतला॥१२६॥
मधुरंबृंहणंवृष्यंखर्जूरंगुरुशीतलम्।
मधुरंबृंहणंवृष्यंखर्जूरंगुरुशीतलम्।
क्षयेऽभिघातेदाहेचवातपित्तेचतद्धितम्॥१२७॥
क्षयेऽभिघातेदाहेचवातपित्तेचतद्धितम्॥१२७॥
तर्पणंबृंहणंफल्गुगुरुविष्टम्भिशीतलम्।
तर्पणंबृंहणंफल्गुगुरुविष्टम्भिशीतलम्।
परूषकंमधूकंचवातपित्तेचशस्यते॥१२८॥
परूषकंमधूकंचवातपित्तेचशस्यते॥१२८॥
मधुरंबृंहणंबल्यमाम्रातंतर्पणंगुरु।
मधुरंबृंहणंबल्यमाम्रातंतर्पणंगुरु।
सस्नेहंश्लेष्मलंशीतंवृष्यंविष्टभ्यजीर्यति॥१२९॥
सस्नेहंश्लेष्मलंशीतंवृष्यंविष्टभ्यजीर्यति॥१२९॥
तालशस्यानिसिद्धानिनारिकेलफलानिच।
तालशस्यानिसिद्धानिनारिकेलफलानिच।
बृंहणस्निग्धशीतानिबल्यानिमधुराणिच॥१३०॥
बृंहणस्निग्धशीतानिबल्यानिमधुराणिच॥१३०॥
मधुराम्लकषायंचविष्टम्भिगुरुशीतलम्।
मधुराम्लकषायंचविष्टम्भिगुरुशीतलम्।
पित्तश्लेष्मकरंभव्यंग्राहिवक्रविशोधनम्॥१३१॥
पित्तश्लेष्मकरंभव्यंग्राहिवक्रविशोधनम्॥१३१॥
अम्लंपरूषकंद्राक्षाबदराण्यारुकाणिच।
अम्लंपरूषकंद्राक्षाबदराण्यारुकाणिच।
पित्तश्लेष्मप्रकोपीणिकर्कन्धुनिकुचान्यपि॥१३२॥
पित्तश्लेष्मप्रकोपीणिकर्कन्धुनिकुचान्यपि॥१३२॥
नात्युष्णंगुरुसम्पक्वंस्वादुप्रायंमुखप्रियम्।
नात्युष्णंगुरुसम्पक्वंस्वादुप्रायंमुखप्रियम्।
बृंहणंजीर्यतिक्षिप्रंनातिदोषलमारुकम्॥१३३॥
बृंहणंजीर्यतिक्षिप्रंनातिदोषलमारुकम्॥१३३॥
द्विविधंशीतमुष्णंचमधुरंचाम्लमेवच।
द्विविधंशीतमुष्णंचमधुरंचाम्लमेवच।
गुरुपारावतंज्ञेयमरुच्यत्यग्निनाशनम्॥१३४॥
गुरुपारावतंज्ञेयमरुच्यत्यग्निनाशनम्॥१३४॥
भव्यादल्पान्तरगुणंकाश्मर्यफलमुच्यते।
भव्यादल्पान्तरगुणंकाश्मर्यफलमुच्यते।
तथैवाल्पान्तरगुणंतूदमम्लंपरूषकात्॥१३५॥
तथैवाल्पान्तरगुणंतूदमम्लंपरूषकात्॥१३५॥
कषायमधुरंटङ्कंवातलंगुरुशीतलम्।
कषायमधुरंटङ्कंवातलंगुरुशीतलम्।
कपित्थमामंकण्ठघ्नंविषघ्नंग्राहिवातलम् ॥१३६॥
कपित्थमामंकण्ठघ्नंविषघ्नंग्राहिवातलम् ॥१३६॥
मधुराम्लकषायत्वात्सौगन्ध्याच्चरुचिप्रदम्।
मधुराम्लकषायत्वात्सौगन्ध्याच्चरुचिप्रदम्।
परिपक्वं चदोषघ्नंविषघ्नंग्राहिगुर्वपि॥१३७॥
परिपक्वं चदोषघ्नंविषघ्नंग्राहिगुर्वपि॥१३७॥
बिल्वंतुदुर्जरंपक्वंदोषलंपूतिमारुतम्।
बिल्वंतुदुर्जरंपक्वंदोषलंपूतिमारुतम्।
स्निग्धोष्णतीक्ष्णंतद्बालंदीपनंकफवातजित्॥१३८॥
स्निग्धोष्णतीक्ष्णंतद्बालंदीपनंकफवातजित्॥१३८॥
रक्तपित्तकरंबालमापूर्णंपित्तवर्धनम्।
रक्तपित्तकरंबालमापूर्णंपित्तवर्धनम्।
पक्वमाम्रंजयेद्वायुंमांसशुक्रबलप्रदम्॥१३९॥
पक्वमाम्रंजयेद्वायुंमांसशुक्रबलप्रदम्॥१३९॥
कषायमधुरप्रायंगुरुविष्टम्भिशीतलम्।
कषायमधुरप्रायंगुरुविष्टम्भिशीतलम्।
जाम्बवंकफपित्तघ्नंग्राहिवातकरंपरम्॥१४०॥
जाम्बवंकफपित्तघ्नंग्राहिवातकरंपरम्॥१४०॥
बदरंमधुरंस्निग्धंभेदनंवातपित्तजित्।
बदरंमधुरंस्निग्धंभेदनंवातपित्तजित्।
तच्छुष्कंकफवातघ्नंपित्तेनचविरुध्यते॥१४१॥
तच्छुष्कंकफवातघ्नंपित्तेनचविरुध्यते॥१४१॥
कषायमधुरंशीतंग्राहिसिम्बि(ञ्चि)तिकाफलम्।
कषायमधुरंशीतंग्राहिसिम्बि(ञ्चि)तिकाफलम्।
गाङ्गेरुकीकरीरंचबिम्बीतोदनधन्वनम्॥१४२॥
गाङ्गेरुकीकरीरंचबिम्बीतोदनधन्वनम्॥१४२॥
मधुरंसकषायंचशीतंपित्तकफापहम्।
मधुरंसकषायंचशीतंपित्तकफापहम्।
सम्पक्वंपनसंमोचंराजादनफलानिच॥१४३॥
सम्पक्वंपनसंमोचंराजादनफलानिच॥१४३॥
स्वादूनिसकषायाणिस्निग्धशीतगुरूणिच।
स्वादूनिसकषायाणिस्निग्धशीतगुरूणिच।
कषायविशदत्वाच्चसौगन्ध्याच्चरुचिप्रदम्॥१४४॥
कषायविशदत्वाच्चसौगन्ध्याच्चरुचिप्रदम्॥१४४॥
अवदंशक्षमंहृद्यंवातलंलवलीफलम्।
अवदंशक्षमंहृद्यंवातलंलवलीफलम्।
नीपंशताह्वकं पीलुतृणशून्यंविकङ्कतम्॥१४५॥
नीपंशताह्वकं पीलुतृणशून्यंविकङ्कतम्॥१४५॥
प्राचीनामलकंचैवदोषघ्नंगरहारिच।
प्राचीनामलकंचैवदोषघ्नंगरहारिच।
ऐङ्गुदंतिक्तमधुरंस्निग्धोष्णंकफवातजित्॥१४६॥
ऐङ्गुदंतिक्तमधुरंस्निग्धोष्णंकफवातजित्॥१४६॥
तिन्दुकंकफपित्तघ्नंकषायंमधुरंलघु।
तिन्दुकंकफपित्तघ्नंकषायंमधुरंलघु।
विद्यादामलकेसर्वान्रसांल्लवणवर्जितान्॥१४७॥
विद्यादामलकेसर्वान्रसांल्लवणवर्जितान्॥१४७॥
रूक्षंस्वादुकषायाम्लंकफपित्तहरंपरम्।
रूक्षंस्वादुकषायाम्लंकफपित्तहरंपरम्।
रसासृङ्मांसमेदोजान्दोषान्हन्तिबिभीतकम्॥१४८॥
रसासृङ्मांसमेदोजान्दोषान्हन्तिबिभीतकम्॥१४८॥
स्वरभेदकफोत्क्लेदपित्तरोगविनाशनम्।
स्वरभेदकफोत्क्लेदपित्तरोगविनाशनम्।
अम्लंकषायमधुरंवातघ्नंग्राहिदीपनम्॥१४९॥
अम्लंकषायमधुरंवातघ्नंग्राहिदीपनम्॥१४९॥
स्निग्धोष्णंदाडिमंहृद्यंकफपित्ताविरोधिच।
स्निग्धोष्णंदाडिमंहृद्यंकफपित्ताविरोधिच।
रूक्षाम्लंदाडिमंयत्तुतत्पित्तानिलकोपनम्॥१५०॥
रूक्षाम्लंदाडिमंयत्तुतत्पित्तानिलकोपनम्॥१५०॥
मधुरंपित्तनुत्तेषांपूर्वंदाडिममुत्तमम्।
मधुरंपित्तनुत्तेषांपूर्वंदाडिममुत्तमम्।
वृक्षाम्लंग्राहिरूक्षोष्णंवातश्लेष्मणिशस्यते॥१५१॥
वृक्षाम्लंग्राहिरूक्षोष्णंवातश्लेष्मणिशस्यते॥१५१॥
अम्लिकायाःफलंपक्वंतस्मादल्पान्तरंगुणैः।
अम्लिकायाःफलंपक्वंतस्मादल्पान्तरंगुणैः।
गुणैस्तैरेवसंयुक्तंभेदनंत्वम्लवेतसम्॥१५२॥
गुणैस्तैरेवसंयुक्तंभेदनंत्वम्लवेतसम्॥१५२॥
शूलेऽरुचौविबन्धेचमन्देऽग्नौमद्यविप्लवे ।
शूलेऽरुचौविबन्धेचमन्देऽग्नौमद्यविप्लवे ।
हिक्काश्वासेचकासेचवम्यांवर्चोगदेषुच॥१५३॥
हिक्काश्वासेचकासेचवम्यांवर्चोगदेषुच॥१५३॥
वातश्लेष्मसमुत्थेषुसर्वेष्वेवोपदिश्यते।
वातश्लेष्मसमुत्थेषुसर्वेष्वेवोपदिश्यते।
केसरंमातुलुङ्गस्यलघुशेषमतोऽन्यथा॥१५४॥
केसरंमातुलुङ्गस्यलघुशेषमतोऽन्यथा॥१५४॥
रोचनोदीपनोहृद्यःसुगन्धिस्त्वग्विवर्जितः।
रोचनोदीपनोहृद्यःसुगन्धिस्त्वग्विवर्जितः।
कर्चूरःकफवातघ्नःश्वासहिक्कार्शसांहितः॥१५५॥
कर्चूरःकफवातघ्नःश्वासहिक्कार्शसांहितः॥१५५॥
मधुरंकिञ्चिदम्लंचहृद्यंभक्तप्ररोचनम्।
मधुरंकिञ्चिदम्लंचहृद्यंभक्तप्ररोचनम्।
दुर्जरंवातशमनंनागरङ्गफलंगुरु ॥१५६॥
दुर्जरंवातशमनंनागरङ्गफलंगुरु ॥१५६॥
वातामाभिषुकाक्षोटमुकूलकनिकोचकाः।
वातामाभिषुकाक्षोटमुकूलकनिकोचकाः।
गुरूष्णस्निग्धमधुराःसोरुमाणाबलप्रदाः॥१५७॥
गुरूष्णस्निग्धमधुराःसोरुमाणाबलप्रदाः॥१५७॥
वातघ्नाबृंहणावृष्याःकफपित्ताभिवर्धनाः।
वातघ्नाबृंहणावृष्याःकफपित्ताभिवर्धनाः।
प्रियालमेषांसदृशंविद्यादौष्ण्यंविनागुणैः॥१५८॥
प्रियालमेषांसदृशंविद्यादौष्ण्यंविनागुणैः॥१५८॥
श्लेष्मलंमधुरंशीतंश्लेष्मातकफलंगुरु।
श्लेष्मलंमधुरंशीतंश्लेष्मातकफलंगुरु।
श्लेष्मलंगुरुविष्टम्भिचाङ्कोटफलमग्निजित्॥१५९॥
श्लेष्मलंगुरुविष्टम्भिचाङ्कोटफलमग्निजित्॥१५९॥
गुरूष्णंमधुरंरूक्षंकेशघ्नंचशमीफलम्।
गुरूष्णंमधुरंरूक्षंकेशघ्नंचशमीफलम्।
विष्टम्भयतिकारञ्जंवातश्लेष्माविरोधिच॥१६०॥
विष्टम्भयतिकारञ्जंवातश्लेष्माविरोधिच॥१६०॥
आम्रातकंदन्तशठमम्लंसकरमर्दकम्।
आम्रातकंदन्तशठमम्लंसकरमर्दकम्।
रक्तपित्तकरंविद्यादैरावतकमेवच॥१६१॥
रक्तपित्तकरंविद्यादैरावतकमेवच॥१६१॥
वातघ्नंदीपनंचैववार्ताकंकटुतिक्तकम्।
वातघ्नंदीपनंचैववार्ताकंकटुतिक्तकम्।
वातलंकफपित्तघ्नंविद्यात्पर्पटकीफलम्॥१६२॥
वातलंकफपित्तघ्नंविद्यात्पर्पटकीफलम्॥१६२॥
पित्तश्लेष्मघ्नमम्लंचवातलंचाक्षिकीफलम्।
पित्तश्लेष्मघ्नमम्लंचवातलंचाक्षिकीफलम्।
मधुराण्यम्लपाकीनिपित्तश्लेष्महराणिच॥१६३॥
मधुराण्यम्लपाकीनिपित्तश्लेष्महराणिच॥१६३॥
अश्वत्थोदुम्बरप्लक्षन्यग्रोधानांफलानिच।
अश्वत्थोदुम्बरप्लक्षन्यग्रोधानांफलानिच।
कषायमधुराम्लानिवातलानिगुरूणिच॥१६४॥
कषायमधुराम्लानिवातलानिगुरूणिच॥१६४॥
भल्लातकास्थ्यग्निसमंतन्मांसंस्वादुशीतलम्।
भल्लातकास्थ्यग्निसमंतन्मांसंस्वादुशीतलम्।
पञ्चमःफलवर्गोऽयमुक्तःप्रायोपयोगिकः॥१६५॥
पञ्चमःफलवर्गोऽयमुक्तःप्रायोपयोगिकः॥१६५॥
tr̥ṣṇādāhajvaraśvāsaraktapittakṣatakṣayān|
tr̥ṣṇādāhajvaraśvāsaraktapittakṣatakṣayān|
vātapittamudāvartaṁ svarabhēdaṁ madātyayam||125||
vātapittamudāvartaṁ svarabhēdaṁ madātyayam||125||
tiktāsyatāmāsyaśōṣaṁ kāsaṁ cāśu vyapōhati|
tiktāsyatāmāsyaśōṣaṁ kāsaṁ cāśu vyapōhati|
mr̥dvīkā br̥ṁhaṇī vr̥ṣyā madhurā snigdhaśītalā||126||
mr̥dvīkā br̥ṁhaṇī vr̥ṣyā madhurā snigdhaśītalā||126||
madhuraṁ br̥ṁhaṇaṁ vr̥ṣyaṁ kharjūraṁ guru śītalam|
madhuraṁ br̥ṁhaṇaṁ vr̥ṣyaṁ kharjūraṁ guru śītalam|
kṣayē'bhighātē dāhē ca vātapittē ca taddhitam||127||
kṣayē'bhighātē dāhē ca vātapittē ca taddhitam||127||
tarpaṇaṁ br̥ṁhaṇaṁ phalgu guru viṣṭambhi śītalam|
tarpaṇaṁ br̥ṁhaṇaṁ phalgu guru viṣṭambhi śītalam|
parūṣakaṁ madhūkaṁ ca vātapittē ca śasyatē||128||
parūṣakaṁ madhūkaṁ ca vātapittē ca śasyatē||128||
madhuraṁ br̥ṁhaṇaṁ balyamāmrātaṁ tarpaṇaṁ guru|
madhuraṁ br̥ṁhaṇaṁ balyamāmrātaṁ tarpaṇaṁ guru|
sasnēhaṁ ślēṣmalaṁ śītaṁ vr̥ṣyaṁ viṣṭabhya jīryati||129||
sasnēhaṁ ślēṣmalaṁ śītaṁ vr̥ṣyaṁ viṣṭabhya jīryati||129||
tālaśasyāni siddhāni nārikēlaphalāni ca|
tālaśasyāni siddhāni nārikēlaphalāni ca|
br̥ṁhaṇasnigdhaśītāni balyāni madhurāṇi ca||130||
br̥ṁhaṇasnigdhaśītāni balyāni madhurāṇi ca||130||
madhurāmlakaṣāyaṁ ca viṣṭambhi guru śītalam|
madhurāmlakaṣāyaṁ ca viṣṭambhi guru śītalam|
pittaślēṣmakaraṁ bhavyaṁ grāhi vakraviśōdhanam||131||
pittaślēṣmakaraṁ bhavyaṁ grāhi vakraviśōdhanam||131||
amlaṁ parūṣakaṁ drākṣā badarāṇyārukāṇi ca|
amlaṁ parūṣakaṁ drākṣā badarāṇyārukāṇi ca|
pittaślēṣmaprakōpīṇi karkandhunikucānyapi||132||
pittaślēṣmaprakōpīṇi karkandhunikucānyapi||132||
nātyuṣṇaṁ guru sampakvaṁ svāduprāyaṁ mukhapriyam|
nātyuṣṇaṁ guru sampakvaṁ svāduprāyaṁ mukhapriyam|
br̥ṁhaṇaṁ jīryati kṣipraṁ nātidōṣalamārukam||133||
br̥ṁhaṇaṁ jīryati kṣipraṁ nātidōṣalamārukam||133||
dvividhaṁ śītamuṣṇaṁ ca madhuraṁ cāmlamēva ca|
dvividhaṁ śītamuṣṇaṁ ca madhuraṁ cāmlamēva ca|
guru pārāvataṁ jñēyamarucyatyagnināśanam||134||
guru pārāvataṁ jñēyamarucyatyagnināśanam||134||
bhavyādalpāntaraguṇaṁ kāśmaryaphalamucyatē|
bhavyādalpāntaraguṇaṁ kāśmaryaphalamucyatē|
tathaivālpāntaraguṇaṁ tūdamamlaṁ parūṣakāt||135||
tathaivālpāntaraguṇaṁ tūdamamlaṁ parūṣakāt||135||
kaṣāyamadhuraṁ ṭaṅkaṁ vātalaṁ guru śītalam|
kaṣāyamadhuraṁ ṭaṅkaṁ vātalaṁ guru śītalam|
kapitthamāmaṁ kaṇṭhaghnaṁ viṣaghnaṁ grāhi vātalam [1] ||136||
kapitthamāmaṁ kaṇṭhaghnaṁ viṣaghnaṁ grāhi vātalam [1] ||136||
madhurāmlakaṣāyatvāt saugandhyācca rucipradam|
madhurāmlakaṣāyatvāt saugandhyācca rucipradam|
paripakvaṁ [2] ca dōṣaghnaṁ viṣaghnaṁ grāhi gurvapi||137||
paripakvaṁ [2] ca dōṣaghnaṁ viṣaghnaṁ grāhi gurvapi||137||
bilvaṁ tu durjaraṁ pakvaṁ dōṣalaṁ pūtimārutam|
bilvaṁ tu durjaraṁ pakvaṁ dōṣalaṁ pūtimārutam|
snigdhōṣṇatīkṣṇaṁ tadbālaṁ dīpanaṁ kaphavātajit||138||
snigdhōṣṇatīkṣṇaṁ tadbālaṁ dīpanaṁ kaphavātajit||138||
raktapittakaraṁ bālamāpūrṇaṁ pittavardhanam|
raktapittakaraṁ bālamāpūrṇaṁ pittavardhanam|
pakvamāmraṁ jayēdvāyuṁ māṁsaśukrabalapradam||139||
pakvamāmraṁ jayēdvāyuṁ māṁsaśukrabalapradam||139||
kaṣāyamadhuraprāyaṁ guru viṣṭambhi śītalam|
kaṣāyamadhuraprāyaṁ guru viṣṭambhi śītalam|
jāmbavaṁ kaphapittaghnaṁ grāhi vātakaraṁ param||140||
jāmbavaṁ kaphapittaghnaṁ grāhi vātakaraṁ param||140||
badaraṁ madhuraṁ snigdhaṁ bhēdanaṁ vātapittajit|
badaraṁ madhuraṁ snigdhaṁ bhēdanaṁ vātapittajit|
tacchuṣkaṁ kaphavātaghnaṁ pittē na ca virudhyatē||141||
tacchuṣkaṁ kaphavātaghnaṁ pittē na ca virudhyatē||141||
kaṣāyamadhuraṁ śītaṁ grāhi simbi(ñci)tikāphalam|
kaṣāyamadhuraṁ śītaṁ grāhi simbi(ñci)tikāphalam|
gāṅgērukī karīraṁ ca bimbī tōdanadhanvanam||142||
gāṅgērukī karīraṁ ca bimbī tōdanadhanvanam||142||
madhuraṁ sakaṣāyaṁ ca śītaṁ pittakaphāpaham|
madhuraṁ sakaṣāyaṁ ca śītaṁ pittakaphāpaham|
sampakvaṁ panasaṁ mōcaṁ rājādanaphalāni ca||143||
sampakvaṁ panasaṁ mōcaṁ rājādanaphalāni ca||143||
svādūni sakaṣāyāṇi snigdhaśītagurūṇi ca|
svādūni sakaṣāyāṇi snigdhaśītagurūṇi ca|
kaṣāyaviśadatvācca saugandhyācca rucipradam||144||
kaṣāyaviśadatvācca saugandhyācca rucipradam||144||
avadaṁśakṣamaṁ hr̥dyaṁ vātalaṁ lavalīphalam|
avadaṁśakṣamaṁ hr̥dyaṁ vātalaṁ lavalīphalam|
nīpaṁ śatāhvakaṁ [3] pīlu tr̥ṇaśūnyaṁ vikaṅkatam||145||
nīpaṁ śatāhvakaṁ [3] pīlu tr̥ṇaśūnyaṁ vikaṅkatam||145||
prācīnāmalakaṁ caiva dōṣaghnaṁ garahāri ca|
prācīnāmalakaṁ caiva dōṣaghnaṁ garahāri ca|
aiṅgudaṁ tiktamadhuraṁ snigdhōṣṇaṁ kaphavātajit||146||
aiṅgudaṁ tiktamadhuraṁ snigdhōṣṇaṁ kaphavātajit||146||
tindukaṁ kaphapittaghnaṁ kaṣāyaṁ madhuraṁ laghu|
tindukaṁ kaphapittaghnaṁ kaṣāyaṁ madhuraṁ laghu|
vidyādāmalakē sarvān rasāṁllavaṇavarjitān||147||
vidyādāmalakē sarvān rasāṁllavaṇavarjitān||147||
rūkṣaṁ svādu kaṣāyāmlaṁ kaphapittaharaṁ param|
rūkṣaṁ svādu kaṣāyāmlaṁ kaphapittaharaṁ param|
rasāsr̥ṅmāṁsamēdōjāndōṣān hanti bibhītakam||148||
rasāsr̥ṅmāṁsamēdōjāndōṣān hanti bibhītakam||148||
svarabhēdakaphōtklēdapittarōgavināśanam|
svarabhēdakaphōtklēdapittarōgavināśanam|
amlaṁ kaṣāyamadhuraṁ vātaghnaṁ grāhi dīpanam||149||
amlaṁ kaṣāyamadhuraṁ vātaghnaṁ grāhi dīpanam||149||
snigdhōṣṇaṁ dāḍimaṁ hr̥dyaṁ kaphapittāvirōdhi ca|
snigdhōṣṇaṁ dāḍimaṁ hr̥dyaṁ kaphapittāvirōdhi ca|
rūkṣāmlaṁ dāḍimaṁ yattu tat pittānilakōpanam||150||
rūkṣāmlaṁ dāḍimaṁ yattu tat pittānilakōpanam||150||
madhuraṁ pittanuttēṣāṁ pūrvaṁ dāḍimamuttamam|
madhuraṁ pittanuttēṣāṁ pūrvaṁ dāḍimamuttamam|
vr̥kṣāmlaṁ grāhi rūkṣōṣṇaṁ vātaślēṣmaṇi śasyatē||151||
vr̥kṣāmlaṁ grāhi rūkṣōṣṇaṁ vātaślēṣmaṇi śasyatē||151||
amlikāyāḥ phalaṁ pakvaṁ tasmādalpāntaraṁ guṇaiḥ|
amlikāyāḥ phalaṁ pakvaṁ tasmādalpāntaraṁ guṇaiḥ|
guṇaistairēva saṁyuktaṁ bhēdanaṁ tvamlavētasam||152||
guṇaistairēva saṁyuktaṁ bhēdanaṁ tvamlavētasam||152||
śūlē'rucau vibandhē ca mandē'gnau madyaviplavē [4] |
śūlē'rucau vibandhē ca mandē'gnau madyaviplavē [4] |
hikkāśvāsē ca kāsē ca vamyāṁ varcōgadēṣu ca||153||
hikkāśvāsē ca kāsē ca vamyāṁ varcōgadēṣu ca||153||
vātaślēṣmasamutthēṣu sarvēṣvēvōpadiśyatē|
vātaślēṣmasamutthēṣu sarvēṣvēvōpadiśyatē|
kēsaraṁ mātuluṅgasya laghu śēṣamatō'nyathā||154||
kēsaraṁ mātuluṅgasya laghu śēṣamatō'nyathā||154||
rōcanō dīpanō hr̥dyaḥ sugandhistvagvivarjitaḥ|
rōcanō dīpanō hr̥dyaḥ sugandhistvagvivarjitaḥ|
karcūraḥ kaphavātaghnaḥ śvāsahikkārśasāṁ hitaḥ||155||
karcūraḥ kaphavātaghnaḥ śvāsahikkārśasāṁ hitaḥ||155||
madhuraṁ kiñcidamlaṁ ca hr̥dyaṁ bhaktaprarōcanam|
madhuraṁ kiñcidamlaṁ ca hr̥dyaṁ bhaktaprarōcanam|
durjaraṁ vātaśamanaṁ nāgaraṅgaphalaṁ guru [5] ||156||
durjaraṁ vātaśamanaṁ nāgaraṅgaphalaṁ guru [5] ||156||
vātāmābhiṣukākṣōṭamukūlakanikōcakāḥ|
vātāmābhiṣukākṣōṭamukūlakanikōcakāḥ|
gurūṣṇasnigdhamadhurāḥ sōrumāṇā balapradāḥ||157||
gurūṣṇasnigdhamadhurāḥ sōrumāṇā balapradāḥ||157||
vātaghnā br̥ṁhaṇā vr̥ṣyāḥ kaphapittābhivardhanāḥ|
vātaghnā br̥ṁhaṇā vr̥ṣyāḥ kaphapittābhivardhanāḥ|
priyālamēṣāṁ sadr̥śaṁ vidyādauṣṇyaṁ vinā guṇaiḥ||158||
priyālamēṣāṁ sadr̥śaṁ vidyādauṣṇyaṁ vinā guṇaiḥ||158||
ślēṣmalaṁ madhuraṁ śītaṁ ślēṣmātakaphalaṁ guru|
ślēṣmalaṁ madhuraṁ śītaṁ ślēṣmātakaphalaṁ guru|
ślēṣmalaṁ guru viṣṭambhi cāṅkōṭaphalamagnijit||159||
ślēṣmalaṁ guru viṣṭambhi cāṅkōṭaphalamagnijit||159||
gurūṣṇaṁ madhuraṁ rūkṣaṁ kēśaghnaṁ ca śamīphalam|
gurūṣṇaṁ madhuraṁ rūkṣaṁ kēśaghnaṁ ca śamīphalam|
viṣṭambhayati kārañjaṁ vātaślēṣmāvirōdhi ca||160||
viṣṭambhayati kārañjaṁ vātaślēṣmāvirōdhi ca||160||
āmrātakaṁ dantaśaṭhamamlaṁ sakaramardakam|
āmrātakaṁ dantaśaṭhamamlaṁ sakaramardakam|
raktapittakaraṁ vidyādairāvatakamēva ca||161||
raktapittakaraṁ vidyādairāvatakamēva ca||161||
vātaghnaṁ dīpanaṁ caiva vārtākaṁ kaṭu tiktakam|
vātaghnaṁ dīpanaṁ caiva vārtākaṁ kaṭu tiktakam|
vātalaṁ kaphapittaghnaṁ vidyāt parpaṭakīphalam||162||
vātalaṁ kaphapittaghnaṁ vidyāt parpaṭakīphalam||162||
pittaślēṣmaghnamamlaṁ ca vātalaṁ cākṣikīphalam|
pittaślēṣmaghnamamlaṁ ca vātalaṁ cākṣikīphalam|
madhurāṇyamlapākīni pittaślēṣmaharāṇi ca||163||
madhurāṇyamlapākīni pittaślēṣmaharāṇi ca||163||
aśvatthōdumbaraplakṣanyagrōdhānāṁ phalāni ca|
aśvatthōdumbaraplakṣanyagrōdhānāṁ phalāni ca|
kaṣāyamadhurāmlāni vātalāni gurūṇi ca||164||
kaṣāyamadhurāmlāni vātalāni gurūṇi ca||164||
bhallātakāsthyagnisamaṁ tanmāṁsaṁ svādu śītalam|
bhallātakāsthyagnisamaṁ tanmāṁsaṁ svādu śītalam|
pañcamaḥ phalavargō'yamuktaḥ prāyōpayōgikaḥ||165||
pañcamaḥ phalavargō'yamuktaḥ prāyōpayōgikaḥ||165||
tRuShNAdAhajvaraSvAsaraktapittakShatakShayAn|
tRuShNAdAhajvaraSvAsaraktapittakShatakShayAn|
vAtapittamudAvartaM svaraBedaM madAtyayam||125||
vAtapittamudAvartaM svaraBedaM madAtyayam||125||
tiktAsyatAmAsyaSoShaM kAsaM cASu vyapohati|
tiktAsyatAmAsyaSoShaM kAsaM cASu vyapohati|
mRudvIkA bRuMhaNI vRuShyA madhurA snigdhaSItalA||126||
mRudvIkA bRuMhaNI vRuShyA madhurA snigdhaSItalA||126||
madhuraM bRuMhaNaM vRuShyaM KarjUraM guru SItalam|
madhuraM bRuMhaNaM vRuShyaM KarjUraM guru SItalam|
kShaye&BiGAte dAhe ca vAtapitte ca taddhitam||127||
kShaye&BiGAte dAhe ca vAtapitte ca taddhitam||127||
tarpaNaM bRuMhaNaM Palgu guru viShTamBi SItalam|
tarpaNaM bRuMhaNaM Palgu guru viShTamBi SItalam|
parUShakaM madhUkaM ca vAtapitte ca Sasyate||128||
parUShakaM madhUkaM ca vAtapitte ca Sasyate||128||
madhuraM bRuMhaNaM balyamAmrAtaM tarpaNaM guru|
madhuraM bRuMhaNaM balyamAmrAtaM tarpaNaM guru|
sasnehaM SleShmalaM SItaM vRuShyaM viShTaBya jIryati||129||
sasnehaM SleShmalaM SItaM vRuShyaM viShTaBya jIryati||129||
tAlaSasyAni siddhAni nArikelaPalAni ca|
tAlaSasyAni siddhAni nArikelaPalAni ca|
bRuMhaNasnigdhaSItAni balyAni madhurANi ca||130||
bRuMhaNasnigdhaSItAni balyAni madhurANi ca||130||
madhurAmlakaShAyaM ca viShTamBi guru SItalam|
madhurAmlakaShAyaM ca viShTamBi guru SItalam|
pittaSleShmakaraM BavyaM grAhi vakraviSodhanam||131||
pittaSleShmakaraM BavyaM grAhi vakraviSodhanam||131||
amlaM parUShakaM drAkShA badarANyArukANi ca|
amlaM parUShakaM drAkShA badarANyArukANi ca|
pittaSleShmaprakopINi karkandhunikucAnyapi||132||
pittaSleShmaprakopINi karkandhunikucAnyapi||132||
nAtyuShNaM guru sampakvaM svAduprAyaM muKapriyam|
nAtyuShNaM guru sampakvaM svAduprAyaM muKapriyam|
bRuMhaNaM jIryati kShipraM nAtidoShalamArukam||133||
bRuMhaNaM jIryati kShipraM nAtidoShalamArukam||133||
dvividhaM SItamuShNaM ca madhuraM cAmlameva ca|
dvividhaM SItamuShNaM ca madhuraM cAmlameva ca|
guru pArAvataM j~jeyamarucyatyagninASanam||134||
guru pArAvataM j~jeyamarucyatyagninASanam||134||
BavyAdalpAntaraguNaM kASmaryaPalamucyate|
BavyAdalpAntaraguNaM kASmaryaPalamucyate|
tathaivAlpAntaraguNaM tUdamamlaM parUShakAt||135||
tathaivAlpAntaraguNaM tUdamamlaM parUShakAt||135||
kaShAyamadhuraM Ta~gkaM vAtalaM guru SItalam|
kaShAyamadhuraM Ta~gkaM vAtalaM guru SItalam|
kapitthamAmaM kaNThaGnaM viShaGnaM grAhi vAtalam ||136||
kapitthamAmaM kaNThaGnaM viShaGnaM grAhi vAtalam ||136||
madhurAmlakaShAyatvAt saugandhyAcca rucipradam|
madhurAmlakaShAyatvAt saugandhyAcca rucipradam|
paripakvaM ca doShaGnaM viShaGnaM grAhi gurvapi||137||
paripakvaM ca doShaGnaM viShaGnaM grAhi gurvapi||137||
bilvaM tu durjaraM pakvaM doShalaM pUtimArutam|
bilvaM tu durjaraM pakvaM doShalaM pUtimArutam|
snigdhoShNatIkShNaM tadbAlaM dIpanaM kaPavAtajit||138||
snigdhoShNatIkShNaM tadbAlaM dIpanaM kaPavAtajit||138||
raktapittakaraM bAlamApUrNaM pittavardhanam|
raktapittakaraM bAlamApUrNaM pittavardhanam|
pakvamAmraM jayedvAyuM mAMsaSukrabalapradam||139||
pakvamAmraM jayedvAyuM mAMsaSukrabalapradam||139||
kaShAyamadhuraprAyaM guru viShTamBi SItalam|
kaShAyamadhuraprAyaM guru viShTamBi SItalam|
jAmbavaM kaPapittaGnaM grAhi vAtakaraM param||140||
jAmbavaM kaPapittaGnaM grAhi vAtakaraM param||140||
badaraM madhuraM snigdhaM BedanaM vAtapittajit|
badaraM madhuraM snigdhaM BedanaM vAtapittajit|
tacCuShkaM kaPavAtaGnaM pitte na ca virudhyate||141||
tacCuShkaM kaPavAtaGnaM pitte na ca virudhyate||141||
kaShAyamadhuraM SItaM grAhi simbi(~jci)tikAPalam|
kaShAyamadhuraM SItaM grAhi simbi(~jci)tikAPalam|
gA~ggerukI karIraM ca bimbI todanadhanvanam||142||
gA~ggerukI karIraM ca bimbI todanadhanvanam||142||
madhuraM sakaShAyaM ca SItaM pittakaPApaham|
madhuraM sakaShAyaM ca SItaM pittakaPApaham|
sampakvaM panasaM mocaM rAjAdanaPalAni ca||143||
sampakvaM panasaM mocaM rAjAdanaPalAni ca||143||
svAdUni sakaShAyANi snigdhaSItagurUNi ca|
svAdUni sakaShAyANi snigdhaSItagurUNi ca|
kaShAyaviSadatvAcca saugandhyAcca rucipradam||144||
kaShAyaviSadatvAcca saugandhyAcca rucipradam||144||
avadaMSakShamaM hRudyaM vAtalaM lavalIPalam|
avadaMSakShamaM hRudyaM vAtalaM lavalIPalam|
nIpaM SatAhvakaM pIlu tRuNaSUnyaM vika~gkatam||145||
nIpaM SatAhvakaM pIlu tRuNaSUnyaM vika~gkatam||145||
prAcInAmalakaM caiva doShaGnaM garahAri ca|
prAcInAmalakaM caiva doShaGnaM garahAri ca|
ai~ggudaM tiktamadhuraM snigdhoShNaM kaPavAtajit||146||
ai~ggudaM tiktamadhuraM snigdhoShNaM kaPavAtajit||146||
tindukaM kaPapittaGnaM kaShAyaM madhuraM laGu|
tindukaM kaPapittaGnaM kaShAyaM madhuraM laGu|
vidyAdAmalake sarvAn rasAMllavaNavarjitAn||147||
vidyAdAmalake sarvAn rasAMllavaNavarjitAn||147||
rUkShaM svAdu kaShAyAmlaM kaPapittaharaM param|
rUkShaM svAdu kaShAyAmlaM kaPapittaharaM param|
rasAsRu~gmAMsamedojAndoShAn hanti biBItakam||148||
rasAsRu~gmAMsamedojAndoShAn hanti biBItakam||148||
svaraBedakaPotkledapittarogavinASanam|
svaraBedakaPotkledapittarogavinASanam|
amlaM kaShAyamadhuraM vAtaGnaM grAhi dIpanam||149||
amlaM kaShAyamadhuraM vAtaGnaM grAhi dIpanam||149||
snigdhoShNaM dADimaM hRudyaM kaPapittAvirodhi ca|
snigdhoShNaM dADimaM hRudyaM kaPapittAvirodhi ca|
rUkShAmlaM dADimaM yattu tat pittAnilakopanam||150||
rUkShAmlaM dADimaM yattu tat pittAnilakopanam||150||
madhuraM pittanutteShAM pUrvaM dADimamuttamam|
madhuraM pittanutteShAM pUrvaM dADimamuttamam|
vRukShAmlaM grAhi rUkShoShNaM vAtaSleShmaNi Sasyate||151||
vRukShAmlaM grAhi rUkShoShNaM vAtaSleShmaNi Sasyate||151||
amlikAyAH PalaM pakvaM tasmAdalpAntaraM guNaiH|
amlikAyAH PalaM pakvaM tasmAdalpAntaraM guNaiH|
guNaistaireva saMyuktaM BedanaM tvamlavetasam||152||
guNaistaireva saMyuktaM BedanaM tvamlavetasam||152||
SUle&rucau vibandhe ca mande&gnau madyaviplave |
SUle&rucau vibandhe ca mande&gnau madyaviplave |
hikkASvAse ca kAse ca vamyAM varcogadeShu ca||153||
hikkASvAse ca kAse ca vamyAM varcogadeShu ca||153||
vAtaSleShmasamuttheShu sarveShvevopadiSyate|
vAtaSleShmasamuttheShu sarveShvevopadiSyate|
kesaraM mAtulu~ggasya laGu SeShamato&nyathA||154||
kesaraM mAtulu~ggasya laGu SeShamato&nyathA||154||
rocano dIpano hRudyaH sugandhistvagvivarjitaH|
rocano dIpano hRudyaH sugandhistvagvivarjitaH|
karcUraH kaPavAtaGnaH SvAsahikkArSasAM hitaH||155||
karcUraH kaPavAtaGnaH SvAsahikkArSasAM hitaH||155||
madhuraM ki~jcidamlaM ca hRudyaM Baktaprarocanam|
madhuraM ki~jcidamlaM ca hRudyaM Baktaprarocanam|
durjaraM vAtaSamanaM nAgara~ggaPalaM guru ||156||
durjaraM vAtaSamanaM nAgara~ggaPalaM guru ||156||
vAtAmABiShukAkShoTamukUlakanikocakAH|
vAtAmABiShukAkShoTamukUlakanikocakAH|
gurUShNasnigdhamadhurAH sorumANA balapradAH||157||
gurUShNasnigdhamadhurAH sorumANA balapradAH||157||
vAtaGnA bRuMhaNA vRuShyAH kaPapittABivardhanAH|
vAtaGnA bRuMhaNA vRuShyAH kaPapittABivardhanAH|
priyAlameShAM sadRuSaM vidyAdauShNyaM vinA guNaiH||158||
priyAlameShAM sadRuSaM vidyAdauShNyaM vinA guNaiH||158||