9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 1,913:
Line 1,913: + + + + + + + + + + + + + Line 1,942:
Line 1,955: + + + + + + − + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Line 2,017:
Line 2,056: − + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
Annapanavidhi Adhyaya (view source)
Revision as of 17:39, 27 December 2017
, 17:39, 27 December 2017→Class of green herbs
अथहरितवर्गः-
अथहरितवर्गः-
रोचनंदीपनंवृष्यमार्द्रकंविश्वभेषजम्।
रोचनंदीपनंवृष्यमार्द्रकंविश्वभेषजम्।
वातश्लेष्मविबन्धेषुरसस्तस्योपदिश्यते॥१६६॥
वातश्लेष्मविबन्धेषुरसस्तस्योपदिश्यते॥१६६॥
रोचनोदीपनस्तीक्ष्णःसुगन्धिर्मुखशोधनः।
रोचनोदीपनस्तीक्ष्णःसुगन्धिर्मुखशोधनः।
जम्बीरःकफवातघ्नःक्रिमिघ्नोभक्तपाचनः॥१६७॥
जम्बीरःकफवातघ्नःक्रिमिघ्नोभक्तपाचनः॥१६७॥
बालंदोषहरं, वृद्धंत्रिदोषं, मारुतापहम्।
बालंदोषहरं, वृद्धंत्रिदोषं, मारुतापहम्।
स्निग्धसिद्धं, विशुष्कंतुमूलकंकफवातजित्॥१६८॥
स्निग्धसिद्धं, विशुष्कंतुमूलकंकफवातजित्॥१६८॥
हिक्काकासविषश्वासपार्श्वशूलविनाशनः।
हिक्काकासविषश्वासपार्श्वशूलविनाशनः।
पित्तकृत्कफवातघ्नःसुरसःपूतिगन्धहा॥१६९॥
पित्तकृत्कफवातघ्नःसुरसःपूतिगन्धहा॥१६९॥
यवानीचार्जकश्चैवशिग्रुशालेयमृष्टकम्।
यवानीचार्जकश्चैवशिग्रुशालेयमृष्टकम्।
हृद्यान्यास्वादनीयानिपित्तमुत्क्लेशयन्तिच॥१७०॥
हृद्यान्यास्वादनीयानिपित्तमुत्क्लेशयन्तिच॥१७०॥
गण्डीरोजलपिप्पल्यस्तुम्बरुःशृङ्गवेरिका।
गण्डीरोजलपिप्पल्यस्तुम्बरुःशृङ्गवेरिका।
तीक्ष्णोष्णकटुरूक्षाणिकफवातहराणिच॥१७१॥
तीक्ष्णोष्णकटुरूक्षाणिकफवातहराणिच॥१७१॥
पुंस्त्वघ्नःकटुरूक्षोष्णोभूस्तृणोवक्रशोधनः।
पुंस्त्वघ्नःकटुरूक्षोष्णोभूस्तृणोवक्रशोधनः।
खराह्वाकफवातघ्नीबस्तिरोगरुजापहा॥१७२॥
खराह्वाकफवातघ्नीबस्तिरोगरुजापहा॥१७२॥
धान्यकंचाजगन्धाचसुमुखश्चेतिरोचनाः।
धान्यकंचाजगन्धाचसुमुखश्चेतिरोचनाः।
सुगन्धानातिकटुकादोषानुत्क्लेशयन्तिच॥१७३॥
सुगन्धानातिकटुकादोषानुत्क्लेशयन्तिच॥१७३॥
ग्राहीगृञ्जनकस्तीक्ष्णोवातश्लेष्मार्शसांहितः।
ग्राहीगृञ्जनकस्तीक्ष्णोवातश्लेष्मार्शसांहितः।
स्वेदनेऽभ्यवहारेचयोजयेत्तमपित्तिनाम्॥१७४॥
स्वेदनेऽभ्यवहारेचयोजयेत्तमपित्तिनाम्॥१७४॥
श्लेष्मलोमारुतघ्नश्चपलाण्डुर्नचपित्तनुत् ।
श्लेष्मलोमारुतघ्नश्चपलाण्डुर्नचपित्तनुत् ।
आहारयोगीबल्यश्चगुरुर्वृष्योऽथरोचनः॥१७५॥
आहारयोगीबल्यश्चगुरुर्वृष्योऽथरोचनः॥१७५॥
क्रिमिकुष्ठकिलासघ्नोवातघ्नोगुल्मनाशनः।
क्रिमिकुष्ठकिलासघ्नोवातघ्नोगुल्मनाशनः।
स्निग्धश्चोष्णश्चवृष्यश्चलशुनःकटुकोगुरुः॥१७६॥
स्निग्धश्चोष्णश्चवृष्यश्चलशुनःकटुकोगुरुः॥१७६॥
शुष्काणिकफवातघ्नान्येतान्येषांफलानिच।
शुष्काणिकफवातघ्नान्येतान्येषांफलानिच।
हरितानामयंचैषषष्ठोवर्गःसमाप्यते॥१७७॥
हरितानामयंचैषषष्ठोवर्गःसमाप्यते॥१७७॥
इतिहरितवर्गः॥४॥
इतिहरितवर्गः॥४॥
rōcanaṁ dīpanaṁ vr̥ṣyamārdrakaṁ viśvabhēṣajam|
rōcanaṁ dīpanaṁ vr̥ṣyamārdrakaṁ viśvabhēṣajam|
vātaślēṣmavibandhēṣu rasastasyōpadiśyatē||166||
vātaślēṣmavibandhēṣu rasastasyōpadiśyatē||166||
rōcanō dīpanastīkṣṇaḥ sugandhirmukhaśōdhanaḥ|
rōcanō dīpanastīkṣṇaḥ sugandhirmukhaśōdhanaḥ|
jambīraḥ kaphavātaghnaḥ krimighnō bhaktapācanaḥ||167||
jambīraḥ kaphavātaghnaḥ krimighnō bhaktapācanaḥ||167||
bālaṁ dōṣaharaṁ, vr̥ddhaṁ tridōṣaṁ, mārutāpaham|
bālaṁ dōṣaharaṁ, vr̥ddhaṁ tridōṣaṁ, mārutāpaham|
snigdhasiddhaṁ, viśuṣkaṁ tu mūlakaṁ kaphavātajit||168||
snigdhasiddhaṁ, viśuṣkaṁ tu mūlakaṁ kaphavātajit||168||
hikkākāsaviṣaśvāsapārśvaśūlavināśanaḥ|
hikkākāsaviṣaśvāsapārśvaśūlavināśanaḥ|
pittakr̥t kaphavātaghnaḥ surasaḥ pūtigandhahā||169||
pittakr̥t kaphavātaghnaḥ surasaḥ pūtigandhahā||169||
yavānī cārjakaścaiva śigruśālēyamr̥ṣṭakam|
yavānī cārjakaścaiva śigruśālēyamr̥ṣṭakam|
hr̥dyānyāsvādanīyāni pittamutklēśayanti ca||170||
hr̥dyānyāsvādanīyāni pittamutklēśayanti ca||170||
gaṇḍīrō jalapippalyastumbaruḥ śr̥ṅgavērikā|
gaṇḍīrō jalapippalyastumbaruḥ śr̥ṅgavērikā|
tīkṣṇōṣṇakaṭurūkṣāṇi kaphavātaharāṇi ca||171||
tīkṣṇōṣṇakaṭurūkṣāṇi kaphavātaharāṇi ca||171||
puṁstvaghnaḥ kaṭurūkṣōṣṇō bhūstr̥ṇō vakraśōdhanaḥ|
puṁstvaghnaḥ kaṭurūkṣōṣṇō bhūstr̥ṇō vakraśōdhanaḥ|
kharāhvā kaphavātaghnī bastirōgarujāpahā||171||
kharāhvā kaphavātaghnī bastirōgarujāpahā||172||
dhānyakaṁ cājagandhā ca sumukhaścēti rōcanāḥ|
dhānyakaṁ cājagandhā ca sumukhaścēti rōcanāḥ|
sugandhā nātikaṭukā dōṣānutklēśayanti ca||173||
sugandhā nātikaṭukā dōṣānutklēśayanti ca||173||
grāhī gr̥ñjanakastīkṣṇō vātaślēṣmārśasāṁ hitaḥ|
grāhī gr̥ñjanakastīkṣṇō vātaślēṣmārśasāṁ hitaḥ|
svēdanē'bhyavahārē ca yōjayēttamapittinām||174||
svēdanē'bhyavahārē ca yōjayēttamapittinām||174||
ślēṣmalō mārutaghnaśca palāṇḍurna ca pittanut [1] |
ślēṣmalō mārutaghnaśca palāṇḍurna ca pittanut [1] |
āhārayōgī balyaśca gururvr̥ṣyō'tha rōcanaḥ||175||
āhārayōgī balyaśca gururvr̥ṣyō'tha rōcanaḥ||175||
krimikuṣṭhakilāsaghnō vātaghnō gulmanāśanaḥ|
krimikuṣṭhakilāsaghnō vātaghnō gulmanāśanaḥ|
snigdhaścōṣṇaśca vr̥ṣyaśca laśunaḥ kaṭukō guruḥ||176||
snigdhaścōṣṇaśca vr̥ṣyaśca laśunaḥ kaṭukō guruḥ||176||
śuṣkāṇi kaphavātaghnānyētānyēṣāṁ phalāni ca|
śuṣkāṇi kaphavātaghnānyētānyēṣāṁ phalāni ca|
haritānāmayaṁ caiṣa ṣaṣṭhō vargaḥ samāpyatē||177||
haritānāmayaṁ caiṣa ṣaṣṭhō vargaḥ samāpyatē||177||
iti haritavargaḥ
iti haritavargaḥ
atha haritavargaH-
atha haritavargaH-
rocanaM dIpanaM vRuShyamArdrakaM viSvaBeShajam|
rocanaM dIpanaM vRuShyamArdrakaM viSvaBeShajam|
vAtaSleShmavibandheShu rasastasyopadiSyate||166||
vAtaSleShmavibandheShu rasastasyopadiSyate||166||
rocano dIpanastIkShNaH sugandhirmuKaSodhanaH|
rocano dIpanastIkShNaH sugandhirmuKaSodhanaH|
jambIraH kaPavAtaGnaH krimiGno BaktapAcanaH||167||
jambIraH kaPavAtaGnaH krimiGno BaktapAcanaH||167||
bAlaM doShaharaM, vRuddhaM tridoShaM, mArutApaham|
bAlaM doShaharaM, vRuddhaM tridoShaM, mArutApaham|
snigdhasiddhaM, viSuShkaM tu mUlakaM kaPavAtajit||168||
snigdhasiddhaM, viSuShkaM tu mUlakaM kaPavAtajit||168||
hikkAkAsaviShaSvAsapArSvaSUlavinASanaH|
hikkAkAsaviShaSvAsapArSvaSUlavinASanaH|
pittakRut kaPavAtaGnaH surasaH pUtigandhahA||169||
pittakRut kaPavAtaGnaH surasaH pUtigandhahA||169||
yavAnI cArjakaScaiva SigruSAleyamRuShTakam|
yavAnI cArjakaScaiva SigruSAleyamRuShTakam|
hRudyAnyAsvAdanIyAni pittamutkleSayanti ca||170||
hRudyAnyAsvAdanIyAni pittamutkleSayanti ca||170||
gaNDIro jalapippalyastumbaruH SRu~ggaverikA|
gaNDIro jalapippalyastumbaruH SRu~ggaverikA|
tIkShNoShNakaTurUkShANi kaPavAtaharANi ca||171||
tIkShNoShNakaTurUkShANi kaPavAtaharANi ca||171||
puMstvaGnaH kaTurUkShoShNo BUstRuNo vakraSodhanaH|
puMstvaGnaH kaTurUkShoShNo BUstRuNo vakraSodhanaH|
KarAhvA kaPavAtaGnI bastirogarujApahA||172||
KarAhvA kaPavAtaGnI bastirogarujApahA||172||
dhAnyakaM cAjagandhA ca sumuKaSceti rocanAH|
dhAnyakaM cAjagandhA ca sumuKaSceti rocanAH|
sugandhA nAtikaTukA doShAnutkleSayanti ca||173||
sugandhA nAtikaTukA doShAnutkleSayanti ca||173||
grAhI gRu~jjanakastIkShNo vAtaSleShmArSasAM hitaH|
grAhI gRu~jjanakastIkShNo vAtaSleShmArSasAM hitaH|
svedane&ByavahAre ca yojayettamapittinAm||174||
svedane&ByavahAre ca yojayettamapittinAm||174||
SleShmalo mArutaGnaSca palANDurna ca pittanut |
SleShmalo mArutaGnaSca palANDurna ca pittanut |
AhArayogI balyaSca gururvRuShyo&tha rocanaH||175||
AhArayogI balyaSca gururvRuShyo&tha rocanaH||175||
krimikuShThakilAsaGno vAtaGno gulmanASanaH|
krimikuShThakilAsaGno vAtaGno gulmanASanaH|
snigdhaScoShNaSca vRuShyaSca laSunaH kaTuko guruH||176||
snigdhaScoShNaSca vRuShyaSca laSunaH kaTuko guruH||176||
SuShkANi kaPavAtaGnAnyetAnyeShAM PalAni ca|
SuShkANi kaPavAtaGnAnyetAnyeShAM PalAni ca|
haritAnAmayaM caiSha ShaShTho vargaH samApyate||177||
haritAnAmayaM caiSha ShaShTho vargaH samApyate||177||
iti haritavargaH||4||
iti haritavargaH||4||
<div style="text-align:justify;">
<div style="text-align:justify;">
These in their dried condition and their fruits are effective in curing kapha and vata. Thus, ends the sixth section on greens. [177]
These in their dried condition and their fruits are effective in curing kapha and vata. Thus, ends the sixth section on greens. [177]
</div>
</div>
Class of wines and alcoholic preparations:
==== Class of wines and alcoholic preparations ====
अथमद्यवर्गः-
अथमद्यवर्गः-
प्रकृत्यामद्यमम्लोष्णमम्लंचोक्तंविपाकतः।
प्रकृत्यामद्यमम्लोष्णमम्लंचोक्तंविपाकतः।
सर्वंसामान्यतस्तस्यविशेषउपदेक्ष्यते॥१७८॥
सर्वंसामान्यतस्तस्यविशेषउपदेक्ष्यते॥१७८॥
atha madyavargaḥ-
atha madyavargaḥ-
prakr̥tyā madyamamlōṣṇamamlaṁ cōktaṁ vipākataḥ|
prakr̥tyā madyamamlōṣṇamamlaṁ cōktaṁ vipākataḥ|
sarvaṁ sāmānyatastasya viśēṣa upadēkṣyatē||178||
sarvaṁ sāmānyatastasya viśēṣa upadēkṣyatē||178||
atha madyavargaH-
atha madyavargaH-
prakRutyA madyamamloShNamamlaM coktaM vipAkataH|
prakRutyA madyamamloShNamamlaM coktaM vipAkataH|
sarvaM sAmAnyatastasya viSeSha upadekShyate||178||
sarvaM sAmAnyatastasya viSeSha upadekShyate||178||
The general qualities of wine:
The general qualities of wine:
Now begins the group of wines. Wine is naturally sour (in taste and digestion) and hot in potency. This is its general property. Its specific characteristics will now be described. [178]
Now begins the group of wines. Wine is naturally sour (in taste and digestion) and hot in potency. This is its general property. Its specific characteristics will now be described. [178]
कृशानांसक्तमूत्राणांग्रहण्यर्शोविकारिणाम्।
कृशानांसक्तमूत्राणांग्रहण्यर्शोविकारिणाम्।
सुराप्रशस्तावातघ्नीस्तन्यरक्तक्षयेषुच॥१७९॥
सुराप्रशस्तावातघ्नीस्तन्यरक्तक्षयेषुच॥१७९॥
हिक्काश्वासप्रतिश्यायकासवर्चोग्रहारुचौ।
हिक्काश्वासप्रतिश्यायकासवर्चोग्रहारुचौ।
वम्यानाहविबन्धेषुवातघ्नीमदिराहिता॥१८०॥
वम्यानाहविबन्धेषुवातघ्नीमदिराहिता॥१८०॥
शूलप्रवाहिकाटोपकफवातार्शसांहितः।
शूलप्रवाहिकाटोपकफवातार्शसांहितः।
जगलोग्राहिरूक्षोष्णःशोफघ्नोभक्तपाचनः॥१८१॥
जगलोग्राहिरूक्षोष्णःशोफघ्नोभक्तपाचनः॥१८१॥
शोषार्शोग्रहणीदोषपाण्डुरोगारुचिज्वरान्।
शोषार्शोग्रहणीदोषपाण्डुरोगारुचिज्वरान्।
हन्त्यरिष्टःकफकृतान्रोगान्रोचनदीपनः ॥१८२॥
हन्त्यरिष्टःकफकृतान्रोगान्रोचनदीपनः ॥१८२॥
मुखप्रियःसुखमदःसुगन्धिर्बस्तिरोगनुत् ।
मुखप्रियःसुखमदःसुगन्धिर्बस्तिरोगनुत् ।
जरणीयःपरिणतोहृद्योवर्ण्यश्चशार्करः॥१८३॥
जरणीयःपरिणतोहृद्योवर्ण्यश्चशार्करः॥१८३॥
रोचनोदीपनोहृद्यःशोषशोफार्शसांहितः।
रोचनोदीपनोहृद्यःशोषशोफार्शसांहितः।
स्नेहश्लेष्मविकारघ्नोवर्ण्यःपक्वरसोमतः॥१८४॥
स्नेहश्लेष्मविकारघ्नोवर्ण्यःपक्वरसोमतः॥१८४॥
जरणीयोविबन्धघ्नःस्वरवर्णविशोधनः।
जरणीयोविबन्धघ्नःस्वरवर्णविशोधनः।
लेखनःशीतरसिकोहितःशोफोदरार्शसाम्॥१८५॥
लेखनःशीतरसिकोहितःशोफोदरार्शसाम्॥१८५॥
सृष्टभिन्नशकृद्वातोगौडस्तर्पणदीपनः।
सृष्टभिन्नशकृद्वातोगौडस्तर्पणदीपनः।
पाण्डुरोगव्रणहितादीपनीचाक्षिकीमता ॥१८६॥
पाण्डुरोगव्रणहितादीपनीचाक्षिकीमता ॥१८६॥
सुरासवस्तीव्रमदोवातघ्नोवदनप्रियः।
सुरासवस्तीव्रमदोवातघ्नोवदनप्रियः।
छेदीमध्वासवस्तीक्ष्णोमैरेयोमधुरोगुरुः॥१८७॥
छेदीमध्वासवस्तीक्ष्णोमैरेयोमधुरोगुरुः॥१८७॥
धातक्याऽभिषुतोहृद्यो रूक्षोरोचनदीपनः।
धातक्याऽभिषुतोहृद्यो रूक्षोरोचनदीपनः।
माध्वीकवन्न चात्युष्णोमृद्वीकेक्षुरसासवः॥१८८॥
माध्वीकवन्न चात्युष्णोमृद्वीकेक्षुरसासवः॥१८८॥
रोचनंदीपनंहृद्यंबल्यंपित्ताविरोधिच।
रोचनंदीपनंहृद्यंबल्यंपित्ताविरोधिच।
विबन्धघ्नंकफघ्नंचमधुलघ्वल्पमारुतम्॥१८९॥
विबन्धघ्नंकफघ्नंचमधुलघ्वल्पमारुतम्॥१८९॥
सुरासमण्डारूक्षोष्णायवानांवातपित्तला।
सुरासमण्डारूक्षोष्णायवानांवातपित्तला।
गुर्वीजीर्यतिविष्टभ्यश्लेष्मलातुमधूलिका॥१९०॥
गुर्वीजीर्यतिविष्टभ्यश्लेष्मलातुमधूलिका॥१९०॥
दीपनंजरणीयंचहृत्पाण्डुक्रिमिरोगनुत्।
दीपनंजरणीयंचहृत्पाण्डुक्रिमिरोगनुत्।
ग्रहण्यर्शोहितभेदिसौवीरकतुषोदकम्॥१९१॥
ग्रहण्यर्शोहितभेदिसौवीरकतुषोदकम्॥१९१॥
दाहज्वरापहंस्पर्शात्पानाद्वातकफापहम्।
दाहज्वरापहंस्पर्शात्पानाद्वातकफापहम्।
विबन्धघ्नमवस्रंसिदीपनंचाम्लकाञ्जिकम्॥१९२॥
विबन्धघ्नमवस्रंसिदीपनंचाम्लकाञ्जिकम्॥१९२॥
प्रायशोऽभिनवंमद्यंगुरुदोषसमीरणम्।
प्रायशोऽभिनवंमद्यंगुरुदोषसमीरणम्।
स्रोतसांशोधनंजीर्णंदीपनंलघुरोचनम्॥१९३॥
स्रोतसांशोधनंजीर्णंदीपनंलघुरोचनम्॥१९३॥
हर्षणंप्रीणनंमद्यंभयशोकश्रमापहम्।
हर्षणंप्रीणनंमद्यंभयशोकश्रमापहम्।
प्रागल्भ्यवीर्यप्रतिभातुष्टिपुष्टिबलप्रदम्॥१९४॥
प्रागल्भ्यवीर्यप्रतिभातुष्टिपुष्टिबलप्रदम्॥१९४॥
सात्त्विकैर्विधिवद्युक्त्यापीतंस्यादमृतंयथा।
सात्त्विकैर्विधिवद्युक्त्यापीतंस्यादमृतंयथा।
वर्गोऽयंसप्तमोमद्यमधिकृत्यप्रकीर्तितः॥१९५॥
वर्गोऽयंसप्तमोमद्यमधिकृत्यप्रकीर्तितः॥१९५॥
इतिमद्यवर्गःसप्तमः॥७॥
इतिमद्यवर्गःसप्तमः॥७॥
kr̥śānāṁ saktamūtrāṇāṁ grahaṇyarśōvikāriṇām|
kr̥śānāṁ saktamūtrāṇāṁ grahaṇyarśōvikāriṇām|
surā praśastā vātaghnī stanyaraktakṣayēṣu ca||179||
surā praśastā vātaghnī stanyaraktakṣayēṣu ca||179||