Line 545: |
Line 545: |
| trisnehayuktaH pravaro nirUhaH sarvAnilavyAdhiharaH pradiShTaH| | | trisnehayuktaH pravaro nirUhaH sarvAnilavyAdhiharaH pradiShTaH| |
| | | |
− | '''Dvipanchamuladi''': | + | '''''Dvipanchamuladi''''': |
− | *Dravya | + | *''Dravya'' |
− | *Madhu | + | *''Madhu'' |
− | *Saindhava | + | *''Saindhava'' |
− | *Sneha-trisneha | + | *''Sneha-trisneha'' |
− | *Kalka- | + | *''Kalka'' |
− | *Kvatha dravya-laghupanchamoola, bruhatpanchamoola | + | *''Kvatha dravya-laghupanchamoola, bruhatpanchamoola'' |
− | *Āvapa dravya-amla rasa, ajamamsa | + | *''Āvapa dravya-amla rasa, ajamamsa'' |
− | *Guna- Sarva vatavyadhihara [35-351/2] | + | *''Guna- Sarva vatavyadhihara'' [35-351/2] |
| | | |
| स्थिरादिवर्गस्य बलापटोलत्रायन्तिकैरण्डयवैर्युतस्य||३६|| | | स्थिरादिवर्गस्य बलापटोलत्रायन्तिकैरण्डयवैर्युतस्य||३६|| |
Line 581: |
Line 581: |
| {| class="wikitable" style="text-align: center; | | {| class="wikitable" style="text-align: center; |
| |- | | |- |
− | ! scope="col"| Dravya | + | ! scope="col"| ''Dravya'' |
| ! scope="col"| Dose | | ! scope="col"| Dose |
| |- | | |- |
− | | Madhu | + | | ''Madhu'' |
− | | 2 Prasrita | + | | 2 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Saindhava | + | | ''Saindhava'' |
− | | 1 Karsha | + | | 1 ''Karsha'' |
| |- | | |- |
− | | Sneha-taila, ghrita | + | | ''Sneha-taila, ghrita'' |
− | | 3 Prasrita | + | | 3 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kalka dravya-priyangu, pippali, musta | + | | ''Kalka dravya-priyangu, pippali, musta'' |
− | | 1 Prasrita | + | | 1 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kvatha dravya- sthiradi panchamula, bala, patola, Trayamana, eranda, yava (1 Prastha each); reduced to 1 prastha | + | | ''Kwatha dravya-sthiradi panchamula, bala, patola, trayamana, eranda, yava'' (1 ''prastha'' each); reduced to 1 ''prastha'' |
− | | 4 Prasrita | + | | 4 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Avapa- aja mamsa | + | | ''Avapa-aja mamsa'' |
− | | 2 Prasrita | + | | 2 ''Prasrita'' |
| |} | | |} |
| | | |
− | Guna- Dipana, increases mamsa and bala; chakshushya. | + | ''Guna-Dipana'', increases ''mamsa'' and ''bala''; ''chakshushya''. |
| | | |
| एरण्डमूलं त्रिपलं पलाशा ह्रस्वानि मूलानि च यानि पञ्च||३८|| | | एरण्डमूलं त्रिपलं पलाशा ह्रस्वानि मूलानि च यानि पञ्च||३८|| |
Line 696: |
Line 696: |
| {| class="wikitable" style="text-align: center; | | {| class="wikitable" style="text-align: center; |
| |- | | |- |
− | ! scope="col"| Dravya | + | ! scope="col"| ''Dravya'' |
| ! scope="col"| Dose | | ! scope="col"| Dose |
| |- | | |- |
− | | Madhu | + | | ''Madhu'' |
− | | 1.5 Prasrita | + | | 1.5 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Saindhava | + | | ''Saindhava'' |
− | | 1 Karsha | + | | 1 ''Karsha'' |
| |- | | |- |
− | | Sneha-taila | + | | ''Sneha-taila'' |
− | | 3 Prasrita | + | | 3 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kalka dravya-shatahva, hapusha, priyangu, pippali, madhuka, bala, rasanjana, vatsaka bija, musta. | + | | ''Kalka dravya-shatahva, hapusha, priyangu, pippali, madhuka, bala, rasanjana, vatsaka bija, musta''. |
− | | 1 Prasrita | + | | 1 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kvatha dravya-erandamūla-3 pala, palasha, laghupanchamula, rasna, ashvagandha, atibala, guduchi, punarnava, aragvadha, devadaru (1 Pala each), madanaphala-8, jala-2 adhaka; reduced to 1/8th | + | | ''Kvatha dravya-erandamūla''-3 ''pala, palasha, laghupanchamula, rasna, ashvagandha, atibala, guduchi, punarnava, aragvadha, devadaru'' (1 ''Pala'' each), ''madanaphala''-8, ''jala''-2 ''adhaka''; reduced to 1/8th |
− | | 4 Prasrita | + | | 4 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Avapa- gomutra | + | | ''Avapa-gomutra'' |
− | | 2 Prasrita | + | | 2 ''Prasrita'' |
| |} | | |} |
| | | |
− | Guna- ''Dipana, lekhana,'' relieves the ''shula'' of ''uru, jangha, pada, prushtha'' and ''trik''. It pacifies the ''kaphavrita vata, vid-mutra-vata graha, adhmana, anaha, ashmari, sharkara, arsha, & grahanii dosha''. [38-45] | + | ''Guna''- ''Dipana, lekhana,'' relieves the ''shula'' of ''uru, jangha, pada, prushtha'' and ''trik''. It pacifies the ''kaphavrita vata, vid-mutra-vata graha, adhmana, anaha, ashmari, sharkara, arsha, & grahanii dosha''. [38-45] |
| | | |
| यष्ट्याह्वयस्याष्टपलेन सिद्धं पयः शताह्वाफलपिप्पलीभिः| | | यष्ट्याह्वयस्याष्टपलेन सिद्धं पयः शताह्वाफलपिप्पलीभिः| |
| + | |
| युक्तं ससर्पिर्मधु वातरक्तवैस्वर्यवीसर्पहितो निरूहः||४६|| | | युक्तं ससर्पिर्मधु वातरक्तवैस्वर्यवीसर्पहितो निरूहः||४६|| |
| | | |
| यष्ट्याह्वलोध्राभयचन्दनैश्च शृतं पयोऽग्र्यं कमलोत्पलैश्च| | | यष्ट्याह्वलोध्राभयचन्दनैश्च शृतं पयोऽग्र्यं कमलोत्पलैश्च| |
| + | |
| सशर्करं क्षौद्रयुतं सुशीतं पित्तामयान् हन्ति सजीवनीयम्||४७|| | | सशर्करं क्षौद्रयुतं सुशीतं पित्तामयान् हन्ति सजीवनीयम्||४७|| |
| | | |
| yaṣṭyāhvayasyāṣṭapalēna siddhaṁ payaḥ śatāhvāphalapippalībhiḥ| | | yaṣṭyāhvayasyāṣṭapalēna siddhaṁ payaḥ śatāhvāphalapippalībhiḥ| |
| + | |
| yuktaṁ sasarpirmadhu vātaraktavaisvaryavīsarpahitō nirūhaḥ||46|| | | yuktaṁ sasarpirmadhu vātaraktavaisvaryavīsarpahitō nirūhaḥ||46|| |
| | | |
| yaṣṭyāhvalōdhrābhayacandanaiśca śr̥taṁ payō'gryaṁ kamalōtpalaiśca| | | yaṣṭyāhvalōdhrābhayacandanaiśca śr̥taṁ payō'gryaṁ kamalōtpalaiśca| |
| + | |
| saśarkaraṁ kṣaudrayutaṁ suśītaṁ pittāmayān hanti sajīvanīyam||47|| | | saśarkaraṁ kṣaudrayutaṁ suśītaṁ pittāmayān hanti sajīvanīyam||47|| |
| | | |
| yaShTyAhvayasyAShTapalena siddhaM payaH shatAhvAphalapippalIbhiH| | | yaShTyAhvayasyAShTapalena siddhaM payaH shatAhvAphalapippalIbhiH| |
| + | |
| yuktaM sasarpirmadhu vAtaraktavaisvaryavIsarpahito nirUhaH||46|| | | yuktaM sasarpirmadhu vAtaraktavaisvaryavIsarpahito nirUhaH||46|| |
| | | |
| yaShTyAhvalodhrAbhayacandanaishca shRutaM payo~agryaM kamalotpalaishca| | | yaShTyAhvalodhrAbhayacandanaishca shRutaM payo~agryaM kamalotpalaishca| |
| + | |
| sasharkaraM kShaudrayutaM sushItaM pittAmayAn hanti sajIvanIyam||47|| | | sasharkaraM kShaudrayutaM sushItaM pittAmayAn hanti sajIvanIyam||47|| |
| + | |
| {| class="wikitable" style="text-align: center; | | {| class="wikitable" style="text-align: center; |
| |- | | |- |
− | ! scope="col"| Dravya | + | ! scope="col"| ''Dravya'' |
| ! scope="col"| Dose | | ! scope="col"| Dose |
| |- | | |- |
− | | Madhu | + | | ''Madhu'' |
− | | 2 Madhu-prasrita | + | | 2 ''Madhu-prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Saindhava | + | | ''Saindhava'' |
− | | 1 Karsha | + | | 1 ''Karsha'' |
| |- | | |- |
− | | Sneha-ghrita | + | | ''Sneha-ghrita'' |
− | | 2 Prasrita | + | | 2 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kalka jeevaniya gana | + | | ''Kalka jeevaniya gana'' |
− | | 1 Prasrita | + | | 1 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kvatha dravya-ksheerapaakaartha kalka dravya- yashthi, lodhra, usheera, chandana, padma, utpala | + | | ''Kwatha dravya-ksheerapaakaartha kalka dravya- yashthi, lodhra, usheera, chandana, padma, utpala'' |
− | | 4 Prasrita | + | | 4 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Avapa- sharkara | + | | ''Avapa-sharkara'' |
| | | | | |
| |} | | |} |
| | | |
− | Guna- Pitta roga naashaka[46-47] | + | ''Guna- Pitta roga naashaka''[46-47] |
| | | |
| द्विकार्षिकाश्चन्दनपद्मकर्धियष्ट्याह्वरास्नावृषसारिवाश्च| | | द्विकार्षिकाश्चन्दनपद्मकर्धियष्ट्याह्वरास्नावृषसारिवाश्च| |
| + | |
| सलोध्रमञ्जिष्ठमथाप्यनन्ताबलास्थिरादितृणपञ्चमूलम् ||४८|| | | सलोध्रमञ्जिष्ठमथाप्यनन्ताबलास्थिरादितृणपञ्चमूलम् ||४८|| |
| | | |
| तोये समुत्क्वाथ्य रसेन तेन शृतं पयोऽर्धाढकमम्बुहीनम्| | | तोये समुत्क्वाथ्य रसेन तेन शृतं पयोऽर्धाढकमम्बुहीनम्| |
| + | |
| जीवन्तिमेदर्धिशतावरीभिर्वीराद्विकाकोलिकशेरुकाभिः||४९|| | | जीवन्तिमेदर्धिशतावरीभिर्वीराद्विकाकोलिकशेरुकाभिः||४९|| |
| | | |
| सितोपलाजीवकपद्मरेणु प्रपौण्डरीकैः कमलोत्पलैश्च| | | सितोपलाजीवकपद्मरेणु प्रपौण्डरीकैः कमलोत्पलैश्च| |
| + | |
| लोध्रात्मगुप्तामधुकैर्विदारीमुञ्जातकैः केशरचन्दनैश्च||५०|| | | लोध्रात्मगुप्तामधुकैर्विदारीमुञ्जातकैः केशरचन्दनैश्च||५०|| |
| | | |
| पिष्टैर्घृतक्षौद्रयुतैर्निरूहं ससैन्धवं शीतलमेव दद्यात्| | | पिष्टैर्घृतक्षौद्रयुतैर्निरूहं ससैन्धवं शीतलमेव दद्यात्| |
| + | |
| प्रत्यागते धन्वरसेन शालीन् क्षीरेण वाऽद्यात् परिषिक्तगात्रः||५१|| | | प्रत्यागते धन्वरसेन शालीन् क्षीरेण वाऽद्यात् परिषिक्तगात्रः||५१|| |
| | | |
| दाहातिसारप्रदरास्रपित्तहृत्पाण्डुरोगान् विषमज्वरं च| | | दाहातिसारप्रदरास्रपित्तहृत्पाण्डुरोगान् विषमज्वरं च| |
| + | |
| सगुल्ममूत्रग्रहकामलादीन् सर्वामयान् पित्तकृतान्निहन्ति||५२|| | | सगुल्ममूत्रग्रहकामलादीन् सर्वामयान् पित्तकृतान्निहन्ति||५२|| |
| | | |
| dvikārṣikāścandanapadmakardhiyaṣṭyāhvarāsnāvr̥ṣasārivāśca| | | dvikārṣikāścandanapadmakardhiyaṣṭyāhvarāsnāvr̥ṣasārivāśca| |
| + | |
| salōdhramañjiṣṭhamathāpyanantābalāsthirāditr̥ṇapañcamūlam ||48|| | | salōdhramañjiṣṭhamathāpyanantābalāsthirāditr̥ṇapañcamūlam ||48|| |
| | | |
| tōyē samutkvāthya rasēna tēna śr̥taṁ payō'rdhāḍhakamambuhīnam| | | tōyē samutkvāthya rasēna tēna śr̥taṁ payō'rdhāḍhakamambuhīnam| |
| + | |
| jīvantimēdardhiśatāvarībhirvīrādvikākōlikaśērukābhiḥ||49|| | | jīvantimēdardhiśatāvarībhirvīrādvikākōlikaśērukābhiḥ||49|| |
| | | |
| sitōpalājīvakapadmarēṇu prapauṇḍarīkaiḥ kamalōtpalaiśca| | | sitōpalājīvakapadmarēṇu prapauṇḍarīkaiḥ kamalōtpalaiśca| |
| + | |
| lōdhrātmaguptāmadhukairvidārīmuñjātakaiḥ kēśaracandanaiśca||50|| | | lōdhrātmaguptāmadhukairvidārīmuñjātakaiḥ kēśaracandanaiśca||50|| |
| | | |
| piṣṭairghr̥takṣaudrayutairnirūhaṁ sasaindhavaṁ śītalamēva dadyāt| | | piṣṭairghr̥takṣaudrayutairnirūhaṁ sasaindhavaṁ śītalamēva dadyāt| |
| + | |
| pratyāgatē dhanvarasēna śālīn kṣīrēṇa vā'dyāt pariṣiktagātraḥ||51|| | | pratyāgatē dhanvarasēna śālīn kṣīrēṇa vā'dyāt pariṣiktagātraḥ||51|| |
| | | |
| dāhātisārapradarāsrapittahr̥tpāṇḍurōgān viṣamajvaraṁ ca| | | dāhātisārapradarāsrapittahr̥tpāṇḍurōgān viṣamajvaraṁ ca| |
| + | |
| sagulmamūtragrahakāmalādīn sarvāmayān pittakr̥tānnihanti||52|| | | sagulmamūtragrahakāmalādīn sarvāmayān pittakr̥tānnihanti||52|| |
| | | |
| dvikArShikAshcandanapadmakardhiyaShTyAhvarAsnAvRuShasArivAshca| | | dvikArShikAshcandanapadmakardhiyaShTyAhvarAsnAvRuShasArivAshca| |
| + | |
| salodhrama~jjiShThamathApyanantAbalAsthirAditRuNapa~jcamUlam ||48|| | | salodhrama~jjiShThamathApyanantAbalAsthirAditRuNapa~jcamUlam ||48|| |
| | | |
| toye samutkvAthya rasena tena shRutaM payo~ardhADhakamambuhInam| | | toye samutkvAthya rasena tena shRutaM payo~ardhADhakamambuhInam| |
| + | |
| jIvantimedardhishatAvarIbhirvIrAdvikAkolikasherukAbhiH||49|| | | jIvantimedardhishatAvarIbhirvIrAdvikAkolikasherukAbhiH||49|| |
| | | |
| sitopalAjIvakapadmareNu prapauNDarIkaiH kamalotpalaishca| | | sitopalAjIvakapadmareNu prapauNDarIkaiH kamalotpalaishca| |
| + | |
| lodhrAtmaguptAmadhukairvidArImu~jjAtakaiH kesharacandanaishca||50|| | | lodhrAtmaguptAmadhukairvidArImu~jjAtakaiH kesharacandanaishca||50|| |
| | | |
| piShTairghRutakShaudrayutairnirUhaM sasaindhavaM shItalameva dadyAt| | | piShTairghRutakShaudrayutairnirUhaM sasaindhavaM shItalameva dadyAt| |
| + | |
| pratyAgate dhanvarasena shAlIn kShIreNa vA~adyAt pariShiktagAtraH||51|| | | pratyAgate dhanvarasena shAlIn kShIreNa vA~adyAt pariShiktagAtraH||51|| |
| | | |
| dAhAtisArapradarAsrapittahRutpANDurogAn viShamajvaraM ca| | | dAhAtisArapradarAsrapittahRutpANDurogAn viShamajvaraM ca| |
| + | |
| sagulmamUtragrahakAmalAdIn sarvAmayAn pittakRutAnnihanti||52|| | | sagulmamUtragrahakAmalAdIn sarvAmayAn pittakRutAnnihanti||52|| |
| + | |
| {| class="wikitable" style="text-align: center; | | {| class="wikitable" style="text-align: center; |
| |- | | |- |
− | ! scope="col"| Dravya | + | ! scope="col"| ''Dravya'' |
| ! scope="col"| Dose | | ! scope="col"| Dose |
| |- | | |- |
− | | Madhu | + | | ''Madhu'' |
− | | 2 Madhu-prasrita | + | | 2 ''Madhu-prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Saindhava | + | | ''Saindhava'' |
− | | 1 Karsha | + | | 1 ''Karsha'' |
| |- | | |- |
− | | Sneha-ghrita | + | | ''Sneha-ghrita'' |
− | | 2 Prasrita | + | | 2 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kalka dravya- Jivanti, Meda, Vriddhi, Shatavari, Kshiravidari, Kakoli, Kasheru, Mishri, Jivaka, Kamala Kesara, Pundarika kashtha, Rakta Kamala, Nila Kamala, Atmagupta, Yashti,Vidarikanda, Munjataka, Nagakesara, Candana | + | | ''Kalka dravya- Jivanti, Meda, Vriddhi, Shatavari, Kshiravidari, Kakoli, Kasheru, Mishri, Jivaka, Kamala Kesara, Pundarika kashtha, Rakta Kamala, Nila Kamala, Atmagupta, Yashti,Vidarikanda, Munjataka, Nagakesara, Chandana'' |
− | | 1 Prasrita | + | | 1 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kvatha dravya- Chandana, Padmakashtha, Vriddhi, Yashti, Rasna, Vasa, Anantamula, Lodhra,Manjishtha, Ananta, Balamula, Sthiradi Varga, Trunapancamula (2 Tola each)Jala-8 parts; reduced to 1/4thKshira-½ Adhaka; Boiled till Kshiravasesha. | + | | ''Kvatha dravya- Chandana, Padmakashtha, Vriddhi, Yashti, Rasna, Vasa, Anantamula, Lodhra,Manjishtha, Ananta, Balamula, Sthiradi Varga, Trunapanchamula'' (2 ''Tola'' each)''Jala''-8 parts; reduced to 1/4th ''Kshira''-½ Adhaka; Boiled till ''Kshiravasesha''. |
− | | 4 Prasrita | + | | 4 ''Prasrita'' |
| |} | | |} |
| | | |
− | Guņa- destroys daha, atisara, pradara, raktapitta, hrodroga, pandu roga, vishama jwara, gulma, mūtrakricchra, kaamala and pittaja vikara.[48-52]
| + | ''Guna''- destroys ''daha, atisara, pradara, raktapitta, hrodroga, pandu roga, vishama jwara, gulma, mūtrakricchra, kaamala'' and ''pittaja vikara''.[48-52] |
| | | |
| द्राक्षादिकाश्मर्यमधूकसेव्यैः ससारिवाचन्दनशीतपाक्यैः| | | द्राक्षादिकाश्मर्यमधूकसेव्यैः ससारिवाचन्दनशीतपाक्यैः| |
| + | |
| पयः शृतं श्रावणिमुद्गपर्णीतुगात्मगुप्तामधुयष्टिकल्कैः||५३|| | | पयः शृतं श्रावणिमुद्गपर्णीतुगात्मगुप्तामधुयष्टिकल्कैः||५३|| |
| | | |
| गोधूमचूर्णैश्च तथाऽक्षमात्रैः सक्षौद्रसर्पिर्मधुयष्टितैलैः| | | गोधूमचूर्णैश्च तथाऽक्षमात्रैः सक्षौद्रसर्पिर्मधुयष्टितैलैः| |
| + | |
| पथ्याविदारीक्षुरसैर्गुडेन बस्तिं युतं पित्तहरं विदध्यात्||५४|| | | पथ्याविदारीक्षुरसैर्गुडेन बस्तिं युतं पित्तहरं विदध्यात्||५४|| |
| | | |
| हृन्नाभिपार्श्वोत्तमदेहदाहे दाहेऽन्तरस्थे च सकृच्छ्रमूत्रे| | | हृन्नाभिपार्श्वोत्तमदेहदाहे दाहेऽन्तरस्थे च सकृच्छ्रमूत्रे| |
| + | |
| क्षीणे क्षते रेतसि चापि नष्टे पैत्तेऽतिसारे च नृणां प्रशस्तः||५५|| | | क्षीणे क्षते रेतसि चापि नष्टे पैत्तेऽतिसारे च नृणां प्रशस्तः||५५|| |
| | | |
− | drākṣādikāśmaryamadhūkasēvyaiḥ sasārivācandanaśītapākyaiḥ| | + | drākṣādikāśmaryamadhūkasēvyaiḥ sasārivācandanaśītapākyaiḥ| |
| + | |
| payaḥ śr̥taṁ śrāvaṇimudgaparṇītugātmaguptāmadhuyaṣṭikalkaiḥ||53|| | | payaḥ śr̥taṁ śrāvaṇimudgaparṇītugātmaguptāmadhuyaṣṭikalkaiḥ||53|| |
| | | |
| gōdhūmacūrṇaiśca tathā'kṣamātraiḥ sakṣaudrasarpirmadhuyaṣṭitailaiḥ| | | gōdhūmacūrṇaiśca tathā'kṣamātraiḥ sakṣaudrasarpirmadhuyaṣṭitailaiḥ| |
| + | |
| pathyāvidārīkṣurasairguḍēna bastiṁ yutaṁ pittaharaṁ vidadhyāt||54|| | | pathyāvidārīkṣurasairguḍēna bastiṁ yutaṁ pittaharaṁ vidadhyāt||54|| |
| | | |
| hr̥nnābhipārśvōttamadēhadāhē dāhē'ntarasthē ca sakr̥cchramūtrē| | | hr̥nnābhipārśvōttamadēhadāhē dāhē'ntarasthē ca sakr̥cchramūtrē| |
| + | |
| kṣīṇē kṣatē rētasi cāpi naṣṭē paittē'tisārē ca nr̥ṇāṁ praśastaḥ||55|| | | kṣīṇē kṣatē rētasi cāpi naṣṭē paittē'tisārē ca nr̥ṇāṁ praśastaḥ||55|| |
| | | |
| drAkShAdikAshmaryamadhUkasevyaiH sasArivAcandanashItapAkyaiH| | | drAkShAdikAshmaryamadhUkasevyaiH sasArivAcandanashItapAkyaiH| |
| + | |
| payaH shRutaM shrAvaNimudgaparNItugAtmaguptAmadhuyaShTikalkaiH||53|| | | payaH shRutaM shrAvaNimudgaparNItugAtmaguptAmadhuyaShTikalkaiH||53|| |
| | | |
| godhUmacUrNaishca tathA~akShamAtraiH sakShaudrasarpirmadhuyaShTitailaiH| | | godhUmacUrNaishca tathA~akShamAtraiH sakShaudrasarpirmadhuyaShTitailaiH| |
| + | |
| pathyAvidArIkShurasairguDena bastiM yutaM pittaharaM vidadhyAt||54|| | | pathyAvidArIkShurasairguDena bastiM yutaM pittaharaM vidadhyAt||54|| |
| | | |
| hRunnAbhipArshvottamadehadAhe dAhe~antarasthe ca sakRucchramUtre| | | hRunnAbhipArshvottamadehadAhe dAhe~antarasthe ca sakRucchramUtre| |
| + | |
| kShINe kShate retasi cApi naShTe paitte~atisAre ca nRuNAM prashastaH||55|| | | kShINe kShate retasi cApi naShTe paitte~atisAre ca nRuNAM prashastaH||55|| |
| | | |
Line 861: |
Line 893: |
| ! scope="col"| Dravya | | ! scope="col"| Dravya |
| |- | | |- |
− | | Kvatha Dravya: kshīrapākārtha dravya-draksha, kashmarya, madhuka, sariva, chandana | + | | ''Kvatha Dravya: kshīrapākārtha dravya-draksha, kashmarya, madhuka, sariva, chandana |
| kalka dravyas- mundi, mudgaparni, vamshalochana, kapikachu,yastimadhu, godhooma choorna. | | kalka dravyas- mundi, mudgaparni, vamshalochana, kapikachu,yastimadhu, godhooma choorna. |
− | madhu, ghritha, vidaryadi swarasa, ikshu rasa | + | madhu, ghritha, vidaryadi swarasa, ikshu rasa'' |
| |} | | |} |
| | | |
− | Indications- | + | Indications: |
− | Daha, antardaha, pittaja atisara, mutrkricchra, kshataksheena, shukrakshaya (53-55) | + | |
| + | ''Daha, antardaha, pittaja atisara, mutrkricchra, kshataksheena, shukrakshaya'' [53-55] |
| | | |
| कोषातकारग्वधदेवदारुशार्ङ्गेष्टमूर्वाकुटजार्कपाठाः | | | कोषातकारग्वधदेवदारुशार्ङ्गेष्टमूर्वाकुटजार्कपाठाः | |
| + | |
| पक्त्वा कुलत्थान् बृहतीं च तोये रसस्य तस्य प्रसृता दश स्युः||५६|| | | पक्त्वा कुलत्थान् बृहतीं च तोये रसस्य तस्य प्रसृता दश स्युः||५६|| |
| | | |
| तान् सर्षपैलामदनैः सकुष्ठैरक्षप्रमाणैः प्रसृतैश्च युक्तान्| | | तान् सर्षपैलामदनैः सकुष्ठैरक्षप्रमाणैः प्रसृतैश्च युक्तान्| |
| + | |
| फलाह्वतैलस्य समाक्षिकस्य क्षारस्य तैलस्य च सार्षपस्य||५७|| | | फलाह्वतैलस्य समाक्षिकस्य क्षारस्य तैलस्य च सार्षपस्य||५७|| |
| | | |
Line 878: |
Line 913: |
| | | |
| kōṣātakāragvadhadēvadāruśārṅgēṣṭamūrvākuṭajārkapāṭhāḥ | | | kōṣātakāragvadhadēvadāruśārṅgēṣṭamūrvākuṭajārkapāṭhāḥ | |
| + | |
| paktvā kulatthān br̥hatīṁ ca tōyē rasasya tasya prasr̥tā daśa syuḥ||56|| | | paktvā kulatthān br̥hatīṁ ca tōyē rasasya tasya prasr̥tā daśa syuḥ||56|| |
| | | |
| tān sarṣapailāmadanaiḥ sakuṣṭhairakṣapramāṇaiḥ prasr̥taiśca yuktān| | | tān sarṣapailāmadanaiḥ sakuṣṭhairakṣapramāṇaiḥ prasr̥taiśca yuktān| |
| + | |
| phalāhvatailasya samākṣikasya kṣārasya tailasya ca sārṣapasya||57|| | | phalāhvatailasya samākṣikasya kṣārasya tailasya ca sārṣapasya||57|| |
| | | |
Line 886: |
Line 923: |
| | | |
| koShAtakAragvadhadevadArushAr~ggeShTamUrvAkuTajArkapAThAH | | | koShAtakAragvadhadevadArushAr~ggeShTamUrvAkuTajArkapAThAH | |
| + | |
| paktvA kulatthAn bRuhatIM ca toye rasasya tasya prasRutA dasha syuH||56|| | | paktvA kulatthAn bRuhatIM ca toye rasasya tasya prasRutA dasha syuH||56|| |
| | | |
| tAn sarShapailAmadanaiH sakuShThairakShapramANaiH prasRutaishca yuktAn| | | tAn sarShapailAmadanaiH sakuShThairakShapramANaiH prasRutaishca yuktAn| |
| + | |
| phalAhvatailasya samAkShikasya kShArasya tailasya ca sArShapasya||57|| | | phalAhvatailasya samAkShikasya kShArasya tailasya ca sArShapasya||57|| |
| | | |
Line 895: |
Line 934: |
| {| class="wikitable" style="text-align: center; | | {| class="wikitable" style="text-align: center; |
| |- | | |- |
− | ! scope="col"| Dravya | + | ! scope="col"| ''Dravya'' |
| ! scope="col"| Dose | | ! scope="col"| Dose |
| |- | | |- |
− | | Madhu | + | | ''Madhu'' |
− | | 1 Prasrita | + | | 1 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Saindhava | + | | ''Saindhava'' |
− | | 1 Karsha | + | | 1 ''Karsha'' |
| |- | | |- |
− | | Sneha-madanaphala siddha taila, sarshapa taila | + | | ''Sneha-madanaphala siddha taila, sarshapa taila'' |
− | | 2 Pala, 1 Prasrita | + | | 2 ''Pala'', 1 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kalka sarshapa, ela, madanaphala, kushtha (1 karsha each) | + | | ''Kalka sarshapa, ela, madanaphala, kushtha'' (1 ''karsha'' each) |
− | | 1 Prasrita | + | | 1 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Kvatha dravya- koshātaki, aragvadha, arkamūla, devadāru, gunjā, murvā, kuţaja, pāţhā, kulattha, kanţhakāri (2 Pala each) + water 8 parts; reduced to 1/8th | + | | ''Kvatha dravya- koshātaki, aragvadha, arkamūla, devadāru, gunjā, murvā, kuţaja, pāţhā, kulattha, kanţhakāri'' (2 ''Pala'' each) + water 8 parts; reduced to 1/8th |
− | | 5 Prasrita | + | | 5 ''Prasrita'' |
| |- | | |- |
− | | Avapa- yava kshāra | + | | ''Avapa- yava kshāra'' |
− | | 1 Karsha | + | | 1 ''Karsha'' |
| |- | | |- |
− | | Amla dravya (kānji) | + | | ''Amla dravya'' (''kānji'') |
− | | 1 Prasrita | + | | 1 ''Prasrita'' |
| |} | | |} |
| | | |
− | Guna- kapha roga, mandāgni, anna dvesha.(56-571/2) | + | ''Guna- kapha roga, mandāgni, anna dvesha''.[56-571/2] |
| | | |
| पटोलपथ्यामरदारुभिर्वा सपिप्पलीकैः क्वथितैर्जलेऽग्नौ||५८|| | | पटोलपथ्यामरदारुभिर्वा सपिप्पलीकैः क्वथितैर्जलेऽग्नौ||५८|| |
| | | |
| द्विपञ्चमूले त्रिफलां सबिल्वां फलानि गोमूत्रयुतः कषायः| | | द्विपञ्चमूले त्रिफलां सबिल्वां फलानि गोमूत्रयुतः कषायः| |
| + | |
| कलिङ्गपाठाफलमुस्तकल्कः ससैन्धवः क्षारयुतः सतैलः||५९|| | | कलिङ्गपाठाफलमुस्तकल्कः ससैन्धवः क्षारयुतः सतैलः||५९|| |
| | | |
| निरूहमुख्यः कफजान् विकारान् सपाण्डुरोगालसकामदोषान्| | | निरूहमुख्यः कफजान् विकारान् सपाण्डुरोगालसकामदोषान्| |
| + | |
| हन्यात्तथा मारुतमूत्रसङ्गं बस्तेस्तथाऽऽटोपमथापि घोरम्||६०|| | | हन्यात्तथा मारुतमूत्रसङ्गं बस्तेस्तथाऽऽटोपमथापि घोरम्||६०|| |
| | | |
Line 933: |
Line 974: |
| | | |
| dvipañcamūlē triphalāṁ sabilvāṁ phalāni gōmūtrayutaḥ kaṣāyaḥ| | | dvipañcamūlē triphalāṁ sabilvāṁ phalāni gōmūtrayutaḥ kaṣāyaḥ| |
| + | |
| kaliṅgapāṭhāphalamustakalkaḥ sasaindhavaḥ kṣārayutaḥ satailaḥ||59|| | | kaliṅgapāṭhāphalamustakalkaḥ sasaindhavaḥ kṣārayutaḥ satailaḥ||59|| |
| | | |
| nirūhamukhyaḥ kaphajān vikārān sapāṇḍurōgālasakāmadōṣān| | | nirūhamukhyaḥ kaphajān vikārān sapāṇḍurōgālasakāmadōṣān| |
| + | |
| hanyāttathā mārutamūtrasaṅgaṁ bastēstathā''ṭōpamathāpi ghōram||60|| | | hanyāttathā mārutamūtrasaṅgaṁ bastēstathā''ṭōpamathāpi ghōram||60|| |
| | | |
Line 941: |
Line 984: |
| | | |
| dvipa~jcamUle triphalAM sabilvAM phalAni gomUtrayutaH kaShAyaH| | | dvipa~jcamUle triphalAM sabilvAM phalAni gomUtrayutaH kaShAyaH| |
| + | |
| kali~ggapAThAphalamustakalkaH sasaindhavaH kShArayutaH satailaH||59|| | | kali~ggapAThAphalamustakalkaH sasaindhavaH kShArayutaH satailaH||59|| |
| | | |
| nirUhamukhyaH kaphajAn vikArAn sapANDurogAlasakAmadoShAn| | | nirUhamukhyaH kaphajAn vikArAn sapANDurogAlasakAmadoShAn| |
− | hanyAttathA mArutamUtrasa~ggaM bastestathA~a~aTopamathApi ghoram||60|| | + | |
| + | hanyAttathA mArutamUtrasa~ggaM bastestathA~a~aTopamathApi ghoram||60|| |
| | | |
| {| class="wikitable" style="text-align: center; | | {| class="wikitable" style="text-align: center; |