Changes

Jump to navigation Jump to search
169 bytes added ,  17:51, 20 October 2018
Line 678: Line 678:  
One ''prastha'' of buffalo’s ghee prepared by adding with the decoction of five ''palas'' of ''darvi'' and the paste of ''kaleeyaka'' as per ''sneha kalpana'' cures ''kamala'' [54-55]
 
One ''prastha'' of buffalo’s ghee prepared by adding with the decoction of five ''palas'' of ''darvi'' and the paste of ''kaleeyaka'' as per ''sneha kalpana'' cures ''kamala'' [54-55]
   −
==== Preparations for pāndu roga ====
+
==== Preparations for ''pandu roga'' ====
    
स्नेहैरेभिरुपक्रम्य स्निग्धं मत्वा विरेचयेत्||५५||  
 
स्नेहैरेभिरुपक्रम्य स्निग्धं मत्वा विरेचयेत्||५५||  
 +
 
पयसा मूत्रयुक्तेन बहुशः केवलेन वा|  
 
पयसा मूत्रयुक्तेन बहुशः केवलेन वा|  
 
दन्तीफलरसे कोष्णे काश्मर्याञ्जलिना शृतम्||५६||  
 
दन्तीफलरसे कोष्णे काश्मर्याञ्जलिना शृतम्||५६||  
 +
 
द्राक्षाञ्जलिं मृदित्वा वा दद्यात् पाण्ड्वामयापहम्|  
 
द्राक्षाञ्जलिं मृदित्वा वा दद्यात् पाण्ड्वामयापहम्|  
 
द्विशर्करं त्रिवृच्चूर्णं पलार्धं पैत्तिकः पिबेत्||५७||  
 
द्विशर्करं त्रिवृच्चूर्णं पलार्धं पैत्तिकः पिबेत्||५७||  
 +
 
कफपाण्डुस्तु गोमूत्रक्लिन्नयुक्तां [१] हरीतकीम्|  
 
कफपाण्डुस्तु गोमूत्रक्लिन्नयुक्तां [१] हरीतकीम्|  
आरग्वधं [२] रसेनेक्षोर्विदार्यामलकस्य च||५८||  
+
आरग्वधं [२] रसेनेक्षोर्विदार्यामलकस्य च||५८||
 +
 
सत्र्यूषणं बिल्वपत्रं पिबेन्ना कामलापहम्|  
 
सत्र्यूषणं बिल्वपत्रं पिबेन्ना कामलापहम्|  
 
दन्त्यर्धपलकल्कं वा द्विगुडं शीतवारिणा||५९||  
 
दन्त्यर्धपलकल्कं वा द्विगुडं शीतवारिणा||५९||  
 +
 
कामली त्रिवृतां वाऽपि त्रिफलाया रसैः पिबेत्|  
 
कामली त्रिवृतां वाऽपि त्रिफलाया रसैः पिबेत्|  
 
विशालात्रिफलामुस्तकुष्ठदारुकलिङ्गकान्||६०||  
 
विशालात्रिफलामुस्तकुष्ठदारुकलिङ्गकान्||६०||  
 +
 
कार्षिकानर्धकर्षांशां कुर्यादतिविषां तथा|  
 
कार्षिकानर्धकर्षांशां कुर्यादतिविषां तथा|  
 
कर्षौ मधुरसाया द्वौ सर्वमेतत् [३] सुखाम्बुना||६१||  
 
कर्षौ मधुरसाया द्वौ सर्वमेतत् [३] सुखाम्बुना||६१||  
 +
 
मृदितं तं रसं पूतं पीत्वा लिह्याच्च मध्वनु|  
 
मृदितं तं रसं पूतं पीत्वा लिह्याच्च मध्वनु|  
 
कासं श्वासं ज्वरं दाहं पाण्डुरोगमरोचकम्||६२||  
 
कासं श्वासं ज्वरं दाहं पाण्डुरोगमरोचकम्||६२||  
 +
 
गुल्मानाहामवातांश्च रक्तपित्तं च नाशयेत्|  
 
गुल्मानाहामवातांश्च रक्तपित्तं च नाशयेत्|  
 
त्रिफलाया गुडूच्या वा दार्व्या निम्बस्य वा रसम्||६३||  
 
त्रिफलाया गुडूच्या वा दार्व्या निम्बस्य वा रसम्||६३||  
 +
 
शीतं मधुयुतं प्रातः कामलार्तः पिबेन्नरः|  
 
शीतं मधुयुतं प्रातः कामलार्तः पिबेन्नरः|  
 
क्षीरमूत्रं पिबेत् पक्षं गव्यं माहिषमेव वा||६४||  
 
क्षीरमूत्रं पिबेत् पक्षं गव्यं माहिषमेव वा||६४||  
 +
 
पाण्डुर्गोमूत्रयुक्तं वा सप्ताहं त्रिफलारसम्|  
 
पाण्डुर्गोमूत्रयुक्तं वा सप्ताहं त्रिफलारसम्|  
 
तरुजान् ज्वलितान्मूत्रे निर्वाप्यामृद्य चाङ्कुरान्||६५||  
 
तरुजान् ज्वलितान्मूत्रे निर्वाप्यामृद्य चाङ्कुरान्||६५||  
 +
 
मातुलुङ्गस्य तत् पूतं पाण्डुशोथहरं पिबेत्|  
 
मातुलुङ्गस्य तत् पूतं पाण्डुशोथहरं पिबेत्|  
 
स्वर्णक्षीरी त्रिवृच्छ्यामे भद्रदारु सनागरम्||६६||  
 
स्वर्णक्षीरी त्रिवृच्छ्यामे भद्रदारु सनागरम्||६६||  
 +
 
गोमूत्राञ्जलिना पिष्टं मूत्रे वा क्वथितं पिबेत्|  
 
गोमूत्राञ्जलिना पिष्टं मूत्रे वा क्वथितं पिबेत्|  
 
क्षीरमेभिः शृतं वाऽपि पिबेद्दोषानुलोमनम्||६७||  
 
क्षीरमेभिः शृतं वाऽपि पिबेद्दोषानुलोमनम्||६७||  
 +
 
हरीतकीं प्रयोगेण गोमूत्रेणाथवा पिबेत्|  
 
हरीतकीं प्रयोगेण गोमूत्रेणाथवा पिबेत्|  
 
जीर्णे क्षीरेण भुञ्जीत रसेन मधुरेण वा||६८||  
 
जीर्णे क्षीरेण भुञ्जीत रसेन मधुरेण वा||६८||  
 +
 
सप्तरात्रं गवां मूत्रे भावितं वाऽप्ययोरजः|  
 
सप्तरात्रं गवां मूत्रे भावितं वाऽप्ययोरजः|  
 
पाण्डुरोगप्रशान्त्यर्थं पयसा पाययेद्भिषक्||६९||  
 
पाण्डुरोगप्रशान्त्यर्थं पयसा पाययेद्भिषक्||६९||  
 +
 
snēhairēbhirupakramya snigdhaṁ matvā virēcayēt||55||  
 
snēhairēbhirupakramya snigdhaṁ matvā virēcayēt||55||  
 +
 
payasā mūtrayuktēna bahuśaḥ kēvalēna vā|  
 
payasā mūtrayuktēna bahuśaḥ kēvalēna vā|  
 
dantīphalarasē kōṣṇē kāśmaryāñjalinā śr̥tam||56||  
 
dantīphalarasē kōṣṇē kāśmaryāñjalinā śr̥tam||56||  
 +
 
drākṣāñjaliṁ mr̥ditvā vā dadyāt pāṇḍvāmayāpaham|  
 
drākṣāñjaliṁ mr̥ditvā vā dadyāt pāṇḍvāmayāpaham|  
 
dviśarkaraṁ trivr̥ccūrṇaṁ palārdhaṁ paittikaḥ pibēt||57||  
 
dviśarkaraṁ trivr̥ccūrṇaṁ palārdhaṁ paittikaḥ pibēt||57||  
 +
 
Kaphapāṇḍustu gōmūtraklinnayuktāṁ [1] harītakīm|  
 
Kaphapāṇḍustu gōmūtraklinnayuktāṁ [1] harītakīm|  
 
āragvadhaṁ [2] rasēnēkṣōrvidāryāmalakasya ca||58||  
 
āragvadhaṁ [2] rasēnēkṣōrvidāryāmalakasya ca||58||  
 +
 
satryūṣaṇaṁ bilvapatraṁ pibēnnā kāmalāpaham|  
 
satryūṣaṇaṁ bilvapatraṁ pibēnnā kāmalāpaham|  
 
dantyardhapalakalkaṁ vā dviguḍaṁ śītavāriṇā||59||  
 
dantyardhapalakalkaṁ vā dviguḍaṁ śītavāriṇā||59||  
 +
 
kāmalī trivr̥tāṁ vā'pi triphalāyā rasaiḥ pibēt|  
 
kāmalī trivr̥tāṁ vā'pi triphalāyā rasaiḥ pibēt|  
 
viśālātriphalāmustakuṣṭhadārukaliṅgakān||60||  
 
viśālātriphalāmustakuṣṭhadārukaliṅgakān||60||  
 +
 
kārṣikānardhakarṣāṁśāṁ kuryādativiṣāṁ tathā|  
 
kārṣikānardhakarṣāṁśāṁ kuryādativiṣāṁ tathā|  
 
karṣau madhurasāyā dvau sarvamētat [3] sukhāmbunā||61||  
 
karṣau madhurasāyā dvau sarvamētat [3] sukhāmbunā||61||  
 +
 
mr̥ditaṁ taṁ rasaṁ pūtaṁ pītvā lihyācca madhvanu|  
 
mr̥ditaṁ taṁ rasaṁ pūtaṁ pītvā lihyācca madhvanu|  
 
kāsaṁ śvāsaṁ jvaraṁ dāhaṁ pāṇḍurōgamarōcakam||62||  
 
kāsaṁ śvāsaṁ jvaraṁ dāhaṁ pāṇḍurōgamarōcakam||62||  
 +
 
gulmānāhāmavātāṁśca Rakta Pittaṁ ca nāśayēt|  
 
gulmānāhāmavātāṁśca Rakta Pittaṁ ca nāśayēt|  
 
triphalāyā guḍūcyā vā dārvyā nimbasya vā rasam||63||  
 
triphalāyā guḍūcyā vā dārvyā nimbasya vā rasam||63||  
 +
 
śītaṁ madhuyutaṁ prātaḥ kāmalārtaḥ pibēnnaraḥ|  
 
śītaṁ madhuyutaṁ prātaḥ kāmalārtaḥ pibēnnaraḥ|  
 
kṣīramūtraṁ pibēt pakṣaṁ gavyaṁ māhiṣamēva vā||64||  
 
kṣīramūtraṁ pibēt pakṣaṁ gavyaṁ māhiṣamēva vā||64||  
 +
 
pāṇḍurgōmūtrayuktaṁ vā saptāhaṁ triphalārasam|  
 
pāṇḍurgōmūtrayuktaṁ vā saptāhaṁ triphalārasam|  
 
tarujān jvalitānmūtrē nirvāpyāmr̥dya cāṅkurān||65||  
 
tarujān jvalitānmūtrē nirvāpyāmr̥dya cāṅkurān||65||  
 +
 
mātuluṅgasya tat pūtaṁ pāṇḍuśōthaharaṁ pibēt|  
 
mātuluṅgasya tat pūtaṁ pāṇḍuśōthaharaṁ pibēt|  
 
svarṇakṣīrī trivr̥cchyāmē bhadradāru sanāgaram||66||  
 
svarṇakṣīrī trivr̥cchyāmē bhadradāru sanāgaram||66||  
 +
 
gōmūtrāñjalinā piṣṭaṁ mūtrē vā kvathitaṁ pibēt|  
 
gōmūtrāñjalinā piṣṭaṁ mūtrē vā kvathitaṁ pibēt|  
 
kṣīramēbhiḥ śr̥taṁ vā'pi pibēddōṣānulōmanam||67||  
 
kṣīramēbhiḥ śr̥taṁ vā'pi pibēddōṣānulōmanam||67||  
 +
 
harītakīṁ prayōgēṇa gōmūtrēṇāthavā pibēt|  
 
harītakīṁ prayōgēṇa gōmūtrēṇāthavā pibēt|  
 
jīrṇē kṣīrēṇa bhuñjīta rasēna madhurēṇa vā||68||  
 
jīrṇē kṣīrēṇa bhuñjīta rasēna madhurēṇa vā||68||  
 +
 
saptarātraṁ gavāṁ mūtrē bhāvitaṁ vā'pyayōrajaḥ|  
 
saptarātraṁ gavāṁ mūtrē bhāvitaṁ vā'pyayōrajaḥ|  
 
pāṇḍurōgapraśāntyarthaṁ payasā pāyayēdbhiṣak||69||
 
pāṇḍurōgapraśāntyarthaṁ payasā pāyayēdbhiṣak||69||
 +
 
snehairebhirupakramya snigdhaM matvA virecayet||55||  
 
snehairebhirupakramya snigdhaM matvA virecayet||55||  
 +
 
payasA mUtrayuktena bahushaH kevalena vA|  
 
payasA mUtrayuktena bahushaH kevalena vA|  
 
dantIphalarase koShNe kAshmaryA~jjalinA shRutam||56||  
 
dantIphalarase koShNe kAshmaryA~jjalinA shRutam||56||  
 +
 
drAkShA~jjaliM mRuditvA vA dadyAt pANDvAmayApaham|  
 
drAkShA~jjaliM mRuditvA vA dadyAt pANDvAmayApaham|  
 
dvisharkaraM trivRuccUrNaM palArdhaM paittikaH pibet||57||  
 
dvisharkaraM trivRuccUrNaM palArdhaM paittikaH pibet||57||  
 +
 
kaphapANDustu gomUtraklinnayuktAM [1] harItakIm|  
 
kaphapANDustu gomUtraklinnayuktAM [1] harItakIm|  
 
AragvadhaM [2] rasenekShorvidAryAmalakasya ca||58||  
 
AragvadhaM [2] rasenekShorvidAryAmalakasya ca||58||  
 +
 
satryUShaNaM bilvapatraM pibennA kAmalApaham|  
 
satryUShaNaM bilvapatraM pibennA kAmalApaham|  
 
dantyardhapalakalkaM vA dviguDaM shItavAriNA||59||  
 
dantyardhapalakalkaM vA dviguDaM shItavAriNA||59||  
 +
 
kAmalI trivRutAM vA~api triphalAyA rasaiH pibet|  
 
kAmalI trivRutAM vA~api triphalAyA rasaiH pibet|  
 
vishAlAtriphalAmustakuShThadArukali~ggakAn||60||  
 
vishAlAtriphalAmustakuShThadArukali~ggakAn||60||  
 +
 
kArShikAnardhakarShAMshAM kuryAdativiShAM tathA|  
 
kArShikAnardhakarShAMshAM kuryAdativiShAM tathA|  
 
karShau madhurasAyA dvau sarvametat [3] sukhAmbunA||61||  
 
karShau madhurasAyA dvau sarvametat [3] sukhAmbunA||61||  
 +
 
mRuditaM taM rasaM pUtaM pItvA lihyAcca madhvanu|  
 
mRuditaM taM rasaM pUtaM pItvA lihyAcca madhvanu|  
 
kAsaM shvAsaM jvaraM dAhaM pANDurogamarocakam||62||  
 
kAsaM shvAsaM jvaraM dAhaM pANDurogamarocakam||62||  
 +
 
gulmAnAhAmavAtAMshca raktapittaM ca nAshayet|  
 
gulmAnAhAmavAtAMshca raktapittaM ca nAshayet|  
triphalAyA guDUcyA vA dArvyA nimbasya vA rasam||63||  
+
triphalAyA guDUcyA vA dArvyA nimbasya vA rasam||63||
 +
 
shItaM madhuyutaM prAtaH kAmalArtaH pibennaraH|  
 
shItaM madhuyutaM prAtaH kAmalArtaH pibennaraH|  
 
kShIramUtraM pibet pakShaM gavyaM mAhiShameva vA||64||  
 
kShIramUtraM pibet pakShaM gavyaM mAhiShameva vA||64||  
 +
 
pANDurgomUtrayuktaM vA saptAhaM triphalArasam|  
 
pANDurgomUtrayuktaM vA saptAhaM triphalArasam|  
 
tarujAn jvalitAnmUtre nirvApyAmRudya cA~gkurAn||65||  
 
tarujAn jvalitAnmUtre nirvApyAmRudya cA~gkurAn||65||  
 +
 
mAtulu~ggasya tat pUtaM pANDushothaharaM pibet|  
 
mAtulu~ggasya tat pUtaM pANDushothaharaM pibet|  
 
svarNakShIrI trivRucchyAme bhadradAru sanAgaram||66||  
 
svarNakShIrI trivRucchyAme bhadradAru sanAgaram||66||  
 +
 
gomUtrA~jjalinA piShTaM mUtre vA kvathitaM pibet|  
 
gomUtrA~jjalinA piShTaM mUtre vA kvathitaM pibet|  
 
kShIramebhiH shRutaM vA~api pibeddoShAnulomanam||67||  
 
kShIramebhiH shRutaM vA~api pibeddoShAnulomanam||67||  
 +
 
harItakIM prayogeNa gomUtreNAthavA pibet|  
 
harItakIM prayogeNa gomUtreNAthavA pibet|  
 
jIrNe kShIreNa bhu~jjIta rasena madhureNa vA||68||  
 
jIrNe kShIreNa bhu~jjIta rasena madhureNa vA||68||  
 +
 
saptarAtraM gavAM mUtre bhAvitaM vA~apyayorajaH|  
 
saptarAtraM gavAM mUtre bhAvitaM vA~apyayorajaH|  
 
pANDurogaprashAntyarthaM payasA pAyayedbhiShak||69||  
 
pANDurogaprashAntyarthaM payasA pAyayedbhiShak||69||  
After proper oleation of the patient with the internal administration of the above described medicated ghṛita, the patient should be given frequent medication with the following recipies:  
+
 
Milk with cow’s urine or milk alone or lukewarm infusion of danti sprinkled with the powder of one anjalī of kāśmarya or mixed with the paste of one anjalī (handful) of drākṡā; all these drugs cure pāndu roga in general.
+
After proper oleation of the patient with the internal administration of the above described medicated ''ghrita,'' the patient should be given frequent medication with the following recipes:  
The patient suffering from paittika pāndu should take half pala of trivṛtta mixed with one pala of sugar;  
+
 
Kaphaja type of pāndu patient should take harītakī chūrna immersed in cow’s urine.  
+
Milk with cow’s urine or milk alone or lukewarm infusion of ''danti'' sprinkled with the powder of one ''anjali'' of ''kashmarya'' or mixed with the paste of one ''anjali'' (handful) of ''draksha''; all these drugs cure ''pandu roga'' in general.
Kāmalā patient should take aragvadha along with the juice of sugarcane, vidārī, amalakī to which sunthī, maricha, pippali and bilva leaves have been added; or may take the paste of half pala of dantī mixed with one pala of jaggery along with cold water; or may take trivṛt along with decoction of triphalā.  
+
 
Viśālādi phānṭa – One karśa each of viśāla, harītaki, bibhītaka, amalakī, mustā, kuśtha, devadāru and kālingaka; half karśa of ativiśā, two karśa of madhurasa (mūrvā) should be made to a paste by triturating with lukewarm water and strained. The patient should take honey after taking this infusion. This phānta cures cough, dyspnoea, fever, burning sensation, pāndu roga, anorexia, gulma (lumps in abdomen), anāha (gaseous distention of the abdomen), amavāta (joint disorders caused by ama), and rakta pitta (bleeding disorders).
+
The patient suffering from ''paittika pandu'' should take half ''pala'' of ''trivitta'' mixed with one ''pala'' of sugar;  
 +
 
 +
''Kaphaja'' type of ''pandu'' patient should take ''haritaki churna'' immersed in cow’s urine.  
 +
 
 +
''Kamala'' patient should take ''aragvadha'' along with the juice of sugarcane, ''vidari, amalaki'' to which ''sunthi, maricha, pippali'' and ''bilva'' leaves have been added; or may take the paste of half ''pala'' of ''danti'' mixed with one ''pala'' of jaggery along with cold water; or may take ''trivritta'' along with decoction of ''triphala''.  
 +
 
 +
''Vishaladi phanta'' – One ''karsha'' each of ''vishala, haritaki, bibhitaka, amalaki, musta, kushtha, devadaru'' and ''kalingaka''; half ''karsha'' of ''ativisha'', two ''karsha'' of ''madhurasa'' (''murva'') should be made to a paste by triturating with lukewarm water and strained. The patient should take honey after taking this infusion. This ''phanta'' cures cough, dyspnea, fever, burning sensation, ''pandu roga'', anorexia, ''gulma'' (lumps in abdomen), ''anaha'' (gaseous distention of the abdomen), ''amavata'' (joint disorders caused by ''ama''), and ''raktapitta'' (bleeding disorders).
 +
 
 
Other drugs which are useful for these ailments are as follows:  
 
Other drugs which are useful for these ailments are as follows:  
 
• Kāmalā patients should take the decoction of triphalā, guḍucī, devadāru, or nimba after cooling and adding honey in the morning.
 
• Kāmalā patients should take the decoction of triphalā, guḍucī, devadāru, or nimba after cooling and adding honey in the morning.

Navigation menu