Changes

Jump to navigation Jump to search
2,120 bytes added ,  10:34, 13 December 2019
no edit summary
Line 31: Line 31:     
===Sanskrit text, Transliteration and English translation ===  
 
===Sanskrit text, Transliteration and English translation ===  
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
अथात आरग्वधीयमध्यायं व्याख्यास्यामः||१||  
 
अथात आरग्वधीयमध्यायं व्याख्यास्यामः||१||  
    
इति ह स्माह भगवानात्रेयः||२||
 
इति ह स्माह भगवानात्रेयः||२||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
athāta āragvadhīyamadhyāyaṁ vyākhyāsyāmaḥ||1||
 
athāta āragvadhīyamadhyāyaṁ vyākhyāsyāmaḥ||1||
Line 43: Line 45:     
iti ha smAha bhagavAnAtreyaH||2||  
 
iti ha smAha bhagavAnAtreyaH||2||  
 +
</div></div>
    
“Now, I shall expound the chapter on Aragvadhiya”. Thus said Lord Atreya. [1-2]
 
“Now, I shall expound the chapter on Aragvadhiya”. Thus said Lord Atreya. [1-2]
    
====Six formulations used for local application  ====
 
====Six formulations used for local application  ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
आरग्वधः सैडगजः करञ्जो वासा गुडूची मदनं हरिद्रे|  
 
आरग्वधः सैडगजः करञ्जो वासा गुडूची मदनं हरिद्रे|  
Line 62: Line 66:  
कुष्ठानि कृच्छ्राणि नवं किलासं सुरेशलुप्तं किटिभं सदद्रु|  
 
कुष्ठानि कृच्छ्राणि नवं किलासं सुरेशलुप्तं किटिभं सदद्रु|  
 
भगन्दरार्शांस्यपचीं सपामां हन्युः प्रयुक्तास्त्वचिरान्नराणाम्||७||
 
भगन्दरार्शांस्यपचीं सपामां हन्युः प्रयुक्तास्त्वचिरान्नराणाम्||७||
   
+
  <div class="mw-collapsible-content">
 +
 
 
āragvadhaḥ saiḍagajaḥ karañjō vāsā guḍūcī madanaṁ haridrē|  
 
āragvadhaḥ saiḍagajaḥ karañjō vāsā guḍūcī madanaṁ haridrē|  
 
śryāhvaḥ surāhvaḥ khadirō dhavaśca nimbō viḍaṅgaṁ karavīrakatvak||3||  
 
śryāhvaḥ surāhvaḥ khadirō dhavaśca nimbō viḍaṅgaṁ karavīrakatvak||3||  
Line 92: Line 97:  
kuShThAni kRucchrANi navaM kilAsaM sureshaluptaM kiTibhaM sadadru|  
 
kuShThAni kRucchrANi navaM kilAsaM sureshaluptaM kiTibhaM sadadru|  
 
bhagandarArshAMsyapacIM sapAmAM hanyuH prayuktAstvacirAnnarANAm||7||  
 
bhagandarArshAMsyapacIM sapAmAM hanyuH prayuktAstvacirAnnarANAm||7||  
 +
</div></div>
 +
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
# ''Aragvadha, aidagaja (chakramarda), karanja, vasa, guduchi, madana,'' ''haridra'' and ''daruharidra'';
 
# ''Aragvadha, aidagaja (chakramarda), karanja, vasa, guduchi, madana,'' ''haridra'' and ''daruharidra'';
Line 103: Line 110:     
====Kushthadi formulation-I ====
 
====Kushthadi formulation-I ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
कुष्ठं हरिद्रे सुरसं पटोलं निम्बाश्वगन्धे सुरदारुशिग्रू|  
 
कुष्ठं हरिद्रे सुरसं पटोलं निम्बाश्वगन्धे सुरदारुशिग्रू|  
Line 109: Line 117:  
तैस्तक्रपिष्टैः प्रथमं शरीरं तैलाक्तमुद्वर्तयितुं यतेत|  
 
तैस्तक्रपिष्टैः प्रथमं शरीरं तैलाक्तमुद्वर्तयितुं यतेत|  
 
तेनास्यकण्डूः पिडकाः सकोठाः कुष्ठानि शोफाश्च शमं व्रजन्ति||९||  
 
तेनास्यकण्डूः पिडकाः सकोठाः कुष्ठानि शोफाश्च शमं व्रजन्ति||९||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
kuṣṭhaṁ haridrē surasaṁ paṭōlaṁ nimbāśvagandhē suradāruśigrū|  
 
kuṣṭhaṁ haridrē surasaṁ paṭōlaṁ nimbāśvagandhē suradāruśigrū|  
Line 121: Line 130:  
taistakrapiShTaiH prathamaM sharIraM tailAktamudvartayituM yateta|  
 
taistakrapiShTaiH prathamaM sharIraM tailAktamudvartayituM yateta|  
 
tenAsyakaNDUH piDakAH sakoThAH kuShThAni shophAshca shamaM vrajanti||9||  
 
tenAsyakaNDUH piDakAH sakoThAH kuShThAni shophAshca shamaM vrajanti||9||  
 +
</div></div>
    
''Kushtha'', (both types of) ''haridra, surasa (tulasi), patola, nimba, ashvagandha, suradaru, shigru, sarshapa, tumburudhanya'' (seeds of ''tumburu''), ''vanya (kaivarta mustaka),'' and ''chanda''-  powdered in equal quantities, admixed with ''takra'' (buttermilk) and grounded well - make for an effective formulation that alleviates diseases like ''kandu, pidaka, kotha,'' all types of ''kushtha'' and ''shopha''. Before anointing this formulation, the body or an affected part of the body is smeared with oil. [8-9]
 
''Kushtha'', (both types of) ''haridra, surasa (tulasi), patola, nimba, ashvagandha, suradaru, shigru, sarshapa, tumburudhanya'' (seeds of ''tumburu''), ''vanya (kaivarta mustaka),'' and ''chanda''-  powdered in equal quantities, admixed with ''takra'' (buttermilk) and grounded well - make for an effective formulation that alleviates diseases like ''kandu, pidaka, kotha,'' all types of ''kushtha'' and ''shopha''. Before anointing this formulation, the body or an affected part of the body is smeared with oil. [8-9]
Line 126: Line 136:     
====Kushthadi formulation-II ====
 
====Kushthadi formulation-II ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
कुष्ठामृतासङ्गकटङ्कटेरीकासीसकम्पिल्लकमुस्तलोध्राः|  
 
कुष्ठामृतासङ्गकटङ्कटेरीकासीसकम्पिल्लकमुस्तलोध्राः|  
Line 132: Line 143:  
तैलाक्तगात्रस्य कृतानि चूर्णान्येतानि दद्यादवचूर्णनार्थम्|  
 
तैलाक्तगात्रस्य कृतानि चूर्णान्येतानि दद्यादवचूर्णनार्थम्|  
 
दद्रूः सकण्डूः किटिभानि पामा विचर्चिका चैव तथैति शान्तिम्||११||  
 
दद्रूः सकण्डूः किटिभानि पामा विचर्चिका चैव तथैति शान्तिम्||११||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
kuṣṭhāmr̥tāsaṅgakaṭaṅkaṭērīkāsīsakampillakamustalōdhrāḥ|  
 
kuṣṭhāmr̥tāsaṅgakaṭaṅkaṭērīkāsīsakampillakamustalōdhrāḥ|  
Line 144: Line 156:  
tailAktagAtrasya kRutAni cUrNAnyetAni dadyAdavacUrNanArtham|  
 
tailAktagAtrasya kRutAni cUrNAnyetAni dadyAdavacUrNanArtham|  
 
dadrUH sakaNDUH kiTibhAni pAmA vicarcikA caiva tathaiti shAntim||11||  
 
dadrUH sakaNDUH kiTibhAni pAmA vicarcikA caiva tathaiti shAntim||11||  
 +
</div></div>
 +
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
''Kushtha, amritasanga (tuttha), katankateri (daruharidra), kasisa, kampillaka, mustaka, lodhra, saugandhika'' (''gandhatruna'' or sulphur), ''sarjarasa (rala), vidanga, manahshila, ala (haratala),'' and the bark of ''karaviraka'' - mixed and ground into a powder - is used for the purpose of dusting (''avachurnana'') on the body already smeared with oil. This medication helps cure ''dadru'', along with ''kandu'' (itching), as well as all kinds of ''kiṭibha, pama'' and ''vicharchika'' (eczema). [10-11]
 
''Kushtha, amritasanga (tuttha), katankateri (daruharidra), kasisa, kampillaka, mustaka, lodhra, saugandhika'' (''gandhatruna'' or sulphur), ''sarjarasa (rala), vidanga, manahshila, ala (haratala),'' and the bark of ''karaviraka'' - mixed and ground into a powder - is used for the purpose of dusting (''avachurnana'') on the body already smeared with oil. This medication helps cure ''dadru'', along with ''kandu'' (itching), as well as all kinds of ''kiṭibha, pama'' and ''vicharchika'' (eczema). [10-11]
 
</div>
 
</div>
 
====Manahshiladi formulation-I ====
 
====Manahshiladi formulation-I ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
मनःशिलाले मरिचानि तैलमार्कं पयः कुष्ठहरः प्रदेहः|  
 
मनःशिलाले मरिचानि तैलमार्कं पयः कुष्ठहरः प्रदेहः|  
 
तुत्थं विडङ्गं मरिचानि कुष्ठं लोध्रं च तद्वत् समनःशिलं स्यात्||१२||
 
तुत्थं विडङ्गं मरिचानि कुष्ठं लोध्रं च तद्वत् समनःशिलं स्यात्||१२||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
manaḥśilālē maricāni tailamārkaṁ payaḥ kuṣṭhaharaḥ pradēhaḥ|  
 
manaḥśilālē maricāni tailamārkaṁ payaḥ kuṣṭhaharaḥ pradēhaḥ|  
Line 157: Line 173:  
manaHshilAle maricAni tailamArkaM payaH kuShThaharaH pradehaH|  
 
manaHshilAle maricAni tailamArkaM payaH kuShThaharaH pradehaH|  
 
tutthaM viDa~ggaM maricAni kuShThaM lodhraM ca tadvat samanaHshilaM syAt||12||  
 
tutthaM viDa~ggaM maricAni kuShThaM lodhraM ca tadvat samanaHshilaM syAt||12||  
 +
</div></div>
 +
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
''Manahshila, ala, maricha'' (seeds of maricha), ''taila'' (mustard oil), and ''arka-paya'' (latex of ''arka'') , ground and made into a paste (''pradeha'') , alleviates ''kushtha'' . ''Tuttha, vidanga, maricha, kushtha,'' and ''lodhra'', along with ''manahshila'' can also be used in the preparation. [12]
 
''Manahshila, ala, maricha'' (seeds of maricha), ''taila'' (mustard oil), and ''arka-paya'' (latex of ''arka'') , ground and made into a paste (''pradeha'') , alleviates ''kushtha'' . ''Tuttha, vidanga, maricha, kushtha,'' and ''lodhra'', along with ''manahshila'' can also be used in the preparation. [12]
 
</div>
 
</div>
 
==== Rasanjanadi formulation ====
 
==== Rasanjanadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
रसाञ्जनं सप्रपुन्नाडबीजं युक्तं कपित्थस्य रसेन लेपः|  
 
रसाञ्जनं सप्रपुन्नाडबीजं युक्तं कपित्थस्य रसेन लेपः|  
 
करञ्जबीजैडगजं सकुष्ठं गोमूत्रपिष्टं च परः प्रदेहः||१३||
 
करञ्जबीजैडगजं सकुष्ठं गोमूत्रपिष्टं च परः प्रदेहः||१३||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
rasāñjanaṁ saprapunnāḍabījaṁ yuktaṁ kapitthasya rasēna lēpaḥ|  
 
rasāñjanaṁ saprapunnāḍabījaṁ yuktaṁ kapitthasya rasēna lēpaḥ|  
Line 170: Line 190:  
rasA~jjanaM saprapunnADabIjaM yuktaM kapitthasya rasena lepaH|  
 
rasA~jjanaM saprapunnADabIjaM yuktaM kapitthasya rasena lepaH|  
 
kara~jjabIjaiDagajaM sakuShThaM gomUtrapiShTaM ca paraH pradehaH||13||
 
kara~jjabIjaiDagajaM sakuShThaM gomUtrapiShTaM ca paraH pradehaH||13||
   
+
  </div></div>
 +
 
 
''Rasanjana'' and ''prapunnadabija,'' mixed with the juice of ''kapittha'' makes a good ''lepa'' for ''kushtha''. Similarly, ''karanjabija, aidagaja,'' and ''kushtha'' -ground with ''gomutra'' - makes an effective ''pradeha'' (for ''kushtha''). [13]
 
''Rasanjana'' and ''prapunnadabija,'' mixed with the juice of ''kapittha'' makes a good ''lepa'' for ''kushtha''. Similarly, ''karanjabija, aidagaja,'' and ''kushtha'' -ground with ''gomutra'' - makes an effective ''pradeha'' (for ''kushtha''). [13]
    
==== Haridradi formulation ====
 
==== Haridradi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
उभे हरिद्रे कुटजस्य बीजं करञ्जबीजं सुमनःप्रवालान्|  
 
उभे हरिद्रे कुटजस्य बीजं करञ्जबीजं सुमनःप्रवालान्|  
 
त्वचं समध्यां हयमारकस्य लेपं तिलक्षारयुतं विदध्यात्||१४||
 
त्वचं समध्यां हयमारकस्य लेपं तिलक्षारयुतं विदध्यात्||१४||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
ubhē haridrē kuṭajasya bījaṁ karañjabījaṁ sumanaḥpravālān|  
 
ubhē haridrē kuṭajasya bījaṁ karañjabījaṁ sumanaḥpravālān|  
Line 183: Line 206:  
ubhe haridre kuTajasya bIjaM kara~jjabIjaM sumanaHpravAlAn|  
 
ubhe haridre kuTajasya bIjaM kara~jjabIjaM sumanaHpravAlAn|  
 
tvacaM samadhyAM hayamArakasya lepaM tilakShArayutaM vidadhyAt||14||  
 
tvacaM samadhyAM hayamArakasya lepaM tilakShArayutaM vidadhyAt||14||  
 +
</div></div>
    
Both types of ''haridra'', seeds of ''kutaja'', seeds of ''karanja'', tender leaves of ''sumana (jati),'' bark and pith of ''hayamaraka'' ''(karaviraka)'' - mixed with ''kshara'' of ''tila'' (stems of sessamum) - make a good ''lepa'' (for ''kushtha''). [14]
 
Both types of ''haridra'', seeds of ''kutaja'', seeds of ''karanja'', tender leaves of ''sumana (jati),'' bark and pith of ''hayamaraka'' ''(karaviraka)'' - mixed with ''kshara'' of ''tila'' (stems of sessamum) - make a good ''lepa'' (for ''kushtha''). [14]
    
====Manahshiladi formulation-II ====
 
====Manahshiladi formulation-II ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
मनःशिला त्वक् कुटजात् सकुष्ठात् सलोमशः सैडगजः करञ्जः|  
 
मनःशिला त्वक् कुटजात् सकुष्ठात् सलोमशः सैडगजः करञ्जः|  
Line 193: Line 218:  
पलाशनिर्दाहरसेन चापि कर्षोद्धृतान्याढकसम्मितेन|  
 
पलाशनिर्दाहरसेन चापि कर्षोद्धृतान्याढकसम्मितेन|  
 
दर्वीप्रलेपं प्रवदन्ति लेपमेतं परं कुष्ठनिसूदनाय||१६||
 
दर्वीप्रलेपं प्रवदन्ति लेपमेतं परं कुष्ठनिसूदनाय||१६||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
manaḥśilā tvak kuṭajāt sakuṣṭhāt salōmaśaḥ saiḍagajaḥ karañjaḥ|  
 
manaḥśilā tvak kuṭajāt sakuṣṭhāt salōmaśaḥ saiḍagajaḥ karañjaḥ|  
Line 205: Line 231:  
palAshanirdAharasena cApi karShoddhRutAnyADhakasammitena|  
 
palAshanirdAharasena cApi karShoddhRutAnyADhakasammitena|  
 
darvIpralepaM pravadanti lepametaM paraM kuShThanisUdanAya||16||  
 
darvIpralepaM pravadanti lepametaM paraM kuShThanisUdanAya||16||  
 +
</div></div>
 +
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
Powder of ''manashila'', bark of ''kuṭaja, kushtha, lomasha, aidagaja, karanja, bhurja granthi,'' and roots of ''karavira'', - each of these taken one ''karsha'' (10 g) and cooked with ''adhaka'' (2.56 liters) quantity of ''tushodaka'' and ''palashanirdaharasa'' (juice of ''palasha'' that is obtained from burning the roots), when reduced to a semi-solid state (''darvipralepa''), makes the best ''lepa'' for ''kushtha''. [15-16]
 
Powder of ''manashila'', bark of ''kuṭaja, kushtha, lomasha, aidagaja, karanja, bhurja granthi,'' and roots of ''karavira'', - each of these taken one ''karsha'' (10 g) and cooked with ''adhaka'' (2.56 liters) quantity of ''tushodaka'' and ''palashanirdaharasa'' (juice of ''palasha'' that is obtained from burning the roots), when reduced to a semi-solid state (''darvipralepa''), makes the best ''lepa'' for ''kushtha''. [15-16]
Line 210: Line 238:     
==== Chaturanguladi formulation ====
 
==== Chaturanguladi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
पर्णानि पिष्ट्वा चतुरङ्गुलस्य तक्रेण पर्णान्यथ काकमाच्याः|  
 
पर्णानि पिष्ट्वा चतुरङ्गुलस्य तक्रेण पर्णान्यथ काकमाच्याः|  
 
तैलाक्तगात्रस्य नरस्य कुष्ठान्युद्वर्तयेदश्वहनच्छदैश्च||१७||
 
तैलाक्तगात्रस्य नरस्य कुष्ठान्युद्वर्तयेदश्वहनच्छदैश्च||१७||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
parṇāni piṣṭvā caturaṅgulasya takrēṇa parṇānyatha kākamācyāḥ|  
 
parṇāni piṣṭvā caturaṅgulasya takrēṇa parṇānyatha kākamācyāḥ|  
Line 219: Line 249:  
parNAni piShTvA catura~ggulasya takreNa parNAnyatha kAkamAcyAH|  
 
parNAni piShTvA catura~ggulasya takreNa parNAnyatha kAkamAcyAH|  
 
tailAktagAtrasya narasya kuShThAnyudvartayedashvahanacchadaishca||17||  
 
tailAktagAtrasya narasya kuShThAnyudvartayedashvahanacchadaishca||17||  
 +
</div></div>
    
A ''lepa'' prepared by grinding the leaves of ''chaturangula (aragvadha),'' the leaves of ''kakamachi,'' and the leaves of ''ashvahana'' ''(karaviraka)'' with ''takra'', should be anointed on the (oil-smeared) body of a person affected with ''kushtha.'' [17]
 
A ''lepa'' prepared by grinding the leaves of ''chaturangula (aragvadha),'' the leaves of ''kakamachi,'' and the leaves of ''ashvahana'' ''(karaviraka)'' with ''takra'', should be anointed on the (oil-smeared) body of a person affected with ''kushtha.'' [17]
    
====Kola-kulatthadi formulation in ''Vata'' disorders ====
 
====Kola-kulatthadi formulation in ''Vata'' disorders ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
कोलं कुलत्थाः सुरदारुरास्नामाषातसीतैलफलानि कुष्ठम्|  
 
कोलं कुलत्थाः सुरदारुरास्नामाषातसीतैलफलानि कुष्ठम्|  
 
वचा शताह्वा यवचूर्णमम्लमुष्णानि वातामयिनां प्रदेहः||१८||  
 
वचा शताह्वा यवचूर्णमम्लमुष्णानि वातामयिनां प्रदेहः||१८||  
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
kōlaṁ kulatthāḥ suradārurāsnāmāṣātasītailaphalāni kuṣṭham|  
 
kōlaṁ kulatthāḥ suradārurāsnāmāṣātasītailaphalāni kuṣṭham|  
Line 232: Line 265:  
kolaM kulatthAH suradArurAsnAmAShAtasItailaphalAni kuShTham|  
 
kolaM kulatthAH suradArurAsnAmAShAtasItailaphalAni kuShTham|  
 
vacA shatAhvA yavacUrNamamlamuShNAni vAtAmayinAM pradehaH||18||  
 
vacA shatAhvA yavacUrNamamlamuShNAni vAtAmayinAM pradehaH||18||  
 +
</div></div>
    
''Kola, kulattha, suradaru, rasna, masha, atasi, tailaphalani, kushtha, vachaa, shatahva, yavachurna'' (all in equal quantity), ground with ''amla (kanji),'' is used as a hot ''(ushna) pradeha'' for patients suffering from ''vatika'' disorders. [18]
 
''Kola, kulattha, suradaru, rasna, masha, atasi, tailaphalani, kushtha, vachaa, shatahva, yavachurna'' (all in equal quantity), ground with ''amla (kanji),'' is used as a hot ''(ushna) pradeha'' for patients suffering from ''vatika'' disorders. [18]
    
====Anup matsyadi ''pradeha'' formulation ====
 
====Anup matsyadi ''pradeha'' formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
आनूपमत्स्यामिषवेसवारैरुष्णैः प्रदेहः पवनापहः स्यात्|  
 
आनूपमत्स्यामिषवेसवारैरुष्णैः प्रदेहः पवनापहः स्यात्|  
 
स्नेहैश्चतुर्भिर्दशमूलमिश्रैर्गन्धौषधैश्चानिलहः प्रदेहः||१९||
 
स्नेहैश्चतुर्भिर्दशमूलमिश्रैर्गन्धौषधैश्चानिलहः प्रदेहः||१९||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
ānūpamatsyāmiṣavēsavārairuṣṇaiḥ pradēhaḥ pavanāpahaḥ syāt|  
 
ānūpamatsyāmiṣavēsavārairuṣṇaiḥ pradēhaḥ pavanāpahaḥ syāt|  
Line 245: Line 281:  
AnUpamatsyAmiShavesavArairuShNaiH pradehaH pavanApahaH syAt|  
 
AnUpamatsyAmiShavesavArairuShNaiH pradehaH pavanApahaH syAt|  
 
snehaishcaturbhirdashamUlamishrairgandhauShadhaishcAnilahaH pradehaH||19||  
 
snehaishcaturbhirdashamUlamishrairgandhauShadhaishcAnilahaH pradehaH||19||  
 +
</div></div>
    
''Pradeha'' made of hot ''veshavara'' (a preparation of meat) prepared with ''anupamatsyamisha'' (meat of marshy fish) subsides ''vata''. Similarly, four types of ''sneha, dashamula'' and ''gandhaushadha,'' when mixed together, make a ''vata'' alleviating ''pradeha''. [19]
 
''Pradeha'' made of hot ''veshavara'' (a preparation of meat) prepared with ''anupamatsyamisha'' (meat of marshy fish) subsides ''vata''. Similarly, four types of ''sneha, dashamula'' and ''gandhaushadha,'' when mixed together, make a ''vata'' alleviating ''pradeha''. [19]
    
====Yavadi formulation ====
 
====Yavadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
तक्रेण युक्तं यवचूर्णमुष्णं सक्षारमर्तिं जठरे निहन्यात्|  
 
तक्रेण युक्तं यवचूर्णमुष्णं सक्षारमर्तिं जठरे निहन्यात्|  
 
कुष्ठं शताह्वां सवचां यवानां चूर्णं सतैलाम्लमुशन्ति वाते||२०||
 
कुष्ठं शताह्वां सवचां यवानां चूर्णं सतैलाम्लमुशन्ति वाते||२०||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
takrēṇa yuktaṁ yavacūrṇamuṣṇaṁ sakṣāramartiṁ jaṭharē nihanyāt|  
 
takrēṇa yuktaṁ yavacūrṇamuṣṇaṁ sakṣāramartiṁ jaṭharē nihanyāt|  
Line 258: Line 297:  
takreNa yuktaM yavacUrNamuShNaM sakShAramartiM jaThare nihanyAt|  
 
takreNa yuktaM yavacUrNamuShNaM sakShAramartiM jaThare nihanyAt|  
 
kuShThaM shatAhvAM savacAM yavAnAM cUrNaM satailAmlamushanti vAte||20||  
 
kuShThaM shatAhvAM savacAM yavAnAM cUrNaM satailAmlamushanti vAte||20||  
 +
</div></div>
    
''Yavachurṇa'' mixed with ''takra,'' heated and added with ''kshara'' serves as an abdominal pain relieving drug. ''Kushtha, shatahva, vacha,'' and ''yavachurna'' - mixed with ''taila'' and ''amla'' - is indicated in ''vata'' related disorders. [20]
 
''Yavachurṇa'' mixed with ''takra,'' heated and added with ''kshara'' serves as an abdominal pain relieving drug. ''Kushtha, shatahva, vacha,'' and ''yavachurna'' - mixed with ''taila'' and ''amla'' - is indicated in ''vata'' related disorders. [20]
    
====Shatavhadi formulation ====
 
====Shatavhadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
उभे शताह्वे मधुकं मधूकं बलां प्रियालं च कशेरुकं च|  
 
उभे शताह्वे मधुकं मधूकं बलां प्रियालं च कशेरुकं च|  
 
घृतं विदारीं च सितोपलां च कुर्यात् प्रदेहं पवने सरक्ते||२१||
 
घृतं विदारीं च सितोपलां च कुर्यात् प्रदेहं पवने सरक्ते||२१||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
ubhē śatāhvē madhukaṁ madhūkaṁ balāṁ priyālaṁ ca kaśērukaṁ ca|  
 
ubhē śatāhvē madhukaṁ madhūkaṁ balāṁ priyālaṁ ca kaśērukaṁ ca|  
Line 271: Line 313:  
ubhe shatAhve madhukaM madhUkaM balAM priyAlaM ca kasherukaM ca|  
 
ubhe shatAhve madhukaM madhUkaM balAM priyAlaM ca kasherukaM ca|  
 
ghRutaM vidArIM ca sitopalAM ca kuryAt pradehaM pavane sarakte||21||  
 
ghRutaM vidArIM ca sitopalAM ca kuryAt pradehaM pavane sarakte||21||  
 +
</div></div>
    
Both types of ''shatahva, madhuka, bala, priyala, kasheruka,'' and ''vidari'' - ground and mixed with ''ghrita'' and ''sitopala'' - makes a ''pradeha'' in ''vatarakta'' disorders. [21]
 
Both types of ''shatahva, madhuka, bala, priyala, kasheruka,'' and ''vidari'' - ground and mixed with ''ghrita'' and ''sitopala'' - makes a ''pradeha'' in ''vatarakta'' disorders. [21]
    
====Rasnadi formulation ====
 
====Rasnadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
रास्ना गुडूची मधुकं बले द्वे सजीवकं सर्षभकं पयश्च|  
 
रास्ना गुडूची मधुकं बले द्वे सजीवकं सर्षभकं पयश्च|  
 
घृतं च सिद्धं मधुशेषयुक्तं रक्तानिलार्तिं प्रणुदेत् प्रदेहः||२२||
 
घृतं च सिद्धं मधुशेषयुक्तं रक्तानिलार्तिं प्रणुदेत् प्रदेहः||२२||
   
+
  <div class="mw-collapsible-content">
 +
 
 
rāsnā guḍūcī madhukaṁ balē dvē sajīvakaṁ sarṣabhakaṁ payaśca|  
 
rāsnā guḍūcī madhukaṁ balē dvē sajīvakaṁ sarṣabhakaṁ payaśca|  
 
ghr̥taṁ ca siddhaṁ madhuśēṣayuktaṁ raktānilārtiṁ praṇudēt pradēhaḥ||22||  
 
ghr̥taṁ ca siddhaṁ madhuśēṣayuktaṁ raktānilārtiṁ praṇudēt pradēhaḥ||22||  
Line 284: Line 329:  
rAsnA guDUcI madhukaM bale dve sajIvakaM sarShabhakaM payashca|  
 
rAsnA guDUcI madhukaM bale dve sajIvakaM sarShabhakaM payashca|  
 
ghRutaM ca siddhaM madhusheShayuktaM raktAnilArtiM praNudet pradehaH||22||  
 
ghRutaM ca siddhaM madhusheShayuktaM raktAnilArtiM praNudet pradehaH||22||  
 +
</div></div>
    
''Ghrita'' prepared with ''rasna, guduchi, madhuka'', two types of ''bala'' (''bala'' and ''atibala''), ''jivaka, rishabhaka'', mixed with milk and added with honey-wax (''madhushesha'') is used to prepare a ''pradeha'' for alleviating discomfort due to ''vatarakta.'' [22]
 
''Ghrita'' prepared with ''rasna, guduchi, madhuka'', two types of ''bala'' (''bala'' and ''atibala''), ''jivaka, rishabhaka'', mixed with milk and added with honey-wax (''madhushesha'') is used to prepare a ''pradeha'' for alleviating discomfort due to ''vatarakta.'' [22]
 
   
 
   
 
====Godhumadi formulation ====
 
====Godhumadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
वाते सरक्ते सघृतं प्रदेहो गोधूमचूर्णं छगलीपयश्च|  
 
वाते सरक्ते सघृतं प्रदेहो गोधूमचूर्णं छगलीपयश्च|  
 
नतोत्पलं चन्दनकुष्ठयुक्तं शिरोरुजायां सघृतं प्रदेहः||२३||
 
नतोत्पलं चन्दनकुष्ठयुक्तं शिरोरुजायां सघृतं प्रदेहः||२३||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
vātē saraktē saghr̥taṁ pradēhō gōdhūmacūrṇaṁ chagalīpayaśca|
 
vātē saraktē saghr̥taṁ pradēhō gōdhūmacūrṇaṁ chagalīpayaśca|
Line 297: Line 345:  
vAte sarakte saghRutaM pradeho godhUmacUrNaM chagalIpayashca|23|  
 
vAte sarakte saghRutaM pradeho godhUmacUrNaM chagalIpayashca|23|  
 
natotpalaM candanakuShThayuktaM shirorujAyAM saghRutaM pradehaH||23||  
 
natotpalaM candanakuShThayuktaM shirorujAyAM saghRutaM pradehaH||23||  
 +
</div></div>
    
In ''vatarakta,'' the ''pradeha'' is prepared using ''godhumachurna'' mixed with ''ghrita'' and ''chagalipaya'' (goat’s milk). In the case of ''shiroruja,'' the ''pradeha'' is prepared by mixing ''nata, utpala, chandana, kushtha'' with ''ghrita.'' [23]
 
In ''vatarakta,'' the ''pradeha'' is prepared using ''godhumachurna'' mixed with ''ghrita'' and ''chagalipaya'' (goat’s milk). In the case of ''shiroruja,'' the ''pradeha'' is prepared by mixing ''nata, utpala, chandana, kushtha'' with ''ghrita.'' [23]
    
====Prapaudarikadi formulation ====
 
====Prapaudarikadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
प्रपौण्डरीकं सुरदारु कुष्ठं यष्ट्याह्वमेला कमलोत्पले च|  
 
प्रपौण्डरीकं सुरदारु कुष्ठं यष्ट्याह्वमेला कमलोत्पले च|  
 
शिरोरुजायां सघृतः प्रदेहो लोहैरकापद्मकचोरकैश्च||२४||
 
शिरोरुजायां सघृतः प्रदेहो लोहैरकापद्मकचोरकैश्च||२४||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
prapauṇḍarīkaṁ suradāru kuṣṭhaṁ yaṣṭyāhvamēlā kamalōtpalē ca|  
 
prapauṇḍarīkaṁ suradāru kuṣṭhaṁ yaṣṭyāhvamēlā kamalōtpalē ca|  
Line 310: Line 361:  
prapauNDarIkaM suradAru kuShThaM yaShTyAhvamelA kamalotpale ca|  
 
prapauNDarIkaM suradAru kuShThaM yaShTyAhvamelA kamalotpale ca|  
 
shirorujAyAM saghRutaH pradeho lohairakApadmakacorakaishca||24||  
 
shirorujAyAM saghRutaH pradeho lohairakApadmakacorakaishca||24||  
 +
</div></div>
    
A ''pradeha'' prepared by mixing ''prapaundarika, suradaru, kushtha, yashtyahva, ela, kamala, utpala, loha (agaru), eraka, padmaka'' and ''choraka'' with ''ghrita'' is useful in treating ''shiroruja''. [24]
 
A ''pradeha'' prepared by mixing ''prapaundarika, suradaru, kushtha, yashtyahva, ela, kamala, utpala, loha (agaru), eraka, padmaka'' and ''choraka'' with ''ghrita'' is useful in treating ''shiroruja''. [24]
    
====Rasna-Haridradi formulation ====
 
====Rasna-Haridradi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
रास्ना हरिद्रे नलदं शताह्वे द्वे देवदारूणि सितोपला च|  
 
रास्ना हरिद्रे नलदं शताह्वे द्वे देवदारूणि सितोपला च|  
 
जीवन्तिमूलं सघृतं सतैलमालेपनं पार्श्वरुजासु कोष्णम्||२५||
 
जीवन्तिमूलं सघृतं सतैलमालेपनं पार्श्वरुजासु कोष्णम्||२५||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
rāsnā haridrē naladaṁ śatāhvē dvē dēvadārūṇi sitōpalā ca|  
 
rāsnā haridrē naladaṁ śatāhvē dvē dēvadārūṇi sitōpalā ca|  
Line 323: Line 377:  
rAsnA haridre naladaM shatAhve dve devadArUNi sitopalA ca|  
 
rAsnA haridre naladaM shatAhve dve devadArUNi sitopalA ca|  
 
jIvantimUlaM saghRutaM satailamAlepanaM pArshvarujAsu koShNam||25||  
 
jIvantimUlaM saghRutaM satailamAlepanaM pArshvarujAsu koShNam||25||  
 +
</div></div>
    
''Rasna'', two types of ''haridra, nalada (jatamamsi),'' two types of ''shatavha, devadaru'' (seeds of ''devadaru''), ''sitopala'' and roots of ''jivanti'', mixed with ''ghrita'' and ''taila'', is used to prepare a luke warm alepana that serves as an effective medication to treat ''parshvaruja'' (pain in flanks). [25]
 
''Rasna'', two types of ''haridra, nalada (jatamamsi),'' two types of ''shatavha, devadaru'' (seeds of ''devadaru''), ''sitopala'' and roots of ''jivanti'', mixed with ''ghrita'' and ''taila'', is used to prepare a luke warm alepana that serves as an effective medication to treat ''parshvaruja'' (pain in flanks). [25]
    
====Shaivaladi formulation ====
 
====Shaivaladi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
शैवालपद्मोत्पलवेत्रतुङ्गप्रपौण्डरीकाण्यमृणाललोध्रम्|  
 
शैवालपद्मोत्पलवेत्रतुङ्गप्रपौण्डरीकाण्यमृणाललोध्रम्|  
 
प्रियङ्गुकालेयकचन्दनानि निर्वापणः स्यात् सघृतः प्रदेहः||२६||
 
प्रियङ्गुकालेयकचन्दनानि निर्वापणः स्यात् सघृतः प्रदेहः||२६||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
śaivālapadmōtpalavētratuṅgaprapauṇḍarīkāṇyamr̥ṇālalōdhram|  
 
śaivālapadmōtpalavētratuṅgaprapauṇḍarīkāṇyamr̥ṇālalōdhram|  
Line 336: Line 393:  
shaivAlapadmotpalavetratu~ggaprapauNDarIkANyamRuNAlalodhram|  
 
shaivAlapadmotpalavetratu~ggaprapauNDarIkANyamRuNAlalodhram|  
 
priya~ggukAleyakacandanAni nirvApaNaH syAt saghRutaH pradehaH||26||  
 
priya~ggukAleyakacandanAni nirvApaNaH syAt saghRutaH pradehaH||26||  
 +
</div></div>
    
''Shaivala, padma, utpala, vetra, tunga (punnaga), prapaunḍarika, amranala (uhira), lodhra, priyangu, kaleyaka,'' and ''chandana'' mixed with ''ghrita'' makes an effective ''nirvapaṇa'' (heat alleviating) ''pradeha''. [26]
 
''Shaivala, padma, utpala, vetra, tunga (punnaga), prapaunḍarika, amranala (uhira), lodhra, priyangu, kaleyaka,'' and ''chandana'' mixed with ''ghrita'' makes an effective ''nirvapaṇa'' (heat alleviating) ''pradeha''. [26]
    
====Sita-latadi formulation ====
 
====Sita-latadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
सितालतावेतसपद्मकानि यष्ट्याह्वमैन्द्री नलिनानि दूर्वा|  
 
सितालतावेतसपद्मकानि यष्ट्याह्वमैन्द्री नलिनानि दूर्वा|  
 
यवासमूलं कुशकाशयोश्च निर्वापणः स्याज्जलमेरका च||२७||
 
यवासमूलं कुशकाशयोश्च निर्वापणः स्याज्जलमेरका च||२७||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
sitālatāvētasapadmakāni yaṣṭyāhvamaindrī nalināni dūrvā|  
 
sitālatāvētasapadmakāni yaṣṭyāhvamaindrī nalināni dūrvā|  
Line 349: Line 409:  
sitAlatAvetasapadmakAni yaShTyAhvamaindrI nalinAni dUrvA|  
 
sitAlatAvetasapadmakAni yaShTyAhvamaindrI nalinAni dUrvA|  
 
yavAsamUlaM kushakAshayoshca nirvApaNaH syAjjalamerakA ca||27||  
 
yavAsamUlaM kushakAshayoshca nirvApaNaH syAjjalamerakA ca||27||  
 +
</div></div>
    
''Sita (shweta durva), lata (manjishtha), vetasa, padmaka, yashtyavha, aindri (gorakshakarkati), nalina (kamala), durva,'' roots of ''yavasa'', ''kusha'' and ''kasha, jala (hribera)'' and ''eraka'' are used to make a ''nirvapana (pradeha)'' for alleviating heat. [27]
 
''Sita (shweta durva), lata (manjishtha), vetasa, padmaka, yashtyavha, aindri (gorakshakarkati), nalina (kamala), durva,'' roots of ''yavasa'', ''kusha'' and ''kasha, jala (hribera)'' and ''eraka'' are used to make a ''nirvapana (pradeha)'' for alleviating heat. [27]
    
====Shaileyadi formulation ====
 
====Shaileyadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
शैलेयमेलागुरुणी सकुष्ठे चण्डा नतं त्वक् सुरदारु रास्ना|  
 
शैलेयमेलागुरुणी सकुष्ठे चण्डा नतं त्वक् सुरदारु रास्ना|  
 
शीतं निहन्यादचिरात् प्रदेहो विषं शिरीषस्तु ससिन्धुवारः||२८||
 
शीतं निहन्यादचिरात् प्रदेहो विषं शिरीषस्तु ससिन्धुवारः||२८||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
śailēyamēlāguruṇī sakuṣṭhē caṇḍā nataṁ tvak suradāru rāsnā|  
 
śailēyamēlāguruṇī sakuṣṭhē caṇḍā nataṁ tvak suradāru rāsnā|  
Line 362: Line 425:  
shaileyamelAguruNI sakuShThe caNDA nataM tvak suradAru rAsnA|  
 
shaileyamelAguruNI sakuShThe caNDA nataM tvak suradAru rAsnA|  
 
shItaM nihanyAdacirAt pradeho viShaM shirIShastu sasindhuvAraH||28||  
 
shItaM nihanyAdacirAt pradeho viShaM shirIShastu sasindhuvAraH||28||  
 +
</div></div>
    
''Shaileya, ela, aguru, kushtha, chanda, nata (tagara), tvak (dalachini), suradaru'' and ''rasna'' are key ingredients needed for preparing a quick, cold alleviating ''pradeha''. A ''pradeha'' made of ''shirisha'' mixed with ''sindhuvara'' neutralizes poisons quickly. [28]
 
''Shaileya, ela, aguru, kushtha, chanda, nata (tagara), tvak (dalachini), suradaru'' and ''rasna'' are key ingredients needed for preparing a quick, cold alleviating ''pradeha''. A ''pradeha'' made of ''shirisha'' mixed with ''sindhuvara'' neutralizes poisons quickly. [28]
    
====Shirishadi formulation ====
 
====Shirishadi formulation ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
शिरीषलामज्जकहेमलोध्रैस्त्वग्दोषसंस्वेदहरः प्रघर्षः|  
 
शिरीषलामज्जकहेमलोध्रैस्त्वग्दोषसंस्वेदहरः प्रघर्षः|  
 
पत्राम्बुलोध्राभयचन्दनानि शरीरदौर्गन्ध्यहरः प्रदेहः||२९||
 
पत्राम्बुलोध्राभयचन्दनानि शरीरदौर्गन्ध्यहरः प्रदेहः||२९||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
śirīṣalāmajjakahēmalōdhraistvagdōṣasaṁsvēdaharaḥ pragharṣaḥ|  
 
śirīṣalāmajjakahēmalōdhraistvagdōṣasaṁsvēdaharaḥ pragharṣaḥ|  
Line 375: Line 441:  
shirIShalAmajjakahemalodhraistvagdoShasaMsvedaharaH pragharShaH|  
 
shirIShalAmajjakahemalodhraistvagdoShasaMsvedaharaH pragharShaH|  
 
patrAmbulodhrAbhayacandanAni sharIradaurgandhyaharaH pradehaH||29||  
 
patrAmbulodhrAbhayacandanAni sharIradaurgandhyaharaH pradehaH||29||  
 +
</div></div>
    
''Shirisha, lamajjaka (ushira), hema (nagakeshara)'' and ''lodhra'' help prepare balms for ''pragharsha'' (rubbing) that help alleviate skin diseases and excessive perspiration. A ''pradeha'' made of ''patra (tejapatra),'' ''ambu (hribera), lodhra, abhaya (ushira)'' and ''chandana'' alleviates foul smell of the body. [29]
 
''Shirisha, lamajjaka (ushira), hema (nagakeshara)'' and ''lodhra'' help prepare balms for ''pragharsha'' (rubbing) that help alleviate skin diseases and excessive perspiration. A ''pradeha'' made of ''patra (tejapatra),'' ''ambu (hribera), lodhra, abhaya (ushira)'' and ''chandana'' alleviates foul smell of the body. [29]
    
====Summary ====
 
====Summary ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
तत्र श्लोकः-  
 
तत्र श्लोकः-  
 
इहात्रिजः सिद्धतमानुवाच द्वात्रिंशतं सिद्धमहर्षिपूज्यः|  
 
इहात्रिजः सिद्धतमानुवाच द्वात्रिंशतं सिद्धमहर्षिपूज्यः|  
 
चूर्णप्रदेहान् विविधामयघ्नानारग्वधीये जगतो हितार्थम्||३०||
 
चूर्णप्रदेहान् विविधामयघ्नानारग्वधीये जगतो हितार्थम्||३०||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
tatra ślōkaḥ-  
 
tatra ślōkaḥ-  
Line 391: Line 460:  
ihAtrijaH siddhatamAnuvAca dvAtriMshataM siddhamaharShipUjyaH|  
 
ihAtrijaH siddhatamAnuvAca dvAtriMshataM siddhamaharShipUjyaH|  
 
cUrNapradehAn vividhAmayaghnAnAragvadhIye jagato hitArtham||30||  
 
cUrNapradehAn vividhAmayaghnAnAragvadhIye jagato hitArtham||30||  
 +
</div></div>
    
Now (the concluding) verses:
 
Now (the concluding) verses:
    
Here, Atri’s son (i.e., Lord Atreya), worshipped by accomplished and great sages, mentioned 32 successful (disease alleviating) ''churnapradeha'', destroyers of various disorders (described in the chapter of ''aragvadhiya'') for the welfare of the world. [30]
 
Here, Atri’s son (i.e., Lord Atreya), worshipped by accomplished and great sages, mentioned 32 successful (disease alleviating) ''churnapradeha'', destroyers of various disorders (described in the chapter of ''aragvadhiya'') for the welfare of the world. [30]
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
    
इत्यग्निवेशकृते तन्त्रे चरकप्रतिसंस्कृते श्लोकस्थाने आरग्वधीयो नाम तृतीयोऽध्यायः||३||
 
इत्यग्निवेशकृते तन्त्रे चरकप्रतिसंस्कृते श्लोकस्थाने आरग्वधीयो नाम तृतीयोऽध्यायः||३||
 +
<div class="mw-collapsible-content">
    
ityagnivēśakr̥tē tantrē carakapratisaṁskr̥tē ślōkasthānē āragvadhīyō nāma tr̥tīyō'dhyāyaḥ||3||
 
ityagnivēśakr̥tē tantrē carakapratisaṁskr̥tē ślōkasthānē āragvadhīyō nāma tr̥tīyō'dhyāyaḥ||3||
 +
</div></div>
    
Thus ends the third chapter titled Aragvadhiya in [[Sutra Sthana]] in the treaties composed by Agnivesha and redacted by Charak. [3]
 
Thus ends the third chapter titled Aragvadhiya in [[Sutra Sthana]] in the treaties composed by Agnivesha and redacted by Charak. [3]

Navigation menu