Changes

Jump to navigation Jump to search
Line 36: Line 36:     
अथ नेत्राणि बस्तींश्च शृणु वर्ज्यानि कर्मसु|  
 
अथ नेत्राणि बस्तींश्च शृणु वर्ज्यानि कर्मसु|  
 +
 
नेत्रस्याज्ञप्रणीतस्य व्यापदः  सचिकित्सिताः||३||
 
नेत्रस्याज्ञप्रणीतस्य व्यापदः  सचिकित्सिताः||३||
 
   
 
   
Line 43: Line 44:     
atha nētrāṇi bastīṁśca śr̥ṇu varjyāni karmasu|  
 
atha nētrāṇi bastīṁśca śr̥ṇu varjyāni karmasu|  
 +
 
nētrasyājñapraṇītasya vyāpadaḥ  sacikitsitāḥ||3||  
 
nētrasyājñapraṇītasya vyāpadaḥ  sacikitsitāḥ||3||  
   Line 50: Line 52:     
atha netrANi bastIMshca shRuNu varjyAni karmasu|  
 
atha netrANi bastIMshca shRuNu varjyAni karmasu|  
 +
 
netrasyAj~japraNItasya vyApadaH  sacikitsitAH||3||  
 
netrasyAj~japraNItasya vyApadaH  sacikitsitAH||3||  
   −
Now we shall expound the chapter upon management of complications due to enema nozzle. Thus said Lord Atreya, Henceforth listen to the description of defects in enema nozzles, their complications if used for ''basti'' and their management. [1-3]
+
Now we shall expound the chapter upon management of complications due to enema nozzle. Thus said Lord Atreya, henceforth listen to the description of defects in enema nozzles, their complications if used for ''basti'' and their management. [1-3]
    
==== Eight defects of nozzle and its harmful effect ====
 
==== Eight defects of nozzle and its harmful effect ====
 
 
 
ह्रस्वं दीर्घं तनु स्थूलं जीर्णं शिथिलबन्धनम्|  
 
ह्रस्वं दीर्घं तनु स्थूलं जीर्णं शिथिलबन्धनम्|  
 +
 
पार्श्वच्छिद्रं  तथा वक्रमष्टौ नेत्राणि वर्जयेत्||४||  
 
पार्श्वच्छिद्रं  तथा वक्रमष्टौ नेत्राणि वर्जयेत्||४||  
    
अप्राप्त्यतिगतिक्षोभकर्षणक्षणनस्रवाः|  
 
अप्राप्त्यतिगतिक्षोभकर्षणक्षणनस्रवाः|  
 +
 
गुदपीडा गतिर्जिह्मा तेषां दोषा यथाक्रमम्||५||  
 
गुदपीडा गतिर्जिह्मा तेषां दोषा यथाक्रमम्||५||  
    
hrasvaṁ dīrghaṁ tanu sthūlaṁ jīrṇaṁ śithilabandhanam|  
 
hrasvaṁ dīrghaṁ tanu sthūlaṁ jīrṇaṁ śithilabandhanam|  
 +
 
pārśvacchidraṁ  tathā vakram aṣṭau nētrāṇi varjayēt||4||  
 
pārśvacchidraṁ  tathā vakram aṣṭau nētrāṇi varjayēt||4||  
    
aprāptyatigatikṣōbhakarṣaṇakṣaṇanasravāḥ|  
 
aprāptyatigatikṣōbhakarṣaṇakṣaṇanasravāḥ|  
 +
 
gudapīḍā gatirjihmā tēṣāṁ dōṣā yathākramam||5||  
 
gudapīḍā gatirjihmā tēṣāṁ dōṣā yathākramam||5||  
   Line 72: Line 79:     
aprAptyatigatikShobhakarShaNakShaNanasravAH|  
 
aprAptyatigatikShobhakarShaNakShaNanasravAH|  
 +
 
gudapIDA gatirjihmA teShAM doShA yathAkramam||5||  
 
gudapIDA gatirjihmA teShAM doShA yathAkramam||5||  
   Line 88: Line 96:  
|-
 
|-
 
! scope="col"| No.
 
! scope="col"| No.
! scope="col"| Defect in Netra
+
! scope="col"| Defect in ''Netra''
! scope="col"| Resultant dosha if used in procedure
+
! scope="col"| Resultant ''dosha'' if used in procedure
 
|-
 
|-
 
| 1
 
| 1
| Hrasvam
+
| ''Hrasvam''
| Aprapti (medication not reaching the intended site)
+
| ''Aprapti'' (medication not reaching the intended site)
 
|-
 
|-
 
| 2
 
| 2
| Deergham
+
| ''Deergham''
| Atigati (medication overreaching/crossing the intended site)
+
| ''Atigati'' (medication overreaching/crossing the intended site)
 
|-
 
|-
 
| 3
 
| 3
| Tanu
+
| ''Tanu''
| Kshobha (Medication reaches guda only and causes kshobha (discomfort by its movement there/hitting the anal walls due to its loose dimensions))
+
| ''Kshobha'' (Medication reaches ''guda'' only and causes ''kshobha'' (discomfort by its movement there/hitting the anal walls due to its loose dimensions))
 
|-
 
|-
 
| 4
 
| 4
| Sthoolam
+
| ''Sthoolam''
| Karshana (attrition due to oversize)
+
| ''Karshana'' (attrition due to oversize)
 
|-
 
|-
 
| 5
 
| 5
| Jeernam
+
| ''Jeernam''
| Kshanana(inflicts wound)
+
| ''Kshanana''(inflicts wound)
 
|-
 
|-
 
| 6
 
| 6
| Shithilabandhanam
+
| ''Shithilabandhanam''
| Sravah (leakage of medication while administering)
+
| ''Sravah'' (leakage of medication while administering)
 
|-
 
|-
 
| 7
 
| 7
| Parshvachhidram
+
| ''Parshvachhidram''
| Gudapeedha (causing pain/discomfort to the guda)
+
| ''Gudapeedha'' (causing pain/discomfort to the ''guda'')
 
|-
 
|-
 
| 8
 
| 8
| Vakram
+
| ''Vakram''
| Gatirjihma (medication travels transversely into the colon)
+
| ''Gatirjihma'' (medication travels transversely into the colon)
 
|}
 
|}
   Line 129: Line 137:     
विषममांसलच्छिन्नस्थूलजालिकवातलाः|  
 
विषममांसलच्छिन्नस्थूलजालिकवातलाः|  
 +
 
स्निग्धः क्लिन्नश्च तानष्टौ बस्तीन् कर्मसु वर्जयेत्||६||  
 
स्निग्धः क्लिन्नश्च तानष्टौ बस्तीन् कर्मसु वर्जयेत्||६||  
    
गतिवैषम्यविस्रत्वस्रावदौर्ग्राह्यनिस्रवाः|  
 
गतिवैषम्यविस्रत्वस्रावदौर्ग्राह्यनिस्रवाः|  
 +
 
फेनिलच्युत्यधार्यत्वं बस्तेः स्युर्बस्तिदोषतः||७||  
 
फेनिलच्युत्यधार्यत्वं बस्तेः स्युर्बस्तिदोषतः||७||  
    
viṣamamāṁsalacchinnasthūlajālikavātalāḥ|  
 
viṣamamāṁsalacchinnasthūlajālikavātalāḥ|  
 +
 
snigdhaḥ klinnaśca tānaṣṭau bastīn karmasu varjayēt||6||  
 
snigdhaḥ klinnaśca tānaṣṭau bastīn karmasu varjayēt||6||  
    
gativaiṣamyavisratvasrāvadaurgrāhyanisravāḥ|  
 
gativaiṣamyavisratvasrāvadaurgrāhyanisravāḥ|  
 +
 
phēnilacyutyadhāryatvaṁ bastēḥ syurbastidōṣataḥ||7||  
 
phēnilacyutyadhāryatvaṁ bastēḥ syurbastidōṣataḥ||7||  
    
viShamamAMsalacchinnasthUlajAlikavAtalAH|  
 
viShamamAMsalacchinnasthUlajAlikavAtalAH|  
 +
 
snigdhaH klinnashca tAnaShTau bastIn karmasu varjayet||6||  
 
snigdhaH klinnashca tAnaShTau bastIn karmasu varjayet||6||  
    
gativaiShamyavisratvasrAvadaurgrAhyanisravAH|  
 
gativaiShamyavisratvasrAvadaurgrAhyanisravAH|  
 +
 
phenilacyutyadhAryatvaM basteH syurbastidoShataH||7||  
 
phenilacyutyadhAryatvaM basteH syurbastidoShataH||7||  
   Line 160: Line 174:  
|-
 
|-
 
! scope="col"| No.
 
! scope="col"| No.
! scope="col"| Defect in Basti
+
! scope="col"| Defect in ''Basti''
! scope="col"| Resultant dosha if used in procedure
+
! scope="col"| Resultant ''dosha'' if used in procedure
 
|-
 
|-
 
| 1
 
| 1
| Visama
+
| ''Visama''
| Gativaisamya (difficult passage of medication)
+
| ''Gativaisamya'' (difficult passage of medication)
 
|-
 
|-
 
| 2
 
| 2
| Mamsala
+
| ''Mamsala''
| Visratva (mustiness) of basti
+
| ''Visratva'' (mustiness) of ''basti''
 
|-
 
|-
 
| 3
 
| 3
| Chhinna
+
| ''Chhinna''
| Sraava (abrupt leakage of medication)
+
| ''Sraava'' (abrupt leakage of medication)
 
|-
 
|-
 
| 4
 
| 4
| Sthoolam
+
| ''Sthoolam''
| Daurgrahya (difficult to hold/grip while administration)
+
| ''Daurgrahya'' (difficult to hold/grip while administration)
 
|-
 
|-
 
| 5
 
| 5
| Jaalika
+
| ''Jaalika''
| Nisrava(flowing out of medication)
+
| ''Nisrava''(flowing out of medication)
 
|-
 
|-
 
| 6
 
| 6
| Vaatala
+
| ''Vaatala''
| Phenilatva (frothiness of medication)
+
| ''Phenilatva'' (frothiness of medication)
 
|-
 
|-
 
| 7
 
| 7
| Snigdha
+
| ''Snigdha''
| Chyuti (slippery while administration)
+
| ''Chyuti'' (slippery while administration)
 
|-
 
|-
 
| 8
 
| 8
| Klinna
+
| ''Klinna''
| Adhaaryatva (not effective for administration)
+
| ''Adhaaryatva'' (not effective for administration)
 
|}
 
|}
 
[6-7]
 
[6-7]
Line 200: Line 214:  
 
 
सवातातिद्रुतोत्क्षिप्ततिर्यगुल्लुप्तकम्पिताः|  
 
सवातातिद्रुतोत्क्षिप्ततिर्यगुल्लुप्तकम्पिताः|  
 +
 
अतिबाह्यगमन्दातिवेगदोषाः प्रणेतृतः||८||  
 
अतिबाह्यगमन्दातिवेगदोषाः प्रणेतृतः||८||  
    
savātātidrutōtkṣiptatiryagulluptakampitāḥ|  
 
savātātidrutōtkṣiptatiryagulluptakampitāḥ|  
 +
 
atibāhyagamandātivēgadōṣāḥ praṇētr̥taḥ||8||  
 
atibāhyagamandātivēgadōṣāḥ praṇētr̥taḥ||8||  
    
savAtAtidrutotkShiptatiryagulluptakampitAH|  
 
savAtAtidrutotkShiptatiryagulluptakampitAH|  
 +
 
atibAhyagamandAtivegadoShAH praNetRutaH||8||  
 
atibAhyagamandAtivegadoShAH praNetRutaH||8||  
   Line 213: Line 230:     
अनुच्छ्वास्य च बद्धे वा दत्ते निःशेष एव वा|  
 
अनुच्छ्वास्य च बद्धे वा दत्ते निःशेष एव वा|  
 +
 
प्रविश्य कुपितो वायुः शूलतोदकरो भवेत्||९||  
 
प्रविश्य कुपितो वायुः शूलतोदकरो भवेत्||९||  
   Line 218: Line 236:     
anucchvāsya ca baddhē vā dattē niḥśēṣa ēva vā|  
 
anucchvāsya ca baddhē vā dattē niḥśēṣa ēva vā|  
 +
 
praviśya kupitō  vāyuḥ śūlatōdakarō bhavēt||9||  
 
praviśya kupitō  vāyuḥ śūlatōdakarō bhavēt||9||  
   Line 223: Line 242:     
anucchvAsya ca baddhe vA datte niHsheSha eva vA|  
 
anucchvAsya ca baddhe vA datte niHsheSha eva vA|  
 +
 
pravishya kupito  vAyuH shUlatodakaro bhavet||9||  
 
pravishya kupito  vAyuH shUlatodakaro bhavet||9||  
   Line 234: Line 254:     
स्यात् कटीगुदजङ्घार्तिबस्तिस्तम्भोरुवेदनाः |  
 
स्यात् कटीगुदजङ्घार्तिबस्तिस्तम्भोरुवेदनाः |  
 +
 
भोजनं तत्र वातघ्नं स्नेहाः स्वेदाः सबस्तयः||११||  
 
भोजनं तत्र वातघ्नं स्नेहाः स्वेदाः सबस्तयः||११||  
   Line 239: Line 260:     
syāt kaṭīgudajaṅghārtibastistambhōruvēdanāḥ  |  
 
syāt kaṭīgudajaṅghārtibastistambhōruvēdanāḥ  |  
 +
 
bhōjanaṁ tatra vātaghnaṁ snēhāḥ svēdāḥ sabastayaḥ||11||  
 
bhōjanaṁ tatra vātaghnaṁ snēhāḥ svēdāḥ sabastayaḥ||11||  
   Line 244: Line 266:     
syAt kaTIgudaja~gghArtibastistambhoruvedanAH  |  
 
syAt kaTIgudaja~gghArtibastistambhoruvedanAH  |  
 +
 
bhojanaM tatra vAtaghnaM snehAH svedAH sabastayaH||11||  
 
bhojanaM tatra vAtaghnaM snehAH svedAH sabastayaH||11||  
   Line 251: Line 274:     
तिर्यग्वल्यावृतद्वारे बद्धे वाऽपि न गच्छति|  
 
तिर्यग्वल्यावृतद्वारे बद्धे वाऽपि न गच्छति|  
 +
 
नेत्रे तदृजु निष्कृष्य संशोध्य च प्रवेशयेत्||१२||  
 
नेत्रे तदृजु निष्कृष्य संशोध्य च प्रवेशयेत्||१२||  
    
tiryagvalyāvr̥tadvārē baddhē vā'pi na gacchati|  
 
tiryagvalyāvr̥tadvārē baddhē vā'pi na gacchati|  
 +
 
nētrē tadr̥ju niṣkr̥ṣya saṁśōdhya ca pravēśayēt||12||  
 
nētrē tadr̥ju niṣkr̥ṣya saṁśōdhya ca pravēśayēt||12||  
    
tiryagvalyAvRutadvAre baddhe vA~api na gacchati|  
 
tiryagvalyAvRutadvAre baddhe vA~api na gacchati|  
 +
 
netre tadRuju niShkRuShya saMshodhya ca praveshayet||12||  
 
netre tadRuju niShkRuShya saMshodhya ca praveshayet||12||  
   Line 267: Line 293:     
पीड्यमानेऽन्तरा मुक्ते गुदे प्रतिहतोऽनिलः|  
 
पीड्यमानेऽन्तरा मुक्ते गुदे प्रतिहतोऽनिलः|  
 +
 
उरःशिरोर्तिमूर्वोश्च सदनं जनयेद्बली||१३||  
 
उरःशिरोर्तिमूर्वोश्च सदनं जनयेद्बली||१३||  
    
बस्तिः स्यात्तत्र बिल्वादिफलश्यामादिमूत्रवान्|  
 
बस्तिः स्यात्तत्र बिल्वादिफलश्यामादिमूत्रवान्|  
 +
 
स्याद्दाहो दवथुः शोफः कम्पनाभिहते गुदे||१४||  
 
स्याद्दाहो दवथुः शोफः कम्पनाभिहते गुदे||१४||  
   Line 275: Line 303:     
pīḍyamānē'ntarā muktē gudē pratihatō'nilaḥ|  
 
pīḍyamānē'ntarā muktē gudē pratihatō'nilaḥ|  
 +
 
uraḥśirōrtimūrvōśca  sadanaṁ janayēdbalī||13||  
 
uraḥśirōrtimūrvōśca  sadanaṁ janayēdbalī||13||  
    
bastiḥ syāttatra bilvādiphalaśyāmādimūtravān|  
 
bastiḥ syāttatra bilvādiphalaśyāmādimūtravān|  
 +
 
syāddāhō davathuḥ śōphaḥ kampanābhihatē gudē||14||  
 
syāddāhō davathuḥ śōphaḥ kampanābhihatē gudē||14||  
   Line 283: Line 313:     
pIDyamAne~antarA mukte gude pratihato~anilaH|  
 
pIDyamAne~antarA mukte gude pratihato~anilaH|  
 +
 
uraHshirortimUrvoshca  sadanaM janayedbalI||13||  
 
uraHshirortimUrvoshca  sadanaM janayedbalI||13||  
    
bastiH syAttatra bilvAdiphalashyAmAdimUtravAn|  
 
bastiH syAttatra bilvAdiphalashyAmAdimUtravAn|  
 +
 
syAddAho davathuH shophaH kampanAbhihate gude||14||  
 
syAddAho davathuH shophaH kampanAbhihate gude||14||  
   Line 299: Line 331:     
स्यात् सार्तिदाहनिस्तोदगुदवर्चःप्रवर्तनम्|  
 
स्यात् सार्तिदाहनिस्तोदगुदवर्चःप्रवर्तनम्|  
 +
 
तत्र सर्पिः पिचुः क्षीरं पिच्छाबस्तिश्च शस्यते||१६||  
 
तत्र सर्पिः पिचुः क्षीरं पिच्छाबस्तिश्च शस्यते||१६||  
   Line 304: Line 337:     
syāt sārti  dāhanistōdagudavarcaḥpravartanam|  
 
syāt sārti  dāhanistōdagudavarcaḥpravartanam|  
 +
 
tatra sarpiḥ picuḥ kṣīraṁ picchābastiśca śasyatē||16||  
 
tatra sarpiḥ picuḥ kṣīraṁ picchābastiśca śasyatē||16||  
   Line 309: Line 343:     
syAt sArti  dAhanistodagudavarcaHpravartanam|  
 
syAt sArti  dAhanistodagudavarcaHpravartanam|  
 +
 
tatra sarpiH picuH kShIraM picchAbastishca shasyate||16||  
 
tatra sarpiH picuH kShIraM picchAbastishca shasyate||16||  
   Line 316: Line 351:     
न भावयति मन्दस्तु बाह्यस्त्वाशु निवर्तते|  
 
न भावयति मन्दस्तु बाह्यस्त्वाशु निवर्तते|  
 +
 
स्नेहस्तत्र पुनः सम्यक् प्रणेयः सिद्धिमिच्छता||१७||  
 
स्नेहस्तत्र पुनः सम्यक् प्रणेयः सिद्धिमिच्छता||१७||  
    
अतिप्रपीडितः कोष्ठे तिष्ठत्यायाति वा गलम्|  
 
अतिप्रपीडितः कोष्ठे तिष्ठत्यायाति वा गलम्|  
 +
 
तत्र बस्तिर्विरेकश्च गलपीडादि कर्म च||१८||  
 
तत्र बस्तिर्विरेकश्च गलपीडादि कर्म च||१८||  
    
na  bhāvayati mandastu bāhyastvāśu nivartatē|  
 
na  bhāvayati mandastu bāhyastvāśu nivartatē|  
 +
 
snēhastatra punaḥ samyak praṇēyaḥ siddhimicchatā||17||  
 
snēhastatra punaḥ samyak praṇēyaḥ siddhimicchatā||17||  
    
atiprapīḍitaḥ kōṣṭhē tiṣṭhatyāyāti vā galam|  
 
atiprapīḍitaḥ kōṣṭhē tiṣṭhatyāyāti vā galam|  
 +
 
tatra bastirvirēkaśca galapīḍādi karma ca||18||
 
tatra bastirvirēkaśca galapīḍādi karma ca||18||
    
na  bhAvayati mandastu bAhyastvAshu nivartate|  
 
na  bhAvayati mandastu bAhyastvAshu nivartate|  
 +
 
snehastatra punaH samyak praNeyaH siddhimicchatA||17||  
 
snehastatra punaH samyak praNeyaH siddhimicchatA||17||  
    
atiprapIDitaH koShThe tiShThatyAyAti vA galam|  
 
atiprapIDitaH koShThe tiShThatyAyAti vA galam|  
 +
 
tatra bastirvirekashca galapIDAdi karma ca||18||  
 
tatra bastirvirekashca galapIDAdi karma ca||18||  
   Line 342: Line 383:     
नेत्रबस्तिप्रणेतॄणां दोषानेतान् सभेषजान्|  
 
नेत्रबस्तिप्रणेतॄणां दोषानेतान् सभेषजान्|  
 +
 
वेत्ति यस्तेन मतिमान् बस्तिकर्माणि कारयेत्||१९||  
 
वेत्ति यस्तेन मतिमान् बस्तिकर्माणि कारयेत्||१९||  
   Line 347: Line 389:     
nētrabastipraṇētr̥̄ṇāṁ dōṣānētān sabhēṣajān|  
 
nētrabastipraṇētr̥̄ṇāṁ dōṣānētān sabhēṣajān|  
 +
 
vētti yastēna matimān bastikarmāṇi kārayēt||19||  
 
vētti yastēna matimān bastikarmāṇi kārayēt||19||  
   Line 352: Line 395:     
netrabastipraNetRUNAM doShAnetAn sabheShajAn|  
 
netrabastipraNetRUNAM doShAnetAn sabheShajAn|  
 +
 
vetti yastena matimAn bastikarmANi kArayet||19||  
 
vetti yastena matimAn bastikarmANi kArayet||19||  
  

Navigation menu