Changes

Jump to navigation Jump to search
Line 734: Line 734:  
तेन तैलं कषायेण दशकृत्वो विपाचयेत्|  
 
तेन तैलं कषायेण दशकृत्वो विपाचयेत्|  
 
अथास्य दशमे पाके समांशं  छागलं पयः||६७||  
 
अथास्य दशमे पाके समांशं  छागलं पयः||६७||  
 +
 
दद्यादेषोऽणुतैलस्य नावनीयस्य संविधिः|  
 
दद्यादेषोऽणुतैलस्य नावनीयस्य संविधिः|  
 
अस्य मात्रां प्रयुञ्जीत तैलस्यार्धपलोन्मिताम्||६८||  
 
अस्य मात्रां प्रयुञ्जीत तैलस्यार्धपलोन्मिताम्||६८||  
 +
 
स्निग्धस्विन्नोत्तमाङ्गस्य पिचुना नावनैस्त्रिभिः|  
 
स्निग्धस्विन्नोत्तमाङ्गस्य पिचुना नावनैस्त्रिभिः|  
 
त्र्यहात्त्र्यहाच्च सप्ताहमेतत् कर्म समाचरेत्||६९||  
 
त्र्यहात्त्र्यहाच्च सप्ताहमेतत् कर्म समाचरेत्||६९||  
 +
 
निवातोष्णसमाचारी  हिताशी नियतेन्द्रियः|  
 
निवातोष्णसमाचारी  हिताशी नियतेन्द्रियः|  
 
तैलमेतत्त्रिदोषघ्नमिन्द्रियाणां बलप्रदम्||७०||  
 
तैलमेतत्त्रिदोषघ्नमिन्द्रियाणां बलप्रदम्||७०||  
 +
 
प्रयुञ्जानो यथाकालं यथोक्तानश्नुते गुणान्|७१|
 
प्रयुञ्जानो यथाकालं यथोक्तानश्नुते गुणान्|७१|
Candanāguruṇī patraṁ dārvītvaṅmadhukaṁ balām||63||  
+
 
 +
Candanāguruṇī patraṁ dārvītvaṅmadhukaṁ balām||63||  
 +
 
 
prapauṇḍarīkaṁ sūkṣmailāṁ viḍaṅgaṁ bilvamutpalam|  
 
prapauṇḍarīkaṁ sūkṣmailāṁ viḍaṅgaṁ bilvamutpalam|  
 
hrībēramabhayaṁ vanyaṁ tvaṅmustaṁ sārivāṁ sthirām||64||  
 
hrībēramabhayaṁ vanyaṁ tvaṅmustaṁ sārivāṁ sthirām||64||  
 +
 
jīvantīṁ pr̥śniparṇīṁ ca suradāru  śatāvarīm|  
 
jīvantīṁ pr̥śniparṇīṁ ca suradāru  śatāvarīm|  
 
harēṇuṁ br̥hatīṁ vyāghrīṁ surabhīṁ padmakēśaram||65||  
 
harēṇuṁ br̥hatīṁ vyāghrīṁ surabhīṁ padmakēśaram||65||  
 +
 
vipācayēcchataguṇē māhēndrē vimalē'mbhasi|  
 
vipācayēcchataguṇē māhēndrē vimalē'mbhasi|  
 
tailāddaśaguṇaṁ śēṣaṁ kaṣāyamavatārayēt||66||  
 
tailāddaśaguṇaṁ śēṣaṁ kaṣāyamavatārayēt||66||  
 +
 
tēna tailaṁ kaṣāyēṇa daśakr̥tvō vipācayēt|  
 
tēna tailaṁ kaṣāyēṇa daśakr̥tvō vipācayēt|  
 
athāsya daśamē pākē samāṁśaṁ  chāgalaṁ payaḥ||67||  
 
athāsya daśamē pākē samāṁśaṁ  chāgalaṁ payaḥ||67||  
 +
 
dadyādēṣō'ṇutailasya nāvanīyasya saṁvidhiḥ|  
 
dadyādēṣō'ṇutailasya nāvanīyasya saṁvidhiḥ|  
 
asya mātrāṁ prayuñjīta tailasyārdhapalōnmitām||68||  
 
asya mātrāṁ prayuñjīta tailasyārdhapalōnmitām||68||  
 +
 
snigdhasvinnōttamāṅgasya picunā nāvanaistribhiḥ|  
 
snigdhasvinnōttamāṅgasya picunā nāvanaistribhiḥ|  
 
tryahāttryahācca saptāhamētat karma samācarēt||69||  
 
tryahāttryahācca saptāhamētat karma samācarēt||69||  
 +
 
nivātōṣṇasamācārī  hitāśī niyatēndriyaḥ|  
 
nivātōṣṇasamācārī  hitāśī niyatēndriyaḥ|  
 
tailamētattridōṣaghnamindriyāṇāṁ balapradam||70||  
 
tailamētattridōṣaghnamindriyāṇāṁ balapradam||70||  
 +
 
prayuñjānō yathākālaṁ yathōktānaśnutē guṇān|71|
 
prayuñjānō yathākālaṁ yathōktānaśnutē guṇān|71|
 +
 
candanAguruNI patraM dArvItva~gmadhukaM balAm||63||  
 
candanAguruNI patraM dArvItva~gmadhukaM balAm||63||  
 +
 
prapauNDarIkaM sUkShmailAM viDa~ggaM bilvamutpalam|  
 
prapauNDarIkaM sUkShmailAM viDa~ggaM bilvamutpalam|  
 
hrIberamabhayaM vanyaM tva~gmustaM sArivAM sthirAm||64||  
 
hrIberamabhayaM vanyaM tva~gmustaM sArivAM sthirAm||64||  
 +
 
jIvantIM pRushniparNIM ca suradAru  shatAvarIm|  
 
jIvantIM pRushniparNIM ca suradAru  shatAvarIm|  
 
hareNuM bRuhatIM vyAghrIM surabhIM padmakesharam||65||  
 
hareNuM bRuhatIM vyAghrIM surabhIM padmakesharam||65||  
 +
 
vipAcayecchataguNe mAhendre vimale~ambhasi|  
 
vipAcayecchataguNe mAhendre vimale~ambhasi|  
 
tailAddashaguNaM sheShaM kaShAyamavatArayet||66||  
 
tailAddashaguNaM sheShaM kaShAyamavatArayet||66||  
 +
 
tena tailaM kaShAyeNa dashakRutvo vipAcayet|  
 
tena tailaM kaShAyeNa dashakRutvo vipAcayet|  
 
athAsya dashame pAke samAMshaM  chAgalaM payaH||67||  
 
athAsya dashame pAke samAMshaM  chAgalaM payaH||67||  
 +
 
dadyAdeSho~aNutailasya nAvanIyasya saMvidhiH|  
 
dadyAdeSho~aNutailasya nAvanIyasya saMvidhiH|  
 
asya mAtrAM prayu~jjIta tailasyArdhapalonmitAm||68||  
 
asya mAtrAM prayu~jjIta tailasyArdhapalonmitAm||68||  
 +
 
snigdhasvinnottamA~ggasya picunA nAvanaistribhiH|  
 
snigdhasvinnottamA~ggasya picunA nAvanaistribhiH|  
 
tryahAttryahAcca saptAhametat karma samAcaret||69||  
 
tryahAttryahAcca saptAhametat karma samAcaret||69||  
 +
 
nivAtoShNasamAcArI  hitAshI niyatendriyaH|  
 
nivAtoShNasamAcArI  hitAshI niyatendriyaH|  
 
tailametattridoShaghnamindriyANAM balapradam||70||  
 
tailametattridoShaghnamindriyANAM balapradam||70||  
 +
 
prayu~jjAno yathAkAlaM yathoktAnashnute guNAn|71|  
 
prayu~jjAno yathAkAlaM yathoktAnashnute guNAn|71|  
Indian sandal wood (Santalum album Linn.), eagle wood (Aquilaria agalocha Rox.), cinnamom leaf (Cinnamomum tamala Nees.), Indian barberry (Berberis aristata DC), liquorice (Glycyrrhiza glabra Linn.), country mallow (Sida cordifolia Linn.), lotus rhizomes (Nymphaea lotus Linn.), small cardamom (Elattaria cardamomum Maton), false black pepper (Embelia ribes Burm.f.), wood apple (Aegle marmelos Corr.), sacred blue lily (Nymphaea caerulea Sav.), (Coleus zeylanicus Benth.), (Vetiveria zizanioides, rush nut (Cyperus tenniflorus), cinnamom bark, (Cinnamomum tamala Nees.)  nut grass (Cuperus rotendus Linn.), Indian sarsaparilla (Hemidesmus indicus  R.B), ticktrefoil (Desmodium gangeticum DC), cork swallow wart (Leptadenia reticulate W& A), painted leaved uraria (Uraria picta Desv.), deodar (cedrus deodara Loud.), climbing asparagus (Asparagus racemosus Willd.), fragrant piper (Pisum sativaum  Linn), Indian night shade (Solanum indicum Linn.), yellow berried night shade (Solanum xanthocarpum Schrad), Indian groundsel (Pluchea lancolata Oliver & Hiern), lotus filaments ( Nelumbonucifera Gaertn.),- all these should be boiled with hundred times in volume of pure rain water. When the decoction is boiled down to ten-times the quantity of oil to be prepared, take it off from the fire. Take one-tenth of this decoction and mix it with equal quantity of oil, boil till only the oil remains. Repeat this ten times. At the tenth boiling add an equal quantity of goat’s milk. This is the prescribed method of preparing anutaila for the purpose of nasya. Half pala of this oil should be applied. After oleation and sudation of the head, one should drop the oil into the nostrils with a cotton swab, twice every third day and for seven such days, while residing in a place which is warm and free from draughts, taking wholesome food and observing self control. [63-71]
+
 
Oral hygiene: Method of cleaning teeth, tongue and directions for tooth brush use:
+
Indian sandal wood (Santalum album Linn.), eagle wood (Aquilaria agalocha Rox.), cinnamom leaf (Cinnamomum tamala Nees.), Indian barberry (Berberis aristata DC), liquorice (Glycyrrhiza glabra Linn.), country mallow (Sida cordifolia Linn.), lotus rhizomes (Nymphaea lotus Linn.), small cardamom (Elattaria cardamomum Maton), false black pepper (Embelia ribes Burm.f.), wood apple (Aegle marmelos Corr.), sacred blue lily (Nymphaea caerulea Sav.), (Coleus zeylanicus Benth.), (Vetiveria zizanioides, rush nut (Cyperus tenniflorus), cinnamom bark, (Cinnamomum tamala Nees.)  nut grass (Cuperus rotendus Linn.), Indian sarsaparilla (Hemidesmus indicus  R.B), ticktrefoil (Desmodium gangeticum DC), cork swallow wart (Leptadenia reticulate W& A), painted leaved uraria (Uraria picta Desv.), deodar (cedrus deodara Loud.), climbing asparagus (Asparagus racemosus Willd.), fragrant piper (Pisum sativaum  Linn), Indian night shade (Solanum indicum Linn.), yellow berried night shade (Solanum xanthocarpum Schrad), Indian groundsel (Pluchea lancolata Oliver & Hiern), lotus filaments ( Nelumbonucifera Gaertn.),- all these should be boiled with hundred times in volume of pure rain water. When the decoction is boiled down to ten-times the quantity of oil to be prepared, take it off from the fire. Take one-tenth of this decoction and mix it with equal quantity of oil, boil till only the oil remains. Repeat this ten times. At the tenth boiling add an equal quantity of goat’s milk. This is the prescribed method of preparing anutaila for the purpose of nasya. Half pala of this oil should be applied. After oleation and sudation of the head, one should drop the oil into the nostrils with a cotton swab, twice every third day and for seven such days, while residing in a place which is warm and free from draughts, taking wholesome food and observing self control. [63-71]
 +
 
 +
==== Oral hygiene: Method of cleaning teeth, tongue and directions for tooth brush use ====
 +
 
 
आपोथिताग्रं द्वौ कालौ कषायकटुतिक्तकम्||७१||  
 
आपोथिताग्रं द्वौ कालौ कषायकटुतिक्तकम्||७१||  
 +
 
भक्षयेद्दन्तपवनं दन्तमांसान्यबाधयन्|  
 
भक्षयेद्दन्तपवनं दन्तमांसान्यबाधयन्|  
 
निहन्ति गन्धं वैरस्यं जिह्वादन्तास्यजं मलम्||७२||  
 
निहन्ति गन्धं वैरस्यं जिह्वादन्तास्यजं मलम्||७२||  
 +
 
निष्कृष्य रुचिमाधत्ते सद्यो दन्तविशोधनम्|  
 
निष्कृष्य रुचिमाधत्ते सद्यो दन्तविशोधनम्|  
 
करञ्जकरवीरार्कमालतीककुभासनाः||७३||  
 
करञ्जकरवीरार्कमालतीककुभासनाः||७३||  
 +
 
शस्यन्ते दन्तपवने ये चाप्येवंविधा द्रुमाः|  
 
शस्यन्ते दन्तपवने ये चाप्येवंविधा द्रुमाः|  
 
सुवर्णरूप्यताम्राणि त्रपुरीतिमयानि च||७४||  
 
सुवर्णरूप्यताम्राणि त्रपुरीतिमयानि च||७४||  
 +
 
जिह्वानिर्लेखनानि स्युरतीक्ष्णान्यनृजूनि च|  
 
जिह्वानिर्लेखनानि स्युरतीक्ष्णान्यनृजूनि च|  
 
जिह्वामूलगतं यच्च मलमुच्छ्वासरोधि च||७५||  
 
जिह्वामूलगतं यच्च मलमुच्छ्वासरोधि च||७५||  
 +
 
दौर्गन्ध्यं भजते तेन तस्माज्जिह्वां विनिर्लिखेत्|७६|
 
दौर्गन्ध्यं भजते तेन तस्माज्जिह्वां विनिर्लिखेत्|७६|
Āpōthitāgraṁ dvau kālau kaṣāyakaṭutiktakam||71||  
+
 
 +
Āpōthitāgraṁ dvau kālau kaṣāyakaṭutiktakam||71||  
 +
 
 
bhakṣayēddantapavanaṁ dantamāṁsānyabādhayan|  
 
bhakṣayēddantapavanaṁ dantamāṁsānyabādhayan|  
 
nihanti gandhaṁ vairasyaṁ jihvādantāsyajaṁ malam||72||  
 
nihanti gandhaṁ vairasyaṁ jihvādantāsyajaṁ malam||72||  
 +
 
niṣkr̥ṣya rucimādhattē sadyō dantaviśōdhanam|  
 
niṣkr̥ṣya rucimādhattē sadyō dantaviśōdhanam|  
 
karañjakaravīrārkamālatīkakubhāsanāḥ||73||  
 
karañjakaravīrārkamālatīkakubhāsanāḥ||73||  
 +
 
śasyantē dantapavanē yē cāpyēvaṁvidhā drumāḥ|  
 
śasyantē dantapavanē yē cāpyēvaṁvidhā drumāḥ|  
 
suvarṇarūpyatāmrāṇi trapurītimayāni ca||74||  
 
suvarṇarūpyatāmrāṇi trapurītimayāni ca||74||  
 +
 
jihvānirlēkhanāni syuratīkṣṇānyanr̥jūni ca|  
 
jihvānirlēkhanāni syuratīkṣṇānyanr̥jūni ca|  
 
jihvāmūlagataṁ yacca malamucchvāsarōdhi ca||75||  
 
jihvāmūlagataṁ yacca malamucchvāsarōdhi ca||75||  
 +
 
daurgandhyaṁ bhajatē tēna tasmājjihvāṁ vinirlikhēt|76|
 
daurgandhyaṁ bhajatē tēna tasmājjihvāṁ vinirlikhēt|76|
ApothitAgraM dvau kAlau kaShAyakaTutiktakam||71||  
+
 
 +
ApothitAgraM dvau kAlau kaShAyakaTutiktakam||71||  
 +
 
 
bhakShayeddantapavanaM dantamAMsAnyabAdhayan|  
 
bhakShayeddantapavanaM dantamAMsAnyabAdhayan|  
 
nihanti gandhaM vairasyaM jihvAdantAsyajaM malam||72||  
 
nihanti gandhaM vairasyaM jihvAdantAsyajaM malam||72||  
 +
 
niShkRuShya rucimAdhatte sadyo dantavishodhanam|  
 
niShkRuShya rucimAdhatte sadyo dantavishodhanam|  
 
kara~jjakaravIrArkamAlatIkakubhAsanAH||73||  
 
kara~jjakaravIrArkamAlatIkakubhAsanAH||73||  
 +
 
shasyante dantapavane ye cApyevaMvidhA drumAH|  
 
shasyante dantapavane ye cApyevaMvidhA drumAH|  
 
suvarNarUpyatAmrANi trapurItimayAni ca||74||  
 
suvarNarUpyatAmrANi trapurItimayAni ca||74||  
 +
 
jihvAnirlekhanAni syuratIkShNAnyanRujUni ca|  
 
jihvAnirlekhanAni syuratIkShNAnyanRujUni ca|  
 
jihvAmUlagataM yacca malamucchvAsarodhi ca||75||  
 
jihvAmUlagataM yacca malamucchvAsarodhi ca||75||  
 +
 
daurgandhyaM bhajate tena tasmAjjihvAM vinirlikhet|76|  
 
daurgandhyaM bhajate tena tasmAjjihvAM vinirlikhet|76|  
 +
 
One should clean the teeth with a green twig having a crushed end and of astringent, pungent or bitter taste, twice a day without injuring the gums. This removes halitosis, dysgeusia, induces taste for food by removing the impurities from the tongue, the mouth and the teeth, and cleans the teeth instantaneously. Indian beech (Pongamia pinnata Pierre), Indian oleander (Nerium indicum Mill), mudar (Calotropis gigantean Linn), Arabian jasmine (Aganosma dichotoma Roth), arjun (Terminalia arjuna Roxb), spinout kini-tree (Terminalia tomentosa W&A) and such other trees are recommented for use in teeth-cleansing.  
 
One should clean the teeth with a green twig having a crushed end and of astringent, pungent or bitter taste, twice a day without injuring the gums. This removes halitosis, dysgeusia, induces taste for food by removing the impurities from the tongue, the mouth and the teeth, and cleans the teeth instantaneously. Indian beech (Pongamia pinnata Pierre), Indian oleander (Nerium indicum Mill), mudar (Calotropis gigantean Linn), Arabian jasmine (Aganosma dichotoma Roth), arjun (Terminalia arjuna Roxb), spinout kini-tree (Terminalia tomentosa W&A) and such other trees are recommented for use in teeth-cleansing.  
 +
 
The tongue-scraper should be curved without a sharp edge and be made of gold, silver, copper, tin or brass. The impurities, deposited at the root of the tongue obstruct inhalation, causing halitosis. The tongue, therefore, should be scraped properly. [71-76]
 
The tongue-scraper should be curved without a sharp edge and be made of gold, silver, copper, tin or brass. The impurities, deposited at the root of the tongue obstruct inhalation, causing halitosis. The tongue, therefore, should be scraped properly. [71-76]
Mouth freshners:
+
 
 +
==== Mouth freshners ====
 +
 
 
धार्याण्यास्येन वैशद्यरुचिसौगन्ध्यमिच्छता||७६||  
 
धार्याण्यास्येन वैशद्यरुचिसौगन्ध्यमिच्छता||७६||  
 +
 
जातीकटुकपूगानां लवङ्गस्य फलानि च|  
 
जातीकटुकपूगानां लवङ्गस्य फलानि च|  
 
कक्कोलस्य फलं पत्रं ताम्बूलस्य शुभं तथा|  
 
कक्कोलस्य फलं पत्रं ताम्बूलस्य शुभं तथा|  
 
तथा कर्पूरनिर्यासः सूक्ष्मैलायाः फलानि च||७७||  
 
तथा कर्पूरनिर्यासः सूक्ष्मैलायाः फलानि च||७७||  
 +
 
Dhāryāṇyāsyēna vaiśadyarucisaugandhyamicchatā||76||  
 
Dhāryāṇyāsyēna vaiśadyarucisaugandhyamicchatā||76||  
 +
 
jātīkaṭukapūgānāṁ lavaṅgasya phalāni ca|  
 
jātīkaṭukapūgānāṁ lavaṅgasya phalāni ca|  
 
kakkōlasya phalaṁ patraṁ tāmbūlasya śubhaṁ tathā|  
 
kakkōlasya phalaṁ patraṁ tāmbūlasya śubhaṁ tathā|  
 
tathā karpūraniryāsaḥ sūkṣmailāyāḥ phalāni ca||77||  
 
tathā karpūraniryāsaḥ sūkṣmailāyāḥ phalāni ca||77||  
 +
 
dhAryANyAsyena vaishadyarucisaugandhyamicchatA||76||  
 
dhAryANyAsyena vaishadyarucisaugandhyamicchatA||76||  
 +
 
jAtIkaTukapUgAnAM lava~ggasya phalAni ca|  
 
jAtIkaTukapUgAnAM lava~ggasya phalAni ca|  
 
kakkolasya phalaM patraM tAmbUlasya shubhaM tathA|  
 
kakkolasya phalaM patraM tAmbUlasya shubhaM tathA|  
 
tathA karpUraniryAsaH sUkShmailAyAH phalAni ca||77||
 
tathA karpUraniryAsaH sUkShmailAyAH phalAni ca||77||
 +
 
One, desirous of securing cleanliness, taste and fragrance should keep nutmeg (Myristica fragrans Hoult.), musk-mellow (Hibiscuss abelmoschus Linn.), betel-nut (Areca catechu Linn.), cloves (Syzygium aromaticum Merrill & Perry), Cubeb-pepper seed (Piper cubeba Linn.), good betel-leaves, camphor (Cinnamomum camphora Nees & Eberm.), and small cardamom in the mouth. [76-77]
 
One, desirous of securing cleanliness, taste and fragrance should keep nutmeg (Myristica fragrans Hoult.), musk-mellow (Hibiscuss abelmoschus Linn.), betel-nut (Areca catechu Linn.), cloves (Syzygium aromaticum Merrill & Perry), Cubeb-pepper seed (Piper cubeba Linn.), good betel-leaves, camphor (Cinnamomum camphora Nees & Eberm.), and small cardamom in the mouth. [76-77]
Directions of Oil gargling and its benefits:
+
 
 +
==== Directions of Oil gargling and its benefits ====
 +
 
 
हन्वोर्बलं स्वरबलं वदनोपचयः परः|  
 
हन्वोर्बलं स्वरबलं वदनोपचयः परः|  
 
स्यात् परं च रसज्ञानमन्ने च रुचिरुत्तमा||७८||  
 
स्यात् परं च रसज्ञानमन्ने च रुचिरुत्तमा||७८||  

Navigation menu