Madatyaya Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
Pallavmishra (talk | contribs) |
||
| Line 1,361: | Line 1,361: | ||
विषस्य ये गुणा दृष्टाः सन्निपातप्रकोपणाः | | विषस्य ये गुणा दृष्टाः सन्निपातप्रकोपणाः | | ||
त एव मद्ये दृश्यन्ते विषे तु बलवत्तराः ||९८|| | त एव मद्ये दृश्यन्ते विषे तु बलवत्तराः ||९८|| | ||
हन्त्याशु हि विषं किञ्चित् किञ्चिद्रोगाय कल्पते | | हन्त्याशु हि विषं किञ्चित् किञ्चिद्रोगाय कल्पते | | ||
यथा विषं तथैवान्त्यो ज्ञेयो मद्यकृतो मदः ||९९|| | यथा विषं तथैवान्त्यो ज्ञेयो मद्यकृतो मदः ||९९|| | ||
तस्मात् त्रिदोषजं लिङ्गं सर्वत्रापि मदात्यये | | तस्मात् त्रिदोषजं लिङ्गं सर्वत्रापि मदात्यये | | ||
दृश्यते रूपवैशेष्यात् पृथक्त्वं चास्य [१] लक्ष्यते ||१००|| | दृश्यते रूपवैशेष्यात् पृथक्त्वं चास्य [१] लक्ष्यते ||१००|| | ||
viṣasya yē guṇā dr̥ṣṭāḥ sannipātaprakōpaṇāḥ| | viṣasya yē guṇā dr̥ṣṭāḥ sannipātaprakōpaṇāḥ| | ||
ta ēva madyē dr̥śyantē viṣē tu balavattarāḥ||98|| | ta ēva madyē dr̥śyantē viṣē tu balavattarāḥ||98|| | ||
hantyāśu hi viṣaṁ kiñcit kiñcidrōgāya kalpatē| | hantyāśu hi viṣaṁ kiñcit kiñcidrōgāya kalpatē| | ||
yathā viṣaṁ tathaivāntyō jñēyō madyakr̥tō madaḥ||99|| | yathā viṣaṁ tathaivāntyō jñēyō madyakr̥tō madaḥ||99|| | ||
tasmāt tridōṣajaṁ liṅgaṁ sarvatrāpi madātyayē| | tasmāt tridōṣajaṁ liṅgaṁ sarvatrāpi madātyayē| | ||
dr̥śyatē rūpavaiśēṣyāt pr̥thaktvaṁ cāsya [1] lakṣyatē||100|| | dr̥śyatē rūpavaiśēṣyāt pr̥thaktvaṁ cāsya [1] lakṣyatē||100|| | ||
viShasya ye guNA dRuShTAH sannipAtaprakopaNAH | | viShasya ye guNA dRuShTAH sannipAtaprakopaNAH | | ||
ta eva madye dRushyante viShe tu balavattarAH ||98|| | ta eva madye dRushyante viShe tu balavattarAH ||98|| | ||
hantyAshu hi viShaM ki~jcit ki~jcidrogAya kalpate | | hantyAshu hi viShaM ki~jcit ki~jcidrogAya kalpate | | ||
yathA viShaM tathaivAntyo j~jeyo madyakRuto madaH ||99|| | yathA viShaM tathaivAntyo j~jeyo madyakRuto madaH ||99|| | ||
tasmAt tridoShajaM li~ggaM sarvatrApi madAtyaye | | tasmAt tridoShajaM li~ggaM sarvatrApi madAtyaye | | ||
dRushyate rUpavaisheShyAt pRuthaktvaM cAsya [1] lakShyate ||100|| | dRushyate rUpavaisheShyAt pRuthaktvaM cAsya [1] lakShyate ||100|| | ||
| Line 1,390: | Line 1,399: | ||
शरीरदुःखं बलवत् सम्मोहो [१] हृदयव्यथा | | शरीरदुःखं बलवत् सम्मोहो [१] हृदयव्यथा | | ||
अरुचिः प्रतता [२] तृष्णा ज्वरः शीतोष्णलक्षणः ||१०१|| | अरुचिः प्रतता [२] तृष्णा ज्वरः शीतोष्णलक्षणः ||१०१|| | ||
शिरःपार्श्वास्थिसन्धीनां विद्युत्तुल्या [३] च वेदना | | शिरःपार्श्वास्थिसन्धीनां विद्युत्तुल्या [३] च वेदना | | ||
जायतेऽतिबला जृम्भा स्फुरणं वेपनं श्रमः ||१०२|| | जायतेऽतिबला जृम्भा स्फुरणं वेपनं श्रमः ||१०२|| | ||
उरोविबन्धः कासश्च हिक्का श्वासः प्रजागरः | | उरोविबन्धः कासश्च हिक्का श्वासः प्रजागरः | | ||
शरीरकम्पः कर्णाक्षिमुखरोगस्त्रिकग्रहः ||१०३|| | शरीरकम्पः कर्णाक्षिमुखरोगस्त्रिकग्रहः ||१०३|| | ||
छर्द्यतीसारहृल्लासा वातपित्तकफात्मकाः | | छर्द्यतीसारहृल्लासा वातपित्तकफात्मकाः | | ||
भ्रमः प्रलापो रूपाणामसतां चैव दर्शनम् ||१०४|| | भ्रमः प्रलापो रूपाणामसतां चैव दर्शनम् ||१०४|| | ||
तृणभस्मलतापर्णपांशुभिश्चावपूरणम् | | तृणभस्मलतापर्णपांशुभिश्चावपूरणम् | | ||
प्रधर्षणं विहङ्गैश्च भ्रान्तचेताः स मन्यते ||१०५|| | प्रधर्षणं विहङ्गैश्च भ्रान्तचेताः स मन्यते ||१०५|| | ||
व्याकुलानामशस्तानां स्वप्नानां दर्शनानि च | | व्याकुलानामशस्तानां स्वप्नानां दर्शनानि च | | ||
मदात्ययस्य रूपाणि सर्वाण्येतानि लक्षयेत् ||१०६|| | मदात्ययस्य रूपाणि सर्वाण्येतानि लक्षयेत् ||१०६|| | ||
śarīraduḥkhaṁ balavat sammōhō [1] hr̥dayavyathā| | śarīraduḥkhaṁ balavat sammōhō [1] hr̥dayavyathā| | ||
aruciḥ pratatā [2] tr̥ṣṇā jvaraḥ śītōṣṇalakṣaṇaḥ||101|| | aruciḥ pratatā [2] tr̥ṣṇā jvaraḥ śītōṣṇalakṣaṇaḥ||101|| | ||
śiraḥpārśvāsthisandhīnāṁ vidyuttulyā [3] ca vēdanā| | śiraḥpārśvāsthisandhīnāṁ vidyuttulyā [3] ca vēdanā| | ||
jāyatē'tibalā jr̥mbhā sphuraṇaṁ vēpanaṁ śramaḥ||102|| | jāyatē'tibalā jr̥mbhā sphuraṇaṁ vēpanaṁ śramaḥ||102|| | ||
urōvibandhaḥ kāsaśca hikkā śvāsaḥ prajāgaraḥ| | urōvibandhaḥ kāsaśca hikkā śvāsaḥ prajāgaraḥ| | ||
śarīrakampaḥ karṇākṣimukharōgastrikagrahaḥ||103|| | śarīrakampaḥ karṇākṣimukharōgastrikagrahaḥ||103|| | ||
chardyatīsārahr̥llāsā vātapittakaphātmakāḥ| | chardyatīsārahr̥llāsā vātapittakaphātmakāḥ| | ||
bhramaḥ pralāpō rūpāṇāmasatāṁ caiva darśanam||104|| | bhramaḥ pralāpō rūpāṇāmasatāṁ caiva darśanam||104|| | ||
tr̥ṇabhasmalatāparṇapāṁśubhiścāvapūraṇam| | tr̥ṇabhasmalatāparṇapāṁśubhiścāvapūraṇam| | ||
pradharṣaṇaṁ vihaṅgaiśca bhrāntacētāḥ sa manyatē||105|| | pradharṣaṇaṁ vihaṅgaiśca bhrāntacētāḥ sa manyatē||105|| | ||
vyākulānāmaśastānāṁ svapnānāṁ darśanāni ca| | vyākulānāmaśastānāṁ svapnānāṁ darśanāni ca| | ||
madātyayasya rūpāṇi sarvāṇyētāni lakṣayēt||106|| | madātyayasya rūpāṇi sarvāṇyētāni lakṣayēt||106|| | ||
sharIraduHkhaM balavat sammoho [1] hRudayavyathA | | sharIraduHkhaM balavat sammoho [1] hRudayavyathA | | ||
aruciH pratatA [2] tRuShNA jvaraH shItoShNalakShaNaH ||101|| | aruciH pratatA [2] tRuShNA jvaraH shItoShNalakShaNaH ||101|| | ||
shiraHpArshvAsthisandhInAM vidyuttulyA [3] ca vedanA | | shiraHpArshvAsthisandhInAM vidyuttulyA [3] ca vedanA | | ||
jAyate~atibalA jRumbhA sphuraNaM vepanaM shramaH ||102|| | jAyate~atibalA jRumbhA sphuraNaM vepanaM shramaH ||102|| | ||
urovibandhaH kAsashca hikkA shvAsaH prajAgaraH | | urovibandhaH kAsashca hikkA shvAsaH prajAgaraH | | ||
sharIrakampaH karNAkShimukharogastrikagrahaH ||103|| | sharIrakampaH karNAkShimukharogastrikagrahaH ||103|| | ||
chardyatIsArahRullAsA vAtapittakaphAtmakAH | | chardyatIsArahRullAsA vAtapittakaphAtmakAH | | ||
bhramaH pralApo rUpANAmasatAM caiva darshanam ||104|| | bhramaH pralApo rUpANAmasatAM caiva darshanam ||104|| | ||
tRuNabhasmalatAparNapAMshubhishcAvapUraNam | | tRuNabhasmalatAparNapAMshubhishcAvapUraNam | | ||
pradharShaNaM viha~ggaishca bhrAntacetAH sa manyate ||105|| | pradharShaNaM viha~ggaishca bhrAntacetAH sa manyate ||105|| | ||
vyAkulAnAmashastAnAM svapnAnAM darshanAni ca | | vyAkulAnAmashastAnAM svapnAnAM darshanAni ca | | ||
madAtyayasya rUpANi sarvANyetAni lakShayet ||106|| | madAtyayasya rUpANi sarvANyetAni lakShayet ||106|| | ||