Madatyaya Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
Pallavmishra (talk | contribs) |
||
| Line 851: | Line 851: | ||
हर्षमूर्जं मुदं पुष्टिमारोग्यं पौरुषं परम् [१] | | हर्षमूर्जं मुदं पुष्टिमारोग्यं पौरुषं परम् [१] | | ||
युक्त्या पीतं करोत्याशु मद्यं सुखमदप्रदम् ||६१|| | युक्त्या पीतं करोत्याशु मद्यं सुखमदप्रदम् ||६१|| | ||
रोचनं दीपनं हृद्यं स्वरवर्णप्रसादनम् | | रोचनं दीपनं हृद्यं स्वरवर्णप्रसादनम् | | ||
प्रीणनं बृंहणं बल्यं भयशोकश्रमापहम् ||६२|| | प्रीणनं बृंहणं बल्यं भयशोकश्रमापहम् ||६२|| | ||
स्वापनं नष्टनिद्राणां मूकानां वाग्विबोधनम् | | स्वापनं नष्टनिद्राणां मूकानां वाग्विबोधनम् | | ||
बोधनं चातिनिद्राणां विबद्धानां विबन्धनुत् ||६३|| | बोधनं चातिनिद्राणां विबद्धानां विबन्धनुत् ||६३|| | ||
वधबन्धपरिक्लेशदुःखानां चाप्यबोधनम् | | वधबन्धपरिक्लेशदुःखानां चाप्यबोधनम् | | ||
मद्योत्थानां च रोगाणां मद्यमेव प्रबाधकम् ||६४|| | मद्योत्थानां च रोगाणां मद्यमेव प्रबाधकम् ||६४|| | ||
रतिर्विषयसंयोगे प्रीतिसंयोगवर्धनम् | | रतिर्विषयसंयोगे प्रीतिसंयोगवर्धनम् | | ||
अपि प्रवयसां मद्यमुत्सवामोदकारकम् ||६५|| | अपि प्रवयसां मद्यमुत्सवामोदकारकम् ||६५|| | ||
पञ्चस्वर्थेषु कान्तेषु या रतिः प्रथमे मदे | | पञ्चस्वर्थेषु कान्तेषु या रतिः प्रथमे मदे | | ||
यूनां वा स्थविराणां वा तस्य नास्त्युपमा भुवि ||६६|| | यूनां वा स्थविराणां वा तस्य नास्त्युपमा भुवि ||६६|| | ||
बहुदुःखहतस्यास्य शोकेनोपहतस्य च | | बहुदुःखहतस्यास्य शोकेनोपहतस्य च | | ||
विश्रामो जीवलोकस्य मद्यं युक्त्या निषेवितम् ||६७|| | विश्रामो जीवलोकस्य मद्यं युक्त्या निषेवितम् ||६७|| | ||
harṣamūrjaṁ mudaṁ puṣṭimārōgyaṁ pauruṣaṁ param [1] | | harṣamūrjaṁ mudaṁ puṣṭimārōgyaṁ pauruṣaṁ param [1] | | ||
yuktyā pītaṁ karōtyāśu madyaṁ sukhamadapradam||61|| | yuktyā pītaṁ karōtyāśu madyaṁ sukhamadapradam||61|| | ||
rōcanaṁ dīpanaṁ hr̥dyaṁ svaravarṇaprasādanam| | rōcanaṁ dīpanaṁ hr̥dyaṁ svaravarṇaprasādanam| | ||
prīṇanaṁ br̥ṁhaṇaṁ balyaṁ bhayaśōkaśramāpaham||62|| | prīṇanaṁ br̥ṁhaṇaṁ balyaṁ bhayaśōkaśramāpaham||62|| | ||
svāpanaṁ naṣṭanidrāṇāṁ mūkānāṁ vāgvibōdhanam| | svāpanaṁ naṣṭanidrāṇāṁ mūkānāṁ vāgvibōdhanam| | ||
bōdhanaṁ cātinidrāṇāṁ vibaddhānāṁ vibandhanut||63|| | bōdhanaṁ cātinidrāṇāṁ vibaddhānāṁ vibandhanut||63|| | ||
vadhabandhapariklēśaduḥkhānāṁ cāpyabōdhanam| | vadhabandhapariklēśaduḥkhānāṁ cāpyabōdhanam| | ||
madyōtthānāṁ ca rōgāṇāṁ madyamēva prabādhakam||64|| | madyōtthānāṁ ca rōgāṇāṁ madyamēva prabādhakam||64|| | ||
ratirviṣayasaṁyōgē prītisaṁyōgavardhanam| | ratirviṣayasaṁyōgē prītisaṁyōgavardhanam| | ||
api pravayasāṁ madyamutsavāmōdakārakam||65|| | api pravayasāṁ madyamutsavāmōdakārakam||65|| | ||
pañcasvarthēṣu kāntēṣu yā ratiḥ prathamē madē| | pañcasvarthēṣu kāntēṣu yā ratiḥ prathamē madē| | ||
yūnāṁ vā sthavirāṇāṁ vā tasya nāstyupamā bhuvi||66|| | yūnāṁ vā sthavirāṇāṁ vā tasya nāstyupamā bhuvi||66|| | ||
bahuduḥkhahatasyāsya śōkēnōpahatasya ca| | bahuduḥkhahatasyāsya śōkēnōpahatasya ca| | ||
viśrāmō jīvalōkasya madyaṁ yuktyā niṣēvitam||67|| | viśrāmō jīvalōkasya madyaṁ yuktyā niṣēvitam||67|| | ||
harShamUrjaM mudaM puShTimArogyaM pauruShaM param [1] | | harShamUrjaM mudaM puShTimArogyaM pauruShaM param [1] | | ||
yuktyA pItaM karotyAshu madyaM sukhamadapradam ||61|| | yuktyA pItaM karotyAshu madyaM sukhamadapradam ||61|| | ||
rocanaM dIpanaM hRudyaM svaravarNaprasAdanam | | rocanaM dIpanaM hRudyaM svaravarNaprasAdanam | | ||
prINanaM bRuMhaNaM balyaM bhayashokashramApaham ||62|| | prINanaM bRuMhaNaM balyaM bhayashokashramApaham ||62|| | ||
svApanaM naShTanidrANAM mUkAnAM vAgvibodhanam | | svApanaM naShTanidrANAM mUkAnAM vAgvibodhanam | | ||
bodhanaM cAtinidrANAM vibaddhAnAM vibandhanut ||63|| | bodhanaM cAtinidrANAM vibaddhAnAM vibandhanut ||63|| | ||
vadhabandhaparikleshaduHkhAnAM cApyabodhanam | | vadhabandhaparikleshaduHkhAnAM cApyabodhanam | | ||
madyotthAnAM ca rogANAM madyameva prabAdhakam ||64|| | madyotthAnAM ca rogANAM madyameva prabAdhakam ||64|| | ||
ratirviShayasaMyoge prItisaMyogavardhanam | | ratirviShayasaMyoge prItisaMyogavardhanam | | ||
api pravayasAM madyamutsavAmodakArakam ||65|| | api pravayasAM madyamutsavAmodakArakam ||65|| | ||
pa~jcasvartheShu kAnteShu yA ratiH prathame made | | pa~jcasvartheShu kAnteShu yA ratiH prathame made | | ||
yUnAM vA sthavirANAM vA tasya nAstyupamA bhuvi ||66|| | yUnAM vA sthavirANAM vA tasya nAstyupamA bhuvi ||66|| | ||
bahuduHkhahatasyAsya shokenopahatasya ca | | bahuduHkhahatasyAsya shokenopahatasya ca | | ||
vishrAmo jIvalokasya madyaM yuktyA niShevitam ||67|| | vishrAmo jIvalokasya madyaM yuktyA niShevitam ||67|| | ||
| Line 926: | Line 947: | ||
The liquor use astutely for the relaxation by the people will help those who are inflicted with intense pain and deep sorrow.[61-67] | The liquor use astutely for the relaxation by the people will help those who are inflicted with intense pain and deep sorrow.[61-67] | ||
अन्नपानवयोव्याधिबलकालत्रिकाणि षट् | | अन्नपानवयोव्याधिबलकालत्रिकाणि षट् | | ||
त्रीन्दोषांस्त्रिविधं सत्त्वं ज्ञात्वा मद्यं पिबेत्सदा ||६८|| | त्रीन्दोषांस्त्रिविधं सत्त्वं ज्ञात्वा मद्यं पिबेत्सदा ||६८|| | ||
तेषां त्रिकाणामष्टानां योजना युक्तिरुच्यते | | तेषां त्रिकाणामष्टानां योजना युक्तिरुच्यते | | ||
यया युक्त्या पिबन्मद्यं मद्यदोषैर्न युज्यते ||६९|| | यया युक्त्या पिबन्मद्यं मद्यदोषैर्न युज्यते ||६९|| | ||
मद्यस्य च गुणान् सर्वान् यथोक्तान् स समश्नुते | | मद्यस्य च गुणान् सर्वान् यथोक्तान् स समश्नुते | | ||
धर्मार्थयोरपीडायै नरः सत्त्वगुणोच्छ्रितः ||७०|| | धर्मार्थयोरपीडायै नरः सत्त्वगुणोच्छ्रितः ||७०|| | ||
सत्त्वानि तु प्रबुध्यन्ते प्रायशः प्रथमे मदे | | सत्त्वानि तु प्रबुध्यन्ते प्रायशः प्रथमे मदे | | ||
द्वितीयेऽव्यक्ततां यान्ति मध्ये चोत्तममध्ययोः ||७१|| | द्वितीयेऽव्यक्ततां यान्ति मध्ये चोत्तममध्ययोः ||७१|| | ||
सस्यसम्बोधकं वर्षं, हेमप्रकृतिदर्शकः | | सस्यसम्बोधकं वर्षं, हेमप्रकृतिदर्शकः | | ||
हुताशः, सर्वसत्त्वानां मद्यं तूभयकारकम् ||७२|| | हुताशः, सर्वसत्त्वानां मद्यं तूभयकारकम् ||७२|| | ||
प्रधानावरमध्यानां रूपाणां [१] व्यक्तिदर्शकः | | प्रधानावरमध्यानां रूपाणां [१] व्यक्तिदर्शकः | | ||
यथाऽग्निरेवं सत्त्वानां मद्यं प्रकृतिदर्शकम् ||७३|| | यथाऽग्निरेवं सत्त्वानां मद्यं प्रकृतिदर्शकम् ||७३|| | ||
annapānavayōvyādhibalakālatrikāṇi ṣaṭ| | annapānavayōvyādhibalakālatrikāṇi ṣaṭ| | ||
trīndōṣāṁstrividhaṁ sattvaṁ jñātvā madyaṁ pibētsadā||68|| | trīndōṣāṁstrividhaṁ sattvaṁ jñātvā madyaṁ pibētsadā||68|| | ||
tēṣāṁ trikāṇāmaṣṭānāṁ yōjanā yuktirucyatē| | tēṣāṁ trikāṇāmaṣṭānāṁ yōjanā yuktirucyatē| | ||
yayā yuktyā pibanmadyaṁ madyadōṣairna yujyatē||69|| | yayā yuktyā pibanmadyaṁ madyadōṣairna yujyatē||69|| | ||
madyasya ca guṇān sarvān yathōktān sa samaśnutē| | madyasya ca guṇān sarvān yathōktān sa samaśnutē| | ||
dharmārthayōrapīḍāyai naraḥ sattvaguṇōcchritaḥ||70|| | dharmārthayōrapīḍāyai naraḥ sattvaguṇōcchritaḥ||70|| | ||
sattvāni tu prabudhyantē prāyaśaḥ prathamē madē| | sattvāni tu prabudhyantē prāyaśaḥ prathamē madē| | ||
dvitīyē'vyaktatāṁ yānti madhyē cōttamamadhyayōḥ||71|| | dvitīyē'vyaktatāṁ yānti madhyē cōttamamadhyayōḥ||71|| | ||
sasyasambōdhakaṁ varṣaṁ, hēmaprakr̥tidarśakaḥ| | sasyasambōdhakaṁ varṣaṁ, hēmaprakr̥tidarśakaḥ| | ||
hutāśaḥ, sarvasattvānāṁ madyaṁ tūbhayakārakam||72|| | hutāśaḥ, sarvasattvānāṁ madyaṁ tūbhayakārakam||72|| | ||
pradhānāvaramadhyānāṁ rūpāṇāṁ [1] vyaktidarśakaḥ| | pradhānāvaramadhyānāṁ rūpāṇāṁ [1] vyaktidarśakaḥ| | ||
yathā'gnirēvaṁ sattvānāṁ madyaṁ prakr̥tidarśakam||73|| | yathā'gnirēvaṁ sattvānāṁ madyaṁ prakr̥tidarśakam||73|| | ||
annapAnavayovyAdhibalakAlatrikANi ShaT | | annapAnavayovyAdhibalakAlatrikANi ShaT | | ||
trIndoShAMstrividhaM sattvaM j~jAtvA madyaM pibetsadA ||68|| | trIndoShAMstrividhaM sattvaM j~jAtvA madyaM pibetsadA ||68|| | ||
teShAM trikANAmaShTAnAM yojanA yuktirucyate | | teShAM trikANAmaShTAnAM yojanA yuktirucyate | | ||
yayA yuktyA pibanmadyaM madyadoShairna yujyate ||69|| | yayA yuktyA pibanmadyaM madyadoShairna yujyate ||69|| | ||
madyasya ca guNAn sarvAn yathoktAn sa samashnute | | madyasya ca guNAn sarvAn yathoktAn sa samashnute | | ||
dharmArthayorapIDAyai naraH sattvaguNocchritaH ||70|| | dharmArthayorapIDAyai naraH sattvaguNocchritaH ||70|| | ||
sattvAni tu prabudhyante prAyashaH prathame made | | sattvAni tu prabudhyante prAyashaH prathame made | | ||
dvitIye~avyaktatAM yAnti madhye cottamamadhyayoH ||71|| | dvitIye~avyaktatAM yAnti madhye cottamamadhyayoH ||71|| | ||
sasyasambodhakaM varShaM, hemaprakRutidarshakaH | | sasyasambodhakaM varShaM, hemaprakRutidarshakaH | | ||
hutAshaH, sarvasattvAnAM madyaM tUbhayakArakam ||72|| | hutAshaH, sarvasattvAnAM madyaM tUbhayakArakam ||72|| | ||
pradhAnAvaramadhyAnAM rUpANAM [1] vyaktidarshakaH | | pradhAnAvaramadhyAnAM rUpANAM [1] vyaktidarshakaH | | ||
yathA~agnirevaM sattvAnAM madyaM prakRutidarshakam ||73|| | yathA~agnirevaM sattvAnAM madyaM prakRutidarshakam ||73|| | ||