Madatyaya Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
Pallavmishra (talk | contribs) |
||
| Line 575: | Line 575: | ||
पीयमानस्य मद्यस्य विज्ञातव्यास्त्रयो मदाः | | पीयमानस्य मद्यस्य विज्ञातव्यास्त्रयो मदाः | | ||
प्रथमो मध्यमोऽन्त्यश्च लक्षणैस्तान् प्रचक्ष्महे ||४१|| | प्रथमो मध्यमोऽन्त्यश्च लक्षणैस्तान् प्रचक्ष्महे ||४१|| | ||
प्रहर्षणः प्रीतिकरः पानान्नगुणदर्शकः | | प्रहर्षणः प्रीतिकरः पानान्नगुणदर्शकः | | ||
वाद्यगीतप्रहासानां कथानां च प्रवर्तकः ||४२|| | वाद्यगीतप्रहासानां कथानां च प्रवर्तकः ||४२|| | ||
न च बुद्धिस्मृतिहरो विषयेषु न चाक्षमः | | न च बुद्धिस्मृतिहरो विषयेषु न चाक्षमः | | ||
सुखनिद्राप्रबोधश्च प्रथमः सुखदो मदः ||४३|| | सुखनिद्राप्रबोधश्च प्रथमः सुखदो मदः ||४३|| | ||
मुहुः स्मृतिर्मुहुर्मोहो(ऽ)व्यक्ता [१] सज्जति वाङ्मुहुः | | मुहुः स्मृतिर्मुहुर्मोहो(ऽ)व्यक्ता [१] सज्जति वाङ्मुहुः | | ||
युक्तायुक्तप्रलापश्च प्रचलायनमेव च ||४४|| | युक्तायुक्तप्रलापश्च प्रचलायनमेव च ||४४|| | ||
स्थानपानान्नसाङ्कथ्ययोजना सविपर्यया | | स्थानपानान्नसाङ्कथ्ययोजना सविपर्यया | | ||
लिङ्गान्येतानि जानीयादाविष्टे मध्यमे मदे ||४५|| | लिङ्गान्येतानि जानीयादाविष्टे मध्यमे मदे ||४५|| | ||
मध्यमं मदमुत्क्रम्य मदमाप्राप्य [२] चोत्तमम् | | मध्यमं मदमुत्क्रम्य मदमाप्राप्य [२] चोत्तमम् | | ||
न किञ्चिन्नाशुभं कुर्युर्नरा राजसतामसाः ||४६|| | न किञ्चिन्नाशुभं कुर्युर्नरा राजसतामसाः ||४६|| | ||
को मदं तादृशं विद्वानुन्मादमिव दारुणम् | | को मदं तादृशं विद्वानुन्मादमिव दारुणम् | | ||
गच्छेदध्वानमस्वन्तं बहुदोषमिवाध्वगः ||४७|| | गच्छेदध्वानमस्वन्तं बहुदोषमिवाध्वगः ||४७|| | ||
तृतीयं तु मदं प्राप्य भग्नदार्विव निष्क्रियः | | तृतीयं तु मदं प्राप्य भग्नदार्विव निष्क्रियः | | ||
मदमोहावृतमना जीवन्नपि मृतैः समः ||४८|| | मदमोहावृतमना जीवन्नपि मृतैः समः ||४८|| | ||
रमणीयान् स विषयान्न वेत्ति न सुहृज्जनम् | | रमणीयान् स विषयान्न वेत्ति न सुहृज्जनम् | | ||
यदर्थं पीयते मद्यं रतिं तां च न विन्दति ||४९|| | यदर्थं पीयते मद्यं रतिं तां च न विन्दति ||४९|| | ||
कार्याकार्यं सुखं दुःखं लोके यच्च हिताहितम् | | कार्याकार्यं सुखं दुःखं लोके यच्च हिताहितम् | | ||
यदवस्थो न जानाति कोऽवस्थां तां व्रजेद्बुधः ||५०|| | यदवस्थो न जानाति कोऽवस्थां तां व्रजेद्बुधः ||५०|| | ||
स दूष्यः सर्वभूतानां निन्द्यश्चाग्राह्य एव च | | स दूष्यः सर्वभूतानां निन्द्यश्चाग्राह्य एव च | | ||
व्यसनित्वादुदर्के च स दुःखं व्याधिमश्नुते ||५१|| | व्यसनित्वादुदर्के च स दुःखं व्याधिमश्नुते ||५१|| | ||
pīyamānasya madyasya vijñātavyāstrayō madāḥ| | pīyamānasya madyasya vijñātavyāstrayō madāḥ| | ||
prathamō madhyamō'ntyaśca lakṣaṇaistān pracakṣmahē||41|| | prathamō madhyamō'ntyaśca lakṣaṇaistān pracakṣmahē||41|| | ||
praharṣaṇaḥ prītikaraḥ pānānnaguṇadarśakaḥ| | praharṣaṇaḥ prītikaraḥ pānānnaguṇadarśakaḥ| | ||
vādyagītaprahāsānāṁ kathānāṁ ca pravartakaḥ||42|| | vādyagītaprahāsānāṁ kathānāṁ ca pravartakaḥ||42|| | ||
na ca buddhismr̥tiharō viṣayēṣu na cākṣamaḥ| | na ca buddhismr̥tiharō viṣayēṣu na cākṣamaḥ| | ||
sukhanidrāprabōdhaśca prathamaḥ sukhadō madaḥ||43|| | sukhanidrāprabōdhaśca prathamaḥ sukhadō madaḥ||43|| | ||
muhuḥ smr̥tirmuhurmōhō(')vyaktā [1] sajjati vāṅmuhuḥ| | muhuḥ smr̥tirmuhurmōhō(')vyaktā [1] sajjati vāṅmuhuḥ| | ||
yuktāyuktapralāpaśca pracalāyanamēva ca||44|| | yuktāyuktapralāpaśca pracalāyanamēva ca||44|| | ||
sthānapānānnasāṅkathyayōjanā saviparyayā| | sthānapānānnasāṅkathyayōjanā saviparyayā| | ||
liṅgānyētāni jānīyādāviṣṭē madhyamē madē||45|| | liṅgānyētāni jānīyādāviṣṭē madhyamē madē||45|| | ||
madhyamaṁ madamutkramya madamāprāpya [2] cōttamam| | madhyamaṁ madamutkramya madamāprāpya [2] cōttamam| | ||
na kiñcinnāśubhaṁ kuryurnarā rājasatāmasāḥ||46|| | na kiñcinnāśubhaṁ kuryurnarā rājasatāmasāḥ||46|| | ||
kō madaṁ tādr̥śaṁ vidvānunmādamiva dāruṇam| | kō madaṁ tādr̥śaṁ vidvānunmādamiva dāruṇam| | ||
gacchēdadhvānamasvantaṁ bahudōṣamivādhvagaḥ||47|| | gacchēdadhvānamasvantaṁ bahudōṣamivādhvagaḥ||47|| | ||
tr̥tīyaṁ tu madaṁ prāpya bhagnadārviva niṣkriyaḥ| | tr̥tīyaṁ tu madaṁ prāpya bhagnadārviva niṣkriyaḥ| | ||
madamōhāvr̥tamanā jīvannapi mr̥taiḥ samaḥ||48|| | madamōhāvr̥tamanā jīvannapi mr̥taiḥ samaḥ||48|| | ||
ramaṇīyān sa viṣayānna vētti na suhr̥jjanam| | ramaṇīyān sa viṣayānna vētti na suhr̥jjanam| | ||
yadarthaṁ pīyatē madyaṁ ratiṁ tāṁ ca na vindati||49|| | yadarthaṁ pīyatē madyaṁ ratiṁ tāṁ ca na vindati||49|| | ||
kāryākāryaṁ sukhaṁ duḥkhaṁ lōkē yacca hitāhitam| | kāryākāryaṁ sukhaṁ duḥkhaṁ lōkē yacca hitāhitam| | ||
yadavasthō na jānāti kō'vasthāṁ tāṁ vrajēdbudhaḥ||50|| | yadavasthō na jānāti kō'vasthāṁ tāṁ vrajēdbudhaḥ||50|| | ||
sa dūṣyaḥ sarvabhūtānāṁ nindyaścāgrāhya ēva ca| | sa dūṣyaḥ sarvabhūtānāṁ nindyaścāgrāhya ēva ca| | ||
vyasanitvādudarkē ca sa duḥkhaṁ vyādhimaśnutē||51|| | vyasanitvādudarkē ca sa duḥkhaṁ vyādhimaśnutē||51|| | ||
pIyamAnasya madyasya vij~jAtavyAstrayo madAH | | pIyamAnasya madyasya vij~jAtavyAstrayo madAH | | ||
prathamo madhyamo~antyashca lakShaNaistAn pracakShmahe ||41|| | prathamo madhyamo~antyashca lakShaNaistAn pracakShmahe ||41|| | ||
praharShaNaH prItikaraH pAnAnnaguNadarshakaH | | praharShaNaH prItikaraH pAnAnnaguNadarshakaH | | ||
vAdyagItaprahAsAnAM kathAnAM ca pravartakaH ||42|| | vAdyagItaprahAsAnAM kathAnAM ca pravartakaH ||42|| | ||
na ca buddhismRutiharo viShayeShu na cAkShamaH | | na ca buddhismRutiharo viShayeShu na cAkShamaH | | ||
sukhanidrAprabodhashca prathamaH sukhado madaH ||43|| | sukhanidrAprabodhashca prathamaH sukhado madaH ||43|| | ||
muhuH smRutirmuhurmoho(~a)vyaktA [1] sajjati vA~gmuhuH | | muhuH smRutirmuhurmoho(~a)vyaktA [1] sajjati vA~gmuhuH | | ||
yuktAyuktapralApashca pracalAyanameva ca ||44|| | yuktAyuktapralApashca pracalAyanameva ca ||44|| | ||
sthAnapAnAnnasA~gkathyayojanA saviparyayA | | sthAnapAnAnnasA~gkathyayojanA saviparyayA | | ||
li~ggAnyetAni jAnIyAdAviShTe madhyame made ||45|| | li~ggAnyetAni jAnIyAdAviShTe madhyame made ||45|| | ||
madhyamaM madamutkramya madamAprApya [2] cottamam | | madhyamaM madamutkramya madamAprApya [2] cottamam | | ||
na ki~jcinnAshubhaM kuryurnarA rAjasatAmasAH ||46|| | na ki~jcinnAshubhaM kuryurnarA rAjasatAmasAH ||46|| | ||
ko madaM tAdRushaM vidvAnunmAdamiva dAruNam | | ko madaM tAdRushaM vidvAnunmAdamiva dAruNam | | ||
gacchedadhvAnamasvantaM bahudoShamivAdhvagaH ||47|| | gacchedadhvAnamasvantaM bahudoShamivAdhvagaH ||47|| | ||
tRutIyaM tu madaM prApya bhagnadArviva niShkriyaH | | tRutIyaM tu madaM prApya bhagnadArviva niShkriyaH | | ||
madamohAvRutamanA jIvannapi mRutaiH samaH ||48|| | madamohAvRutamanA jIvannapi mRutaiH samaH ||48|| | ||
ramaNIyAn sa viShayAnna vetti na suhRujjanam | | ramaNIyAn sa viShayAnna vetti na suhRujjanam | | ||
yadarthaM pIyate madyaM ratiM tAM ca na vindati ||49|| | yadarthaM pIyate madyaM ratiM tAM ca na vindati ||49|| | ||
kAryAkAryaM sukhaM duHkhaM loke yacca hitAhitam | | kAryAkAryaM sukhaM duHkhaM loke yacca hitAhitam | | ||
yadavastho na jAnAti ko~avasthAM tAM vrajedbudhaH ||50|| | yadavastho na jAnAti ko~avasthAM tAM vrajedbudhaH ||50|| | ||
sa dUShyaH sarvabhUtAnAM nindyashcAgrAhya eva ca | | sa dUShyaH sarvabhUtAnAM nindyashcAgrAhya eva ca | | ||
vyasanitvAdudarke ca sa duHkhaM vyAdhimashnute ||51|| | vyasanitvAdudarke ca sa duHkhaM vyAdhimashnute ||51|| | ||