Changes

112 bytes added ,  09:01, 11 October 2018
Line 1,054: Line 1,054:  
व्यायामतीक्ष्णातिविरेकबस्तिचिन्ताभयत्रासगदातिचाराः|  
 
व्यायामतीक्ष्णातिविरेकबस्तिचिन्ताभयत्रासगदातिचाराः|  
 
छर्द्यामसन्धारणकर्शनानिहृद्रोगकर्तॄणितथाऽभिघातः||७७||  
 
छर्द्यामसन्धारणकर्शनानिहृद्रोगकर्तॄणितथाऽभिघातः||७७||  
 +
 
वैवर्ण्यमूर्च्छाज्वरकासहिक्काश्वासास्यवैरस्यतृषाप्रमोहाः|  
 
वैवर्ण्यमूर्च्छाज्वरकासहिक्काश्वासास्यवैरस्यतृषाप्रमोहाः|  
 
छर्दिःकफोत्क्लेशरुजोऽरुचिश्चहृद्रोगजाःस्युर्विविधास्तथाऽन्ये||७८||  
 
छर्दिःकफोत्क्लेशरुजोऽरुचिश्चहृद्रोगजाःस्युर्विविधास्तथाऽन्ये||७८||  
 +
 
हृच्छून्यभावद्रवशोषभेदस्तम्भाःसमोहाःपवनाद्विशेषः|  
 
हृच्छून्यभावद्रवशोषभेदस्तम्भाःसमोहाःपवनाद्विशेषः|  
 
पित्तात्तमोदूयनदाहमोहाःसन्त्रासतापज्वरपीतभावाः||७९||  
 
पित्तात्तमोदूयनदाहमोहाःसन्त्रासतापज्वरपीतभावाः||७९||  
 +
 
स्तब्धंगुरुस्यात्स्तिमितंचमर्मकफात्प्रसेकज्वरकासतन्द्राः|  
 
स्तब्धंगुरुस्यात्स्तिमितंचमर्मकफात्प्रसेकज्वरकासतन्द्राः|  
 
विद्यात्त्रिदोषंत्वपिसर्वलिङ्गंतीव्रार्तितोदंकृमिजंसकण्डूम्||८०||
 
विद्यात्त्रिदोषंत्वपिसर्वलिङ्गंतीव्रार्तितोदंकृमिजंसकण्डूम्||८०||
 +
 
vyāyāmatīkṣṇātivirēkabasticintābhayatrāsagadāticārāḥ|  
 
vyāyāmatīkṣṇātivirēkabasticintābhayatrāsagadāticārāḥ|  
 
chardyāmasandhāraṇakarśanāni hr̥drōgakartr̥̄ṇi tathā'bhighātaḥ||77||  
 
chardyāmasandhāraṇakarśanāni hr̥drōgakartr̥̄ṇi tathā'bhighātaḥ||77||  
 +
 
vaivarṇyamūrcchājwarakāsahikkāśvāsāsyavairasyatr̥ṣāpramōhāḥ|  
 
vaivarṇyamūrcchājwarakāsahikkāśvāsāsyavairasyatr̥ṣāpramōhāḥ|  
 
chardiḥ kaphōtklēśarujō'ruciśca hr̥drōgajāḥ syurvividhāstathā'nyē||78||  
 
chardiḥ kaphōtklēśarujō'ruciśca hr̥drōgajāḥ syurvividhāstathā'nyē||78||  
 +
 
hr̥cchūnyabhāvadravaśōṣabhēdastambhāḥ samōhāḥ pavanādviśēṣaḥ|  
 
hr̥cchūnyabhāvadravaśōṣabhēdastambhāḥ samōhāḥ pavanādviśēṣaḥ|  
 
pittāttamōdūyanadāhamōhāḥ santrāsatāpajwarapītabhāvāḥ||79||  
 
pittāttamōdūyanadāhamōhāḥ santrāsatāpajwarapītabhāvāḥ||79||  
 +
 
stabdhaṁ guru syāt stimitaṁ ca marma kaphāt prasēkajwarakāsatandrāḥ|  
 
stabdhaṁ guru syāt stimitaṁ ca marma kaphāt prasēkajwarakāsatandrāḥ|  
 
vidyāttridōṣaṁ tvapi sarvaliṅgaṁ tīvrārtitōdaṁ kr̥mijaṁ sakaṇḍūm||80||
 
vidyāttridōṣaṁ tvapi sarvaliṅgaṁ tīvrārtitōdaṁ kr̥mijaṁ sakaṇḍūm||80||
 +
 
vyAyAmatIkShNAtivirekabasticintAbhayatrAsagadAticArAH |  
 
vyAyAmatIkShNAtivirekabasticintAbhayatrAsagadAticArAH |  
 
chardyAmasandhAraNakarshanAni hRudrogakartRUNi tathA~abhighAtaH ||77||  
 
chardyAmasandhAraNakarshanAni hRudrogakartRUNi tathA~abhighAtaH ||77||  
 +
 
vaivarNyamUrcchAjwarakAsahikkAshvAsAsyavairasyatRuShApramohAH |  
 
vaivarNyamUrcchAjwarakAsahikkAshvAsAsyavairasyatRuShApramohAH |  
 
chardiH kaphotklesharujo~arucishca hRudrogajAH syurvividhAstathA~anye ||78||  
 
chardiH kaphotklesharujo~arucishca hRudrogajAH syurvividhAstathA~anye ||78||  
 +
 
hRucchUnyabhAvadravashoShabhedastambhAH samohAH pavanAdvisheShaH |  
 
hRucchUnyabhAvadravashoShabhedastambhAH samohAH pavanAdvisheShaH |  
 
pittAttamodUyanadAhamohAH santrAsatApajwarapItabhAvAH ||79||  
 
pittAttamodUyanadAhamohAH santrAsatApajwarapItabhAvAH ||79||  
 +
 
stabdhaM guru syAt stimitaM ca marma kaphAt prasekajwarakAsatandrAH |  
 
stabdhaM guru syAt stimitaM ca marma kaphAt prasekajwarakAsatandrAH |  
 
vidyAttridoṣhaM tvapi sarvali~ggaM tIvrArtitodaM kRumijaM sakaNDUm ||80||
 
vidyAttridoṣhaM tvapi sarvali~ggaM tIvrArtitodaM kRumijaM sakaNDUm ||80||
Etiology /causative factors:
+
 
Excessive physical exertion, drastic and excessive administration of purgation and enema therapies, excessive anxiety/worry, fear, stress; and faulty management of diseases, suppression of vomiting and ama (products improperly digested), emaciation and trauma (physical and mental). [77]
+
===== Etiology /causative factors =====
Symptoms:
+
 
 +
Excessive physical exertion, drastic and excessive administration of purgation and enema therapies, excessive anxiety/worry, fear, stress; and faulty management of diseases, suppression of vomiting and ''ama'' (products improperly digested), emaciation and trauma (physical and mental). [77]
 +
 
 +
====== Symptoms ======
 +
 
 
Discoloration in skin complexion, fainting, fever, cough, hiccup, dyspnea, unpleasant taste in mouth, excess thirst, confusion/unconsciousness, vomiting, nausea and distress/ pain, anorexia and such other various symptoms manifest in patient suffering from heart disease. [78]
 
Discoloration in skin complexion, fainting, fever, cough, hiccup, dyspnea, unpleasant taste in mouth, excess thirst, confusion/unconsciousness, vomiting, nausea and distress/ pain, anorexia and such other various symptoms manifest in patient suffering from heart disease. [78]
Specific features of different types of hrid-rogas:
     −
In predominance of vāta [vataja heart disease]:
+
Specific features of different types of ''hridrogas'':
Feeling of emptiness in the cardiac region, palpitation/ tachycardia, dryness of cardiac muscles (wasting/ atrophy), pricking pain, obstructed movement and mental confusion (unconsciousness) are the specific features of vatika type of heart disease. [79]
+
 
In predominance of pitta [pittaja heart disease]:
+
In predominance of ''vata'' (''vataja'' heart disease):
Darkness of vision/ blackout, giddiness, distress, burning sensation, confusion/unconsciousness, heat sensation, pyrexia and yellowishness are the specific features of paittika hridroga [80]
+
 
 +
Feeling of emptiness in the cardiac region, palpitation/ tachycardia, dryness of cardiac muscles (wasting/ atrophy), pricking pain, obstructed movement and mental confusion (unconsciousness) are the specific features of ''vatika'' type of heart disease. [79]
 +
 
 +
In predominance of ''pitta'' (''pittaja'' heart disease):
 +
 
 +
Darkness of vision/ blackout, giddiness, distress, burning sensation, confusion/unconsciousness, heat sensation, pyrexia and yellowishness are the specific features of ''paittika hridroga'' [80]
 +
 
 +
In predominance of ''kapha'' (''kaphaja'' heart disease):
 +
 
 +
Bradycardia, heaviness, timidity of heart/ dullness associated with salivation, fever, cough and drowsiness are the specific features of ''kaphaja hridroga''.
 +
 
 +
In predominance of all three ''dosha'' (''sannipata''):
   −
In predominance of kapha [kaphaja heart disease]:
  −
Bradycardia, heaviness, timidity of heart/ dullness associated with salivation, fever, cough and drowsiness are the specific features of kaphaja hridroga.
  −
In predominance of all three doṣha [sannipata]:
   
All of the above symptoms are manifested together. [80]
 
All of the above symptoms are manifested together. [80]
In heart disease caused by krimi (organisms):
+
 
 +
In heart disease caused by ''krimi'' (organisms):
 +
 
 
There is intense discomfort/acute pain and piercing pain with itching. [80]
 
There is intense discomfort/acute pain and piercing pain with itching. [80]
   −
Treatment of vatika hrid-roga:
+
==== Treatment of ''vatika hridroga'' ====
 +
 
 
तैलंससौवीरकमस्तुतक्रंवातेप्रपेयंलवणंसुखोष्णम्|  
 
तैलंससौवीरकमस्तुतक्रंवातेप्रपेयंलवणंसुखोष्णम्|  
 
मूत्राम्बुसिद्धंलवणैश्चतैलमानाहगुल्मार्तिहृदामयघ्नम्||८१||  
 
मूत्राम्बुसिद्धंलवणैश्चतैलमानाहगुल्मार्तिहृदामयघ्नम्||८१||