Line 188: |
Line 188: |
| | | |
| कार्त्स्न्येन शरीरवृध्दिकरास्त्विमे भावा भवन्ति; तद्यथा- कालयोगः, स्वभावसंसिध्दि:, आहारसौष्ठवम्,अविघातश्चेति||१२|| | | कार्त्स्न्येन शरीरवृध्दिकरास्त्विमे भावा भवन्ति; तद्यथा- कालयोगः, स्वभावसंसिध्दि:, आहारसौष्ठवम्,अविघातश्चेति||१२|| |
| + | |
| kārtsnyēna śarīravr̥ddhikarāstvimē bhāvā bhavanti; tadyathā- kālayōgaḥ, svabhāvasaṁsiddhiḥ, āhārasauṣṭhavam,avighātaścēti||12|| | | kārtsnyēna śarīravr̥ddhikarāstvimē bhāvā bhavanti; tadyathā- kālayōgaḥ, svabhāvasaṁsiddhiḥ, āhārasauṣṭhavam,avighātaścēti||12|| |
| + | |
| kArtsnyena sharIravRuddhikarAstvime bhAvA bhavanti; tadyathA- kAlayogaH, svabhAvasaMsiddhiH, AhArasauShThavam, avighAtashceti||12|| | | kArtsnyena sharIravRuddhikarAstvime bhAvA bhavanti; tadyathA- kAlayogaH, svabhAvasaMsiddhiH, AhArasauShThavam, avighAtashceti||12|| |
| + | |
| Overall, the following factors are responsible for the growth of the body: | | Overall, the following factors are responsible for the growth of the body: |
− | 1. Favourable time (in terms of age and season): For example, youth is the proper time for the growth of an individual.
| + | |
− | 2. Natural tendencies: For example, favourable natural tendency for growth of an individual’s body (these factors may be unseen).
| + | #Favourable time (in terms of age and season): For example, youth is the proper time for the growth of an individual. |
− | 3. Observance of all rule of taking diet of good quality.
| + | #Natural tendencies: For example, favourable natural tendency for growth of an individual’s body (these factors may be unseen). |
− | 4. Absence of inhibiting factors for growth i.e. not indulging one in improper, less or excess utilization: (12)
| + | #Observance of all rule of taking diet of good quality. |
− | Factors responsible for strength: | + | #Absence of inhibiting factors for growth i.e. not indulging one in improper, less or excess utilization [12] |
| + | |
| + | ==== Factors responsible for strength ==== |
| + | |
| बलवृध्दिकरास्त्विमे भावा भवन्ति| | | बलवृध्दिकरास्त्विमे भावा भवन्ति| |
| तद्यथा- बलवत्पुरुषे देशे जन्म बलवत्पुरुषे काले च, सुखश्च कालयोगः, बीजक्षेत्रगुणसंपच्च, आहारसंपच्च, शरीरसंपच्च,सात्म्यसंपच्च, सत्त्वसंपच्च, स्वभावसंसिध्दिश्च, यौवनं च, कर्म च, संहर्षश्चेति||१३|| | | तद्यथा- बलवत्पुरुषे देशे जन्म बलवत्पुरुषे काले च, सुखश्च कालयोगः, बीजक्षेत्रगुणसंपच्च, आहारसंपच्च, शरीरसंपच्च,सात्म्यसंपच्च, सत्त्वसंपच्च, स्वभावसंसिध्दिश्च, यौवनं च, कर्म च, संहर्षश्चेति||१३|| |
− | balavr̥ddhikarāstvimē bhāvā bhavanti|
| + | |
| + | balavr̥ddhikarāstvimē bhāvā bhavanti| |
| tadyathā- balavatpuruṣē dēśē janma balavatpuruṣē kālē ca, sukhaśca kālayōgaḥ, bījakṣētraguṇasampacca,āhārasampacca, śarīrasampacca, sātmyasampacca, sattvasampacca, svabhāvasaṁsiddhiśca, yauvanaṁ ca, karma ca,saṁharṣaścēti||13|| | | tadyathā- balavatpuruṣē dēśē janma balavatpuruṣē kālē ca, sukhaśca kālayōgaḥ, bījakṣētraguṇasampacca,āhārasampacca, śarīrasampacca, sātmyasampacca, sattvasampacca, svabhāvasaṁsiddhiśca, yauvanaṁ ca, karma ca,saṁharṣaścēti||13|| |
| + | |
| balavRuddhikarAstvime bhAvA bhavanti| | | balavRuddhikarAstvime bhAvA bhavanti| |
| tadyathA- balavatpuruShe deshe janma balavatpuruShe kAle ca, sukhashca kAlayogaH, bIjakShetraguNasampacca, AhArasampacca, sharIrasampacca,sAtmyasampacca, sattvasampacca, svabhAvasaMsiddhishca, yauvanaM ca, karma ca, saMharShashceti||13|| | | tadyathA- balavatpuruShe deshe janma balavatpuruShe kAle ca, sukhashca kAlayogaH, bIjakShetraguNasampacca, AhArasampacca, sharIrasampacca,sAtmyasampacca, sattvasampacca, svabhAvasaMsiddhishca, yauvanaM ca, karma ca, saMharShashceti||13|| |
| | | |
| The following factors are responsible for enhancing strength: | | The following factors are responsible for enhancing strength: |
| + | |
| 1. Birth in a geographical region where people are naturally strong | | 1. Birth in a geographical region where people are naturally strong |
| 2. Birth in a race of strong people | | 2. Birth in a race of strong people |
Line 216: |
Line 225: |
| 11. Youth | | 11. Youth |
| 12. Exercise | | 12. Exercise |
− | 13. Cheerful nature (13) | + | 13. Cheerful nature [13] |
− | Factors responsible for transformation of food: | + | |
| + | ==== Factors responsible for transformation of food ==== |
| + | |
| आहारपरिणामकरास्त्विमे भावा भवन्ति| | | आहारपरिणामकरास्त्विमे भावा भवन्ति| |
| तद्यथा- ऊष्मा, वायुः, क्लेदः, स्नेहः, कालः, समयोगश्चेति ||१४|| | | तद्यथा- ऊष्मा, वायुः, क्लेदः, स्नेहः, कालः, समयोगश्चेति ||१४|| |
| + | |
| āhārapariṇāmakarāstvimē bhāvā bhavanti| | | āhārapariṇāmakarāstvimē bhāvā bhavanti| |
| tadyathā- ūṣmā, vāyuḥ, klēdaḥ, snēhaḥ, kālaḥ, samayōgaścēti ||14|| | | tadyathā- ūṣmā, vāyuḥ, klēdaḥ, snēhaḥ, kālaḥ, samayōgaścēti ||14|| |
| + | |
| AhArapariNAmakarAstvime bhAvA bhavanti| | | AhArapariNAmakarAstvime bhAvA bhavanti| |
| tadyathA- UShmA, vAyuH, kledaH, snehaH, kAlaH, samayogashceti ||14|| | | tadyathA- UShmA, vAyuH, kledaH, snehaH, kAlaH, samayogashceti ||14|| |
| | | |
− | Factors responsible for transformation (digestion, assimilation and metabolism) of food are ushma, vayu, kleda, sneha, kala (time required for digestion) and samayoga (appropriate administration). (14) | + | Factors responsible for transformation (digestion, assimilation and metabolism) of food are ''ushma, vayu, kleda, sneha, kala'' (time required for digestion) and ''samayoga'' (appropriate administration). [14] |
| + | |
| तत्र तु खल्वेषामूष्मादीनामाहारपरिणामकराणां भावानामिमे कर्मविशेषा भवन्ति| | | तत्र तु खल्वेषामूष्मादीनामाहारपरिणामकराणां भावानामिमे कर्मविशेषा भवन्ति| |
| तद्यथा- ऊष्मा पचति, वायुरपकर्षति, क्लेदः शैथिल्यमापादयति, स्नेहो मार्दवं जनयति, कालः पर्याप्तिमभिनिर्वर्तयति,समयोगस्त्वेषां परिणामधातुसाम्यकरः सम्पद्यते||१५|| | | तद्यथा- ऊष्मा पचति, वायुरपकर्षति, क्लेदः शैथिल्यमापादयति, स्नेहो मार्दवं जनयति, कालः पर्याप्तिमभिनिर्वर्तयति,समयोगस्त्वेषां परिणामधातुसाम्यकरः सम्पद्यते||१५|| |