Changes

Line 144: Line 144:  
तेषु ये गुरवस्ते गुरुभिराहारविकारगुणैरभ्यस्यमानैराप्याय्यन्ते, लघवश्च ह्रसन्ति; लघवस्तु लघुभिराप्याय्यन्ते, गुरवश्चह्रसन्ति|  
 
तेषु ये गुरवस्ते गुरुभिराहारविकारगुणैरभ्यस्यमानैराप्याय्यन्ते, लघवश्च ह्रसन्ति; लघवस्तु लघुभिराप्याय्यन्ते, गुरवश्चह्रसन्ति|  
 
एवमेव सर्वधातुगुणानां सामान्ययोगाद्वृध्दि:, विपर्ययादध्द्रासः|  
 
एवमेव सर्वधातुगुणानां सामान्ययोगाद्वृध्दि:, विपर्ययादध्द्रासः|  
तस्मान्मांसमाप्याय्यते मांसेन भूयस्तरमन्येभ्यः शरीरधातुभ्यः, तथा लोहितं लोहितेन, मेदो मेदसा, वसा वसया, अस्थितरुणास्थ्ना, मज्जा मज्ज्ञा, शुक्रं शुक्रेण, गर्भस्त्वामगर्भेण||१०||  
+
तस्मान्मांसमाप्याय्यते मांसेन भूयस्तरमन्येभ्यः शरीरधातुभ्यः, तथा लोहितं लोहितेन, मेदो मेदसा, वसा वसया, अस्थितरुणास्थ्ना, मज्जा मज्ज्ञा, शुक्रं शुक्रेण, गर्भस्त्वामगर्भेण||१०||
 +
 
tatrēmē śarīradhātuguṇāḥ saṅkhyāsāmarthyakarāḥ; tadyathā-gurulaghuśītōṣṇasnigdharūkṣamandatīkṣṇasthirasaramr̥dukaṭhinaviśadapicchilaślakṣṇakharasūkṣmasthūlasāndradravāḥ|  
 
tatrēmē śarīradhātuguṇāḥ saṅkhyāsāmarthyakarāḥ; tadyathā-gurulaghuśītōṣṇasnigdharūkṣamandatīkṣṇasthirasaramr̥dukaṭhinaviśadapicchilaślakṣṇakharasūkṣmasthūlasāndradravāḥ|  
 
tēṣu yē guravastē gurubhirāhāravikāraguṇairabhyasyamānairāpyāyyantē, laghavaśca hrasanti; laghavastu laghubhirāpyāyyantē, guravaśca hrasanti|  
 
tēṣu yē guravastē gurubhirāhāravikāraguṇairabhyasyamānairāpyāyyantē, laghavaśca hrasanti; laghavastu laghubhirāpyāyyantē, guravaśca hrasanti|  
 
ēvamēva sarvadhātuguṇānāṁ sāmānyayōgādvr̥ddhiḥ, viparyayāddhrāsaḥ|  
 
ēvamēva sarvadhātuguṇānāṁ sāmānyayōgādvr̥ddhiḥ, viparyayāddhrāsaḥ|  
 
tasmānmāṁsamāpyāyyatē māṁsēna bhūyastaramanyēbhyaḥ śarīradhātubhyaḥ, tathā lōhitaṁ lōhitēna, mēdō mēdasā, vasā vasayā, asthi taruṇāsthnā, majjāmajjñā, śukraṁ śukrēṇa, garbhastvāmagarbhēṇa||10||
 
tasmānmāṁsamāpyāyyatē māṁsēna bhūyastaramanyēbhyaḥ śarīradhātubhyaḥ, tathā lōhitaṁ lōhitēna, mēdō mēdasā, vasā vasayā, asthi taruṇāsthnā, majjāmajjñā, śukraṁ śukrēṇa, garbhastvāmagarbhēṇa||10||
 +
 
tatreme sharIradhAtuguNAH sa~gkhyAsAmarthyakarAH; tadyathA-gurulaghushItoShNasnigdharUkShamandatIkShNasthirasaramRudukaThinavishadapicchilashlakShNakharasUkShmasthUlasAndradravAH|  
 
tatreme sharIradhAtuguNAH sa~gkhyAsAmarthyakarAH; tadyathA-gurulaghushItoShNasnigdharUkShamandatIkShNasthirasaramRudukaThinavishadapicchilashlakShNakharasUkShmasthUlasAndradravAH|  
 
teShu ye guravaste gurubhirAhAravikAraguNairabhyasyamAnairApyAyyante, laghavashca hrasanti; laghavastu laghubhirApyAyyante, guravashca hrasanti|  
 
teShu ye guravaste gurubhirAhAravikAraguNairabhyasyamAnairApyAyyante, laghavashca hrasanti; laghavastu laghubhirApyAyyante, guravashca hrasanti|  
 
evameva sarvadhAtuguNAnAM sAmAnyayogAdvRuddhiH, viparyayAddhrAsaH|  
 
evameva sarvadhAtuguNAnAM sAmAnyayogAdvRuddhiH, viparyayAddhrAsaH|  
 
tasmAnmAMsamApyAyyate mAMsena bhUyastaramanyebhyaH sharIradhAtubhyaH, tathA lohitaM lohitena, medo medasA, vasA vasayA, asthi taruNAsthnA, majjAmajj~jA, shukraM shukreNa, garbhastvAmagarbheNa||10||  
 
tasmAnmAMsamApyAyyate mAMsena bhUyastaramanyebhyaH sharIradhAtubhyaH, tathA lohitaM lohitena, medo medasA, vasA vasayA, asthi taruNAsthnA, majjAmajj~jA, shukraM shukreNa, garbhastvAmagarbheNa||10||  
Guru, laghu, sheeta, ushna, snigdha, ruksha, manda, tikshna, sthira, sara, mrudu, kathina, vishada, picchila, shlakshna, khara, sukshma, sthula, sandra and drava - these are the twenty attributes of bodily dhatu that increase or decrease. For example, the habitual use of guru food preparations cause an increase in dhatu among them that are guru whilst reducing the laghu dhatu. Conversely, the use of laghu (food preparations) cause the dhatu that are laghu to get increased whilst reducing the guru dhatu.
  −
Thus, the mamsa dhatu get increased predominantly with the consumption of meat, rakta by rakta, meda  by fat, vasa by muscle fat, asthi by tarunasthi(cartilage), shukra by  shukra(semen) and garbha(foetus) by ama garbha, like egg. (10)
     −
Management of disequilibrium of body elements:
+
''Guru, laghu, sheeta, ushna, snigdha, ruksha, manda, tikshna, sthira, sara, mridu, kathina, vishada, picchila, shlakshna, khara, sukshma,'' ''sthula, sandra and drava'' - these are the twenty attributes of bodily ''dhatu'' that increase or decrease. For example, the habitual use of ''guru'' food preparations cause an increase in ''dhatu'' among them that are ''guru'' whilst reducing the ''laghu dhatu''. Conversely, the use of ''laghu'' (food preparations) cause the ''dhatu'' that are ''laghu'' to get increased whilst reducing the ''guru dhatu''.
 +
 
 +
Thus, the ''mamsa dhatu'' get increased predominantly with the consumption of meat, ''rakta'' by ''rakta'', ''meda'' by fat, ''vasa'' by muscle fat, ''asthi'' by ''tarunasthi''(cartilage), ''shukra'' by ''shukra''(semen) and ''garbha''(fetus) by ''ama garbha'', like egg. [10]
 +
 
 +
==== Management of disequilibrium of body elements ====
 +
 
 
यत्र त्वेवंलक्षणेन सामान्येन सामान्यवतामाहारविकाराणामसान्निध्यं स्यात्, सन्निहितानां वाऽप्ययुक्तत्वान्नोपयोगो घृणित्वादन्यस्माद्वा कारणात्, स च धातुरभिवर्धयितव्यः स्यात्, तस्य ये समानगुणाः स्युराहारविकारा  
 
यत्र त्वेवंलक्षणेन सामान्येन सामान्यवतामाहारविकाराणामसान्निध्यं स्यात्, सन्निहितानां वाऽप्ययुक्तत्वान्नोपयोगो घृणित्वादन्यस्माद्वा कारणात्, स च धातुरभिवर्धयितव्यः स्यात्, तस्य ये समानगुणाः स्युराहारविकारा  
 
असेव्याश्च, तत्रसमानगुणभूयिष्ठानामन्यप्रकृतीनामप्याहारविकाराणामुपयोगः स्यात्|  
 
असेव्याश्च, तत्रसमानगुणभूयिष्ठानामन्यप्रकृतीनामप्याहारविकाराणामुपयोगः स्यात्|  
Line 169: Line 174:  
ēvamanyēṣāmapi śarīradhātūnāṁ sāmānyaviparyayābhyāṁ vr̥ddhihrāsau yathākālaṁ kāryau|  
 
ēvamanyēṣāmapi śarīradhātūnāṁ sāmānyaviparyayābhyāṁ vr̥ddhihrāsau yathākālaṁ kāryau|  
 
iti sarvadhātūnāmēkaikaśō'tidēśataśca vr̥ddhihrāsakarāṇi vyākhyātāni bhavanti||11||  
 
iti sarvadhātūnāmēkaikaśō'tidēśataśca vr̥ddhihrāsakarāṇi vyākhyātāni bhavanti||11||  
 +
 
yatra tvevaMlakShaNena sAmAnyena sAmAnyavatAmAhAravikArANAmasAnnidhyaM syAt, sannihitAnAM vA~apyayuktatvAnnopayogo ghRuNitvAdanyasmAdvAkAraNAt, sa ca dhAturabhivardhayitavyaH syAt, tasya ye samAnaguNAH syurAhAravikArA asevyAshca, tatrasamAnaguNabhUyiShThAnAmanyaprakRutInAmapyAhAravikArANAmupayogaH syAt|  
 
yatra tvevaMlakShaNena sAmAnyena sAmAnyavatAmAhAravikArANAmasAnnidhyaM syAt, sannihitAnAM vA~apyayuktatvAnnopayogo ghRuNitvAdanyasmAdvAkAraNAt, sa ca dhAturabhivardhayitavyaH syAt, tasya ye samAnaguNAH syurAhAravikArA asevyAshca, tatrasamAnaguNabhUyiShThAnAmanyaprakRutInAmapyAhAravikArANAmupayogaH syAt|  
 
tadyathA- shukrakShaye kShIrasarpiShorupayogo madhurasnigdhashItasamAkhyAtAnAM cApareShAM dravyANAM, mUtrakShayepunarikShurasavAruNImaNDadravamadhurAmlalavaNopakledinAM, purIShakShaye kulmAShamAShakuShkuNDAjamadhyayavashAkadhAnyAmlAnAM, vAtakShayekaTukatiktakaShAyarUkShalaghushItAnAM, pittakShaye~amlalavaNakaTukakShAroShNatIkShNAnAM, shleShmakShaye snigdhagurumadhurasAndrapicchilAnAMdravyANAm|  
 
tadyathA- shukrakShaye kShIrasarpiShorupayogo madhurasnigdhashItasamAkhyAtAnAM cApareShAM dravyANAM, mUtrakShayepunarikShurasavAruNImaNDadravamadhurAmlalavaNopakledinAM, purIShakShaye kulmAShamAShakuShkuNDAjamadhyayavashAkadhAnyAmlAnAM, vAtakShayekaTukatiktakaShAyarUkShalaghushItAnAM, pittakShaye~amlalavaNakaTukakShAroShNatIkShNAnAM, shleShmakShaye snigdhagurumadhurasAndrapicchilAnAMdravyANAm|