9,091
edits
Changes
→Sanskrit text, Transliteration and English Translation
इन्द्रियानीकेन्द्रियोपक्रमः
इन्द्रियानीकेन्द्रियोपक्रमः
अथात इन्द्रियानीकमिन्द्रियं व्याख्यास्यामः||१||
अथात इन्द्रियानीकमिन्द्रियं व्याख्यास्यामः||१||
इति ह स्माह भगवानात्रेयः||२||
इति ह स्माह भगवानात्रेयः||२||
athāta indriyānīkamindriyaṁ vyākhyāsyāmaḥ||1||
athāta indriyānīkamindriyaṁ vyākhyāsyāmaḥ||1||
iti ha smāha bhagavānātrēyaḥ||2||
iti ha smāha bhagavānātrēyaḥ||2||
athAta indriyAnIkamindriyaM vyAkhyAsyAmaH||1||
athAta indriyAnIkamindriyaM vyAkhyAsyAmaH||1||
iti ha smAha bhagavAnAtreyaH||2||
iti ha smAha bhagavAnAtreyaH||2||
इन्द्रियाणि यथा जन्तोः परीक्षेत विशेषवित्|
इन्द्रियाणि यथा जन्तोः परीक्षेत विशेषवित्|
ज्ञातुमिच्छन् भिषङ्मानमायुषस्तन्निबोधत ||३||
ज्ञातुमिच्छन् भिषङ्मानमायुषस्तन्निबोधत ||३||
अनुमानात् परीक्षेत दर्शनादीनि तत्त्वतः|
अनुमानात् परीक्षेत दर्शनादीनि तत्त्वतः|
अद्धा हि विदितं ज्ञानमिन्द्रियाणामतीन्द्रियम्||४||
अद्धा हि विदितं ज्ञानमिन्द्रियाणामतीन्द्रियम्||४||
indriyāṇi yathā jantōḥ parīkṣēta viśēṣavit|
indriyāṇi yathā jantōḥ parīkṣēta viśēṣavit|
jñātumicchan bhiṣaṅmānamāyuṣastannibōdhata ||3||
jñātumicchan bhiṣaṅmānamāyuṣastannibōdhata ||3||
anumānāt parīkṣēta darśanādīni tattvataḥ|
anumānāt parīkṣēta darśanādīni tattvataḥ|
addhā hi viditaṁ jñānamindriyāṇāmatīndriyam||4||
addhā hi viditaṁ jñānamindriyāṇāmatīndriyam||4||
indriyANi yathA jantoH parIkSheta visheShavit|
indriyANi yathA jantoH parIkSheta visheShavit|
j~jAtumicchan bhiSha~gmAnamAyuShastannibodhata ||3||
j~jAtumicchan bhiSha~gmAnamAyuShastannibodhata ||3||
anumAnAt parIkSheta darshanAdIni tattvataH|
anumAnAt parIkSheta darshanAdIni tattvataH|
addhA hi viditaM j~jAnamindriyANAmatIndriyam||4||
addhA hi viditaM j~jAnamindriyANAmatIndriyam||4||
स्वस्थेभ्यो विकृतं यस्य ज्ञानमिन्द्रियसंश्रयम् |
स्वस्थेभ्यो विकृतं यस्य ज्ञानमिन्द्रियसंश्रयम् |
आलक्ष्येतानिमित्तेन लक्षणं मरणस्य तत्||५||
आलक्ष्येतानिमित्तेन लक्षणं मरणस्य तत्||५||
इत्युक्तं लक्षणं सम्यगिन्द्रियेष्वशुभोदयम्|
इत्युक्तं लक्षणं सम्यगिन्द्रियेष्वशुभोदयम्|
तदेव तु पुनर्भूयो विस्तरेण निबोधत||६||
तदेव तु पुनर्भूयो विस्तरेण निबोधत||६||
svasthēbhyō vikr̥taṁ yasya jñānamindriyasaṁśrayam |
svasthēbhyō vikr̥taṁ yasya jñānamindriyasaṁśrayam |
ālakṣyētānimittēna lakṣaṇaṁ maraṇasya tat||5||
ālakṣyētānimittēna lakṣaṇaṁ maraṇasya tat||5||
ityuktaṁ lakṣaṇaṁ samyagindriyēṣvaśubhōdayam|
ityuktaṁ lakṣaṇaṁ samyagindriyēṣvaśubhōdayam|
tadēva tu punarbhūyō vistarēṇa nibōdhata||6||
tadēva tu punarbhūyō vistarēṇa nibōdhata||6||
svasthebhyo vikRutaM yasya j~jAnamindriyasaMshrayam [1] |
svasthebhyo vikRutaM yasya j~jAnamindriyasaMshrayam [1] |
AlakShyetAnimittena lakShaNaM maraNasya tat||5||
AlakShyetAnimittena lakShaNaM maraNasya tat||5||
ityuktaM lakShaNaM samyagindriyeShvashubhodayam|
ityuktaM lakShaNaM samyagindriyeShvashubhodayam|
tadeva tu punarbhUyo vistareNa nibodhata||6||
tadeva tu punarbhUyo vistareNa nibodhata||6||
घनीभूतमिवाकाशमाकाशमिव मेदिनीम्|
घनीभूतमिवाकाशमाकाशमिव मेदिनीम्|
विगीतमुभयं ह्येतत् पश्यन् मरणमृच्छति||७||
विगीतमुभयं ह्येतत् पश्यन् मरणमृच्छति||७||
ghanībhūtamivākāśamākāśamiva mēdinīm|
ghanībhūtamivākāśamākāśamiva mēdinīm|
vigītamubhayaṁ hyētat paśyan maraṇamr̥cchati||7||
vigītamubhayaṁ hyētat paśyan maraṇamr̥cchati||7||
ghanIbhUtamivAkAshamAkAshamiva medinIm|
ghanIbhUtamivAkAshamAkAshamiva medinIm|
vigItamubhayaM hyetat pashyan maraNamRucchati||7||
vigItamubhayaM hyetat pashyan maraNamRucchati||7||
jale suvimale jAlamajAlAvatate naraH|
jale suvimale jAlamajAlAvatate naraH|
sthite gacchati vA dRuShTvA jIvitAt parimucyate||9|
sthite gacchati vA dRuShTvA jIvitAt parimucyate||9|
A person if visualises net like appearance in clean water either stagnant or moving one, when actually there is no such net, then it constitutes the premonitory symptom of forthcoming death. [9]
A person if visualises net like appearance in clean water either stagnant or moving one, when actually there is no such net, then it constitutes the premonitory symptom of forthcoming death. [9]
जाग्रत् पश्यति यः प्रेतान् रक्षांसि विविधानि च|
जाग्रत् पश्यति यः प्रेतान् रक्षांसि विविधानि च|
अन्यद्वाऽप्यद्भुतं किञ्चिन्न स जीवितुमर्हति||१०||
अन्यद्वाऽप्यद्भुतं किञ्चिन्न स जीवितुमर्हति||१०||
jāgrat paśyati yaḥ prētān rakṣāṁsi vividhāni ca|
jāgrat paśyati yaḥ prētān rakṣāṁsi vividhāni ca|
anyadvā'pyadbhutaṁ kiñcinna sa jīvitumarhati||10||
anyadvā'pyadbhutaṁ kiñcinna sa jīvitumarhati||10||
anyadvA~apyadbhutaM ki~jcinna sa jIvitumarhati||10||
anyadvA~apyadbhutaM ki~jcinna sa jIvitumarhati||10||
If a person when awake, perceives various kinds of pretās (ghosts) and rākṣhasas (demons) or any other supernatural creatures he will not survive for long. [10]
If a person when awake, perceives various kinds of ''pretas'' (ghosts) and ''rakshasas'' (demons) or any other supernatural creatures he will not survive for long. [10]
योऽग्निं प्रकृतिवर्णस्थं नीलं पश्यति निष्प्रभम्|
योऽग्निं प्रकृतिवर्णस्थं नीलं पश्यति निष्प्रभम्|
kRuShNaM vA yadi vA shuklaM nishAM vrajati saptamIm||11||
kRuShNaM vA yadi vA shuklaM nishAM vrajati saptamIm||11||
If a person perceives fire burning in its natural color but is lustreless, bluish, black or white, it is indicative of death of the patient after seven nights.[11]
If a person perceives fire burning in its natural color but is lusterless, bluish, black or white, it is indicative of death of the patient after seven nights.[11]
मरीचीनसतो मेघान्मेघान् वाऽप्यसतोऽम्बरे|
मरीचीनसतो मेघान्मेघान् वाऽप्यसतोऽम्बरे|
vidyuto vA vinA meghaiH pashyan maraNamRucchati||12||
vidyuto vA vinA meghaiH pashyan maraNamRucchati||12||
If a person visualizes marῑci (cloud light) or cloud or lightening when there is such no cloud or lightening present in the sky, it is indicative of imminent death of the person. [12]
If a person visualizes ''marῑchi'' (cloud light) or cloud or lightening when there is such no cloud or lightening present in the sky, it is indicative of imminent death of the person. [12]
मृन्मयीमिव यः पात्रीं कृष्णाम्बरसमावृताम्|
मृन्मयीमिव यः पात्रीं कृष्णाम्बरसमावृताम्|
आदित्यमीक्षते शुद्धं चन्द्रं वा न स जीवति||१३||
आदित्यमीक्षते शुद्धं चन्द्रं वा न स जीवति||१३||
अपर्वणि यदा पश्येत् सूर्याचन्द्रमसोर्ग्रहम्|
अपर्वणि यदा पश्येत् सूर्याचन्द्रमसोर्ग्रहम्|
अव्याधितो व्याधितो वा तदन्तं तस्य जीवितम्||१४||
अव्याधितो व्याधितो वा तदन्तं तस्य जीवितम्||१४||
नक्तं सूर्यमहश्चन्द्रमनग्नौ धूममुत्थितम्|
नक्तं सूर्यमहश्चन्द्रमनग्नौ धूममुत्थितम्|
अग्निं वा निष्प्रभं रात्रौ दृष्ट्वा मरणमृच्छति||१५||
अग्निं वा निष्प्रभं रात्रौ दृष्ट्वा मरणमृच्छति||१५||
प्रभावतः प्रभाहीनान्निष्प्रभांश्च प्रभावतः|
प्रभावतः प्रभाहीनान्निष्प्रभांश्च प्रभावतः|
नरा विलिङ्गान् पश्यन्ति भावान् भावाञ्जिहासवः [३] ||१६||
नरा विलिङ्गान् पश्यन्ति भावान् भावाञ्जिहासवः [३] ||१६||
व्याकृतीनि विवर्णानि विसङ्ख्योपगतानि च|
व्याकृतीनि विवर्णानि विसङ्ख्योपगतानि च|
विनिमित्तानि पश्यन्ति रूपाण्यायुःक्षये नराः||१७||
विनिमित्तानि पश्यन्ति रूपाण्यायुःक्षये नराः||१७||
यश्च पश्यत्यदृश्यान् वै दृश्यान् यश्च न पश्यति|
यश्च पश्यत्यदृश्यान् वै दृश्यान् यश्च न पश्यति|
तावुभौ पश्यतः क्षिप्रं यमक्षयमसंशयम्||१८||
तावुभौ पश्यतः क्षिप्रं यमक्षयमसंशयम्||१८||
mr̥nmayīmiva yaḥ pātrīṁ kr̥ṣṇāmbarasamāvr̥tām|
mr̥nmayīmiva yaḥ pātrīṁ kr̥ṣṇāmbarasamāvr̥tām|
ādityamīkṣatē śuddhaṁ candraṁ vā na sa jīvati||13||
ādityamīkṣatē śuddhaṁ candraṁ vā na sa jīvati||13||
aparvaṇi yadā paśyēt sūryācandramasōrgraham|
aparvaṇi yadā paśyēt sūryācandramasōrgraham|
avyādhitō vyādhitō vā tadantaṁ tasya jīvitam||14||
avyādhitō vyādhitō vā tadantaṁ tasya jīvitam||14||
naktaṁ sūryamahaścandramanagnau dhūmamutthitam|
naktaṁ sūryamahaścandramanagnau dhūmamutthitam|
agniṁ vā niṣprabhaṁ rātrau dr̥ṣṭvā maraṇamr̥cchati||15||
agniṁ vā niṣprabhaṁ rātrau dr̥ṣṭvā maraṇamr̥cchati||15||
prabhāvataḥ prabhāhīnānniṣprabhāṁśca prabhāvataḥ|
prabhāvataḥ prabhāhīnānniṣprabhāṁśca prabhāvataḥ|
narā viliṅgān paśyanti bhāvān bhāvāñjihāsavaḥ ||16||
narā viliṅgān paśyanti bhāvān bhāvāñjihāsavaḥ ||16||
vyākr̥tīni vivarṇāni visaṅkhyōpagatāni ca|
vyākr̥tīni vivarṇāni visaṅkhyōpagatāni ca|
vinimittāni paśyanti rūpāṇyāyuḥkṣayē narāḥ||17||
vinimittāni paśyanti rūpāṇyāyuḥkṣayē narāḥ||17||
yaśca paśyatyadr̥śyān vai dr̥śyān yaśca na paśyati|
yaśca paśyatyadr̥śyān vai dr̥śyān yaśca na paśyati|
tāvubhau paśyataḥ kṣipraṁ yamakṣayamasaṁśayam||18||
tāvubhau paśyataḥ kṣipraṁ yamakṣayamasaṁśayam||18||
mRunmayImiva yaH pAtrIM kRuShNAmbarasamAvRutAm|
mRunmayImiva yaH pAtrIM kRuShNAmbarasamAvRutAm|
AdityamIkShate shuddhaM candraM vA na sa jIvati||13||
AdityamIkShate shuddhaM candraM vA na sa jIvati||13||
aparvaNi yadA pashyet sUryAcandramasorgraham|
aparvaNi yadA pashyet sUryAcandramasorgraham|
avyAdhito vyAdhito vA tadantaM tasya jIvitam||14||
avyAdhito vyAdhito vA tadantaM tasya jIvitam||14||
naktaM sUryamahashcandramanagnau dhUmamutthitam|
naktaM sUryamahashcandramanagnau dhUmamutthitam|
agniMvA niShprabhaM rAtrau dRuShTvA maraNamRucchati|15||
agniMvA niShprabhaM rAtrau dRuShTvA maraNamRucchati|15||
prabhAvataH prabhAhInAnniShprabhAMshca prabhAvataH|
prabhAvataH prabhAhInAnniShprabhAMshca prabhAvataH|
narA vili~ggAn pashyanti bhAvAn bhAvA~jjihAsavaH ||16||
narA vili~ggAn pashyanti bhAvAn bhAvA~jjihAsavaH ||16||