Changes

Line 812: Line 812:     
भवन्ति चात्र-  
 
भवन्ति चात्र-  
 +
 
यद्धि येन प्रधानेन द्रव्यं समुपसृज्यते|  
 
यद्धि येन प्रधानेन द्रव्यं समुपसृज्यते|  
 +
 
तत्सञ्ज्ञकः स योगो वै भवतीति विनिश्चयः  ||४३||  
 
तत्सञ्ज्ञकः स योगो वै भवतीति विनिश्चयः  ||४३||  
 +
 
फलादीनां प्रधानानां गुणभूताः सुरादयः|  
 
फलादीनां प्रधानानां गुणभूताः सुरादयः|  
 +
 
ते हि तान्यनुवर्तन्ते मनुजेन्द्रमिवेतरे||४४||  
 
ते हि तान्यनुवर्तन्ते मनुजेन्द्रमिवेतरे||४४||  
 +
 
bhavanti cātra-  
 
bhavanti cātra-  
 +
 
yaddhi yēna pradhānēna dravyaṁ samupasr̥jyatē|  
 
yaddhi yēna pradhānēna dravyaṁ samupasr̥jyatē|  
 +
 
tatsañjñakaḥ sa yōgō vai bhavatīti viniścayaḥ  ||43||  
 
tatsañjñakaḥ sa yōgō vai bhavatīti viniścayaḥ  ||43||  
 +
 
phalādīnāṁ pradhānānāṁ guṇabhūtāḥ surādayaḥ|  
 
phalādīnāṁ pradhānānāṁ guṇabhūtāḥ surādayaḥ|  
 +
 
tē hi tānyanuvartantē manujēndramivētarē||44||  
 
tē hi tānyanuvartantē manujēndramivētarē||44||  
 +
 
bhavanti cAtra-  
 
bhavanti cAtra-  
 +
 
yaddhi yena pradhAnena dravyaM samupasRujyate|  
 
yaddhi yena pradhAnena dravyaM samupasRujyate|  
 +
 
tatsa~jj~jakaH sa yogo vai bhavatIti vinishcayaH  ||43||  
 
tatsa~jj~jakaH sa yogo vai bhavatIti vinishcayaH  ||43||  
 +
 
phalAdInAM pradhAnAnAM guNabhUtAH surAdayaH|  
 
phalAdInAM pradhAnAnAM guNabhUtAH surAdayaH|  
 +
 
te hi tAnyanuvartante manujendramivetare||44||  
 
te hi tAnyanuvartante manujendramivetare||44||  
The nomenclature of the combination are always in the name of main ingredient. The remaining ingredients in the formulations will boost, regulate and they act in accordance to the main ingredient similar to the followers follow the king. (43-44)
+
 
Addition of other ingredients:
+
The nomenclature of the combination are always in the name of main ingredient. The remaining ingredients in the formulations will boost, regulate and they act in accordance to the main ingredient similar to the followers follow the king. [43-44]
विरुद्धवीर्यमप्येषां प्रधानानामबाधकम्|  
+
 
 +
==== Addition of other ingredients ====
 +
 
 +
विरुद्धवीर्यमप्येषां प्रधानानामबाधकम्|
 +
 
अधिकं तुल्यवीर्ये हि क्रियासामर्थ्यमिष्यते  ||४५||  
 
अधिकं तुल्यवीर्ये हि क्रियासामर्थ्यमिष्यते  ||४५||  
 +
 
viruddhavīryamapyēṣāṁ pradhānānāmabādhakam|  
 
viruddhavīryamapyēṣāṁ pradhānānāmabādhakam|  
 +
 
adhikaṁ tulyavīryē hi kriyāsāmarthyamiṣyatē ||45||  
 
adhikaṁ tulyavīryē hi kriyāsāmarthyamiṣyatē ||45||  
 +
 
viruddhavIryamapyeShAM pradhAnAnAmabAdhakam|  
 
viruddhavIryamapyeShAM pradhAnAnAmabAdhakam|  
 +
 
adhikaM tulyavIrye hi kriyAsAmarthyamiShyate  ||45||  
 
adhikaM tulyavIrye hi kriyAsAmarthyamiShyate  ||45||  
The action of main ingredient should not be hampered by the addition of other ingredients having opposite qualities. Addition of ingredients with similar properties will enrich the action of the formulations. (45)
+
 
 +
The action of main ingredient should not be hampered by the addition of other ingredients having opposite qualities. Addition of ingredients with similar properties will enrich the action of the formulations. [45]
    
इष्टवर्णरसस्पर्शगन्धार्थं प्रति चामयम्|  
 
इष्टवर्णरसस्पर्शगन्धार्थं प्रति चामयम्|  
 +
 
अतो विरुद्धवीर्याणां प्रयोग इति निश्चितम्||४६||  
 
अतो विरुद्धवीर्याणां प्रयोग इति निश्चितम्||४६||  
 +
 
iṣṭavarṇarasasparśagandhārthaṁ prati cāmayam|  
 
iṣṭavarṇarasasparśagandhārthaṁ prati cāmayam|  
 +
 
atō viruddhavīryāṇāṁ prayōga iti niścitam||46||
 
atō viruddhavīryāṇāṁ prayōga iti niścitam||46||
 +
 
iShTavarNarasasparshagandhArthaM prati cAmayam|  
 
iShTavarNarasasparshagandhArthaM prati cAmayam|  
 +
 
ato viruddhavIryANAM prayoga iti nishcitam||46||  
 
ato viruddhavIryANAM prayoga iti nishcitam||46||  
The rationality for using viruddha virya (opposite quality drugs or antagonistic) drugs along with main drug are to impart pleasant colour, good taste, agreeable smell and touch and relation to the specific disorders. (46)
+
 
 +
The rationality for using ''viruddha virya'' (opposite quality drugs or antagonistic) drugs along with main drug are to impart pleasant color, good taste, agreeable smell and touch and relation to the specific disorders. [46]
 +
 
 
भूयश्चैषां बलाधानं कार्यं स्वरसभावनैः|  
 
भूयश्चैषां बलाधानं कार्यं स्वरसभावनैः|  
सुभावितं ह्यल्पमपि द्रव्यं स्याद्बहुकर्मकृत्||४७||  
+
 
 +
सुभावितं ह्यल्पमपि द्रव्यं स्याद्बहुकर्मकृत्||४७||
 +
 
स्वरसैस्तुल्यवीर्यैर्वा तस्माद्द्रव्याणि भावयेत्|४८|  
 
स्वरसैस्तुल्यवीर्यैर्वा तस्माद्द्रव्याणि भावयेत्|४८|  
 +
 
bhūyaścaiṣāṁ balādhānaṁ kāryaṁ svarasabhāvanaiḥ|  
 
bhūyaścaiṣāṁ balādhānaṁ kāryaṁ svarasabhāvanaiḥ|  
 +
 
subhāvitaṁ hyalpamapi dravyaṁ syādbahukarmakr̥t||47||  
 
subhāvitaṁ hyalpamapi dravyaṁ syādbahukarmakr̥t||47||  
 +
 
svarasaistulyavīryairvā tasmāddravyāṇi bhāvayēt|48|  
 
svarasaistulyavīryairvā tasmāddravyāṇi bhāvayēt|48|  
    
bhUyashcaiShAM balAdhAnaM kAryaM svarasabhAvanaiH|  
 
bhUyashcaiShAM balAdhAnaM kAryaM svarasabhAvanaiH|  
subhAvitaM hyalpamapi dravyaM syAdbahukarmakRut||47||  
+
 
svarasaistulyavIryairvA tasmAddravyANi bhAvayet|48|  
+
subhAvitaM hyalpamapi dravyaM syAdbahukarmakRut||47||
The quality and action of drugs can be enhanced by the proper triturating with either swarasa (juice) or kvatha (decoction) of the same drug or of the other drugs with similar qualities and action. This method also potentiates the multidimensional action of the preparation. (47-47½)
+
अल्पस्यापि महार्थत्वं प्रभूतस्याल्पकर्मताम्||४८||  
+
svarasaistulyavIryairvA tasmAddravyANi bhAvayet|48|
कुर्यात् संयोगविश्लेषकालसंस्कारयुक्तिभिः|४९|  
+
 +
The quality and action of drugs can be enhanced by the proper triturating with either ''swarasa'' (juice) or ''kwatha'' (decoction) of the same drug or of the other drugs with similar qualities and action. This method also potentiates the multidimensional action of the preparation. [47-47½]
 +
 
 +
अल्पस्यापि महार्थत्वं प्रभूतस्याल्पकर्मताम्||४८||
 +
 +
कुर्यात् संयोगविश्लेषकालसंस्कारयुक्तिभिः|४९|
 +
 
alpasyāpi mahārthatvaṁ prabhūtasyālpakarmatām||48||  
 
alpasyāpi mahārthatvaṁ prabhūtasyālpakarmatām||48||  
 +
 
kuryāt saṁyōgaviślēṣakālasaṁskārayuktibhiḥ|49|  
 
kuryāt saṁyōgaviślēṣakālasaṁskārayuktibhiḥ|49|  
 +
 
alpasyApi mahArthatvaM prabhUtasyAlpakarmatAm||48||  
 
alpasyApi mahArthatvaM prabhUtasyAlpakarmatAm||48||  
 +
 
kuryAt saMyogavishleShakAlasaMskArayuktibhiH|49|  
 
kuryAt saMyogavishleShakAlasaMskArayuktibhiH|49|  
By the combination and separation of drugs, kala (time), sanskara (processings), & yukti (proper planning) one can modify the potency of medicaments. There by minute dose can produce greater benefits and vice versa. (48-48½)
+
 
प्रदेशमात्रमेतावद्द्रष्टव्यमिह षट्शतम्||४९||  
+
By the combination and separation of drugs, ''kala'' (time), ''sanskara'' (processings), & ''yukti'' (proper planning) one can modify the potency of medicaments. There by minute dose can produce greater benefits and vice versa. [48-48½]
 +
 
 +
प्रदेशमात्रमेतावद्द्रष्टव्यमिह षट्शतम्||४९||  
 +
 
 
स्वबुद्ध्यैवं सहस्राणि कोटीर्वाऽपि प्रकल्पयेत्|  
 
स्वबुद्ध्यैवं सहस्राणि कोटीर्वाऽपि प्रकल्पयेत्|  
 +
 
बहुद्रव्यविकल्पत्वाद्योगसङ्ख्या  न विद्यते||५०||  
 
बहुद्रव्यविकल्पत्वाद्योगसङ्ख्या  न विद्यते||५०||  
 +
 
pradēśamātramētāvaddraṣṭavyamiha ṣaṭśatam||49||  
 
pradēśamātramētāvaddraṣṭavyamiha ṣaṭśatam||49||  
 +
 
svabuddhyaivaṁ sahasrāṇi kōṭīrvā'pi prakalpayēt|  
 
svabuddhyaivaṁ sahasrāṇi kōṭīrvā'pi prakalpayēt|  
 +
 
bahudravyavikalpatvādyōgasaṅkhyā  na vidyatē||50||
 
bahudravyavikalpatvādyōgasaṅkhyā  na vidyatē||50||
    
pradeshamAtrametAvaddraShTavyamiha ShaTshatam||49||  
 
pradeshamAtrametAvaddraShTavyamiha ShaTshatam||49||  
 +
 
svabuddhyaivaM sahasrANi koTIrvA~api prakalpayet|  
 
svabuddhyaivaM sahasrANi koTIrvA~api prakalpayet|  
 +
 
bahudravyavikalpatvAdyogasa~gkhyA  na vidyate||50||  
 
bahudravyavikalpatvAdyogasa~gkhyA  na vidyate||50||  
Six hundred formūlation mentioned in Kalpasthana are practically experienced combination for the use. Such thousands or crores of combination can be planned & prepared by the wise physician with his own intellect and experience. There is no limit for framing new formulations as there exists a wide scope for multidrug combinations. (49-50)
+
 
Three types of purification drugs:
+
Six hundred formūlation mentioned in [[Kalpa Sthana]] are practically experienced combination for the use. Such thousands or crores of combination can be planned & prepared by the wise physician with his own intellect and experience. There is no limit for framing new formulations as there exists a wide scope for multidrug combinations. [49-50]
 +
 
 +
==== Three types of purification drugs ====
 +
 
 
तीक्ष्णमध्यमृदूनां तु तेषां शृणुत लक्षणम्|  
 
तीक्ष्णमध्यमृदूनां तु तेषां शृणुत लक्षणम्|  
 
सुखं क्षिप्रं महावेगमसक्तं यत् प्रवर्तते||५१||  
 
सुखं क्षिप्रं महावेगमसक्तं यत् प्रवर्तते||५१||