Changes

Line 44: Line 44:  
धीधैर्यौदार्यगाम्भीर्यक्षमादमतपोनिधिम्|  
 
धीधैर्यौदार्यगाम्भीर्यक्षमादमतपोनिधिम्|  
 
पुनर्वसुंशिष्यगणःपप्रच्छविनयान्वितः||३||  
 
पुनर्वसुंशिष्यगणःपप्रच्छविनयान्वितः||३||  
 +
 
काःकतिव्यापदोबस्तेःकिंसमुत्थानलक्षणाः|  
 
काःकतिव्यापदोबस्तेःकिंसमुत्थानलक्षणाः|  
 
काचिकित्साइतिप्रश्नाञ्छ्रुत्वातानब्रवीद्गुरुः||४||  
 
काचिकित्साइतिप्रश्नाञ्छ्रुत्वातानब्रवीद्गुरुः||४||  
 +
 
dhīdhairyaudāryagāmbhīryakṣamādamatapōnidhim|  
 
dhīdhairyaudāryagāmbhīryakṣamādamatapōnidhim|  
 
punarvasuṁśiṣyagaṇaḥpapracchavinayānvitaḥ||3||  
 
punarvasuṁśiṣyagaṇaḥpapracchavinayānvitaḥ||3||  
 +
 
kāḥkativyāpadōbastēḥkiṁsamutthānalakṣaṇāḥ|  
 
kāḥkativyāpadōbastēḥkiṁsamutthānalakṣaṇāḥ|  
 
kācikitsāitipraśnāñchrutvātānabravīdguruḥ||4||
 
kācikitsāitipraśnāñchrutvātānabravīdguruḥ||4||
 +
 
dhIdhairyaudAryagAmbhIryakShamAdamataponidhim|  
 
dhIdhairyaudAryagAmbhIryakShamAdamataponidhim|  
 
punarvasuM shiShyagaNaH papraccha vinayAnvitaH||3||  
 
punarvasuM shiShyagaNaH papraccha vinayAnvitaH||3||  
 +
 
kAH kati vyApado basteH kiMsamutthAnalakShaNAH|  
 
kAH kati vyApado basteH kiMsamutthAnalakShaNAH|  
 
kA cikitsA iti prashnA~jchrutvA tAnabravIdguruH||4||  
 
kA cikitsA iti prashnA~jchrutvA tAnabravIdguruH||4||  
Line 61: Line 66:  
d. What are the signs and symptoms of these complications?
 
d. What are the signs and symptoms of these complications?
 
e. How to manage these complications?
 
e. How to manage these complications?
In response to request by disciples Punarvasu explained: (3-4)
+
In response to request by disciples Punarvasu explained: [3-4]
Complicaitons of basti:
+
 
 +
==== Complicaitons of basti ====
 +
 
 
नातियोगौक्लमाध्मानेहिक्काहृत्प्राप्तिरूर्ध्वता|  
 
नातियोगौक्लमाध्मानेहिक्काहृत्प्राप्तिरूर्ध्वता|  
 
प्रवाहिकाशिरोङ्गार्तिःपरिकर्तःपरिस्रवः||५||  
 
प्रवाहिकाशिरोङ्गार्तिःपरिकर्तःपरिस्रवः||५||  
 +
 
द्वादशव्यापदोबस्तेरसम्यग्योगसम्भवाः|  
 
द्वादशव्यापदोबस्तेरसम्यग्योगसम्भवाः|  
 
आसामेकैकशोरूपंचिकित्सांचनिबोधत||६||
 
आसामेकैकशोरूपंचिकित्सांचनिबोधत||६||
 +
 
nātiyōgauklamādhmānēhikkāhr̥tprāptirūrdhvatā|  
 
nātiyōgauklamādhmānēhikkāhr̥tprāptirūrdhvatā|  
 
pravāhikāśirōṅgārtiḥparikartaḥparisravaḥ||5||  
 
pravāhikāśirōṅgārtiḥparikartaḥparisravaḥ||5||  
 +
 
dvādaśavyāpadōbastērasamyagyōgasambhavāḥ|  
 
dvādaśavyāpadōbastērasamyagyōgasambhavāḥ|  
 
āsāmēkaikaśōrūpaṁcikitsāṁcanibōdhata||6||
 
āsāmēkaikaśōrūpaṁcikitsāṁcanibōdhata||6||
 +
 
nAtiyogau klamAdhmAne hikkA hRutprAptirUrdhvatA|  
 
nAtiyogau klamAdhmAne hikkA hRutprAptirUrdhvatA|  
 
pravAhikA shiro~ggArtiH parikartaH  parisravaH||5||  
 
pravAhikA shiro~ggArtiH parikartaH  parisravaH||5||  
 +
 
dvAdasha vyApado basterasamyagyogasambhavAH|  
 
dvAdasha vyApado basterasamyagyogasambhavAH|  
 
AsAmekaikasho rUpaM cikitsAM ca nibodhata||6||  
 
AsAmekaikasho rUpaM cikitsAM ca nibodhata||6||  
    
There are twelve complications of basti administration viz. ayoga, atiyoga, klama, adhamana, hikka, hritprapti, urdhvata, pravahika, siroarti, angaarti, parikartika, parisrava. Atiyoga, ayoga and mithyayoga are the mechanisims of manifestations of these complications. The clinical manifestation and the management of each condition will be explained to you: (5-6)
 
There are twelve complications of basti administration viz. ayoga, atiyoga, klama, adhamana, hikka, hritprapti, urdhvata, pravahika, siroarti, angaarti, parikartika, parisrava. Atiyoga, ayoga and mithyayoga are the mechanisims of manifestations of these complications. The clinical manifestation and the management of each condition will be explained to you: (5-6)
Complication of ayoga (insufficience effect):
+
 
 +
==== Complication of ''ayoga'' (insufficience effect) ====
 +
 
 
गुरुकोष्ठेऽनिलप्रायेरूक्षेवातोल्बणेऽपिवा|  
 
गुरुकोष्ठेऽनिलप्रायेरूक्षेवातोल्बणेऽपिवा|  
 
शीतोऽल्पलवणस्नेहद्रवमात्रोघनोऽपिवा||७||  
 
शीतोऽल्पलवणस्नेहद्रवमात्रोघनोऽपिवा||७||  
 +
 
बस्तिःसङ्क्षोभ्यतंदोषंदुर्बलत्वादनिर्हरन्|  
 
बस्तिःसङ्क्षोभ्यतंदोषंदुर्बलत्वादनिर्हरन्|  
 
करोतिगुरुकोष्ठत्वंवातमूत्रशकृद्ग्रहम्||८||  
 
करोतिगुरुकोष्ठत्वंवातमूत्रशकृद्ग्रहम्||८||  
 +
 
नाभिबस्तिरुजंदाहंहृल्लेपंश्वयथुंगुदे|  
 
नाभिबस्तिरुजंदाहंहृल्लेपंश्वयथुंगुदे|  
 
कण्डूगण्डानिवैवर्ण्यमरुचिंवह्निमार्दवम्||९||  
 
कण्डूगण्डानिवैवर्ण्यमरुचिंवह्निमार्दवम्||९||  
 +
 
तत्रोष्णायाःप्रमथ्यायाःपानंस्वेदाःपृथग्विधाः|  
 
तत्रोष्णायाःप्रमथ्यायाःपानंस्वेदाःपृथग्विधाः|  
 
फलवर्त्योऽथवाकालंज्ञात्वाशस्तंविरेचनम्||१०||  
 
फलवर्त्योऽथवाकालंज्ञात्वाशस्तंविरेचनम्||१०||  
 +
 
बिल्वमूलत्रिवृद्दारुयवकोलकुलत्थवान्|  
 
बिल्वमूलत्रिवृद्दारुयवकोलकुलत्थवान्|  
 
सुरादिमूत्रवान्बस्तिःसप्राक्पेष्यस्तमानयेत्||११||  
 
सुरादिमूत्रवान्बस्तिःसप्राक्पेष्यस्तमानयेत्||११||  
Line 91: Line 109:  
gurukōṣṭhē:'nilaprāyērūkṣēvātōlbaṇē:'pivā|  
 
gurukōṣṭhē:'nilaprāyērūkṣēvātōlbaṇē:'pivā|  
 
śītō:'lpalavaṇasnēhadravamātrōghanō:'pivā||7||  
 
śītō:'lpalavaṇasnēhadravamātrōghanō:'pivā||7||  
 +
 
bastiḥsaṅkṣōbhyataṁdōṣaṁdurbalatvādanirharan|  
 
bastiḥsaṅkṣōbhyataṁdōṣaṁdurbalatvādanirharan|  
 
karōtigurukōṣṭhatvaṁvātamūtraśakr̥dgraham||8||  
 
karōtigurukōṣṭhatvaṁvātamūtraśakr̥dgraham||8||  
 +
 
nābhibastirujaṁdāhaṁhr̥llēpaṁśvayathuṁgudē|  
 
nābhibastirujaṁdāhaṁhr̥llēpaṁśvayathuṁgudē|  
 
kaṇḍūgaṇḍānivaivarṇyamaruciṁvahnimārdavam||9||  
 
kaṇḍūgaṇḍānivaivarṇyamaruciṁvahnimārdavam||9||  
 +
 
tatrōṣṇāyāḥpramathyāyāḥpānaṁsvēdāḥpr̥thagvidhāḥ|  
 
tatrōṣṇāyāḥpramathyāyāḥpānaṁsvēdāḥpr̥thagvidhāḥ|  
 
phalavartyō:'thavākālaṁjñātvāśastaṁvirēcanam||10||  
 
phalavartyō:'thavākālaṁjñātvāśastaṁvirēcanam||10||  
 +
 
bilvamūlatrivr̥ddāruyavakōlakulatthavān|  
 
bilvamūlatrivr̥ddāruyavakōlakulatthavān|  
 
surādimūtravānbastiḥsaprākpēṣyastamānayēt||11||  
 
surādimūtravānbastiḥsaprākpēṣyastamānayēt||11||  
Line 102: Line 124:  
gurukoShThe~anilaprAye rUkShe vAtolbaNe~api vA|  
 
gurukoShThe~anilaprAye rUkShe vAtolbaNe~api vA|  
 
shIto~alpalavaNasnehadravamAtro  ghano~api vA||7||  
 
shIto~alpalavaNasnehadravamAtro  ghano~api vA||7||  
 +
 
bastiH sa~gkShobhya taM doShaM durbalatvAdanirharan|  
 
bastiH sa~gkShobhya taM doShaM durbalatvAdanirharan|  
 
karoti gurukoShThatvaM vAtamUtrashakRudgraham||8||  
 
karoti gurukoShThatvaM vAtamUtrashakRudgraham||8||  
 +
 
nAbhibastirujaM dAhaM hRullepaM shvayathuM gude|  
 
nAbhibastirujaM dAhaM hRullepaM shvayathuM gude|  
 
kaNDUgaNDAni vaivarNyamaruciM vahnimArdavam||9||  
 
kaNDUgaNDAni vaivarNyamaruciM vahnimArdavam||9||  
 +
 
tatroShNAyAH pramathyAyAH pAnaM svedAH pRuthagvidhAH|  
 
tatroShNAyAH pramathyAyAH pAnaM svedAH pRuthagvidhAH|  
 
phalavartyo~athavA kAlaM j~jAtvA shastaM virecanam||10||  
 
phalavartyo~athavA kAlaM j~jAtvA shastaM virecanam||10||  
 +
 
bilvamUlatrivRuddAruyavakolakulatthavAn|  
 
bilvamUlatrivRuddAruyavakolakulatthavAn|  
 
surAdimUtravAn  bastiH saprAkpeShyastamAnayet||11||  
 
surAdimUtravAn  bastiH saprAkpeShyastamAnayet||11||  
 +
 
Etiology, clinical manifestation and management of basti complication-ayoga:
 
Etiology, clinical manifestation and management of basti complication-ayoga:
 
When basti having following mentioned qualities administered in patients with conditions mentioned below (any one or in combinations) result in ayoga type of basti complication (insufficient effect or no effect). Basti dravya of less potency cannot eliminate doshas and the remnant vitiated doshas lead to ayoga.  
 
When basti having following mentioned qualities administered in patients with conditions mentioned below (any one or in combinations) result in ayoga type of basti complication (insufficient effect or no effect). Basti dravya of less potency cannot eliminate doshas and the remnant vitiated doshas lead to ayoga.  
Line 147: Line 174:  
Kashaya (decoction) of dravya - bilva mula (roots of Aegle marmelos Corr.), trivrut (Operculina turpethum (Linn.) silva manso.), daru- (Devadaru) (Cedrus deodara ( Roxb.) Loud), kola (Zyzyphus jujuba Lam.), kulattha (Vigna unquiculata (Linn.) Walp.);  
 
Kashaya (decoction) of dravya - bilva mula (roots of Aegle marmelos Corr.), trivrut (Operculina turpethum (Linn.) silva manso.), daru- (Devadaru) (Cedrus deodara ( Roxb.) Loud), kola (Zyzyphus jujuba Lam.), kulattha (Vigna unquiculata (Linn.) Walp.);  
 
kalka (paste) of dravya – as explained in bastisutreeya siddhi chapter  i.e. yavani (Trachyspermum ammi Linn. Sprague ex Turril.), madanaphala (fruits of Xeromphis spinosa (Thunb) Keay), bilva, kustha ((Saussurea lappa CB. Clarke)), vacha (Acorus calamus Linn), shatahva (Anethum sowa Roxb.ex Flem), ghana- must) Cyperus rotundus Linn., pippali Piper longum Linn  - each ingredient one karsha; added with sura etc i.e. souveeraka, tushodaka etc) and gomutra (Cow urine). (7-11)
 
kalka (paste) of dravya – as explained in bastisutreeya siddhi chapter  i.e. yavani (Trachyspermum ammi Linn. Sprague ex Turril.), madanaphala (fruits of Xeromphis spinosa (Thunb) Keay), bilva, kustha ((Saussurea lappa CB. Clarke)), vacha (Acorus calamus Linn), shatahva (Anethum sowa Roxb.ex Flem), ghana- must) Cyperus rotundus Linn., pippali Piper longum Linn  - each ingredient one karsha; added with sura etc i.e. souveeraka, tushodaka etc) and gomutra (Cow urine). (7-11)
Complication of atiyoga (excess effect):
+
 
 +
==== Complication of atiyoga (excess effect) ====
 +
 
 
स्निग्धस्विन्नेऽतितीक्ष्णोष्णोमृदुकोष्ठेऽतियुज्यते|  
 
स्निग्धस्विन्नेऽतितीक्ष्णोष्णोमृदुकोष्ठेऽतियुज्यते|  
 
तस्यलिङ्गंचिकित्साचशोधनाभ्यांसमाभवेत्||१२||  
 
तस्यलिङ्गंचिकित्साचशोधनाभ्यांसमाभवेत्||१२||