Changes

494 bytes added ,  12:17, 18 December 2019
no edit summary
Line 4,494: Line 4,494:  
==== Signs of bad quality (avoidable) vegetables, fruits and greens ====
 
==== Signs of bad quality (avoidable) vegetables, fruits and greens ====
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
क्रिमिवातातपहतंशुष्कंजीर्णमनार्तवम्।
 
क्रिमिवातातपहतंशुष्कंजीर्णमनार्तवम्।
 
शाकंनिःस्नेहसिद्धंचवर्ज्यंयच्चापरिस्रुतम्॥३१६॥
 
शाकंनिःस्नेहसिद्धंचवर्ज्यंयच्चापरिस्रुतम्॥३१६॥
Line 4,502: Line 4,502:     
हरितानां यथाशाकंनिर्देशःसाधनादृते।
 
हरितानां यथाशाकंनिर्देशःसाधनादृते।
मद्याम्बुगोरसादीनांस्वेस्वेवर्गेविनिश्चयः॥३१८॥
+
मद्याम्बुगोरसादीनांस्वेस्वेवर्गेविनिश्चयः॥३१८॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
krimivātātapahataṁ śuṣkaṁ jīrṇamanārtavam|  
 
krimivātātapahataṁ śuṣkaṁ jīrṇamanārtavam|  
 
śākaṁ niḥsnēhasiddhaṁ ca varjyaṁ yaccāparisrutam||316||  
 
śākaṁ niḥsnēhasiddhaṁ ca varjyaṁ yaccāparisrutam||316||  
Line 4,521: Line 4,521:     
haritAnAM yathASAkaM nirdeSaH sAdhanAdRute|
 
haritAnAM yathASAkaM nirdeSaH sAdhanAdRute|
madyAmbugorasAdInAM sve sve varge viniScayaH||318||
+
madyAmbugorasAdInAM sve sve varge viniScayaH||318||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,532: Line 4,532:  
==== Beverages after food ====
 
==== Beverages after food ====
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
यदाहारगुणैः पानंविपरीतंतदिष्यते।
 
यदाहारगुणैः पानंविपरीतंतदिष्यते।
 
अन्नानुपानंधातूनांदृष्टंयन्नविरोधिच॥३१९॥
 
अन्नानुपानंधातूनांदृष्टंयन्नविरोधिच॥३१९॥
Line 4,549: Line 4,549:     
अल्पाग्नीनामनिद्राणांतन्द्राशोकभयक्लमैः।
 
अल्पाग्नीनामनिद्राणांतन्द्राशोकभयक्लमैः।
मद्यमांसोचितानांचमद्यमेवानुशस्यते॥३२४॥
+
मद्यमांसोचितानांचमद्यमेवानुशस्यते॥३२४॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
yadāhāraguṇaiḥ [1] pānaṁ viparītaṁ tadiṣyatē|  
 
yadāhāraguṇaiḥ [1] pānaṁ viparītaṁ tadiṣyatē|  
 
annānupānaṁ dhātūnāṁ dr̥ṣṭaṁ yanna virōdhi ca||319||  
 
annānupānaṁ dhātūnāṁ dr̥ṣṭaṁ yanna virōdhi ca||319||  
Line 4,586: Line 4,586:     
alpAgnInAmanidrANAM tandrASokaBayaklamaiH|
 
alpAgnInAmanidrANAM tandrASokaBayaklamaiH|
madyamAMsocitAnAM ca madyamevAnuSasyate||324||
+
madyamAMsocitAnAM ca madyamevAnuSasyate||324||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,603: Line 4,603:  
==== Benefits of ''anupana'' (vehicle) ====
 
==== Benefits of ''anupana'' (vehicle) ====
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
अथानुपानकर्मगुणान्प्रवक्ष्यामः- अनुपानंतर्पयति, प्रीणयति, ऊर्जयति, बृंहयति, पर्याप्तिमभिनिर्वर्तयति, भुक्तमवसादयति, अन्नसङ्घातंभिनत्ति, मार्दवमापादयति, क्लेदयति, जरयति, सुखपरिणामितामाशुव्यवायितांचाहारस्योपजनयतीति॥३२५॥
 
अथानुपानकर्मगुणान्प्रवक्ष्यामः- अनुपानंतर्पयति, प्रीणयति, ऊर्जयति, बृंहयति, पर्याप्तिमभिनिर्वर्तयति, भुक्तमवसादयति, अन्नसङ्घातंभिनत्ति, मार्दवमापादयति, क्लेदयति, जरयति, सुखपरिणामितामाशुव्यवायितांचाहारस्योपजनयतीति॥३२५॥
    
भवतिचात्र-   
 
भवतिचात्र-   
 
अनुपानंहितंयुक्तंतर्पयत्याशुमानवम्।
 
अनुपानंहितंयुक्तंतर्पयत्याशुमानवम्।
सुखंपचतिचाहारमायुषेचबलायच॥३२६॥
+
सुखंपचतिचाहारमायुषेचबलायच॥३२६॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
athānupānakarmaguṇān [1] pravakṣyāmaḥ- anupānaṁ tarpayati, prīṇayati, ūrjayati, br̥ṁhayati, paryāptimabhinirvartayati, bhuktamavasādayati, annasaṅghātaṁbhinatti, mārdavamāpādayati, klēdayati, jarayati, sukhapariṇāmitāmāśuvyavāyitāṁ cāhārasyōpajanayatīti||325||  
 
athānupānakarmaguṇān [1] pravakṣyāmaḥ- anupānaṁ tarpayati, prīṇayati, ūrjayati, br̥ṁhayati, paryāptimabhinirvartayati, bhuktamavasādayati, annasaṅghātaṁbhinatti, mārdavamāpādayati, klēdayati, jarayati, sukhapariṇāmitāmāśuvyavāyitāṁ cāhārasyōpajanayatīti||325||  
   Line 4,621: Line 4,621:  
Bavati cAtra-   
 
Bavati cAtra-   
 
anupAnaM hitaM yuktaM tarpayatyASu mAnavam|
 
anupAnaM hitaM yuktaM tarpayatyASu mAnavam|
suKaM pacati cAhAramAyuShe ca balAya ca||326||
+
suKaM pacati cAhAramAyuShe ca balAya ca||326||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,630: Line 4,630:  
==== Contra-inidcations of drinking water after meals ====
 
==== Contra-inidcations of drinking water after meals ====
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
नोर्ध्वाङ्गमारुताविष्टानहिक्काश्वासकासिनः।
 
नोर्ध्वाङ्गमारुताविष्टानहिक्काश्वासकासिनः।
 
नगीतभाष्याध्ययनप्रसक्तानोरसिक्षताः॥३२७॥
 
नगीतभाष्याध्ययनप्रसक्तानोरसिक्षताः॥३२७॥
    
पिबेयुरुदकंभुक्त्वातद्धिकण्ठोरसिस्थितम्।
 
पिबेयुरुदकंभुक्त्वातद्धिकण्ठोरसिस्थितम्।
स्नेहमाहारजंहत्वा भूयोदोषायकल्पते॥३२८॥
+
स्नेहमाहारजंहत्वा भूयोदोषायकल्पते॥३२८॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
nōrdhvāṅgamārutāviṣṭā na hikkāśvāsakāsinaḥ|  
 
nōrdhvāṅgamārutāviṣṭā na hikkāśvāsakāsinaḥ|  
 
na gītabhāṣyādhyayanaprasaktā nōrasi kṣatāḥ||327||  
 
na gītabhāṣyādhyayanaprasaktā nōrasi kṣatāḥ||327||  
Line 4,648: Line 4,648:     
pibeyurudakaM BuktvA taddhi kaNThorasi sthitam|
 
pibeyurudakaM BuktvA taddhi kaNThorasi sthitam|
snehamAhArajaM hatvA  BUyo doShAya kalpate||328||
+
snehamAhArajaM hatvA  BUyo doShAya kalpate||328||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
    
Neither those in whom ''vata'' is provoked in the upper parts of the body nor those that suffer from hiccups, dyspnea or cough, nor those that are engaged in singing, lecturing or studying, nor those that are suffering from the pectoral lesions should drink water after eating, for it takes away from the throat and chest the unctuous quality of the meal eaten and leads to great morbidity. [327-328]
 
Neither those in whom ''vata'' is provoked in the upper parts of the body nor those that suffer from hiccups, dyspnea or cough, nor those that are engaged in singing, lecturing or studying, nor those that are suffering from the pectoral lesions should drink water after eating, for it takes away from the throat and chest the unctuous quality of the meal eaten and leads to great morbidity. [327-328]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
अन्नपानैकदेशोऽयमुक्तःप्रायोपयोगिकः।
 
अन्नपानैकदेशोऽयमुक्तःप्रायोपयोगिकः।
 
द्रव्याणिनहिनिर्देष्टुंशक्यंकार्त्स्न्येननामभिः॥३२९॥
 
द्रव्याणिनहिनिर्देष्टुंशक्यंकार्त्स्न्येननामभिः॥३२९॥
    
यथानानौषधंकिञ्चिद्देशजानांवचोयथा।
 
यथानानौषधंकिञ्चिद्देशजानांवचोयथा।
द्रव्यंतत्तत्तथावाच्यमनुक्तमिहयद्भवेत्॥३३०॥
+
द्रव्यंतत्तत्तथावाच्यमनुक्तमिहयद्भवेत्॥३३०॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
annapānaikadēśō'yamuktaḥ prāyōpayōgikaḥ|  
 
annapānaikadēśō'yamuktaḥ prāyōpayōgikaḥ|  
 
dravyāṇi na hi nirdēṣṭuṁ śakyaṁ kārtsnyēna nāmabhiḥ||329||  
 
dravyāṇi na hi nirdēṣṭuṁ śakyaṁ kārtsnyēna nāmabhiḥ||329||  
Line 4,671: Line 4,671:     
yathA nAnauShadhaM ki~jciddeSajAnAM vaco yathA|
 
yathA nAnauShadhaM ki~jciddeSajAnAM vaco yathA|
dravyaM tattattathA vAcyamanuktamiha yadBavet||330||
+
dravyaM tattattathA vAcyamanuktamiha yadBavet||330||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,680: Line 4,680:  
==== Qualities of creatures according to their habitat and food ====
 
==== Qualities of creatures according to their habitat and food ====
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
चरःशरीरावयवाःस्वभावोधातवःक्रिया।
 
चरःशरीरावयवाःस्वभावोधातवःक्रिया।
लिङ्गंप्रमाणंसंस्कारोमात्राचास्मिन्परीक्ष्यते॥३३१॥
+
लिङ्गंप्रमाणंसंस्कारोमात्राचास्मिन्परीक्ष्यते॥३३१॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
caraḥ śarīrāvayavāḥ svabhāvō dhātavaḥ kriyā|  
 
caraḥ śarīrāvayavāḥ svabhāvō dhātavaḥ kriyā|  
 
liṅgaṁ pramāṇaṁ saṁskārō mātrā cāsmin parīkṣyatē||331||  
 
liṅgaṁ pramāṇaṁ saṁskārō mātrā cāsmin parīkṣyatē||331||  
    
caraH SarIrAvayavAH svaBAvo dhAtavaH kriyA|
 
caraH SarIrAvayavAH svaBAvo dhAtavaH kriyA|
li~ggaM pramANaM saMskAro mAtrA cAsmin parIkShyate||331||
+
li~ggaM pramANaM saMskAro mAtrA cAsmin parIkShyate||331||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
    
An animal's food and habitat, body-parts, constitution, body-elements, activity, sex, size, mode of preparation and measure are herein explained. [331]
 
An animal's food and habitat, body-parts, constitution, body-elements, activity, sex, size, mode of preparation and measure are herein explained. [331]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
चरोऽनूपजलाकाशधन्वाद्योभक्ष्यसंविधिः।
 
चरोऽनूपजलाकाशधन्वाद्योभक्ष्यसंविधिः।
 
जलजानूपजाश्चैवजलानूपचराश्चये॥३३२॥
 
जलजानूपजाश्चैवजलानूपचराश्चये॥३३२॥
    
गुरुभक्ष्याश्चयेसत्त्वाःसर्वेतेगुरवःस्मृताः।
 
गुरुभक्ष्याश्चयेसत्त्वाःसर्वेतेगुरवःस्मृताः।
लघुभक्ष्यास्तुलघवोधन्वजाधन्वचारिणः॥३३३॥
+
लघुभक्ष्यास्तुलघवोधन्वजाधन्वचारिणः॥३३३॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
carō'nūpajalākāśadhanvādyō bhakṣyasaṁvidhiḥ|  
 
carō'nūpajalākāśadhanvādyō bhakṣyasaṁvidhiḥ|  
 
jalajānūpajāścaiva jalānūpacarāśca yē||332||  
 
jalajānūpajāścaiva jalānūpacarāśca yē||332||  
Line 4,712: Line 4,712:     
guruBakShyASca ye sattvAH sarve te guravaH smRutAH|
 
guruBakShyASca ye sattvAH sarve te guravaH smRutAH|
laGuBakShyAstu laGavo dhanvajA dhanvacAriNaH||333||
+
laGuBakShyAstu laGavo dhanvajA dhanvacAriNaH||333||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,719: Line 4,719:  
</div>
 
</div>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
शरीरावयवाःसक्थिशिरःस्कन्धादयस्तथा।
 
शरीरावयवाःसक्थिशिरःस्कन्धादयस्तथा।
 
सक्थिमांसाद्गुरुः  स्कन्धस्ततःक्रोडस्ततःशिरः॥३३४॥
 
सक्थिमांसाद्गुरुः  स्कन्धस्ततःक्रोडस्ततःशिरः॥३३४॥
    
वृषणौचर्ममेढ्रंचश्रोणीवृक्कौयकृद्गुदम्।
 
वृषणौचर्ममेढ्रंचश्रोणीवृक्कौयकृद्गुदम्।
मांसाद्गुरुतरंविद्याद्यथास्वंमध्यमस्थिच॥३३५॥
+
मांसाद्गुरुतरंविद्याद्यथास्वंमध्यमस्थिच॥३३५॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
śarīrāvayavāḥ sakthiśiraḥskandhādayastathā|  
 
śarīrāvayavāḥ sakthiśiraḥskandhādayastathā|  
 
sakthimāṁsādguruḥ [1] skandhastataḥ krōḍastataḥ śiraḥ||334||  
 
sakthimāṁsādguruḥ [1] skandhastataḥ krōḍastataḥ śiraḥ||334||  
Line 4,737: Line 4,737:     
vRuShaNau carma meDhraM ca SroNI vRukkau yakRudgudam|
 
vRuShaNau carma meDhraM ca SroNI vRukkau yakRudgudam|
mAMsAdgurutaraM vidyAdyathAsvaM madhyamasthi ca||335||
+
mAMsAdgurutaraM vidyAdyathAsvaM madhyamasthi ca||335||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,744: Line 4,744:  
</div>
 
</div>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
स्वभावाल्लघवोमुद्गास्तथालावकपिञ्जलाः।
 
स्वभावाल्लघवोमुद्गास्तथालावकपिञ्जलाः।
 
स्वभावाद्गुरवोमाषावराहमहिषास्तथा॥३३६॥
 
स्वभावाद्गुरवोमाषावराहमहिषास्तथा॥३३६॥
    
धातूनांशोणितादीनांगुरुंविद्याद्यथोत्तरम्।
 
धातूनांशोणितादीनांगुरुंविद्याद्यथोत्तरम्।
अलसेभ्योविशिष्यन्तेप्राणिनोयेबहुक्रियाः॥३३७॥
+
अलसेभ्योविशिष्यन्तेप्राणिनोयेबहुक्रियाः॥३३७॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
svabhāvāllaghavō mudgāstathā lāvakapiñjalāḥ|  
 
svabhāvāllaghavō mudgāstathā lāvakapiñjalāḥ|  
 
svabhāvādguravō māṣā varāhamahiṣāstathā||336||  
 
svabhāvādguravō māṣā varāhamahiṣāstathā||336||  
Line 4,762: Line 4,762:     
dhAtUnAM SoNitAdInAM guruM vidyAdyathottaram|
 
dhAtUnAM SoNitAdInAM guruM vidyAdyathottaram|
alaseByo viSiShyante prANino ye bahukriyAH||337||
+
alaseByo viSiShyante prANino ye bahukriyAH||337||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,771: Line 4,771:  
</div>
 
</div>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
गौरवंलिङ्गसामान्येपुंसांस्त्रीणांतुलाघवम्।
 
गौरवंलिङ्गसामान्येपुंसांस्त्रीणांतुलाघवम्।
महाप्रमाणागुरवःस्वजातौलघवोऽन्यथा॥३३८॥
+
महाप्रमाणागुरवःस्वजातौलघवोऽन्यथा॥३३८॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
gauravaṁ liṅgasāmānyē puṁsāṁ strīṇāṁ tu lāghavam|  
 
gauravaṁ liṅgasāmānyē puṁsāṁ strīṇāṁ tu lāghavam|  
 
mahāpramāṇā guravaḥ svajātau laghavō'nyathā||338||  
 
mahāpramāṇā guravaḥ svajātau laghavō'nyathā||338||  
    
gauravaM li~ggasAmAnye puMsAM strINAM tu lAGavam|
 
gauravaM li~ggasAmAnye puMsAM strINAM tu lAGavam|
mahApramANA guravaH svajAtau laGavo&nyathA||338||
+
mahApramANA guravaH svajAtau laGavo&nyathA||338||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
    
In general, heaviness is the characteristic of males while lightness is the characteristic of females. Those that are massive in size in each class are heavy and those that are otherwise are light. [338]
 
In general, heaviness is the characteristic of males while lightness is the characteristic of females. Those that are massive in size in each class are heavy and those that are otherwise are light. [338]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
गुरूणांलाघवंविद्यात्संस्कारात्सविपर्ययम्।
 
गुरूणांलाघवंविद्यात्संस्कारात्सविपर्ययम्।
व्रीहेर्लाजायथाचस्युःसक्तूनांसिद्धपिण्डिकाः॥३३९॥
+
व्रीहेर्लाजायथाचस्युःसक्तूनांसिद्धपिण्डिकाः॥३३९॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
gurūṇāṁ lāghavaṁ vidyāt saṁskārāt saviparyayam|  
 
gurūṇāṁ lāghavaṁ vidyāt saṁskārāt saviparyayam|  
 
vrīhērlājā yathā ca syuḥ saktūnāṁ siddhapiṇḍikāḥ||339||  
 
vrīhērlājā yathā ca syuḥ saktūnāṁ siddhapiṇḍikāḥ||339||  
    
gurUNAM lAGavaM vidyAt saMskArAt saviparyayam|
 
gurUNAM lAGavaM vidyAt saMskArAt saviparyayam|
vrIherlAjA yathA ca syuH saktUnAM siddhapiNDikAH||339||
+
vrIherlAjA yathA ca syuH saktUnAM siddhapiNDikAH||339||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
    
Heavy articles, it should be known, become lighter on preparation (or cooking) and the light ones become heavier just as rice becomes light when roasted and roasted corn flour becomes heavy when cooked and prepared into balls. [339]
 
Heavy articles, it should be known, become lighter on preparation (or cooking) and the light ones become heavier just as rice becomes light when roasted and roasted corn flour becomes heavy when cooked and prepared into balls. [339]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
अल्पादानेगुरूणांचलघूनांचातिसेवने।
 
अल्पादानेगुरूणांचलघूनांचातिसेवने।
 
मात्राकारणमुद्दिष्टंद्रव्याणांगुरुलाघवे॥३४०॥
 
मात्राकारणमुद्दिष्टंद्रव्याणांगुरुलाघवे॥३४०॥
    
गुरूणामल्पमादेयंलघूनांतृप्तिरिष्यते।
 
गुरूणामल्पमादेयंलघूनांतृप्तिरिष्यते।
मात्रांद्रव्याण्यपेक्षन्ते  मात्राचाग्निमपेक्षते॥३४१॥
+
मात्रांद्रव्याण्यपेक्षन्ते  मात्राचाग्निमपेक्षते॥३४१॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
alpādānē gurūṇāṁ ca laghūnāṁ cātisēvanē|  
 
alpādānē gurūṇāṁ ca laghūnāṁ cātisēvanē|  
 
mātrā kāraṇamuddiṣṭaṁ dravyāṇāṁ gurulāghavē||340||  
 
mātrā kāraṇamuddiṣṭaṁ dravyāṇāṁ gurulāghavē||340||  
Line 4,817: Line 4,817:     
gurUNAmalpamAdeyaM laGUnAM tRuptiriShyate|
 
gurUNAmalpamAdeyaM laGUnAM tRuptiriShyate|
mAtrAM dravyANyapekShante  mAtrA cAgnimapekShate||341||
+
mAtrAM dravyANyapekShante  mAtrA cAgnimapekShate||341||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,824: Line 4,824:  
Food articles should thus be consumed in proper measure and the proper measure should be in accordance with the strength of the individual’s ''agni''. [341]
 
Food articles should thus be consumed in proper measure and the proper measure should be in accordance with the strength of the individual’s ''agni''. [341]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
बलमारोग्यमायुश्चप्राणाश्चाग्नौप्रतिष्ठिताः।
 
बलमारोग्यमायुश्चप्राणाश्चाग्नौप्रतिष्ठिताः।
अन्नपानेन्धनैश्चाग्निर्ज्वलतिव्येतिचान्यथा ॥३४२॥
+
अन्नपानेन्धनैश्चाग्निर्ज्वलतिव्येतिचान्यथा ॥३४२॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
balamārōgyamāyuśca prāṇāścāgnau pratiṣṭhitāḥ|  
 
balamārōgyamāyuśca prāṇāścāgnau pratiṣṭhitāḥ|  
 
annapānēndhanaiścāgnirjvalati vyēti cānyathā [1] ||342||   
 
annapānēndhanaiścāgnirjvalati vyēti cānyathā [1] ||342||   
    
balamArogyamAyuSca prANAScAgnau pratiShThitAH|
 
balamArogyamAyuSca prANAScAgnau pratiShThitAH|
annapAnendhanaiScAgnirjvalati vyeti cAnyathA ||342||
+
annapAnendhanaiScAgnirjvalati vyeti cAnyathA ||342||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
    
Strength, health, longevity and vital breath are dependent on the state of ''agni'' that burns when fed by the fuel of food and drink or dwindles when deprived of them. [342]
 
Strength, health, longevity and vital breath are dependent on the state of ''agni'' that burns when fed by the fuel of food and drink or dwindles when deprived of them. [342]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
गुरुलाघवचिन्तेयंप्रायेणाल्पबलान्प्रति।
 
गुरुलाघवचिन्तेयंप्रायेणाल्पबलान्प्रति।
मन्दक्रियाननारोग्यान्सुकुमारान्सुखोचितान्॥३४३॥
+
मन्दक्रियाननारोग्यान्सुकुमारान्सुखोचितान्॥३४३॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
gurulāghavacintēyaṁ prāyēṇālpabalān prati|  
 
gurulāghavacintēyaṁ prāyēṇālpabalān prati|  
 
mandakriyānanārōgyān sukumārānsukhōcitān||343||  
 
mandakriyānanārōgyān sukumārānsukhōcitān||343||  
    
gurulAGavacinteyaM prAyeNAlpabalAn prati|
 
gurulAGavacinteyaM prAyeNAlpabalAn prati|
mandakriyAnanArogyAn sukumArAnsuKocitAn||343||
+
mandakriyAnanArogyAn sukumArAnsuKocitAn||343||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
    
The consideration of heaviness and lightness of food articles is particularly important for those who are generally weak, indolent, unhealthy, fragile or in a delicate condition of health, and those given to luxury. [343]
 
The consideration of heaviness and lightness of food articles is particularly important for those who are generally weak, indolent, unhealthy, fragile or in a delicate condition of health, and those given to luxury. [343]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
दीप्ताग्नयःखराहाराःकर्मनित्यामहोदराः।
 
दीप्ताग्नयःखराहाराःकर्मनित्यामहोदराः।
येनराःप्रतितांश्चिन्त्यंनावश्यंगुरुलाघवम्॥३४४॥
+
येनराःप्रतितांश्चिन्त्यंनावश्यंगुरुलाघवम्॥३४४॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
dīptāgnayaḥ kharāhārāḥ karmanityā mahōdarāḥ|  
 
dīptāgnayaḥ kharāhārāḥ karmanityā mahōdarāḥ|  
 
yē narāḥ prati tāṁścintyaṁ nāvaśyaṁ gurulāghavam||344||  
 
yē narāḥ prati tāṁścintyaṁ nāvaśyaṁ gurulāghavam||344||  
    
dIptAgnayaH KarAhArAH karmanityA mahodarAH|
 
dIptAgnayaH KarAhArAH karmanityA mahodarAH|
ye narAH prati tAMScintyaM nAvaSyaM gurulAGavam||344||
+
ye narAH prati tAMScintyaM nAvaSyaM gurulAGavam||344||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
    
For those whose ''agni'' is strong, are accustomed to tough-to-digest food articles, are accustomed to hard labor and have a large capacity for consumption and digestion of food, the consideration of heavy and light food is not necessary. [344]
 
For those whose ''agni'' is strong, are accustomed to tough-to-digest food articles, are accustomed to hard labor and have a large capacity for consumption and digestion of food, the consideration of heavy and light food is not necessary. [344]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
हिताभिर्जुहुयान्नित्यमन्तरग्निंसमाहितः।
 
हिताभिर्जुहुयान्नित्यमन्तरग्निंसमाहितः।
 
अन्नपानसमिद्भिर्नामात्राकालौविचारयन्॥३४५॥
 
अन्नपानसमिद्भिर्नामात्राकालौविचारयन्॥३४५॥
Line 4,874: Line 4,874:     
नरंनिःश्रेयसेयुक्तंसात्म्यज्ञंपानभोजने।
 
नरंनिःश्रेयसेयुक्तंसात्म्यज्ञंपानभोजने।
भजन्तेनामयाःकेचिद्भाविनोऽप्यन्तरादृते॥३४७॥
+
भजन्तेनामयाःकेचिद्भाविनोऽप्यन्तरादृते॥३४७॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
hitābhirjuhuyānnityamantaragniṁ samāhitaḥ|  
 
hitābhirjuhuyānnityamantaragniṁ samāhitaḥ|  
 
annapānasamidbhirnā mātrākālau vicārayan||345||  
 
annapānasamidbhirnā mātrākālau vicārayan||345||  
Line 4,893: Line 4,893:     
naraM niHSreyase yuktaM sAtmyaj~jaM pAnaBojane|
 
naraM niHSreyase yuktaM sAtmyaj~jaM pAnaBojane|
Bajante nAmayAH kecidBAvino&pyantarAdRute||347||
+
Bajante nAmayAH kecidBAvino&pyantarAdRute||347||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,900: Line 4,900:  
The man whose ''agni'' is well tended, who feeds it duly with wholesome diet, who does daily meditation, charity and the pursuit of spiritual salvation, and who takes food and drinks that are wholesome to him, will not fall to approaching diseases except for special reasons. [346-347]
 
The man whose ''agni'' is well tended, who feeds it duly with wholesome diet, who does daily meditation, charity and the pursuit of spiritual salvation, and who takes food and drinks that are wholesome to him, will not fall to approaching diseases except for special reasons. [346-347]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
षड्त्रिंशतंसहस्राणिरात्रीणांहितभोजनः।
 
षड्त्रिंशतंसहस्राणिरात्रीणांहितभोजनः।
जीवत्यनातुरोजन्तुर्जितात्मासम्मतःसताम्॥३४८॥
+
जीवत्यनातुरोजन्तुर्जितात्मासम्मतःसताम्॥३४८॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
ṣaḍtriṁśataṁ sahasrāṇi rātrīṇāṁ hitabhōjanaḥ|  
 
ṣaḍtriṁśataṁ sahasrāṇi rātrīṇāṁ hitabhōjanaḥ|  
 
jīvatyanāturō janturjitātmā sammataḥ satām||348||   
 
jīvatyanāturō janturjitātmā sammataḥ satām||348||   
    
ShaDtriMSataM sahasrANi rAtrINAM hitaBojanaH|
 
ShaDtriMSataM sahasrANi rAtrINAM hitaBojanaH|
jIvatyanAturo janturjitAtmA sammataH satAm||348||
+
jIvatyanAturo janturjitAtmA sammataH satAm||348||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
    
The disciplined man who practices wholesome diet lives for a period of 36000 nights i.e. hundred years, is blessed by good people and is free from disease. [348]
 
The disciplined man who practices wholesome diet lives for a period of 36000 nights i.e. hundred years, is blessed by good people and is free from disease. [348]
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
प्राणाःप्राणभृतामन्नमन्नंलोकोऽभिधावति।
 
प्राणाःप्राणभृतामन्नमन्नंलोकोऽभिधावति।
 
वर्णःप्रसादःसौस्वर्यंजीवितंप्रतिभासुखम्॥३४९॥
 
वर्णःप्रसादःसौस्वर्यंजीवितंप्रतिभासुखम्॥३४९॥
Line 4,920: Line 4,920:  
तुष्टिःपुष्टिर्बलंमेधासर्वमन्नेप्रतिष्ठितम्।
 
तुष्टिःपुष्टिर्बलंमेधासर्वमन्नेप्रतिष्ठितम्।
 
लौकिकंकर्मयद्वृत्तौस्वर्गतौयच्चवैदिकम्॥३५०॥
 
लौकिकंकर्मयद्वृत्तौस्वर्गतौयच्चवैदिकम्॥३५०॥
कर्मापवर्गेयच्चोक्तंतच्चाप्यन्नेप्रतिष्ठितम्।
+
कर्मापवर्गेयच्चोक्तंतच्चाप्यन्नेप्रतिष्ठितम्।</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
prāṇāḥ prāṇabhr̥tāmannamannaṁ lōkō'bhidhāvati|  
 
prāṇāḥ prāṇabhr̥tāmannamannaṁ lōkō'bhidhāvati|  
 
varṇaḥ prasādaḥ sausvaryaṁ jīvitaṁ pratibhā sukham||349||  
 
varṇaḥ prasādaḥ sausvaryaṁ jīvitaṁ pratibhā sukham||349||  
Line 4,936: Line 4,936:  
tuShTiH puShTirbalaM medhA sarvamanne pratiShThitam|
 
tuShTiH puShTirbalaM medhA sarvamanne pratiShThitam|
 
laukikaM karma yadvRuttau svargatau yacca vaidikam||350||
 
laukikaM karma yadvRuttau svargatau yacca vaidikam||350||
karmApavarge yaccoktaM taccApyanne pratiShThitam|
+
karmApavarge yaccoktaM taccApyanne pratiShThitam|</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 4,947: Line 4,947:  
==== Summary ====
 
==== Summary ====
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
+
<poem>
 
तत्रश्लोकः-  
 
तत्रश्लोकः-  
 
अन्नपानगुणाःसाग्र्यावर्गाद्वादशनिश्चिताः॥३५१॥
 
अन्नपानगुणाःसाग्र्यावर्गाद्वादशनिश्चिताः॥३५१॥
Line 4,954: Line 4,954:  
अन्नपानविधावुक्तंतत्परीक्ष्यं  विशेषतः॥३५२॥
 
अन्नपानविधावुक्तंतत्परीक्ष्यं  विशेषतः॥३५२॥
   −
इत्यग्निवेशकृतेतन्त्रेचरकप्रतिसंस्कृतेश्लोकस्थानेऽन्नपानविधिर्नामसप्तविंशोऽध्यायः॥२७॥
+
इत्यग्निवेशकृतेतन्त्रेचरकप्रतिसंस्कृतेश्लोकस्थानेऽन्नपानविधिर्नामसप्तविंशोऽध्यायः॥२७॥</poem>
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
+
<poem>
 
tatra ślōkaḥ-  
 
tatra ślōkaḥ-  
 
annapānaguṇāḥ sāgryā vargā dvādaśa niścitāḥ||351||  
 
annapānaguṇāḥ sāgryā vargā dvādaśa niścitāḥ||351||  
Line 4,967: Line 4,967:     
saguNAnyanupAnAni gurulAGavasa~ggrahaH
 
saguNAnyanupAnAni gurulAGavasa~ggrahaH
annapAnavidhAvuktaM tat parIkShyaM  viSeShataH||352||
+
annapAnavidhAvuktaM tat parIkShyaM  viSeShataH||352||</poem>
 
</div></div>
 
</div></div>