Changes

Jump to navigation Jump to search
2,042 bytes added ,  11:11, 30 December 2019
no edit summary
Line 1: Line 1:  +
{{#seo:
 +
|title=Yasyashyavanimitta
 +
|titlemode=append
 +
|keywords=Arishta, Vikara, Bala, Marana, Jivita, change in eye color, grave diseases, death
 +
|description=Indriya Sthana Chapter 9. Signs and Symptoms useful for Palliative Care among Patients approaching Death
 +
}}
 +
 
<big>'''[[Indriya Sthana]] Chapter 9. Signs and Symptoms useful for Palliative Care among Patients approaching Death '''</big>
 
<big>'''[[Indriya Sthana]] Chapter 9. Signs and Symptoms useful for Palliative Care among Patients approaching Death '''</big>
   Line 31: Line 38:  
</div>
 
</div>
 
===Sanskrit text, Transliteration and English Translation===
 
===Sanskrit text, Transliteration and English Translation===
   
+
  <div class="mw-collapsible mw-collapsed">
यस्यश्यावनिमित्तेन्द्रियोपक्रमः
+
 
अथातो यस्यश्यावनिमित्तीयमिन्द्रियं  व्याख्यास्यामः||१||  
+
यस्यश्यावनिमित्तेन्द्रियोपक्रमः<br />
 +
अथातो यस्यश्यावनिमित्तीयमिन्द्रियं  व्याख्यास्यामः||१|| <br />
   −
इति ह स्माह भगवानात्रेयः||२||
+
इति ह स्माह भगवानात्रेयः||२||<br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
athātō yasyaśyāvanimittīyamindriyaṁ  vyākhyāsyāmaḥ||1||
+
athātō yasyaśyāvanimittīyamindriyaṁ  vyākhyāsyāmaḥ||1||<br />
 
   
 
   
iti ha smāha bhagavānātrēyaḥ||2||  
+
iti ha smāha bhagavānātrēyaḥ||2|| <br />
   −
athAto yasyashyAvanimittIyamindriyaM  vyAkhyAsyAmaH||1||  
+
athAto yasyashyAvanimittIyamindriyaM  vyAkhyAsyAmaH||1|| <br />
   −
iti ha smAha bhagavAnAtreyaH||2||
+
iti ha smAha bhagavAnAtreyaH||2||<br />
 +
</div></div>
    
We shall now expound the chapter entitled ‘The sensorial prognosis from the observation of the dark brown color of the eye of a man’. Thus said Lord Atreya. [1-2]
 
We shall now expound the chapter entitled ‘The sensorial prognosis from the observation of the dark brown color of the eye of a man’. Thus said Lord Atreya. [1-2]
    
==== Signs of death due to ''Pitta'' disorders ====
 
==== Signs of death due to ''Pitta'' disorders ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
   
 
   
यस्य श्यावे परिध्वस्ते हरिते चापि दर्शने|  
+
यस्य श्यावे परिध्वस्ते हरिते चापि दर्शने| <br />
आपन्नो व्याधिरन्ताय ज्ञेयस्तस्य विजानता||३||  
+
आपन्नो व्याधिरन्ताय ज्ञेयस्तस्य विजानता||३|| <br />
 +
 
 +
निःसञ्ज्ञः परिशुष्कास्यः समृद्धो  व्याधिभिश्च यः| <br />
 +
उपरुद्धायुषं ज्ञात्वा तं धीरः परिवर्जयेत्||४|| <br />
   −
निःसञ्ज्ञः परिशुष्कास्यः समृद्धो व्याधिभिश्च यः|  
+
हरिताश्च सिरा यस्य लोमकूपाश्च संवृताः| <br />
उपरुद्धायुषं ज्ञात्वा तं धीरः परिवर्जयेत्||||  
+
सोऽम्लाभिलाषी पुरुषः पित्तान्मरणमश्नुते|||| <br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
हरिताश्च  सिरा यस्य लोमकूपाश्च संवृताः|  
+
yasya śyāvē paridhvastē haritē cāpi darśanē| <br />
सोऽम्लाभिलाषी पुरुषः पित्तान्मरणमश्नुते||||  
+
āpannō vyādhirantāya jñēyastasya vijānatā||3|| <br />
   −
yasya śyāvē paridhvastē haritē cāpi darśanē|  
+
niḥsañjñaḥ pariśuṣkāsyaḥ samr̥ddhō  vyādhibhiśca yaḥ| <br />
āpannō vyādhirantāya jñēyastasya vijānatā||3||  
+
uparuddhāyuṣaṁ jñātvā taṁ dhīraḥ parivarjayēt||4|| <br />
   −
niḥsañjñaḥ pariśuṣkāsyaḥ samr̥ddhō vyādhibhiśca yaḥ|  
+
haritāśca sirā yasya lōmakūpāśca saṁvr̥tāḥ| <br />
uparuddhāyuṣaṁ jñātvā taṁ dhīraḥ parivarjayēt||4||  
+
sō'mlābhilāṣī puruṣaḥ pittānmaraṇamaśnutē||5|| <br />
   −
haritāśca  sirā yasya lōmakūpāśca saṁvr̥tāḥ|  
+
yasya shyAve paridhvaste harite cApi darshane| <br />
sō'mlābhilāṣī puruṣaḥ pittānmaraṇamaśnutē||5||  
+
Apanno vyAdhirantAya j~jeyastasya vijAnatA||3|| <br />
   −
yasya shyAve paridhvaste harite cApi darshane|  
+
niHsa~jj~jaH parishuShkAsyaH samRuddho  vyAdhibhishca yaH| <br />
Apanno vyAdhirantAya j~jeyastasya vijAnatA||3||  
+
uparuddhAyuShaM j~jAtvA taM dhIraH parivarjayet||4|| <br />
   −
niHsa~jj~jaH parishuShkAsyaH samRuddho vyAdhibhishca yaH|  
+
haritAshca sirA yasya lomakUpAshca saMvRutAH| <br />
uparuddhAyuShaM j~jAtvA taM dhIraH parivarjayet||4||  
+
so~amlAbhilAShI puruShaH pittAnmaraNamashnute||5|| <br />
 +
</div></div>
   −
haritAshca  sirA yasya lomakUpAshca saMvRutAH|
  −
so~amlAbhilAShI puruShaH pittAnmaraNamashnute||5||
   
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
If patient eyes are brownish/blackish, distorted or displaced or greenish in color, then such condition indicates impending death.
 
If patient eyes are brownish/blackish, distorted or displaced or greenish in color, then such condition indicates impending death.
Line 82: Line 96:  
</div>
 
</div>
 
==== Signs of death due to ''Rajayakshma'' and ''Shosha'' ====
 
==== Signs of death due to ''Rajayakshma'' and ''Shosha'' ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
शरीरान्ताश्च शोभन्ते शरीरं चोपशुष्यति|  
+
शरीरान्ताश्च शोभन्ते शरीरं चोपशुष्यति| <br />
बलं च हीयते यस्य राजयक्ष्मा हिनस्ति तम्||६||  
+
बलं च हीयते यस्य राजयक्ष्मा हिनस्ति तम्||६|| <br />
   −
अंसाभितापो हिक्का च छर्दनं शोणितस्य च|  
+
अंसाभितापो हिक्का च छर्दनं शोणितस्य च| <br />
आनाहः पार्श्वशूलं च भवत्यन्ताय शोषिणः||७||  
+
आनाहः पार्श्वशूलं च भवत्यन्ताय शोषिणः||७|| <br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
śarīrāntāśca śōbhantē śarīraṁ cōpaśuṣyati|  
+
śarīrāntāśca śōbhantē śarīraṁ cōpaśuṣyati| <br />
balaṁ ca hīyatē yasya rājayakṣmā hinasti tam||6||  
+
balaṁ ca hīyatē yasya rājayakṣmā hinasti tam||6||<br />
   −
aṁsābhitāpō hikkā ca chardanaṁ śōṇitasya ca|  
+
aṁsābhitāpō hikkā ca chardanaṁ śōṇitasya ca| <br />
ānāhaḥ pārśvaśūlaṁ ca bhavatyantāya śōṣiṇaḥ||7||  
+
ānāhaḥ pārśvaśūlaṁ ca bhavatyantāya śōṣiṇaḥ||7|| <br />
   −
sharIrAntAshca shobhante sharIraM copashuShyati|  
+
sharIrAntAshca shobhante sharIraM copashuShyati| <br />
balaM ca hIyate yasya rAjayakShmA hinasti tam||6||  
+
balaM ca hIyate yasya rAjayakShmA hinasti tam||6|| <br />
   −
aMsAbhitApo hikkA ca chardanaM shoNitasya ca|  
+
aMsAbhitApo hikkA ca chardanaM shoNitasya ca| <br />
AnAhaH pArshvashUlaM ca bhavatyantAya shoShiNaH||7||  
+
AnAhaH pArshvashUlaM ca bhavatyantAya shoShiNaH||7|| <br />
 +
</div></div>
    
In a patient of ''rajyayakshma'', waning strength, shining extremities and emaciated body parts denotes that patient will succumb to death soon.   
 
In a patient of ''rajyayakshma'', waning strength, shining extremities and emaciated body parts denotes that patient will succumb to death soon.   
Line 106: Line 123:  
   
 
   
 
==== Eight grave diseases leading to death ====
 
==== Eight grave diseases leading to death ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
वातव्याधिरपस्मारी कुष्ठी शोफी  तथोदरी|  
+
वातव्याधिरपस्मारी कुष्ठी शोफी  तथोदरी| <br />
गुल्मी च मधुमेही च राजयक्ष्मी च यो नरः||८||  
+
गुल्मी च मधुमेही च राजयक्ष्मी च यो नरः||८|| <br />
   −
अचिकित्स्या भवन्त्येते बलमांसक्षये सति|  
+
अचिकित्स्या भवन्त्येते बलमांसक्षये सति| <br />
अन्येष्वपि विकारेषु तान् भिषक् परिवर्जयेत्||९||  
+
अन्येष्वपि विकारेषु तान् भिषक् परिवर्जयेत्||९||<br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
vātavyādhirapasmārī kuṣṭhī śōphī tathōdarī|  
+
vātavyādhirapasmārī kuṣṭhī śōphī tathōdarī| <br />
gulmī ca madhumēhī ca rājayakṣmī ca yō naraḥ||8||  
+
gulmī ca madhumēhī ca rājayakṣmī ca yō naraḥ||8|| <br />
   −
acikitsyā bhavantyētē balamāṁsakṣayē sati|  
+
acikitsyā bhavantyētē balamāṁsakṣayē sati| <br />
anyēṣvapi vikārēṣu tān bhiṣak parivarjayēt||9||  
+
anyēṣvapi vikārēṣu tān bhiṣak parivarjayēt||9|| <br />
   −
vAtavyAdhirapasmArI kuShThI shophI  tathodarI|  
+
vAtavyAdhirapasmArI kuShThI shophI  tathodarI| <br />
gulmI ca madhumehI ca rAjayakShmI ca yo naraH||8||  
+
gulmI ca madhumehI ca rAjayakShmI ca yo naraH||8|| <br />
   −
acikitsyA bhavantyete balamAMsakShaye sati|  
+
acikitsyA bhavantyete balamAMsakShaye sati| <br />
anyeShvapi vikAreShu tAn bhiShak parivarjayet||9||  
+
anyeShvapi vikAreShu tAn bhiShak parivarjayet||9||<br />
 +
</div></div>
 +
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
When diseases like ''Vatavyadhi'' (diseases due to ''vata''), ''Apasmara'' (Epilepsy), ''Kushtha'' (Skin diseases), ''Shopha'' (Swellings), ''Udara'' (abdominal diseases including ascitis), ''Gulma'' (lumps and tumors), ''Madhumeha'' (urinary disorders including Diabetes) and ''Rajayakshama'' (Tuberculosis) are associated with loss of strength and muscle wasting then such patient should be discarded by the physician as patient will not recover and will succumb to death.
 
When diseases like ''Vatavyadhi'' (diseases due to ''vata''), ''Apasmara'' (Epilepsy), ''Kushtha'' (Skin diseases), ''Shopha'' (Swellings), ''Udara'' (abdominal diseases including ascitis), ''Gulma'' (lumps and tumors), ''Madhumeha'' (urinary disorders including Diabetes) and ''Rajayakshama'' (Tuberculosis) are associated with loss of strength and muscle wasting then such patient should be discarded by the physician as patient will not recover and will succumb to death.
Line 130: Line 151:  
</div>
 
</div>
 
==== Death signs after ''Virechana'' (purgation) ====
 
==== Death signs after ''Virechana'' (purgation) ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
विरेचनहृतानाहो यस्तृष्णानुगतो नरः|  
+
विरेचनहृतानाहो यस्तृष्णानुगतो नरः| <br />
विरिक्तः पुनराध्माति यथा प्रेतस्तथैव सः||१०||  
+
विरिक्तः पुनराध्माति यथा प्रेतस्तथैव सः||१०|| <br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
virēcanahr̥tānāhō yastr̥ṣṇānugatō naraḥ|  
+
virēcanahr̥tānāhō yastr̥ṣṇānugatō naraḥ| <br />
viriktaḥ punarādhmāti yathā prētastathaiva saḥ||10||  
+
viriktaḥ punarādhmāti yathā prētastathaiva saḥ||10|| <br />
   −
virecanahRutAnAho yastRuShNAnugato naraH|  
+
virecanahRutAnAho yastRuShNAnugato naraH| <br />
viriktaH punarAdhmAti yathA pretastathaiva saH||10||  
+
viriktaH punarAdhmAti yathA pretastathaiva saH||10|| <br />
 +
</div></div>
    
If abdominal distension of a patient is relieved by purgation for short time and then patient develops thirst, distension of abdomen and severe pain again, then such patient should be considered as a ghost i.e. the patients will surely die soon. [10]
 
If abdominal distension of a patient is relieved by purgation for short time and then patient develops thirst, distension of abdomen and severe pain again, then such patient should be considered as a ghost i.e. the patients will surely die soon. [10]
    
==== Dryness as death sign ====
 
==== Dryness as death sign ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
पेयं पातुं न शक्नोति कण्ठस्य च मुखस्य च|  
+
पेयं पातुं न शक्नोति कण्ठस्य च मुखस्य च| <br />
उरसश्च विशुष्कत्वाद्यो नरो न स जीवति ||११||  
+
उरसश्च विशुष्कत्वाद्यो नरो न स जीवति ||११|| <br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
pēyaṁ pātuṁ na śaknōti kaṇṭhasya ca mukhasya ca|  
+
pēyaṁ pātuṁ na śaknōti kaṇṭhasya ca mukhasya ca| <br />
urasaśca viśuṣkatvādyō narō na sa jīvati  ||11||  
+
urasaśca viśuṣkatvādyō narō na sa jīvati  ||11|| <br />
   −
peyaM pAtuM na shaknoti kaNThasya ca mukhasya ca|  
+
peyaM pAtuM na shaknoti kaNThasya ca mukhasya ca| <br />
urasashca vishuShkatvAdyo naro na sa jIvati  ||11||  
+
urasashca vishuShkatvAdyo naro na sa jIvati  ||11|| <br />
 +
</div></div>
    
One who, because of excessive dryness of throat, mouth and chest, is unable to drink anything does not survive.
 
One who, because of excessive dryness of throat, mouth and chest, is unable to drink anything does not survive.
    
==== Feeble voice as death sign ====
 
==== Feeble voice as death sign ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
स्वरस्य दुर्बलीभावं हानिं च बलवर्णयोः|  
+
स्वरस्य दुर्बलीभावं हानिं च बलवर्णयोः| <br />
रोगवृद्धिमयुक्त्या च दृष्ट्वा मरणमादिशेत्||१२||  
+
रोगवृद्धिमयुक्त्या च दृष्ट्वा मरणमादिशेत्||१२|| <br />
   −
ऊर्ध्वश्वासं गतोष्माणं शूलोपहतवङ्क्षणम्|  
+
ऊर्ध्वश्वासं गतोष्माणं शूलोपहतवङ्क्षणम्| <br />
शर्म चानधिगच्छन्तं बुद्धिमान् परिवर्जयेत्||१३||
+
शर्म चानधिगच्छन्तं बुद्धिमान् परिवर्जयेत्||१३||<br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
svarasya durbalībhāvaṁ hāniṁ ca balavarṇayōḥ|  
+
svarasya durbalībhāvaṁ hāniṁ ca balavarṇayōḥ| <br />
rōgavr̥ddhimayuktyā ca dr̥ṣṭvā maraṇamādiśēt||12||  
+
rōgavr̥ddhimayuktyā ca dr̥ṣṭvā maraṇamādiśēt||12|| <br />
   −
ūrdhvaśvāsaṁ gatōṣmāṇaṁ śūlōpahatavaṅkṣaṇam|  
+
ūrdhvaśvāsaṁ gatōṣmāṇaṁ śūlōpahatavaṅkṣaṇam| <br />
śarma cānadhigacchantaṁ buddhimān parivarjayēt||13||
+
śarma cānadhigacchantaṁ buddhimān parivarjayēt||13||<br />
   −
svarasya durbalIbhAvaM hAniM ca balavarNayoH|  
+
svarasya durbalIbhAvaM hAniM ca balavarNayoH| <br />
rogavRuddhimayuktyA ca dRuShTvA maraNamAdishet||12||  
+
rogavRuddhimayuktyA ca dRuShTvA maraNamAdishet||12|| <br />
   −
UrdhvashvAsaM gatoShmANaM shUlopahatava~gkShaNam|  
+
UrdhvashvAsaM gatoShmANaM shUlopahatava~gkShaNam| <br />
sharma cAnadhigacchantaM buddhimAn parivarjayet||13||
+
sharma cAnadhigacchantaM buddhimAn parivarjayet||13||<br />
 +
</div></div>
    
If a patient develops weakness of voice, diminution of strength and complexion, and aggravation of disease without an apparent cause then such patient will die soon.
 
If a patient develops weakness of voice, diminution of strength and complexion, and aggravation of disease without an apparent cause then such patient will die soon.
Line 180: Line 210:     
==== Signs of death ====
 
==== Signs of death ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
अपस्वरं भाषमाणं प्राप्तं मरणमात्मनः|  
+
अपस्वरं भाषमाणं प्राप्तं मरणमात्मनः| <br />
श्रोतारं चाप्यशब्दस्य दूरतः परिवर्जयेत्||१४||  
+
श्रोतारं चाप्यशब्दस्य दूरतः परिवर्जयेत्||१४|| <br />
   −
यं नरं सहसा रोगो दुर्बलं परिमुञ्चति|  
+
यं नरं सहसा रोगो दुर्बलं परिमुञ्चति| <br />
संशयप्राप्तमात्रेयो जीवितं तस्य मन्यते||१५||  
+
संशयप्राप्तमात्रेयो जीवितं तस्य मन्यते||१५|| <br />
   −
अथ चेज्ज्ञातयस्तस्य याचेरन् प्रणिपाततः|  
+
अथ चेज्ज्ञातयस्तस्य याचेरन् प्रणिपाततः| <br />
रसेनाद्यादिति ब्रूयान्नास्मै दद्याद्विशोधनम्||१६||  
+
रसेनाद्यादिति ब्रूयान्नास्मै दद्याद्विशोधनम्||१६|| <br />
   −
मासेन चेन्न दृश्येत विशेषस्तस्य शोभनः|  
+
मासेन चेन्न दृश्येत विशेषस्तस्य शोभनः| <br />
रसैश्चान्यैर्बहुविधैर्दुर्लभं तस्य जीवितम्||१७||  
+
रसैश्चान्यैर्बहुविधैर्दुर्लभं तस्य जीवितम्||१७|| <br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
apasvaraṁ bhāṣamāṇaṁ prāptaṁ maraṇamātmanaḥ|  
+
apasvaraṁ bhāṣamāṇaṁ prāptaṁ maraṇamātmanaḥ| <br />
śrōtāraṁ cāpyaśabdasya dūrataḥ parivarjayēt||14||  
+
śrōtāraṁ cāpyaśabdasya dūrataḥ parivarjayēt||14|| <br />
   −
yaṁ naraṁ sahasā rōgō durbalaṁ parimuñcati|  
+
yaṁ naraṁ sahasā rōgō durbalaṁ parimuñcati| <br />
saṁśayaprāptamātrēyō jīvitaṁ tasya manyatē||15||  
+
saṁśayaprāptamātrēyō jīvitaṁ tasya manyatē||15|| <br />
   −
atha cējjñātayastasya yācēran praṇipātataḥ|  
+
atha cējjñātayastasya yācēran praṇipātataḥ| <br />
rasēnādyāditi brūyānnāsmai dadyādviśōdhanam||16||  
+
rasēnādyāditi brūyānnāsmai dadyādviśōdhanam||16|| <br />
   −
māsēna cēnna dr̥śyēta viśēṣastasya śōbhanaḥ|  
+
māsēna cēnna dr̥śyēta viśēṣastasya śōbhanaḥ| <br />
rasaiścānyairbahuvidhairdurlabhaṁ tasya jīvitam||17||
+
rasaiścānyairbahuvidhairdurlabhaṁ tasya jīvitam||17||<br />
 
   
 
   
apasvaraM bhAShamANaM prAptaM maraNamAtmanaH|  
+
apasvaraM bhAShamANaM prAptaM maraNamAtmanaH| <br />
shrotAraM cApyashabdasya dUrataH parivarjayet||14||  
+
shrotAraM cApyashabdasya dUrataH parivarjayet||14||<br />
 +
 
 +
yaM naraM sahasA rogo durbalaM parimu~jcati| <br />
 +
saMshayaprAptamAtreyo jIvitaM tasya manyate||15|| <br />
   −
yaM naraM sahasA rogo durbalaM parimu~jcati|  
+
atha cejj~jAtayastasya yAceran praNipAtataH| <br />
saMshayaprAptamAtreyo jIvitaM tasya manyate||15||  
+
rasenAdyAditi brUyAnnAsmai dadyAdvishodhanam||16|| <br />
   −
atha cejj~jAtayastasya yAceran praNipAtataH|  
+
mAsena cenna dRushyeta visheShastasya shobhanaH| <br />
rasenAdyAditi brUyAnnAsmai dadyAdvishodhanam||16||  
+
rasaishcAnyairbahuvidhairdurlabhaM tasya jIvitam||17|| <br />
 +
</div></div>
   −
mAsena cenna dRushyeta visheShastasya shobhanaH|
  −
rasaishcAnyairbahuvidhairdurlabhaM tasya jIvitam||17||
   
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
The man speaking irrelevantly about death or patient suffering from auditory hallucinations should not be treated.
 
The man speaking irrelevantly about death or patient suffering from auditory hallucinations should not be treated.
Line 223: Line 257:  
</div>
 
</div>
 
==== Various assessment parameters for lifespan and death ====
 
==== Various assessment parameters for lifespan and death ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
निष्ठ्यूतं च पुरीषं च रेतश्चाम्भसि मज्जति|  
+
निष्ठ्यूतं च पुरीषं च रेतश्चाम्भसि मज्जति| <br />
यस्य तस्यायुषः प्राप्तमन्तमाहुर्मनीषिणः||१८||  
+
यस्य तस्यायुषः प्राप्तमन्तमाहुर्मनीषिणः||१८|| <br />
   −
निष्ठ्यूते यस्य दृश्यन्ते वर्णा बहुविधाः पृथक्|  
+
निष्ठ्यूते यस्य दृश्यन्ते वर्णा बहुविधाः पृथक्| <br />
तच्च सीदत्यपः प्राप्य न स जीवितुमर्हति  ||१९||  
+
तच्च सीदत्यपः प्राप्य न स जीवितुमर्हति  ||१९|| <br />
   −
पित्तमूष्मानुगं यस्य शङ्खौ प्राप्य विमूर्च्छति  |  
+
पित्तमूष्मानुगं यस्य शङ्खौ प्राप्य विमूर्च्छति  | <br />
स रोगः शङ्खको नाम्ना त्रिरात्राद्धन्ति जीवितम्||२०||  
+
स रोगः शङ्खको नाम्ना त्रिरात्राद्धन्ति जीवितम्||२०|| <br />
   −
सफेनं रुधिरं यस्य मुहुरास्यात् प्रसिच्यते|  
+
सफेनं रुधिरं यस्य मुहुरास्यात् प्रसिच्यते| <br />
शूलैश्च तुद्यते कुक्षिः प्रत्याख्येयस्तथाविधः||२१||  
+
शूलैश्च तुद्यते कुक्षिः प्रत्याख्येयस्तथाविधः||२१|| <br />
   −
बलमांसक्षयस्तीव्रो रोगवृद्धिररोचकः|  
+
बलमांसक्षयस्तीव्रो रोगवृद्धिररोचकः| <br />
यस्यातुरस्य लक्ष्यन्ते त्रीन् पक्षान्न स जीवति||२२||  
+
यस्यातुरस्य लक्ष्यन्ते त्रीन् पक्षान्न स जीवति||२२|| <br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
niṣṭhyūtaṁ ca purīṣaṁ ca rētaścāmbhasi majjati|  
+
niṣṭhyūtaṁ ca purīṣaṁ ca rētaścāmbhasi majjati| <br />
yasya tasyāyuṣaḥ prāptamantamāhurmanīṣiṇaḥ||18||  
+
yasya tasyāyuṣaḥ prāptamantamāhurmanīṣiṇaḥ||18|| <br />
   −
niṣṭhyūtē yasya dr̥śyantē varṇā bahuvidhāḥ pr̥thak|  
+
niṣṭhyūtē yasya dr̥śyantē varṇā bahuvidhāḥ pr̥thak| <br />
tacca sīdatyapaḥ prāpya na sa jīvitumarhati  ||19||  
+
tacca sīdatyapaḥ prāpya na sa jīvitumarhati  ||19|| <br />
   −
pittamūṣmānugaṁ yasya śaṅkhau prāpya vimūrcchati  |  
+
pittamūṣmānugaṁ yasya śaṅkhau prāpya vimūrcchati  | <br />
sa rōgaḥ śaṅkhakō nāmnā trirātrāddhanti jīvitam||20||  
+
sa rōgaḥ śaṅkhakō nāmnā trirātrāddhanti jīvitam||20|| <br />
   −
saphēnaṁ rudhiraṁ yasya muhurāsyāt prasicyatē|  
+
saphēnaṁ rudhiraṁ yasya muhurāsyāt prasicyatē| <br />
śūlaiśca tudyatē kukṣiḥ pratyākhyēyastathāvidhaḥ||21||  
+
śūlaiśca tudyatē kukṣiḥ pratyākhyēyastathāvidhaḥ||21|| <br />
   −
balamāṁsakṣayastīvrō rōgavr̥ddhirarōcakaḥ|  
+
balamāṁsakṣayastīvrō rōgavr̥ddhirarōcakaḥ| <br />
yasyāturasya lakṣyantē trīn pakṣānna sa jīvati||22||  
+
yasyāturasya lakṣyantē trīn pakṣānna sa jīvati||22|| <br />
   −
niShThyUtaM ca purIShaM ca retashcAmbhasi majjati|  
+
niShThyUtaM ca purIShaM ca retashcAmbhasi majjati| <br />
yasya tasyAyuShaH prAptamantamAhurmanIShiNaH||18||  
+
yasya tasyAyuShaH prAptamantamAhurmanIShiNaH||18|| <br />
   −
niShThyUte yasya dRushyante varNA bahuvidhAH pRuthak|  
+
niShThyUte yasya dRushyante varNA bahuvidhAH pRuthak| <br />
tacca sIdatyapaH prApya na sa jIvitumarhati  ||19||  
+
tacca sIdatyapaH prApya na sa jIvitumarhati  ||19|| <br />
   −
pittamUShmAnugaM yasya sha~gkhau prApya vimUrcchati  |  
+
pittamUShmAnugaM yasya sha~gkhau prApya vimUrcchati  | <br />
sa rogaH sha~gkhako nAmnA trirAtrAddhanti jIvitam||20||  
+
sa rogaH sha~gkhako nAmnA trirAtrAddhanti jIvitam||20|| <br />
   −
saphenaM rudhiraM yasya muhurAsyAt prasicyate|  
+
saphenaM rudhiraM yasya muhurAsyAt prasicyate| <br />
shUlaishca tudyate kukShiH pratyAkhyeyastathAvidhaH||21||
+
shUlaishca tudyate kukShiH pratyAkhyeyastathAvidhaH||21||<br />
 
   
 
   
balamAMsakShayastIvro rogavRuddhirarocakaH|  
+
balamAMsakShayastIvro rogavRuddhirarocakaH| <br />
yasyAturasya lakShyante trIn pakShAnna sa jIvati||22||
+
yasyAturasya lakShyante trIn pakShAnna sa jIvati||22||<br />
 +
</div></div>
 +
 
 
<div style="text-align:justify;">
 
<div style="text-align:justify;">
 
If a man’s sputum, feces and semen sink into water, the wise physicians say that he has come to the end of his life.
 
If a man’s sputum, feces and semen sink into water, the wise physicians say that he has come to the end of his life.
Line 279: Line 317:  
</div>
 
</div>
 
==== Summary ====
 
==== Summary ====
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
तत्र श्लोकौ-  
+
तत्र श्लोकौ- <br />
विज्ञानानि मनुष्याणां मरणे प्रत्युपस्थिते|  
+
विज्ञानानि मनुष्याणां मरणे प्रत्युपस्थिते| <br />
भवन्त्येतानि सम्पश्येदन्यान्येवंविधानि च||२३||  
+
भवन्त्येतानि सम्पश्येदन्यान्येवंविधानि च||२३|| <br />
   −
तानि सर्वाणि लक्ष्यन्ते न तु सर्वाणि मानवम्|  
+
तानि सर्वाणि लक्ष्यन्ते न तु सर्वाणि मानवम्| <br />
विशन्ति विनशिष्यन्तं तस्माद्बोध्यानि सर्वतः||२४||  
+
विशन्ति विनशिष्यन्तं तस्माद्बोध्यानि सर्वतः||२४|| <br />
 +
<div class="mw-collapsible-content">
   −
tatra ślōkau-  
+
tatra ślōkau- <br />
vijñānāni manuṣyāṇāṁ maraṇē pratyupasthitē|  
+
vijñānāni manuṣyāṇāṁ maraṇē pratyupasthitē| <br />
bhavantyētāni sampaśyēdanyānyēvaṁvidhāni ca||23||  
+
bhavantyētāni sampaśyēdanyānyēvaṁvidhāni ca||23|| <br />
   −
tāni sarvāṇi lakṣyantē na tu sarvāṇi mānavam|  
+
tāni sarvāṇi lakṣyantē na tu sarvāṇi mānavam| <br />
viśanti vinaśiṣyantaṁ tasmādbōdhyāni sarvataḥ||24||  
+
viśanti vinaśiṣyantaṁ tasmādbōdhyāni sarvataḥ||24|| <br />
   −
tatra shlokau-  
+
tatra shlokau- <br />
vij~jAnAni manuShyANAM maraNe pratyupasthite|  
+
vij~jAnAni manuShyANAM maraNe pratyupasthite| <br />
bhavantyetAni sampashyedanyAnyevaMvidhAni ca||23||  
+
bhavantyetAni sampashyedanyAnyevaMvidhAni ca||23|| <br />
   −
tAni sarvANi lakShyante na tu sarvANi mAnavam|  
+
tAni sarvANi lakShyante na tu sarvANi mAnavam| <br />
vishanti vinashiShyantaM tasmAdbodhyAni sarvataH||24||  
+
vishanti vinashiShyantaM tasmAdbodhyAni sarvataH||24|| <br />
 +
</div></div>
    
These features in human beings denote impending death.
 
These features in human beings denote impending death.

Navigation menu