9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 684:
Line 684: + + + + + + + + + + + + Line 728:
Line 740: + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + − + + +
→Formulations used in visarpa
इति वीसर्पनुत् प्रोक्तं समासेन चिकित्सितम् |
इति वीसर्पनुत् प्रोक्तं समासेन चिकित्सितम् |
एतदेव पुनः सर्वं व्यासतः सम्प्रवक्ष्यते ||५०||
एतदेव पुनः सर्वं व्यासतः सम्प्रवक्ष्यते ||५०||
मदनं मधुकं निम्बं वत्सकस्य फलानि च |
मदनं मधुकं निम्बं वत्सकस्य फलानि च |
वमनं सम्प्रदातव्यं विसर्पे कफपित्तजे ||५१||
वमनं सम्प्रदातव्यं विसर्पे कफपित्तजे ||५१||
पटोलपिचुमर्दाभ्यां पिप्पल्या मदनेन च |
पटोलपिचुमर्दाभ्यां पिप्पल्या मदनेन च |
विसर्पे वमनं शस्तं तथा चेन्द्रयवैः सह ||५२||
विसर्पे वमनं शस्तं तथा चेन्द्रयवैः सह ||५२||
यांश्च योगान् प्रवक्ष्याभि कल्पेषु कफपित्तिनाम् |
यांश्च योगान् प्रवक्ष्याभि कल्पेषु कफपित्तिनाम् |
विसर्पिणां प्रयोज्यास्ते दोषनिर्हरणाः शिवाः ||५३||
विसर्पिणां प्रयोज्यास्ते दोषनिर्हरणाः शिवाः ||५३||
iti vīsarpanut prōktaṁ samāsēna cikitsitam|
iti vīsarpanut prōktaṁ samāsēna cikitsitam|
ētadēva punaḥ sarvaṁ vyāsataḥ sampravakṣyatē||50||
ētadēva punaḥ sarvaṁ vyāsataḥ sampravakṣyatē||50||
madanaṁ madhukaṁ nimbaṁ vatsakasya phalāni ca|
madanaṁ madhukaṁ nimbaṁ vatsakasya phalāni ca|
vamanaṁ sampradātavyaṁ visarpē kaphapittajē||51||
vamanaṁ sampradātavyaṁ visarpē kaphapittajē||51||
paṭōlapicumardābhyāṁ pippalyā madanēna ca|
paṭōlapicumardābhyāṁ pippalyā madanēna ca|
visarpē vamanaṁ śastaṁ tathā cēndrayavaiḥ saha||52||
visarpē vamanaṁ śastaṁ tathā cēndrayavaiḥ saha||52||
yāṁśca yōgān pravakṣyābhi kalpēṣu kaphapittinām|
yāṁśca yōgān pravakṣyābhi kalpēṣu kaphapittinām|
visarpiṇāṁ prayōjyāstē dōṣanirharaṇāḥ śivāḥ||53||
visarpiṇāṁ prayōjyāstē dōṣanirharaṇāḥ śivāḥ||53||
iti vIsarpanut proktaM samAsena cikitsitam|
iti vIsarpanut proktaM samAsena cikitsitam|
etadeva punaH sarvaM vyAsataH sampravakShyate||50||
etadeva punaH sarvaM vyAsataH sampravakShyate||50||
madanaM madhukaM nimbaM vatsakasya phalAni ca|
madanaM madhukaM nimbaM vatsakasya phalAni ca|
vamanaM sampradAtavyaM visarpe kaphapittaje||51||
vamanaM sampradAtavyaM visarpe kaphapittaje||51||
patōlapicumardAbhyAM pippalyA madanena ca|
patōlapicumardAbhyAM pippalyA madanena ca|
visarpe vamanaM shastaM tathA cendrayavaiH saha||52||
visarpe vamanaM shastaM tathA cendrayavaiH saha||52||
yAMshca yōgan pravakShyAbhi kalpeShu kaphapittinAm|
yAMshca yōgan pravakShyAbhi kalpeShu kaphapittinAm|
visarpiNAM prayojyAste dōṣanirharaNAH shivAH||53||
visarpiNAM prayojyAste dōṣanirharaNAH shivAH||53||
मुस्तनिम्बपटोलानां चन्दनोत्पलयोरपि |
मुस्तनिम्बपटोलानां चन्दनोत्पलयोरपि |
सारिवामलकोशीरमुस्तानां वा विचक्षणः ||५४||
सारिवामलकोशीरमुस्तानां वा विचक्षणः ||५४||
कषायान् पाययेद्वैद्यः सिद्धान् वीसर्पनाशनान् |
कषायान् पाययेद्वैद्यः सिद्धान् वीसर्पनाशनान् |
किराततिक्तकं लोध्रं चन्दनं सदुरालभम् ||५५||
किराततिक्तकं लोध्रं चन्दनं सदुरालभम् ||५५||
नागरं पद्मकिञ्जल्कमुत्पलं सबिभीतकम् |
नागरं पद्मकिञ्जल्कमुत्पलं सबिभीतकम् |
मधुकं नागपुष्पं च दद्याद्वीसर्पशान्तये ||५६||
मधुकं नागपुष्पं च दद्याद्वीसर्पशान्तये ||५६||
प्रपौण्डरीकं मधुकं पद्मकिञ्जल्कमुत्पलम् |
प्रपौण्डरीकं मधुकं पद्मकिञ्जल्कमुत्पलम् |
नागपुष्पं च लोध्रं च तेनैव विधिना पिबेत् ||५७||
नागपुष्पं च लोध्रं च तेनैव विधिना पिबेत् ||५७||
द्राक्षां पर्पटकं शुण्ठीं गुडूचीं धन्वयासकम् |
द्राक्षां पर्पटकं शुण्ठीं गुडूचीं धन्वयासकम् |
निशापर्युषितं दद्यात्तृष्णावीसर्पशान्तये ||५८||
निशापर्युषितं दद्यात्तृष्णावीसर्पशान्तये ||५८||
पटोलं पिचुमर्दं च दार्वीं कटुकरोहिणीम् |
पटोलं पिचुमर्दं च दार्वीं कटुकरोहिणीम् |
यष्ट्याह्वां त्रायमाणां च दद्याद्वीसर्पशान्तये ||५९||
यष्ट्याह्वां त्रायमाणां च दद्याद्वीसर्पशान्तये ||५९||
पटोलादिकषायं वा पिबेत्त्रिफलया सह |
पटोलादिकषायं वा पिबेत्त्रिफलया सह |
मसूरविदलैर्युक्तं घृतमिश्रं प्रदापयेत् ||६०||
मसूरविदलैर्युक्तं घृतमिश्रं प्रदापयेत् ||६०||
पटोलपत्रमुद्गानां रसमामलकस्य च |
पटोलपत्रमुद्गानां रसमामलकस्य च |
पाययेत घृतोन्मिश्रं नरं वीसर्पपीडितम् ||६१||
पाययेत घृतोन्मिश्रं नरं वीसर्पपीडितम् ||६१||
mustānimbapaṭōlānāṁ candanōtpalayōrapi|
mustānimbapaṭōlānāṁ candanōtpalayōrapi|
sārivāmalakōśīramustānāṁ vā vicakṣaṇaḥ||54||
sārivāmalakōśīramustānāṁ vā vicakṣaṇaḥ||54||
kaṣāyān pāyayēdvaidyaḥ siddhān vīsarpanāśanān|
kaṣāyān pāyayēdvaidyaḥ siddhān vīsarpanāśanān|
kirātatiktakaṁ lōdhraṁ candanaṁ sadurālabham||55||
kirātatiktakaṁ lōdhraṁ candanaṁ sadurālabham||55||
nāgaraṁ padmakiñjalkamutpalaṁ sabibhītakam|
nāgaraṁ padmakiñjalkamutpalaṁ sabibhītakam|
madhukaṁ nāgapuṣpaṁ ca dadyādvīsarpaśāntayē||56||
madhukaṁ nāgapuṣpaṁ ca dadyādvīsarpaśāntayē||56||
prapauṇḍarīkaṁ madhukaṁ padmakiñjalkamutpalam|
prapauṇḍarīkaṁ madhukaṁ padmakiñjalkamutpalam|
nāgapuṣpaṁ ca lōdhraṁ ca tēnaiva vidhinā pibēt||57||
nāgapuṣpaṁ ca lōdhraṁ ca tēnaiva vidhinā pibēt||57||
drākṣāṁ parpaṭakaṁ śuṇṭhīṁ guḍūcīṁ dhanvayāsakam|
drākṣāṁ parpaṭakaṁ śuṇṭhīṁ guḍūcīṁ dhanvayāsakam|
niśāparyuṣitaṁ dadyāttr̥ṣṇāvīsarpaśāntayē||58||
niśāparyuṣitaṁ dadyāttr̥ṣṇāvīsarpaśāntayē||58||
paṭōlaṁ picumardaṁ ca dārvīṁ kaṭukarōhiṇīm|
paṭōlaṁ picumardaṁ ca dārvīṁ kaṭukarōhiṇīm|
yaṣṭyāhvāṁ trāyamāṇāṁ ca dadyādvīsarpaśāntayē||59||
yaṣṭyāhvāṁ trāyamāṇāṁ ca dadyādvīsarpaśāntayē||59||
paṭōlādikaṣāyaṁ vā pibēttriphalayā saha|
paṭōlādikaṣāyaṁ vā pibēttriphalayā saha|
masūravidalairyuktaṁ ghr̥tamiśraṁ pradāpayēt||60||
masūravidalairyuktaṁ ghr̥tamiśraṁ pradāpayēt||60||
paṭōlapatramudgānāṁ rasamāmalakasya ca|
paṭōlapatramudgānāṁ rasamāmalakasya ca|
pāyayēta ghr̥tōnmiśraṁ naraṁ vīsarpapīḍitam||61||
pāyayēta ghr̥tōnmiśraṁ naraṁ vīsarpapīḍitam||61||
mustānimbapatōlanAM candanotpalayorapi|
mustānimbapatōlanAM candanotpalayorapi|
sArivAmalakoshIramustānAM vA vicakShaNaH||54||
sArivAmalakoshIramustānAM vA vicakShaNaH||54||
kaShAyAn pAyayedvaidyaH siddhAn vIsarpanAshanAn|
kaShAyAn pAyayedvaidyaH siddhAn vIsarpanAshanAn|
kirAtatiktakaM lōdhraM candanaM sadurAlabham||55||
kirAtatiktakaM lōdhraM candanaM sadurAlabham||55||
nAgaraM padmaki~jjalkamutpalaM sabibhItakam|
nAgaraM padmaki~jjalkamutpalaM sabibhItakam|
madhukaM nAgapuShpaM ca dadyAdvIsarpashAntaye||56||
madhukaM nAgapuShpaM ca dadyAdvIsarpashAntaye||56||
prapauNDarIkaM madhukaM padmaki~jjalkamutpalam|
prapauNDarIkaM madhukaM padmaki~jjalkamutpalam|
nAgapuShpaM ca lōdhraM ca tenaiva vidhinA pibet||57||
nAgapuShpaM ca lōdhraM ca tenaiva vidhinA pibet||57||
drAkShAM parpaTakaM shuNThIM guDUcIM dhanvayAsakam|
drAkShAM parpaTakaM shuNThIM guDUcIM dhanvayAsakam|
nishAparyuShitaM dadyAttRuShNAvIsarpashAntaye||58||
nishAparyuShitaM dadyAttRuShNAvIsarpashAntaye||58||
patōlaM picumardaM ca dArvIM kaTukarōhinim|
patōlaM picumardaM ca dArvIM kaTukarōhinim|
yaShTyAhvAM trAyamANAM ca dadyAdvIsarpashAntaye||59||
yaShTyAhvAM trAyamANAM ca dadyAdvIsarpashAntaye||59||
patōladikaShAyaM vA pibettriphalayA saha|
patōladikaShAyaM vA pibettriphalayA saha|
masUravidalairyuktaM ghRutamishraM pradApayet||60||
masUravidalairyuktaM ghRutamishraM pradApayet||60||
patōlapatramudgAnAM rasamAmalakasya ca|
patōlapatramudgAnAM rasamAmalakasya ca|
pAyayeta ghRutonmishraM naraM vIsarpapIDitam||61||
pAyayeta ghRutonmishraM naraM vIsarpapIDitam||61||