Administrators, Editors, Bots, Bureaucrats, Charaksamhita, Moderators (CommentStreams), Interface administrators, Administrators
10,113
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 1:
Line 1: + Line 8:
Line 9: − Line 25:
Line 25: − + Line 34:
Line 34: − + − − + − − Line 201:
Line 198: − तत्रोच्चैर्भाष्यातिभाष्याभ्यांशिरस्तापशङ्खकर्णनिस्तोदश्रोत्रोपरोधमुखतालुकण्ठशोषतैमिर्यपिपासाज्वरतमक-हनुग्रहमन्यास्तम्भनिष्ठीवनोरःपार्श्वशूलस्वरभेदहिक्काश्वासादयःस्युः(१)|+ + + + + + + − रथक्षोभात्सन्धिपर्वशैथिल्यहनुनासाकर्णशिरःशूलतोदकुक्षिक्षोभाटोपान्त्रकूजनाध्मानहृदयेन्द्रियोपरोध-स्फिक्पार्श्ववङ्क्षणवृषणकटीपृष्ठवेदनासन्धिस्कन्धग्रीवादौर्बल्याङ्गाभितापपादशोफप्रस्वापहर्षणादयः (२)|+ − + + + − अजीर्णाध्यशनाभ्यांतुमुखशोषाध्मानशूलनिस्तोदपिपासागात्रसादच्छर्द्यतीसारमूर्च्छाज्वरप्रवाहणामविषादयः(५)|+ − विषमाहिताशनाभ्यामनन्नाभिलाषदौर्बल्यवैवर्ण्यकण्डूपामागात्रसादवातादिप्रकोपजाश्चग्रहण्यर्शोविकारादयः(६)|+ − दिवास्वप्नादरोचकाविपाकाग्निनाशस्तैमित्यपाण्डुत्वकण्डूपामादाहच्छर्द्यङ्गमर्दहृत्स्तम्भजाड्यतन्द्रानिद्रा-प्रसङ्गग्रन्थिजन्मदौर्बल्यरक्तमूत्राक्षितातालुलेपाः(७)|+ − व्यवायादाशुबलनाशोरुसादशिरोबस्तिगुदमेढ्रवङ्क्षणोरुजानुजङ्घापादशूलहृदयस्पन्दननेत्रपीडाङ्गशैथिल्य-शुक्रमार्गशोणितागमनकासश्वासशोणितष्ठीवनस्वरावसादकटीदौर्बल्यैकाङ्गसर्वाङ्गरोगमुष्कश्वयथु-वातवर्चोमूत्रसङ्गशुक्रविसर्गजाड्यवेपथुबाधिर्यविषादादयःस्युः;अवलुप्यतइवगुदः,ताड्यतइवमेढ्रम्,अवसीदतीवमनो,वेपतेहृदयं,पीड्यन्तेसन्धयः,तमःप्रवेश्यतइवच(८)|+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Line 304:
Line 329: − + + + − रथक्षोभातिचङ्क्रमणात्यासनजानांस्नेहस्वेदादिवातहरंकर्मसर्वंनिदानवर्जनंच(२)|+ − अजीर्णाध्यशनजानांनिरवशेषतश्छर्दनंरूक्षःस्वेदोलङ्घनीयपाचनीयदीपनीयौषधावचारणंच(३)|+ + + + + − दिवास्वप्नजानांधूमपानलङ्घनवमनशिरोविरेचनव्यायामरूक्षाशनारिष्टदीपनीयौषधोपयोगःप्रघर्षणोन्मर्दनपरिषेचनादिश्चश्लेष्महरःसर्वोविधिः(५)|+ − + − मूत्रवैकृतबस्तिशूलेषुचोत्तरबस्तिर्विदारीगन्धादिगणजीवनीयक्षीरसंसिद्धंतैलंस्यात्||१५||+ + + + + + + + + + + + Line 986:
Line 1,028: − शतावरीगुडूचीक्षुविदार्यामलकद्राक्षाखर्जूराणांयन्त्रपीडितानांरसप्रस्थंपृथगेकैकंतद्वद्घृततैलगोमहिष्यजाक्षीराणांद्वौद्वौदद्यात्,+ + + + + − जीवकर्षभकमेदामहामेदात्वक्क्षीरीशृङ्गाटकमधूलिकामधुकोच्चटा पिप्पलीपुष्करबीज+ − नीलोत्पलकदम्बपुष्प-पुण्डरीककेशरकल्कान्पृषततरक्षुमांसकुक्कुटचटकचकोरमत्ताक्ष-+ − ब्रह्मघोषशङ्खपटहभेरीनिनादैःसिद्धंसितच्छत्रकृतच्छायंगजस्कन्धमारोपयेद्भगवन्तंवृषध्वजमभिपूज्य,+ + + − नृणांस्त्रीविहारिणांनष्टरेतसांक्षतक्षीणविषमज्वरार्तानांव्यापन्नयोनीनांवन्ध्यानांरक्तगुल्मिनीनां[१]+ − मृतापत्यानामनार्तवानांचस्त्रीणांक्षीणमांसरुधिराणांपथ्यतमंरसायनमुत्तमंवलीपलितनाशनंविद्यात्(१)|१९|+ + + + + Line 1,078:
Line 1,130: − सहचरपलशतमुदकद्रोणचतुष्ट्येपक्त्वाद्रोणशेषेरसेसुपूतेविदारीक्षुरसप्रस्थाभ्यामष्टगुणक्षीरंघृततैलप्रस्थंबलामधुकमधूकचन्दनमधूलिकासारिवामेदामहामेदा+ − + + + + + + + − एषसर्वरोगहरोरसायनोललितानांश्रेष्ठोऽन्तःपुरचारिणीनांक्षतक्षयवातपित्तवेदनाश्वासकासहरस्त्रिभागमाक्षिकोवलीपलितनुद्वर्णरूपबलमांसशुक्रवर्धनः(३) |+ + + +
no edit summary
{{CiteButton}}
{{#seo:
{{#seo:
|title=Uttar Basti Siddhi
|title=Uttar Basti Siddhi
|type=article
|type=article
}}
}}
<big>'''[[Siddhi Sthana]] Chapter 12. Standard administration of best effective therapeutic enema'''</big>
<big>'''[[Siddhi Sthana]] Chapter 12. Standard administration of best effective therapeutic enema'''</big>
{{Infobox
{{Infobox
|data7 = Thakar A. B., Dixit U., Mhetre R.
|data7 = Thakar A. B., Dixit U., Mhetre R.
|label8 = Editors
|label8 = Editors
|data8 = Thakar A. B., Mangalasseri P., Dixit U., Deole Y.S., Basisht G.
|data8 = Thakar A. B., Mangalasseri P., Dixit U., [[Yogesh Deole|Deole Y.S.]], [[Gopal Basisht|Basisht G.]]
|label9 = Year of publication
|label9 = Year of publication
|data9 = 2020
|data9 = 2020
}}
}}
<big>'''Abstract </big>'''
<big>'''Abstract </big>'''
<div style="text-align:justify;">
<p style="text-align:justify;">The last chapter of [[Siddhi Sthana]], [[Uttar Basti Siddhi]] emphasizes upon the following:
The last chapter of [[Siddhi Sthana]], [[Uttar Basti Siddhi]] emphasizes upon the following:
#Diet regimen known as ''samsarjana krama'', to be followed after ''samshodhana'' (purification) therapy, in order to achieve normal health by enhancing appetite. Eight impediments occur if the prescribed precautions are not taken after undergoing a purification therapy. Their treatment is described.
#Diet regimen known as ''samsarjana krama'', to be followed after ''samshodhana'' (purification) therapy, in order to achieve normal health by enhancing appetite. Eight impediments occur if the prescribed precautions are not taken after undergoing a purification therapy. Their treatment is described.
#Understanding the twenty nine ''yapana [[basti]]s'' (a type of therapeutic enema) that are suitable for all persons in all seasons, as well as their ingredients, methods of preparation and benefits.
#Understanding the twenty nine ''yapana [[basti]]s'' (a type of therapeutic enema) that are suitable for all persons in all seasons, as well as their ingredients, methods of preparation and benefits.
#Steps for compiling a treatise that is understandable by most readers by using thirty six ''[[tantrayukti]]s'' (canons of exposition or tricks to understand treatise). Their importance and application is described in some detail in this chapter.
#Steps for compiling a treatise that is understandable by most readers by using thirty six ''[[tantrayukti]]s'' (canons of exposition or tricks to understand treatise). Their importance and application is described in some detail in this chapter.
'''Keywords''': ''Ashta Maha Dosha'', eight impediments, ''Yapana basti'', therapeutic enema, ''[[Tantrayukti]]'', tricks to understand the text.
'''Keywords''': ''Ashta Maha Dosha'', eight impediments, ''Yapana basti'', therapeutic enema, ''[[Tantrayukti]]'', tricks to understand the text. </p>
== Introduction ==
== Introduction ==
यथावत्सम्प्रवक्ष्यामिसिद्धान्बस्तींश्चयापनान्||१३||<br />
यथावत्सम्प्रवक्ष्यामिसिद्धान्बस्तींश्चयापनान्||१३||<br />
तत्रोच्चैर्भाष्यातिभाष्याभ्यांशिरस्तापशङ्खकर्णनिस्तोदश्रोत्रोपरोध
मुखतालुकण्ठशोषतैमिर्यपिपासाज्वरतमक-
हनुग्रहमन्यास्तम्भनिष्ठीवनोरःपार्श्वशूलस्वरभेदहिक्काश्वासादयःस्युः(१)|
रथक्षोभात्सन्धिपर्वशैथिल्यहनुनासाकर्णशिरःशूलतोदकुक्षिक्षोभाटोपान्त्रकूजनाध्मानहृदयेन्द्रियोपरोध-
स्फिक्पार्श्ववङ्क्षणवृषणकटीपृष्ठवेदनासन्धिस्कन्धग्रीवादौर्बल्याङ्गाभितापपादशोफप्रस्वापहर्षणादयः (२)|
अतिचङ्कमणात्पादजङ्घोरुजानुवङ्क्षणश्रोणीपृष्ठशूलसक्थिसादनिस्तोद-पिण्डिकोद्वेष्टनाङ्गमर्दांसाभितापसिराधमनीहर्षश्वासकासादयः(३)|
अतिचङ्कमणात्पादजङ्घोरुजानुवङ्क्षणश्रोणीपृष्ठशूलसक्थिसादनिस्तोद-
पिण्डिकोद्वेष्टनाङ्गमर्दांसाभितापसिराधमनीहर्षश्वासकासादयः(३)|
अत्यासनाद्रथक्षोभजाःस्फिक्पार्श्ववङ्क्षणवृषणकटीपृष्ठवेदनादयः(४)|
अत्यासनाद्रथक्षोभजाःस्फिक्पार्श्ववङ्क्षणवृषणकटीपृष्ठवेदनादयः(४)|
अजीर्णाध्यशनाभ्यांतुमुखशोषाध्मानशूलनिस्तोदपिपासा
गात्रसादच्छर्द्यतीसारमूर्च्छाज्वरप्रवाहणामविषादयः(५)|
विषमाहिताशनाभ्यामनन्नाभिलाषदौर्बल्यवैवर्ण्यकण्डू
पामागात्रसादवातादिप्रकोपजाश्चग्रहण्यर्शोविकारादयः(६)|
दिवास्वप्नादरोचकाविपाकाग्निनाशस्तैमित्यपाण्डुत्वकण्डू
पामादाहच्छर्द्यङ्गमर्दहृत्स्तम्भजाड्यतन्द्रानिद्रा
प्रसङ्गग्रन्थिजन्मदौर्बल्यरक्तमूत्राक्षितातालुलेपाः(७)|
व्यवायादाशुबलनाशोरुसादशिरोबस्तिगुदमेढ्रवङ्क्षणोरुजानुजङ्घापादशूल
हृदयस्पन्दननेत्रपीडाङ्गशैथिल्य
शुक्रमार्गशोणितागमनकासश्वासशोणितष्ठीवनस्वरावसाद
कटीदौर्बल्यैकाङ्गसर्वाङ्गरोगमुष्कश्वयथु-
वातवर्चोमूत्रसङ्गशुक्रविसर्गजाड्यवेपथुबाधिर्यविषादादयःस्युः;
अवलुप्यतइवगुदः,ताड्यतइवमेढ्रम्,अवसीदतीवमनो,
वेपतेहृदयं,पीड्यन्तेसन्धयः,तमःप्रवेश्यतइवच(८)|
इत्येवमेभिरष्टभिरपचारैरेतेप्रादुर्भवन्त्युपद्रवाः||१४||
इत्येवमेभिरष्टभिरपचारैरेतेप्रादुर्भवन्त्युपद्रवाः||१४||
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
तेषांसिद्धिः-तत्रोच्चैर्भाष्यातिभाष्यजानामभ्यङ्गस्वेदोपनाहधूमनस्योपरिभक्तस्नेहपानरसक्षीरादिर्वातहरःसर्वोविधिर्मौनंच(१)|
तेषांसिद्धिः-तत्रोच्चैर्भाष्यातिभाष्यजानामभ्यङ्गस्वेदोपनाह
धूमनस्योपरिभक्तस्नेहपानरसक्षीरादिर्वातहरःसर्वोविधिर्मौनंच(१)|
रथक्षोभातिचङ्क्रमणात्यासनजानां
स्नेहस्वेदादिवातहरंकर्मसर्वंनिदानवर्जनंच(२)|
अजीर्णाध्यशनजानांनिरवशेषतश्छर्दनं
रूक्षःस्वेदोलङ्घनीयपाचनीयदीपनीयौषधावचारणंच(३)|
विषमाहिताशनजानांयथास्वंदोषहराःक्रियाः(४)|
विषमाहिताशनजानांयथास्वंदोषहराःक्रियाः(४)|
दिवास्वप्नजानांधूमपानलङ्घनवमनशिरोविरेचन
मैथुनजानांजीवनीयसिद्धयोःक्षीरसर्पिषोरुपयोगः,तथावातहराःस्वेदाभ्यङ्गोपनाहावृष्याश्चाहाराःस्नेहाःस्नेहविधयोयापनाबस्तयोऽनुवासनंच;
व्यायामरूक्षाशनारिष्टदीपनीयौषधोपयोगः
प्रघर्षणोन्मर्दनपरिषेचनादिश्चश्लेष्महरःसर्वोविधिः(५)|
मैथुनजानांजीवनीयसिद्धयोःक्षीरसर्पिषोरुपयोगः,
तथावातहराःस्वेदाभ्यङ्गोपनाहावृष्याश्चाहाराः
स्नेहाःस्नेहविधयोयापनाबस्तयोऽनुवासनंच;
मूत्रवैकृतबस्तिशूलेषुचोत्तरबस्तिर्विदारीगन्धादिगण
जीवनीयक्षीरसंसिद्धंतैलंस्यात्||१५||
<div class="mw-collapsible-content">
<div class="mw-collapsible-content">
अतऊर्ध्वंवृष्यतमान्स्नेहान्वक्ष्यामः|
अतऊर्ध्वंवृष्यतमान्स्नेहान्वक्ष्यामः|
शतावरीगुडूचीक्षुविदार्यामलकद्राक्षाखर्जूराणांयन्त्रपीडितानांरसप्रस्थं
पृथगेकैकंतद्वद्घृततैलगोमहिष्यजाक्षीराणांद्वौद्वौदद्यात्,
जीवकर्षभकमेदामहामेदात्वक्क्षीरीशृङ्गाटकमधूलिकामधुकोच्चटा
पिप्पलीपुष्करबीजनीलोत्पलकदम्बपुष्प-
पुण्डरीककेशरकल्कान्पृषततरक्षुमांसकुक्कुटचटकचकोरमत्ताक्ष-
बर्हिजीवञ्जीवकुलिङ्गहंसाण्डरसवसामज्जादेश्चप्रस्थंदत्त्वासाधयेत्|
बर्हिजीवञ्जीवकुलिङ्गहंसाण्डरसवसामज्जादेश्चप्रस्थंदत्त्वासाधयेत्|
ब्रह्मघोषशङ्खपटहभेरीनिनादैःसिद्धं
सितच्छत्रकृतच्छायंगजस्कन्धमारोपयेद्भगवन्तंवृषध्वजमभिपूज्य,
तंस्नेहंत्रिभागमाक्षिकंमङ्गलाशीःस्तुतिदेवतार्चनैर्बस्तिंगमयेत्|
तंस्नेहंत्रिभागमाक्षिकंमङ्गलाशीःस्तुतिदेवतार्चनैर्बस्तिंगमयेत्|
नृणांस्त्रीविहारिणांनष्टरेतसांक्षतक्षीणविषमज्वरार्तानां
व्यापन्नयोनीनांवन्ध्यानांरक्तगुल्मिनीनां[१]
मृतापत्यानामनार्तवानांचस्त्रीणांक्षीणमांसरुधिराणां
पथ्यतमंरसायनमुत्तमंवलीपलितनाशनंविद्यात्(१)|१९|
<div class="mw-collapsible-content">
<div class="mw-collapsible-content">
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
सहचरपलशतमुदकद्रोणचतुष्ट्येपक्त्वाद्रोणशेषेरसेसुपूतेविदारीक्षुरसप्रस्थाभ्यामष्टगुणक्षीरंघृततैलप्रस्थं
काकोलिक्षीरकाकोलीपयस्यागुरुमञ्जिष्ठाव्याघ्रनख-शटीसहचरसहस्रवीर्यावराङ्गलोध्राणामक्षमात्रैर्द्विगुणशर्करैःकल्कैःसाधयेत्|
बलामधुकमधूकचन्दनमधूलिकासारिवामेदामहामेदा
काकोलिक्षीरकाकोलीपयस्यागुरुमञ्जिष्ठाव्याघ्रनख-
शटीसहचरसहस्रवीर्यावराङ्गलोध्राणामक्षमात्रैर्द्विगुणशर्करैःकल्कैःसाधयेत्|
बह्मघोषादिनाविधिनासिद्धंबस्तिंदद्यात्|
बह्मघोषादिनाविधिनासिद्धंबस्तिंदद्यात्|
एषसर्वरोगहरोरसायनोललितानांश्रेष्ठोऽन्तःपुरचारिणीनांक्षतक्षयवातपित्तवेदना
श्वासकासहरस्त्रिभागमाक्षिकोवलीपलितनुद्वर्णरूपबलमांसशुक्रवर्धनः(३) |
इत्येतेरसायनाःस्नेहबस्तयःसतिविभवेशतपाकाःसहस्रपाकावाकार्यावीर्यबलाधानार्थमिति||१९||
इत्येतेरसायनाःस्नेहबस्तयःसतिविभवेशतपाकाःसहस्रपाकावाकार्यावीर्यबलाधानार्थमिति||१९||