Changes

Jump to navigation Jump to search
618 bytes added ,  12:24, 16 January 2021
m
Text replacement - "http://www.carakasamhitaonline.com/mediawiki-1.32.1/resources/assets/ogimgs.jpg" to "http://www.carakasamhitaonline.com/resources/assets/ogimgs.jpg"
Line 2: Line 2:  
|title=Uttar Basti Siddhi
 
|title=Uttar Basti Siddhi
 
|titlemode=append
 
|titlemode=append
|keywords=Ashta Maha Dosha, eight impediments, Yapana basti, therapeutic enema, Tantra Yukti, tricks to understand the text
+
|keywords=Ashta Maha Dosha, eight impediments, Yapana basti, therapeutic enema, Tantra Yukti, tricks to understand the text,Ayurveda, Indian system of medicine, charak samhita.
 
|description=Siddhi Sthana Chapter 12. Standard administration of best effective therapeutic enema
 
|description=Siddhi Sthana Chapter 12. Standard administration of best effective therapeutic enema
 +
|image=http://www.carakasamhitaonline.com/resources/assets/ogimgs.jpg
 +
|image_alt=charak samhita
 +
|type=article
 
}}
 
}}
    
<big>'''[[Siddhi Sthana]] Chapter 12. Standard administration of best effective therapeutic enema'''</big>
 
<big>'''[[Siddhi Sthana]] Chapter 12. Standard administration of best effective therapeutic enema'''</big>
  −
<big>'''Abstract </big>'''
  −
  −
The last chapter of [[Siddhi Sthana]], [[Uttar Basti Siddhi]] emphasizes upon the following:
  −
#Diet regimen known as ''samsarjana krama'', to be followed after ''samshodhana'' (purification) therapy, in order to achieve normal health by enhancing appetite. Eight impediments occur if the prescribed precautions are not taken after undergoing a purification therapy. Their treatment is described.
  −
#Understanding the twenty nine ''yapana bastis'' (a type of therapeutic enema) that are suitable for all persons in all seasons, as well as their ingredients, methods of preparation and benefits.
  −
#Steps for compiling a treatise that is understandable by most readers by using thirty six ''tantra yuktis'' (canons of exposition or tricks to understand treatise). Their importance and application is described in some detail in this chapter.
  −
  −
'''Keywords''': ''Ashta Maha Dosha'', eight impediments, ''Yapana basti'', therapeutic enema, ''Tantra Yukti'', tricks to understand the text.
  −
   
{{Infobox
 
{{Infobox
 
|title =  Uttar Basti Siddhi
 
|title =  Uttar Basti Siddhi
Line 27: Line 20:  
|label5 = Other Sections
 
|label5 = Other Sections
 
|data5 = [[Sutra Sthana]], [[Nidana Sthana]], [[Vimana Sthana]],  [[Sharira Sthana]],  [[Indriya Sthana]], [[Chikitsa Sthana]], [[Kalpa Sthana]]
 
|data5 = [[Sutra Sthana]], [[Nidana Sthana]], [[Vimana Sthana]],  [[Sharira Sthana]],  [[Indriya Sthana]], [[Chikitsa Sthana]], [[Kalpa Sthana]]
 +
|label6 = Translator and commentator
 +
|data6 = Singh R., Dixit U., Meena D.K.
 +
|label7 = Reviewer
 +
|data7  = Thakar A. B., Dixit U., Mhetre R.
 +
|label8 = Editors
 +
|data8  = Thakar A. B., Mangalasseri P., Dixit U., Deole Y.S., Basisht G.
 +
|label9 = Year of publication
 +
|data9 =  2020
 +
|label10 = Publisher
 +
|data10 =  [[Charak Samhita Research, Training and Skill Development Centre]]
 +
|label11 = DOI
 +
|data11 = [https://doi.org/10.47468/CSNE.2020.e01.s08.013 10.47468/CSNE.2020.e01.s08.013]
 +
}}
 +
<big>'''Abstract </big>'''
 +
<div style="text-align:justify;">
 +
The last chapter of [[Siddhi Sthana]], [[Uttar Basti Siddhi]] emphasizes upon the following:
 +
#Diet regimen known as ''samsarjana krama'', to be followed after ''samshodhana'' (purification) therapy, in order to achieve normal health by enhancing appetite. Eight impediments occur if the prescribed precautions are not taken after undergoing a purification therapy. Their treatment is described.
 +
#Understanding the twenty nine ''yapana bastis'' (a type of therapeutic enema) that are suitable for all persons in all seasons, as well as their ingredients, methods of preparation and benefits.
 +
#Steps for compiling a treatise that is understandable by most readers by using thirty six ''tantra yuktis'' (canons of exposition or tricks to understand treatise). Their importance and application is described in some detail in this chapter.
 +
 +
'''Keywords''': ''Ashta Maha Dosha'', eight impediments, ''Yapana basti'', therapeutic enema, ''Tantra Yukti'', tricks to understand the text.
   −
|header3 =
     −
}}
      
== Introduction ==
 
== Introduction ==
Line 368: Line 380:  
यापनाश्चबस्तयःसर्वकालंदेयाः;तानुपदेक्ष्यामः
 
यापनाश्चबस्तयःसर्वकालंदेयाः;तानुपदेक्ष्यामः
   −
मुस्तोशीरबलारग्वधरास्नामञ्जिष्ठाकटुरोहिणीत्रायमाणापुनर्नवाबिभीतकगुडूचीस्थिरादिपञ्चमूलानिपलिकानिखण्डशःक्लृप्तान्यष्टौचमदनफलानिप्रक्षाल्यजलाढकेपरिक्वाथ्यपादशेषोरसःक्षीरद्विप्रस्थसंयुक्तःपुनःशृतःक्षीरावशे
+
मुस्तोशीरबलारग्वधरास्नामञ्जिष्ठाकटुरोहिणीत्रायमाणापुनर्नवाबिभीतकगुडूचीस्थिरादिपञ्चमूलानिपलिकानिखण्डशःक्लृप्तान्यष्टौचमदनफलानिप्रक्षाल्यजलाढके
 
+
परिक्वाथ्यपादशेषोरसःक्षीरद्विप्रस्थसंयुक्तःपुनःशृतःक्षीरावशेषःपादजाङ्गलरसस्तुल्यमधुघृतःशतकुसुमामधुककुटजफलरसाञ्जनप्रियङ्गुकल्कीकृतः
षःपादजाङ्गलरसस्तुल्यमधुघृतःशतकुसुमामधुककुटजफलरसाञ्जनप्रियङ्गुकल्कीकृतःससैन्धवःसुखोष्णोबस्तिःशुक्रमांसबलजननःक्षतक्षीणकासगुल्मशूलविषमज्वरब्रध्न(वर्ध्म)
+
ससैन्धवःसुखोष्णोबस्तिःशुक्रमांसबलजननःक्षतक्षीणकासगुल्मशूलविषमज्वरब्रध्न(वर्ध्म)
    
-कुण्डलोदावर्तकुक्षिशूलमूत्रकृच्छ्रासृग्रजोविसर्पप्रवाहिकाशिरोरुजा-जानूरुजङ्घाबस्तिग्रहाश्मर्युन्मादार्शःप्रमेहाध्मानवातरक्तपित्तश्लेष्मव्याधिहरःसद्योबलजननोरसायनश्चेति(१)|
 
-कुण्डलोदावर्तकुक्षिशूलमूत्रकृच्छ्रासृग्रजोविसर्पप्रवाहिकाशिरोरुजा-जानूरुजङ्घाबस्तिग्रहाश्मर्युन्मादार्शःप्रमेहाध्मानवातरक्तपित्तश्लेष्मव्याधिहरःसद्योबलजननोरसायनश्चेति(१)|
Line 402: Line 414:  
बलामधुकविदारीदर्भमूलमृद्वीकायवैःकषायमाजेनपयसापक्त्वामधुकमदनकल्कितंसमधुघृतसैन्धवंज्वरार्तेभ्योबस्तिंदद्यात्(१०)|
 
बलामधुकविदारीदर्भमूलमृद्वीकायवैःकषायमाजेनपयसापक्त्वामधुकमदनकल्कितंसमधुघृतसैन्धवंज्वरार्तेभ्योबस्तिंदद्यात्(१०)|
   −
शालिपर्णीपृश्निपर्णीगोक्षुरकमूलकाश्मर्यपरूषकखर्जूरफलमधूकपुष्पैरजाक्षीरजलप्रस्थाभ्यांसिद्धःकषायःपिप्पलीमधुकोत्पलकल्कितःसघृतसैन्धवःक्षीणेन्द्रियविषमज्वरकर्शितस्यबस्तिःशस्तः(११)|
+
शालिपर्णीपृश्निपर्णीगोक्षुरकमूलकाश्मर्यपरूषकखर्जूरफलमधूकपुष्पैरजाक्षीरजलप्रस्थाभ्यांसिद्धःकषायःपिप्पलीमधुकोत्पलकल्कितः
 +
सघृतसैन्धवःक्षीणेन्द्रियविषमज्वरकर्शितस्यबस्तिःशस्तः(११)|
    
स्थिरादिपञ्चमूलीपञ्चपलेनशालिषष्टिकयवगोधूममाषपञ्चप्रसृतेनछागंपयःशृतंपादशेषंकुक्कुटाण्डरससममधुघृतशर्करासैन्धवसौवर्चलयुक्तोवस्तिर्वृष्यतमोबलवर्णजननश्च[५]|
 
स्थिरादिपञ्चमूलीपञ्चपलेनशालिषष्टिकयवगोधूममाषपञ्चप्रसृतेनछागंपयःशृतंपादशेषंकुक्कुटाण्डरससममधुघृतशर्करासैन्धवसौवर्चलयुक्तोवस्तिर्वृष्यतमोबलवर्णजननश्च[५]|
Line 479: Line 492:  
atamaḥ(9)|
 
atamaḥ(9)|
   −
balāmadhukavidārīdarbhamūlamr̥dvīkāyavaiḥkaṣāyamājēnapayasāpaktvāmadhukamadanakalkitaṁsamadhughr̥tasaindhavaṁjvarārtēbhyōbastiṁdadyāt(10)|
+
balāmadhukavidārīdarbhamūlamr̥dvīkāyavaiḥkaṣāyamājēnapayasāpaktvāmadhukamadanakalkitaṁsamadhughr̥ta
 +
saindhavaṁjvarārtēbhyōbastiṁdadyāt(10)|
   −
śāliparṇīpr̥śniparṇīgōkṣurakamūlakāśmaryaparūṣakakharjūraphalamadhūkapuṣpairajākṣīrajalaprasthābhyāṁsiddhaḥkaṣāyaḥpippalīmadhukōtpalakalkitaḥ
+
śāliparṇīpr̥śniparṇīgōkṣurakamūlakāśmaryaparūṣakakharjūraphalamadhūkapuṣpairajākṣīrajalaprasthābhyāṁsiddhaḥkaṣāyaḥ
 +
pippalīmadhukōtpalakalkitaḥ
    
saghr̥tasaindhavaḥkṣīṇēndriyaviṣamajvarakarśitasyabastiḥśastaḥ(11)|
 
saghr̥tasaindhavaḥkṣīṇēndriyaviṣamajvarakarśitasyabastiḥśastaḥ(11)|
   −
sthirādipañcamūlīpañcapalēnaśāliṣaṣṭikayavagōdhūmamāṣapañcaprasr̥tēnachāgaṁpayaḥśr̥taṁpādaśēṣaṁkukkuṭāṇḍarasasamamadhughr̥taśarkarāsaindhavasau
+
sthirādipañcamūlīpañcapalēnaśāliṣaṣṭikayavagōdhūmamāṣapañcaprasr̥tēnachāgaṁpayaḥśr̥taṁpādaśēṣaṁkukkuṭāṇḍarasasamamadhu
 +
ghr̥taśarkarāsaindhavasau
    
varcalayuktōvastirvr̥ṣyatamōbalavarṇajananaśca[5]|
 
varcalayuktōvastirvr̥ṣyatamōbalavarṇajananaśca[5]|
Line 495: Line 511:  
yApanAshcabastayaHsarvakAlaMdeyAH;tAnupadekShyAmaH
 
yApanAshcabastayaHsarvakAlaMdeyAH;tAnupadekShyAmaH
   −
mustoshIrabalAragvadharAsnAma~jjiShThAkaTurohiNItrAyamANApunarnavAbibhItakaguDUcIsthirAdipa~jcamUlAnipalikAnikhaNDashaHklRuptAnyaShTaucamada
+
mustoshIrabalAragvadharAsnAma~jjiShThAkaTurohiNItrAyamANApunarnavAbibhItakaguDUcIsthirAdipa~jcamUlAni
 +
palikAnikhaNDashaHklRuptAnyaShTaucamada
   −
naphalAniprakShAlyajalADhakeparikvAthyapAdasheShorasaHkShIradviprasthasaMyuktaHpunaHshRutaHkShIrAvasheShaHpAdajA~ggalarasastulyamadhughRutaH
+
naphalAniprakShAlyajalADhakeparikvAthyapAdasheShorasaHkShIradviprasthasaMyuktaHpunaHshRutaHkShIrAvasheShaH
 +
pAdajA~ggalarasastulyamadhughRutaH
   −
shatakusumAmadhukakuTajaphalarasA~jjanapriya~ggukalkIkRutaHsasaindhavaHsukhoShNobastiHshukramAMsabalajananaHkShatakShINakAsagulmashUlaviSham
+
shatakusumAmadhukakuTajaphalarasA~jjanapriya~ggukalkIkRutaHsasaindhavaHsukhoShNobastiHshukramAMsabalajananaHk
 +
ShatakShINakAsagulmashUlaviSham
    
ajvarabradhna(vardhma)-kuNDalodAvartakukShishUlamUtrakRucchrAsRugrajovisarpapravAhikAshirorujA-
 
ajvarabradhna(vardhma)-kuNDalodAvartakukShishUlamUtrakRucchrAsRugrajovisarpapravAhikAshirorujA-
Line 505: Line 524:  
jAnUruja~gghAbastigrahAshmaryunmAdArshaHpramehAdhmAnavAtaraktapittashleShmavyAdhiharaHsadyobalajananorasAyanashceti(1)|
 
jAnUruja~gghAbastigrahAshmaryunmAdArshaHpramehAdhmAnavAtaraktapittashleShmavyAdhiharaHsadyobalajananorasAyanashceti(1)|
   −
eraNDamUlapalAshAtShaTpalaMshAliparNIpRushniparNIbRuhatIkaNTakArikAgokShurakorAsnA~ashvagandhAguDUcIvarShAbhUrAragvadhodevadArvitipalikAnikh
+
eraNDamUlapalAshAtShaTpalaMshAliparNIpRushniparNIbRuhatIkaNTakArikAgokShurakorAsnA~ashvagandhAguDUcI
 +
varShAbhUrAragvadhodevadArvitipalikAnikh
    
aNDashaHklRuptAniphalAnicAShTauprakShAlyajalADhakekShIrapAdepacet|
 
aNDashaHklRuptAniphalAnicAShTauprakShAlyajalADhakekShIrapAdepacet|
   −
pAdasheShaMkaShAyaMpUtaMshatakusumAkuShThamustapippalIhapuShAbilvavacAvatsakaphalarasA~jjanapriya~gguyavAniprakShepakalkitaM[1]
+
pAdasheShaMkaShAyaMpUtaMshatakusumAkuShThamustapippalIhapuShAbilvavacAvatsakaphalarasA~jjana
 +
priya~gguyavAniprakShepakalkitaM[1]
    
madhughRutatailasaindhavayuktaMsukhoShNaMnirUhamekaMdvautrInvAdadyAt|
 
madhughRutatailasaindhavayuktaMsukhoShNaMnirUhamekaMdvautrInvAdadyAt|
Line 519: Line 540:  
tathAbRuhatIkaNTakArIshatAvarIcchinnaruhAshRutenapayasAmadhukamadanapippalIkalkitenapUrvavadvastiH(4)|
 
tathAbRuhatIkaNTakArIshatAvarIcchinnaruhAshRutenapayasAmadhukamadanapippalIkalkitenapUrvavadvastiH(4)|
   −
tathAbalAtibalAvidArIshAliparNIpRushniparNIbRuhatIkaNTakArikAdarbhamUlaparUShakakAshmaryabilvaphalayavasiddhenapayasAmadhukamadanakalkitenam
+
tathAbalAtibalAvidArIshAliparNIpRushniparNIbRuhatIkaNTakArikAdarbhamUlaparUShakakAshmaryabilvaphala
 +
yavasiddhenapayasAmadhukamadanakalkitenam
    
adhughRutasauvarcalayuktenakAsajvaragulmaplIhArditastrImadyakliShTAnAMsadyobalajananorasAyanashca(5)|
 
adhughRutasauvarcalayuktenakAsajvaragulmaplIhArditastrImadyakliShTAnAMsadyobalajananorasAyanashca(5)|
Line 527: Line 549:  
palikAniyavakolakulatthadviprasRutaMshuShkamUlakAnAM[4]
 
palikAniyavakolakulatthadviprasRutaMshuShkamUlakAnAM[4]
   −
cajaladroNasiddhaMnirUhapramANAvasheShaMkaShAyaMpUtaMmadhukamadanashatapuShpAkuShThapippalIvacAvatsakaphalarasA~jjanapriya~gguyavAnIkalkikRu
+
cajaladroNasiddhaMnirUhapramANAvasheShaMkaShAyaMpUtaMmadhukamadanashatapuShpAkuShThapippalI
 +
vacAvatsakaphalarasA~jjanapriya~gguyavAnIkalkikRu
   −
taMguDaghRutatailakShaudrakShIramAMsarasAmlakA~jjikasaindhavayuktaMsukhoShNaMbastiMdadyAcchukramUtravarcaHsa~gge~anilajegulmahRudrogAdhmAnab
+
taMguDaghRutatailakShaudrakShIramAMsarasAmlakA~jjikasaindhavayuktaMsukhoShNaMbastiMdadyAcchukramUtravarcaHsa
 +
~gge~anilajegulmahRudrogAdhmAnab
    
radhnapArshvapRuShThakaTIgrahasa~jj~jAnAshabalakShayeShuca(6)|
 
radhnapArshvapRuShThakaTIgrahasa~jj~jAnAshabalakShayeShuca(6)|
   −
hapuShArdhakuDavodviguNArdhakShuNNayavaHkShIrodakasiddhaHkShIrasheShomadhughRutatailalavaNayuktaHsarvA~ggavisRutavAtaraktasaktaviNmUtrastrIk
+
hapuShArdhakuDavodviguNArdhakShuNNayavaHkShIrodakasiddhaHkShIrasheShomadhughRutatailalavaNayuktaHsarvA~ggavi
 +
sRutavAtaraktasaktaviNmUtrastrIk
    
heditahitovAtaharobuddhimedhAgnibalajananashca(7)|
 
heditahitovAtaharobuddhimedhAgnibalajananashca(7)|
   −
hrasvapa~jcamUlIkaShAyaHkShIrodakasiddhaHpippalImadhukamadanakalkIkRutaHsaguDaghRutatailalavaNaHkShINaviShamajvarakarshitasyabastiH(8)|
+
hrasvapa~jcamUlIkaShAyaHkShIrodakasiddhaHpippalImadhukamadanakalkIkRutaHsaguDaghRutatailalavaNaHkShINa
 +
viShamajvarakarshitasyabastiH(8)|
   −
balAtibalApAmArgAtmaguptAShTapalArdhakShuNNayavA~jjalikaShAyaHsaguDaghRutatailalavaNayuktaHpUrvavadbastiHsthaviradurbalakShINashukrarudhirAN
+
balAtibalApAmArgAtmaguptAShTapalArdhakShuNNayavA~jjalikaShAyaHsaguDaghRutatailalavaNayuktaHpUrvavadbasti
 +
HsthaviradurbalakShINashukrarudhirAN
    
AMpathyatamaH(9)|
 
AMpathyatamaH(9)|
   −
balAmadhukavidArIdarbhamUlamRudvIkAyavaiHkaShAyamAjenapayasApaktvAmadhukamadanakalkitaMsamadhughRutasaindhavaMjvarArtebhyobastiMdadyAt(10)|
+
balAmadhukavidArIdarbhamUlamRudvIkAyavaiHkaShAyamAjenapayasApaktvAmadhukamadanakalkitaMsamadhughRuta
 +
saindhavaMjvarArtebhyobastiMdadyAt(10)|
   −
shAliparNIpRushniparNIgokShurakamUlakAshmaryaparUShakakharjUraphalamadhUkapuShpairajAkShIrajalaprasthAbhyAMsiddhaHkaShAyaHpippalImadhukotpal
+
shAliparNIpRushniparNIgokShurakamUlakAshmaryaparUShakakharjUraphalamadhUkapuShpairajAkShIrajalaprasthAbhyAM
 +
siddhaHkaShAyaHpippalImadhukotpal
    
akalkitaHsaghRutasaindhavaHkShINendriyaviShamajvarakarshitasyabastiHshastaH(11)|
 
akalkitaHsaghRutasaindhavaHkShINendriyaviShamajvarakarshitasyabastiHshastaH(11)|
   −
sthirAdipa~jcamUlIpa~jcapalenashAliShaShTikayavagodhUmamAShapa~jcaprasRutenachAgaMpayaHshRutaMpAdasheShaMkukkuTANDarasasamamadhughRutasharka
+
sthirAdipa~jcamUlIpa~jcapalenashAliShaShTikayavagodhUmamAShapa~jcaprasRutenachAgaMpayaHshRutaMpAdashe
 +
ShaMkukkuTANDarasasamamadhughRutasharka
    
rAsaindhavasauvarcalayuktovastirvRuShyatamobalavarNajananashca[5]|
 
rAsaindhavasauvarcalayuktovastirvRuShyatamobalavarNajananashca[5]|
Line 658: Line 688:  
सुरासौवीरककुलत्थमांसरसमधुघृततैलसप्तप्रसृतोमुस्तशताह्वाकल्कितःसलवणोबस्तिःसर्ववातरोगहरः(१६)|
 
सुरासौवीरककुलत्थमांसरसमधुघृततैलसप्तप्रसृतोमुस्तशताह्वाकल्कितःसलवणोबस्तिःसर्ववातरोगहरः(१६)|
   −
द्विपञ्चमूलत्रिफलाबिल्वमदनफलकषायोगोमूत्रसिद्धःकुटजमदनफलमुस्तपाठाकल्कितःसैन्धवयावशूकक्षौद्रतैलयुक्तोबस्तिःश्लेष्मव्याधिबस्त्याटोपवातशुक्रसङ्गपाण्डुरोगाजीर्णविसूचिकालसकेषु[५]देयइति||१८||
+
द्विपञ्चमूलत्रिफलाबिल्वमदनफलकषायोगोमूत्रसिद्धःकुटजमदनफलमुस्तपाठाकल्कितःसैन्धवयावशूकक्षौद्रतैलयुक्तोबस्तिःश्लेष्मव्याधिबस्त्याटोपवातशुक्रसङ्ग
 +
पाण्डुरोगाजीर्णविसूचिकालसकेषु[५]देयइति||१८||
 
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   Line 715: Line 746:  
surāsauvīrakakulatthamāṁsarasamadhughr̥tatailasaptaprasr̥tōmustaśatāhvākalkitaḥsalavaṇōbastiḥsarvavātarōgaharaḥ(16)|
 
surāsauvīrakakulatthamāṁsarasamadhughr̥tatailasaptaprasr̥tōmustaśatāhvākalkitaḥsalavaṇōbastiḥsarvavātarōgaharaḥ(16)|
   −
dvipañcamūlatriphalābilvamadanaphalakaṣāyōgōmūtrasiddhaḥkuṭajamadanaphalamustapāṭhākalkitaḥsaindhavayāvaśūkakṣaudratailayuktōbastiḥślēṣmavyā
+
dvipañcamūlatriphalābilvamadanaphalakaṣāyōgōmūtrasiddhaḥkuṭajamadanaphalamustapāṭhākalkitaḥsaindhavayāvaśūkakṣaudratailayuktō
 +
bastiḥślēṣmavyā
    
dhibastyāṭōpavātaśukrasaṅgapāṇḍurōgājīrṇavisūcikālasakēṣu[5]dēyaiti||18||
 
dhibastyāṭōpavātaśukrasaṅgapāṇḍurōgājīrṇavisūcikālasakēṣu[5]dēyaiti||18||
Line 721: Line 753:  
satittiriHsamayUraHsarAjahaMsaH[1]
 
satittiriHsamayUraHsarAjahaMsaH[1]
   −
pa~jcamUlIpayaHsiddhaHshatapuShpAmadhukarAsnAkuTajamadanaphalapippalIkalkoghRutatailaguDasaindhavayuktobastirbalavarNashukrajananorasAyanash
+
pa~jcamUlIpayaHsiddhaHshatapuShpAmadhukarAsnAkuTajamadanaphalapippalIkalkoghRutatailaguDasaindhavayuktobastirbalavarNa
 +
shukrajananorasAyanash
    
ca(1)|
 
ca(1)|
   −
dvipa~jcamUlIkukkuTarasasiddhaMpayaHpAdasheShaMpippalImadhukarAsnAmadanakalkaMsharkarAmadhughRutayuktaMstrIShvatikAmAnAMbalajananobastiH(2)|
+
dvipa~jcamUlIkukkuTarasasiddhaMpayaHpAdasheShaMpippalImadhukarAsnAmadanakalkaMsharkarAmadhughRutayuktaMstrIShvatikAmAnAMbalajanano
 +
bastiH(2)|
    
mayUramapittapakShapAdAsyAntraM[2]
 
mayUramapittapakShapAdAsyAntraM[2]
   −
sthirAdibhiHpalikaiHsajalepayasipaktvAkShIrasheShaMmadanapippalIvidArIshatakusumAmadhukakalkIkRutaMmadhughRutasaindhavayuktaMbastiMdadyAtstr
+
sthirAdibhiHpalikaiHsajalepayasipaktvAkShIrasheShaMmadanapippalIvidArIshatakusumAmadhukakalkIkRutaMmadhughRuta
 +
saindhavayuktaMbastiMdadyAtstr
    
IShvatiprasaktakShINendriyebhyobalavarNakaram(3)|
 
IShvatiprasaktakShINendriyebhyobalavarNakaram(3)|
Line 735: Line 770:  
kalpashcaiShaviShkirapratudaprasahAmbucareShusyAt,akShIrorohitAdiShucamatsyeShu(4)|
 
kalpashcaiShaviShkirapratudaprasahAmbucareShusyAt,akShIrorohitAdiShucamatsyeShu(4)|
   −
godhAnakulamArjAramUShikashallakamAMsAnAMdashapalAnbhAgAnsapa~jcamUlAnpayasipaktvAtatpayaHpippalIphalakalkasaindhavasauvarcalasharkarAmadhug
+
godhAnakulamArjAramUShikashallakamAMsAnAMdashapalAnbhAgAnsapa~jcamUlAnpayasipaktvAtatpayaHpippalIphalakalkasaindhava
 +
sauvarcalasharkarAmadhug
   −
hRutatailayuktobastirbalyorasAyanaHkShINakShatasyasandhAnakaromathitoraskarathagajahayabhagnavAtabalAsakaprabhRutyudAvartavAtasaktamUtravarc
+
hRutatailayuktobastirbalyorasAyanaHkShINakShatasyasandhAnakaromathitoraskarathagajahayabhagna
 +
vAtabalAsakaprabhRutyudAvartavAtasaktamUtravarc
    
ashshukANAMhitatamashca(5)|
 
ashshukANAMhitatamashca(5)|
   −
kUrmAdInAmanyatamapishitasiddhaMpayogovRuShanAgahayanakrahaMsakukkuTANDarasamadhughRutasharkarAsaindhavekShurakAtmaguptAphalakalkasaMsRuShTo
+
kUrmAdInAmanyatamapishitasiddhaMpayogovRuShanAgahayanakrahaMsakukkuTANDarasamadhughRutasharkarAsaindhavek
 +
ShurakAtmaguptAphalakalkasaMsRuShTo
    
bastirvRuddhAnAmapibalajananaH(6)|
 
bastirvRuddhAnAmapibalajananaH(6)|
   −
karkaTakarasashcaTakANDarasayuktaHsamadhughRutasharkarobastiH;ityetebastayaHparamavRuShyAHuccaTakekShurakAtmaguptAshRutakShIrapratibhojanAnu
+
karkaTakarasashcaTakANDarasayuktaHsamadhughRutasharkarobastiH;ityetebastayaHparamavRuShyAHuccaTakek
 +
ShurakAtmaguptAshRutakShIrapratibhojanAnu
    
pAnAtstrIshatagAminaMnaraMkuryuH(7)|
 
pAnAtstrIshatagAminaMnaraMkuryuH(7)|
Line 751: Line 790:  
govRuShabastavarAhavRuShaNakarkaTacaTakasiddhaMkShIramuccaTakekShurakAtmaguptAmadhughRutasaindhavayuktaHki~jcillavaNitobastiH(8)|
 
govRuShabastavarAhavRuShaNakarkaTacaTakasiddhaMkShIramuccaTakekShurakAtmaguptAmadhughRutasaindhavayuktaHki~jcillavaNitobastiH(8)|
   −
dashamUlamayUrahaMsakukkuTakvAthAtpa~jcaprasRutaMtailaghRutavasAmajjacatuShprasRutayuktaMshatapuShpAmustahapuShAkalkIkRutaHsalavaNobastiHpAd
+
dashamUlamayUrahaMsakukkuTakvAthAtpa~jcaprasRutaMtailaghRutavasAmajjacatuShprasRutayuktaMshatapuShpA
 +
mustahapuShAkalkIkRutaHsalavaNobastiHpAd
    
agulphorujAnuja~gghAtrikava~gkShaNabastivRuShaNAnilarogaharaH(9)|
 
agulphorujAnuja~gghAtrikava~gkShaNabastivRuShaNAnilarogaharaH(9)|
Line 761: Line 801:  
sadyoghRutatailavasAmajjacatuShprasthaMhapuShArdhapalaMsaindhavArdhAkShayuktobastirvRuShyatamomUtrakRucchrapittavyAdhiharorasAyanaH(12)|
 
sadyoghRutatailavasAmajjacatuShprasthaMhapuShArdhapalaMsaindhavArdhAkShayuktobastirvRuShyatamomUtrakRucchrapittavyAdhiharorasAyanaH(12)|
   −
madhutailaMcatuHprasRutaMshatapuShpArdhapalaMsaindhavArdhAkShayuktobastirdIpanobRuMhaNobalavarNakaronirupadravovRuShyatamorasAyanaHkrimikuSh
+
madhutailaMcatuHprasRutaMshatapuShpArdhapalaMsaindhavArdhAkShayuktobastirdIpanobRuMhaNobalavarNakaronirupadravov
 +
RuShyatamorasAyanaHkrimikuSh
    
ThodAvartagulmArshobradhnaplIhamehaharaH(13)|
 
ThodAvartagulmArshobradhnaplIhamehaharaH(13)|
   −
tadvanmadhughRutAbhyAMpayastulyobastiHpUrvakalkenabalavarNakarovRuShyatamonirupadravobastimeDhrapAkaparikartikAmUtrakRucchrapittavyAdhiharor
+
tadvanmadhughRutAbhyAMpayastulyobastiHpUrvakalkenabalavarNakarovRuShyatamonirupadravobastimeDhrapAkaparikartikA
 +
mUtrakRucchrapittavyAdhiharor
    
asAyanashca(14)|
 
asAyanashca(14)|
Line 775: Line 817:  
surAsauvIrakakulatthamAMsarasamadhughRutatailasaptaprasRutomustashatAhvAkalkitaHsalavaNobastiHsarvavAtarogaharaH(16)|
 
surAsauvIrakakulatthamAMsarasamadhughRutatailasaptaprasRutomustashatAhvAkalkitaHsalavaNobastiHsarvavAtarogaharaH(16)|
   −
dvipa~jcamUlatriphalAbilvamadanaphalakaShAyogomUtrasiddhaHkuTajamadanaphalamustapAThAkalkitaHsaindhavayAvashUkakShaudratailayuktobastiHshleShmavyAdhibastyATopavAtashukrasa~ggapANDurogAjIrNavisUcikAlasakeShu[5]deyaiti||18||
+
dvipa~jcamUlatriphalAbilvamadanaphalakaShAyogomUtrasiddhaHkuTajamadanaphalamustapAThAkalkitaHsaindhavayAvashUka
 +
kShaudratailayuktobastiHshleShmavyAdhibastyATopavAtashukrasa~ggapANDurogAjIrNavisUcikAlasakeShu[5]deyaiti||18||
 
</div></div>
 
</div></div>
   Line 906: Line 949:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
   −
बलागोक्षुरकरास्नाश्वगन्धाशतावरीसहचराणांशतंशतमापोथ्यजलद्रोणशतेप्रसाध्यं,तस्मिन्जलद्रोणावशेषेरसेवस्त्रपूतेविदार्यामलकस्वरसयोर्बस्तमहिषवराहवृषकुक्कुटबर्हिहंसकारण्डवसारसाण्डरसानांघृततैलयोश्चैकैकंप्रस्थमष्टौप्रस्थान्क्षीरस्यदत्त्वाचन्दनमधुकमधूलिकात्वक्क्षीरीबिसमृणालनीलोत्पलपटोलात्मगुप्तान्नपाकितालमस्तकखर्जूरमृद्वीकातामलकी-कण्टकारीजीवकर्षभकक्षुद्रसहामहासहाशतावरीमेदापिप्पलीह्रीबेरत्वक्पत्रकल्कांश्चदत्त्वासाधयेत्|
+
बलागोक्षुरकरास्नाश्वगन्धाशतावरीसहचराणांशतंशतमापोथ्यजलद्रोणशतेप्रसाध्यं,
 +
तस्मिन्जलद्रोणावशेषेरसेवस्त्रपूतेविदार्यामलकस्वरसयोर्बस्तमहिषवराहवृषकुक्कुट
 +
बर्हिहंसकारण्डवसारसाण्डरसानांघृततैलयोश्चैकैकंप्रस्थमष्टौप्रस्थान्क्षीरस्यदत्त्वाचन्दनमधुकमधूलिकात्वक्क्षीरीबिसमृणालनीलोत्पल
 +
पटोलात्मगुप्तान्नपाकितालमस्तकखर्जूरमृद्वीकातामलकी-कण्टकारीजीवकर्षभकक्षुद्रसहामहासहाशतावरीमेदापिप्पलीह्रीबेरत्वक्पत्रकल्कांश्चदत्त्वासाधयेत्|
 
ब्रह्मघोषादिनाविधिनासिद्धंबस्तिंदद्यात्|
 
ब्रह्मघोषादिनाविधिनासिद्धंबस्तिंदद्यात्|
 
तेनस्त्रीशतंगच्छेत्;नचात्रास्तेविहाराहारयन्त्रणाकाचित्|
 
तेनस्त्रीशतंगच्छेत्;नचात्रास्तेविहाराहारयन्त्रणाकाचित्|
Line 912: Line 958:  
<div class="mw-collapsible-content">
 
<div class="mw-collapsible-content">
   −
balāgōkṣurakarāsnāśvagandhāśatāvarīsahacarāṇāṁśataṁśatamāpōthyajaladrōṇaśatēprasādhyaṁ,tasminjaladrōṇāvaśēṣērasēvastrapūtēvidāryāmalakasvarasayōrbastamahiṣavarāhavr̥ṣakukkuṭabarhihaṁsakāraṇḍavasārasāṇḍarasānāṁghr̥tatailayōścaikaikaṁprasthamaṣṭauprasthānkṣīrasyadattvācandanamadhukamadhūlikātvakkṣīrībisamr̥ṇālanīlōtpalapaṭōlātmaguptānnapākitālamastakakharjūramr̥dvīkātāmalakī-kaṇṭakārījīvakarṣabhakakṣudrasahāmahāsahāśatāvarīmēdāpippalīhrībēratvakpatrakalkāṁścadattvāsādhayēt|
+
balāgōkṣurakarāsnāśvagandhāśatāvarīsahacarāṇāṁśataṁśatamāpōthyajaladrōṇaśatēprasādhyaṁ,
 +
tasminjaladrōṇāvaśēṣērasēvastrapūtēvidāryāmalakasvarasayōrbastamahiṣavarāhavr̥ṣakukkuṭa
 +
barhihaṁsakāraṇḍavasārasāṇḍarasānāṁghr̥tatailayōścaikaikaṁprasthamaṣṭauprasthānkṣīrasyadattvācandanamadhukamadhūlikātvak
 +
kṣīrībisamr̥ṇālanīlōtpalapaṭōlātmaguptānnapākitālamastakakharjūramr̥dvīkātāmalakī
 +
kaṇṭakārījīvakarṣabhakakṣudrasahāmahāsahāśatāvarīmēdāpippalīhrībēratvakpatrakalkāṁścadattvāsādhayēt|
 
brahmaghōṣādināvidhināsiddhaṁbastiṁdadyāt|
 
brahmaghōṣādināvidhināsiddhaṁbastiṁdadyāt|
 
tēnastrīśataṁgacchēt;nacātrāstēvihārāhārayantraṇākācit|
 
tēnastrīśataṁgacchēt;nacātrāstēvihārāhārayantraṇākācit|
 
ēṣavr̥ṣyōbalyōbr̥ṁhaṇaāyuṣyōvalīpalitanutkṣatakṣīṇanaṣṭaśukraviṣamajvarārtānāṁvyāpannayōnīnāṁcapathyatamaḥ(2)|19|
 
ēṣavr̥ṣyōbalyōbr̥ṁhaṇaāyuṣyōvalīpalitanutkṣatakṣīṇanaṣṭaśukraviṣamajvarārtānāṁvyāpannayōnīnāṁcapathyatamaḥ(2)|19|
   −
balAgokShurakarAsnAshvagandhAshatAvarIsahacarANAMshataMshatamApothyajaladroNashateprasAdhyaM,tasminjaladroNAvasheSherasevastrapUtevidAryAmalakasvarasayorbastamahiShavarAhavRuShakukkuTabarhihaMsakAraNDavasArasANDarasAnAMghRutatailayoshcaikaikaMprasthamaShTauprasthAnkShIrasyadattvAcandanamadhukamadhUlikAtvakkShIrIbisamRuNAlanIlotpalapaTolAtmaguptAnnapAkitAlamastakakharjUramRudvIkAtAmalakI-kaNTakArIjIvakarShabhakakShudrasahAmahAsahAshatAvarImedApippalIhrIberatvakpatrakalkAMshcadattvAsAdhayet|
+
balAgokShurakarAsnAshvagandhAshatAvarIsahacarANAMshataMshatamApothyajaladroNashateprasAdhyaM,
 +
tasminjaladroNAvasheSherasevastrapUtevidAryAmalakasvarasayorbastamahiShavarAhavRuShakukkuTa
 +
barhihaMsakAraNDavasArasANDarasAnAMghRutatailayoshcaikaikaMprasthamaShTauprasthAnkShIrasyadattvAcandanamadhukamadhUlikAtvak
 +
kShIrIbisamRuNAlanIlotpalapaTolAtmaguptAnnapAkitAlamastakakharjUramRudvIkAtAmalakI
 +
kaNTakArIjIvakarShabhakakShudrasahAmahAsahAshatAvarImedApippalIhrIberatvakpatrakalkAMshcadattvAsAdhayet|
 
brahmaghoShAdinAvidhinAsiddhaMbastiMdadyAt|
 
brahmaghoShAdinAvidhinAsiddhaMbastiMdadyAt|
 
tenastrIshataMgacchet;nacAtrAstevihArAhArayantraNAkAcit|
 
tenastrIshataMgacchet;nacAtrAstevihArAhArayantraNAkAcit|
Line 931: Line 985:  
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed">
 
                          
 
                          
सहचरपलशतमुदकद्रोणचतुष्ट्येपक्त्वाद्रोणशेषेरसेसुपूतेविदारीक्षुरसप्रस्थाभ्यामष्टगुणक्षीरंघृततैलप्रस्थंबलामधुकमधूकचन्दनमधूलिकासारिवामेदामहामेदाकाकोलिक्षीरकाकोलीपयस्यागुरुमञ्जिष्ठाव्याघ्रनख-शटीसहचरसहस्रवीर्यावराङ्गलोध्राणामक्षमात्रैर्द्विगुणशर्करैःकल्कैःसाधयेत्|
+
सहचरपलशतमुदकद्रोणचतुष्ट्येपक्त्वाद्रोणशेषेरसेसुपूतेविदारीक्षुरसप्रस्थाभ्यामष्टगुणक्षीरंघृततैलप्रस्थंबलामधुकमधूकचन्दनमधूलिकासारिवामेदामहामेदा
 +
काकोलिक्षीरकाकोलीपयस्यागुरुमञ्जिष्ठाव्याघ्रनख-शटीसहचरसहस्रवीर्यावराङ्गलोध्राणामक्षमात्रैर्द्विगुणशर्करैःकल्कैःसाधयेत्|
 
बह्मघोषादिनाविधिनासिद्धंबस्तिंदद्यात्|
 
बह्मघोषादिनाविधिनासिद्धंबस्तिंदद्यात्|
 
एषसर्वरोगहरोरसायनोललितानांश्रेष्ठोऽन्तःपुरचारिणीनांक्षतक्षयवातपित्तवेदनाश्वासकासहरस्त्रिभागमाक्षिकोवलीपलितनुद्वर्णरूपबलमांसशुक्रवर्धनः(३)  |
 
एषसर्वरोगहरोरसायनोललितानांश्रेष्ठोऽन्तःपुरचारिणीनांक्षतक्षयवातपित्तवेदनाश्वासकासहरस्त्रिभागमाक्षिकोवलीपलितनुद्वर्णरूपबलमांसशुक्रवर्धनः(३)  |
Line 1,695: Line 1,750:  
=== Further reading ===
 
=== Further reading ===
   −
#Vaman shivram Apte. The practical Sanskrit-english dictionary,4 revised and enlargeded. Delhi; Motilal Banrsidass publishers private limited;1985
+
#Vaman shivram Apte. The practical Sanskrit-english dictionary,4 revised and enlargeded. Delhi; Motilal Banrsidass publishers private limited;1985.
 
#SABDA-SAGARA by Pandit-Kulpati jibananda Vidyasagar; Chaukhamba Sanskrit Series office Varanasi,
 
#SABDA-SAGARA by Pandit-Kulpati jibananda Vidyasagar; Chaukhamba Sanskrit Series office Varanasi,
#Kanjiv Locha, Dictionary of [[Ayurveda]], Chaukhamba Sanskrit Bhwan Series 55 office Varanasi, UP,2nd Edition,2009
+
#Kanjiv Locha, Dictionary of [[Ayurveda]], Chaukhamba Sanskrit Bhwan Series 55 office Varanasi, UP,2nd Edition,2009.
#Agnivesha, Charak,Dridhbala,Charak Samhita, Siddhi Sthana,Uttarbastisiddhi naam Adhyaya edited and translated in English by Prof. P.V.sharma, 5th edition,vol.4 varanasi; Chaukhamba orientalia,Varanasi,2003
+
#Charak. Siddhi Sthana, Cha.12 Uttarbastisiddhi Adhyaya. In: Prof. P.V.sharma, Editor. Charak Samhita. 5th ed.vol.4 varanasi; Chaukhamba orientalia,Varanasi,2003.
#Agnivesha, Charak,Dridhbala,Charak Samhita, Siddhi Sthana,uttarbastisiddhi naam Adhyaya English translated by Sharma R.K. and Bhagwan Dash vol.4 chaukhamba Sanskrit series office:Varanasi,2003
+
#Charak. Siddhi Sthana, Cha.12 Uttarbastisiddhi Adhyaya. In: Sharma R.K. and Bhagwan Dash , Editors. Charak Samhita. 5th ed.vol.4 varanasi; chaukhamba Sanskrit series office:Varanasi,2003.
#Agnivesha, Charak, Dridhbala,Charak Samhita, siddhi sthana,uttarbastisiddhi naam Adhyaya edited and translated in English by Prof. P.V.sharma,,vol.4 varanasi; chaukhamba orientalia,Varanasi,2009
+
#Charak. Siddhi Sthana, Cha.12 Uttarbastisiddhi Adhyaya. In: Prof. P.V.sharma, Editor. Charak Samhita. 5th ed.vol.4 varanasi; Chaukhamba orientalia,Varanasi,2009.
#Agnivesha, Charak, Dridhbala,Charak Samhita, Siddhi Sthana,uttarbastisiddhi naam Adhyaya Hindi,Gujarati English translated jaikrishnadas [[Ayurveda]] series vol.4,Reprint chaukhamba orientalia,Varanasi,2008
+
#Charak. Siddhi Sthana, Cha.12 Uttarbastisiddhi Adhyaya. In: ?? Editor. Charak Samhita. jaikrishnadas Ayurveda series vol.4,Reprint chaukhamba orientalia,Varanasi,2008.
#Agnivesha, Charak,Dridhbala,Charak Samhita, Siddhi Sthana,uttarbastisiddhi naam Adhyaya Hindi translated by Sri.Satyanarayana Shastri,Pandit Kashinath Shastri,Dr.Gorakhanath Chaturvedi 2006 Reprint  chaukhamba Bharti Akadami Varanasi 2009
+
#Charak. Siddhi Sthana, Cha.12 Uttarbastisiddhi Adhyaya. In: Sri.Satyanarayana Shastri,Pandit Kashinath Shastri,Dr.Gorakhanath Chaturvedi Editors. Charak Samhita. Reprint  chaukhamba Bharti Akadami Varanasi 2009.
#Kaviraj Atrideva Gupta, Astanga Hridaya,Vidyotini Tika,Uttara tantra Chap.25;Reprint 2005, chaukhamba Sanskrit Sansthan,Varanasi
+
# Vagbhata. Uttara Sthana, Cha.25 Vranapratishedha Adhyaya. In: Kaviraj Atrideva Gupta, Editors. Ashtanga Hridayam. ? ed. Varanasi: chaukhamba Sanskrit Sansthan : Reprint 2005.
    
== References ==
 
== References ==
 
+
</div>
 
<div id="BackToTop"  class="noprint" style="background-color:#DDEFDD; position:fixed;
 
<div id="BackToTop"  class="noprint" style="background-color:#DDEFDD; position:fixed;
 
  bottom:32px; left:2%; z-index:9999; padding:0; margin:0;"><span style="color:blue;
 
  bottom:32px; left:2%; z-index:9999; padding:0; margin:0;"><span style="color:blue;

Navigation menu