Changes

Jump to navigation Jump to search
36 bytes added ,  10:43, 11 March 2018
Line 161: Line 161:  
(7) Diva-svapna (sleeping during day time): This gives rise to diseases due to vitiated Kapha dosha
 
(7) Diva-svapna (sleeping during day time): This gives rise to diseases due to vitiated Kapha dosha
 
(8) Maithuna (sexual intercourse): This cause diseases due to dhatu  kshaya            ( wasting/decay of body tissue )
 
(8) Maithuna (sexual intercourse): This cause diseases due to dhatu  kshaya            ( wasting/decay of body tissue )
 +
 
तेषांविस्तरतोलिङ्गमेकैकस्यचभेषजम्|
 
तेषांविस्तरतोलिङ्गमेकैकस्यचभेषजम्|
 
यथावत्सम्प्रवक्ष्यामिसिद्धान्बस्तींश्चयापनान्||१३||
 
यथावत्सम्प्रवक्ष्यामिसिद्धान्बस्तींश्चयापनान्||१३||
 +
 
तत्रोच्चैर्भाष्यातिभाष्याभ्यांशिरस्तापशङ्खकर्णनिस्तोदश्रोत्रोपरोधमुखतालुकण्ठशोषतैमिर्यपिपासाज्वरतमक-हनुग्रहमन्यास्तम्भनिष्ठीवनोरःपार्श्वशूलस्वरभेदहिक्काश्वासादयःस्युः(१)|
 
तत्रोच्चैर्भाष्यातिभाष्याभ्यांशिरस्तापशङ्खकर्णनिस्तोदश्रोत्रोपरोधमुखतालुकण्ठशोषतैमिर्यपिपासाज्वरतमक-हनुग्रहमन्यास्तम्भनिष्ठीवनोरःपार्श्वशूलस्वरभेदहिक्काश्वासादयःस्युः(१)|
 +
 
रथक्षोभात्सन्धिपर्वशैथिल्यहनुनासाकर्णशिरःशूलतोदकुक्षिक्षोभाटोपान्त्रकूजनाध्मानहृदयेन्द्रियोपरोध-स्फिक्पार्श्ववङ्क्षणवृषणकटीपृष्ठवेदनासन्धिस्कन्धग्रीवादौर्बल्याङ्गाभितापपादशोफप्रस्वापहर्षणादयः (२)|
 
रथक्षोभात्सन्धिपर्वशैथिल्यहनुनासाकर्णशिरःशूलतोदकुक्षिक्षोभाटोपान्त्रकूजनाध्मानहृदयेन्द्रियोपरोध-स्फिक्पार्श्ववङ्क्षणवृषणकटीपृष्ठवेदनासन्धिस्कन्धग्रीवादौर्बल्याङ्गाभितापपादशोफप्रस्वापहर्षणादयः (२)|
 +
 
अतिचङ्कमणात्पादजङ्घोरुजानुवङ्क्षणश्रोणीपृष्ठशूलसक्थिसादनिस्तोद-पिण्डिकोद्वेष्टनाङ्गमर्दांसाभितापसिराधमनीहर्षश्वासकासादयः(३)|
 
अतिचङ्कमणात्पादजङ्घोरुजानुवङ्क्षणश्रोणीपृष्ठशूलसक्थिसादनिस्तोद-पिण्डिकोद्वेष्टनाङ्गमर्दांसाभितापसिराधमनीहर्षश्वासकासादयः(३)|
 +
 
अत्यासनाद्रथक्षोभजाःस्फिक्पार्श्ववङ्क्षणवृषणकटीपृष्ठवेदनादयः(४)|
 
अत्यासनाद्रथक्षोभजाःस्फिक्पार्श्ववङ्क्षणवृषणकटीपृष्ठवेदनादयः(४)|
 +
 
अजीर्णाध्यशनाभ्यांतुमुखशोषाध्मानशूलनिस्तोदपिपासागात्रसादच्छर्द्यतीसारमूर्च्छाज्वरप्रवाहणामविषादयः(५)|
 
अजीर्णाध्यशनाभ्यांतुमुखशोषाध्मानशूलनिस्तोदपिपासागात्रसादच्छर्द्यतीसारमूर्च्छाज्वरप्रवाहणामविषादयः(५)|
 +
 
विषमाहिताशनाभ्यामनन्नाभिलाषदौर्बल्यवैवर्ण्यकण्डूपामागात्रसादवातादिप्रकोपजाश्चग्रहण्यर्शोविकारादयः(६)|
 
विषमाहिताशनाभ्यामनन्नाभिलाषदौर्बल्यवैवर्ण्यकण्डूपामागात्रसादवातादिप्रकोपजाश्चग्रहण्यर्शोविकारादयः(६)|
 +
 
दिवास्वप्नादरोचकाविपाकाग्निनाशस्तैमित्यपाण्डुत्वकण्डूपामादाहच्छर्द्यङ्गमर्दहृत्स्तम्भजाड्यतन्द्रानिद्रा-प्रसङ्गग्रन्थिजन्मदौर्बल्यरक्तमूत्राक्षितातालुलेपाः(७)|
 
दिवास्वप्नादरोचकाविपाकाग्निनाशस्तैमित्यपाण्डुत्वकण्डूपामादाहच्छर्द्यङ्गमर्दहृत्स्तम्भजाड्यतन्द्रानिद्रा-प्रसङ्गग्रन्थिजन्मदौर्बल्यरक्तमूत्राक्षितातालुलेपाः(७)|
 +
 
व्यवायादाशुबलनाशोरुसादशिरोबस्तिगुदमेढ्रवङ्क्षणोरुजानुजङ्घापादशूलहृदयस्पन्दननेत्रपीडाङ्गशैथिल्य-शुक्रमार्गशोणितागमनकासश्वासशोणितष्ठीवनस्वरावसादकटीदौर्बल्यैकाङ्गसर्वाङ्गरोगमुष्कश्वयथु-वातवर्चोमूत्रसङ्गशुक्रविसर्गजाड्यवेपथुबाधिर्यविषादादयःस्युः;अवलुप्यतइवगुदः,ताड्यतइवमेढ्रम्,अवसीदतीवमनो,वेपतेहृदयं,पीड्यन्तेसन्धयः,तमःप्रवेश्यतइवच(८)|
 
व्यवायादाशुबलनाशोरुसादशिरोबस्तिगुदमेढ्रवङ्क्षणोरुजानुजङ्घापादशूलहृदयस्पन्दननेत्रपीडाङ्गशैथिल्य-शुक्रमार्गशोणितागमनकासश्वासशोणितष्ठीवनस्वरावसादकटीदौर्बल्यैकाङ्गसर्वाङ्गरोगमुष्कश्वयथु-वातवर्चोमूत्रसङ्गशुक्रविसर्गजाड्यवेपथुबाधिर्यविषादादयःस्युः;अवलुप्यतइवगुदः,ताड्यतइवमेढ्रम्,अवसीदतीवमनो,वेपतेहृदयं,पीड्यन्तेसन्धयः,तमःप्रवेश्यतइवच(८)|
 +
 
इत्येवमेभिरष्टभिरपचारैरेतेप्रादुर्भवन्त्युपद्रवाः||१४||
 
इत्येवमेभिरष्टभिरपचारैरेतेप्रादुर्भवन्त्युपद्रवाः||१४||
 +
 
tēṣāṁvistaratōliṅgamēkaikasyacabhēṣajam|
 
tēṣāṁvistaratōliṅgamēkaikasyacabhēṣajam|
 
yathāvatsampravakṣyāmisiddhānbastīṁścayāpanān||13||
 
yathāvatsampravakṣyāmisiddhānbastīṁścayāpanān||13||
 +
 
tatrōccairbhāṣyātibhāṣyābhyāṁśirastāpaśaṅkhakarṇanistōdaśrōtrōparōdhamukhatālukaṇṭhaśōṣataimiryapipāsājvaratamaka-hanugrahamanyāstambhaniṣṭhīvanōraḥpārśvaśūlasvarabhēdahikkāśvāsādayaḥ syuḥ(1)|
 
tatrōccairbhāṣyātibhāṣyābhyāṁśirastāpaśaṅkhakarṇanistōdaśrōtrōparōdhamukhatālukaṇṭhaśōṣataimiryapipāsājvaratamaka-hanugrahamanyāstambhaniṣṭhīvanōraḥpārśvaśūlasvarabhēdahikkāśvāsādayaḥ syuḥ(1)|
 +
 
rathakṣōbhātsandhiparvaśaithilyahanunāsākarṇaśiraḥśūlatōdakukṣikṣōbhāṭōpāntrakūjanādhmānahr̥dayēndriyōparōdha-sphikpārśvavaṅkṣaṇavr̥ṣaṇakaṭīpr̥ṣṭhavēdanāsandhiskandhagrīvādaurbalyāṅgābhitāpapādaśōphaprasvāpaharṣaṇādayaḥ (2)|
 
rathakṣōbhātsandhiparvaśaithilyahanunāsākarṇaśiraḥśūlatōdakukṣikṣōbhāṭōpāntrakūjanādhmānahr̥dayēndriyōparōdha-sphikpārśvavaṅkṣaṇavr̥ṣaṇakaṭīpr̥ṣṭhavēdanāsandhiskandhagrīvādaurbalyāṅgābhitāpapādaśōphaprasvāpaharṣaṇādayaḥ (2)|
 +
 
aticaṅkamaṇātpādajaṅghōrujānuvaṅkṣaṇaśrōṇīpr̥ṣṭhaśūlasakthisādanistōda-piṇḍikōdvēṣṭanāṅgamardāṁsābhitāpasirādhamanīharṣaśvāsakāsādayaḥ(3)|
 
aticaṅkamaṇātpādajaṅghōrujānuvaṅkṣaṇaśrōṇīpr̥ṣṭhaśūlasakthisādanistōda-piṇḍikōdvēṣṭanāṅgamardāṁsābhitāpasirādhamanīharṣaśvāsakāsādayaḥ(3)|
 +
 
atyāsanādrathakṣōbhajāḥsphikpārśvavaṅkṣaṇavr̥ṣaṇakaṭīpr̥ṣṭhavēdanādayaḥ(4)|
 
atyāsanādrathakṣōbhajāḥsphikpārśvavaṅkṣaṇavr̥ṣaṇakaṭīpr̥ṣṭhavēdanādayaḥ(4)|
 +
 
ajīrṇādhyaśanābhyāṁtumukhaśōṣādhmānaśūlanistōdapipāsāgātrasādacchardyatīsāramūrcchājvarapravāhaṇāmaviṣādayaḥ(5)|
 
ajīrṇādhyaśanābhyāṁtumukhaśōṣādhmānaśūlanistōdapipāsāgātrasādacchardyatīsāramūrcchājvarapravāhaṇāmaviṣādayaḥ(5)|
 +
 
viṣamāhitāśanābhyāmanannābhilāṣadaurbalyavaivarṇyakaṇḍūpāmāgātrasādavātādiprakōpajāścagrahaṇyarśōvikārādayaḥ(6)|
 
viṣamāhitāśanābhyāmanannābhilāṣadaurbalyavaivarṇyakaṇḍūpāmāgātrasādavātādiprakōpajāścagrahaṇyarśōvikārādayaḥ(6)|
 +
 
divāsvapnādarōcakāvipākāgnināśastaimityapāṇḍutvakaṇḍūpāmādāhacchardyaṅgamardahr̥tstambhajāḍyatandrānidrā-prasaṅgagranthijanmadaurbalyaraktamūtrākṣitātālulēpāḥ(7)|
 
divāsvapnādarōcakāvipākāgnināśastaimityapāṇḍutvakaṇḍūpāmādāhacchardyaṅgamardahr̥tstambhajāḍyatandrānidrā-prasaṅgagranthijanmadaurbalyaraktamūtrākṣitātālulēpāḥ(7)|
vyavāyādāśubalanāśōrusādaśirōbastigudamēḍhravaṅkṣaṇōrujānujaṅghāpādaśūlahr̥dayaspandananētrapīḍāṅgaśaithilya-śukramārgaśōṇitāgamanakāsaśvāsaśōṇitaṣṭhīvanasvarāvasādakaṭīdaurbalyaikāṅgasarvāṅgarōgamuṣkaśvayathu-vātavarcōmūtrasaṅgaśukravisargajāḍyavēpathubādhiryaviṣādādayaḥsyuḥ;avalupyataivagudaḥ,tāḍyata[4]ivamēḍhram,avasīdatīvamanō,vēpatēhr̥dayaṁ,pīḍyantēsandhayaḥ,tamaḥpravēśyataivaca(8)|
+
 
 +
vyavāyādāśubalanāśōrusādaśirōbastigudamēḍhravaṅkṣaṇōrujānujaṅghāpādaśūlahr̥dayaspandananētrapīḍāṅgaśaithilya-śukramārgaśōṇitāgamanakāsaśvāsaśōṇitaṣṭhīvanasvarāvasādakaṭīdaurbalyaikāṅgasarvāṅgarōgamuṣkaśvayathu-vātavarcōmūtrasaṅgaśukravisargajāḍyavēpathubādhiryaviṣādādayaḥsyuḥ;avalupyataivagudaḥ,tāḍyata[4]
 +
 
 +
ivamēḍhram,avasīdatīvamanō,vēpatēhr̥dayaṁ,pīḍyantēsandhayaḥ,tamaḥpravēśyataivaca(8)|
 +
 
 
ityēvamēbhiraṣṭabhirapacārairētēprādurbhavantyupadravāḥ||14||
 
ityēvamēbhiraṣṭabhirapacārairētēprādurbhavantyupadravāḥ||14||
 +
 
teShAMvistaratoli~ggamekaikasyacabheShajam|
 
teShAMvistaratoli~ggamekaikasyacabheShajam|
 
yathAvatsampravakShyAmisiddhAnbastIMshcayApanAn||13||
 
yathAvatsampravakShyAmisiddhAnbastIMshcayApanAn||13||
 +
 
tatroccairbhAShyAtibhAShyAbhyAMshirastApasha~gkhakarNanistodashrotroparodhamukhatAlukaNThashoShataimiryapipAsAjvaratamaka-hanugrahamanyAstambhaniShThIvanoraHpArshvashUlasvarabhedahikkAshvAsAdayaH syuH(1)|
 
tatroccairbhAShyAtibhAShyAbhyAMshirastApasha~gkhakarNanistodashrotroparodhamukhatAlukaNThashoShataimiryapipAsAjvaratamaka-hanugrahamanyAstambhaniShThIvanoraHpArshvashUlasvarabhedahikkAshvAsAdayaH syuH(1)|
 +
 
rathakShobhAtsandhiparvashaithilyahanunAsAkarNashiraHshUlatodakukShikShobhATopAntrakUjanAdhmAnahRudayendriyoparodha-sphikpArshvava~gkShaNavRuShaNakaTIpRuShThavedanAsandhiskandhagrIvAdaurbalyA~ggAbhitApapAdashophaprasvApaharShaNAdayaH (2)|
 
rathakShobhAtsandhiparvashaithilyahanunAsAkarNashiraHshUlatodakukShikShobhATopAntrakUjanAdhmAnahRudayendriyoparodha-sphikpArshvava~gkShaNavRuShaNakaTIpRuShThavedanAsandhiskandhagrIvAdaurbalyA~ggAbhitApapAdashophaprasvApaharShaNAdayaH (2)|
 +
 
atica~gkamaNAtpAdaja~gghorujAnuva~gkShaNashroNIpRuShThashUlasakthisAdanistoda-piNDikodveShTanA~ggamardAMsAbhitApasirAdhamanIharShashvAsakAsAdayaH(3)|
 
atica~gkamaNAtpAdaja~gghorujAnuva~gkShaNashroNIpRuShThashUlasakthisAdanistoda-piNDikodveShTanA~ggamardAMsAbhitApasirAdhamanIharShashvAsakAsAdayaH(3)|
 +
 
atyAsanAdrathakShobhajAHsphikpArshvava~gkShaNavRuShaNakaTIpRuShThavedanAdayaH(4)|
 
atyAsanAdrathakShobhajAHsphikpArshvava~gkShaNavRuShaNakaTIpRuShThavedanAdayaH(4)|
 +
 
ajIrNAdhyashanAbhyAMtumukhashoShAdhmAnashUlanistodapipAsAgAtrasAdacchardyatIsAramUrcchAjvarapravAhaNAmaviShAdayaH(5)|
 
ajIrNAdhyashanAbhyAMtumukhashoShAdhmAnashUlanistodapipAsAgAtrasAdacchardyatIsAramUrcchAjvarapravAhaNAmaviShAdayaH(5)|
 +
 
viShamAhitAshanAbhyAmanannAbhilAShadaurbalyavaivarNyakaNDUpAmAgAtrasAdavAtAdiprakopajAshcagrahaNyarshovikArAdayaH(6)|
 
viShamAhitAshanAbhyAmanannAbhilAShadaurbalyavaivarNyakaNDUpAmAgAtrasAdavAtAdiprakopajAshcagrahaNyarshovikArAdayaH(6)|
 +
 
divAsvapnAdarocakAvipAkAgninAshastaimityapANDutvakaNDUpAmAdAhacchardya~ggamardahRutstambhajADyatandrAnidrA-prasa~ggagranthijanmadaurbalyaraktamUtrAkShitAtAlulepAH(7)|
 
divAsvapnAdarocakAvipAkAgninAshastaimityapANDutvakaNDUpAmAdAhacchardya~ggamardahRutstambhajADyatandrAnidrA-prasa~ggagranthijanmadaurbalyaraktamUtrAkShitAtAlulepAH(7)|
 +
 
vyavAyAdAshubalanAshorusAdashirobastigudameDhrava~gkShaNorujAnuja~gghApAdashUlahRudayaspandananetrapIDA~ggashaithilya-shukramArgashoNitAgamanakAsashvAsashoNitaShThIvanasvarAvasAdakaTIdaurbalyaikA~ggasarvA~ggarogamuShkashvayathu-vAtavarcomUtrasa~ggashukravisargajADyavepathubAdhiryaviShAdAdayaH syuH;avalupyataivagudaH,tADyata ivameDhram,avasIdatIvamano,vepatehRudayaM,pIDyantesandhayaH,tamaHpraveshyataivaca(8)|
 
vyavAyAdAshubalanAshorusAdashirobastigudameDhrava~gkShaNorujAnuja~gghApAdashUlahRudayaspandananetrapIDA~ggashaithilya-shukramArgashoNitAgamanakAsashvAsashoNitaShThIvanasvarAvasAdakaTIdaurbalyaikA~ggasarvA~ggarogamuShkashvayathu-vAtavarcomUtrasa~ggashukravisargajADyavepathubAdhiryaviShAdAdayaH syuH;avalupyataivagudaH,tADyata ivameDhram,avasIdatIvamano,vepatehRudayaM,pIDyantesandhayaH,tamaHpraveshyataivaca(8)|
 +
 
ityevamebhiraShTabhirapacAraireteprAdurbhavantyupadravAH||14||
 
ityevamebhiraShTabhirapacAraireteprAdurbhavantyupadravAH||14||
 +
 
The description of eight type of Impediments:
 
The description of eight type of Impediments:
Now the details of signs, symptoms, treatment and effective yapana Bastis (medicated enemas) for each impediment are described as--.
+
 
 +
Now the details of signs, symptoms, treatment and effective ''yapana bastis'' (medicated enemas) for each impediment are described as:
 
Due to speaking loudly or in excess before attaining the normal state of health after purification therapy,various diseases like shirahstapa (headache), shankha karna nistod (pricking pain in the temporal region and ears), shrotovarodha (obstruction in channels/deafness), mukha talu kantha shosha (dryness of mouth and throat), timir (black out), pipasa (excussive thirst), jwara (fever), tama (feeling like entering into dark), hanugrahamanyastmbha (spasticity of jaws, torticolis and ptyalism), nishthivan urah parshvashula (excess sputum and pain in the chest and sides of the chest), swarabheda (hoarseness of voice), hikka and shwasa (hiccup and dyspnea) etc.
 
Due to speaking loudly or in excess before attaining the normal state of health after purification therapy,various diseases like shirahstapa (headache), shankha karna nistod (pricking pain in the temporal region and ears), shrotovarodha (obstruction in channels/deafness), mukha talu kantha shosha (dryness of mouth and throat), timir (black out), pipasa (excussive thirst), jwara (fever), tama (feeling like entering into dark), hanugrahamanyastmbha (spasticity of jaws, torticolis and ptyalism), nishthivan urah parshvashula (excess sputum and pain in the chest and sides of the chest), swarabheda (hoarseness of voice), hikka and shwasa (hiccup and dyspnea) etc.
 
Disease cause due to jolting by conveyance:
 
Disease cause due to jolting by conveyance:

Navigation menu