Changes

Jump to navigation Jump to search
200 bytes added ,  12:20, 28 October 2018
Line 2,410: Line 2,410:  
“A wise physician may prepare ''ghrita'', with the above mentioned ingredients and the procedure, with rats, chickens, swans and rabbits (substituted for the peacock (''mayura'')) which also cure supraclavicular disorders” [175]
 
“A wise physician may prepare ''ghrita'', with the above mentioned ingredients and the procedure, with rats, chickens, swans and rabbits (substituted for the peacock (''mayura'')) which also cure supraclavicular disorders” [175]
   −
===== Treatment of paittika diseases of head =====
+
===== Treatment of ''paittika'' diseases of head =====
    
पैत्तेघृतंपयःसेकाःशीतालेपाःसनावनाः|  
 
पैत्तेघृतंपयःसेकाःशीतालेपाःसनावनाः|  
Line 2,453: Line 2,453:  
#The ''nasya'' in diseases of head: Ghee fortified with ingredients such as ''madhuyashti, chandana, ananta'' and milk is used for ''nasya''. Similarly medicated ghee prepared from ''sharkara, draksha, madhuka'' is useful in ''pittaja'' head disease. [179]
 
#The ''nasya'' in diseases of head: Ghee fortified with ingredients such as ''madhuyashti, chandana, ananta'' and milk is used for ''nasya''. Similarly medicated ghee prepared from ''sharkara, draksha, madhuka'' is useful in ''pittaja'' head disease. [179]
   −
Treatment of kaphaja, sannipatika and krimija head diseases:
+
===== Treatment of ''kaphaja, sannipatika'' and ''krimija'' head diseases =====
 +
 
 
कफजेस्वेदितंधूमनस्यप्रधमनादिभिः|  
 
कफजेस्वेदितंधूमनस्यप्रधमनादिभिः|  
 
शुद्धंप्रलेपपानान्नैःकफघ्नैःसमुपाचरेत्||१८०||  
 
शुद्धंप्रलेपपानान्नैःकफघ्नैःसमुपाचरेत्||१८०||  
 +
 
पुराणसर्पिषःपानैस्तीक्ष्णैर्बस्तिभिरेवच|  
 
पुराणसर्पिषःपानैस्तीक्ष्णैर्बस्तिभिरेवच|  
 
कफानिलोत्थितेदाहःशेषयोरक्तमोक्षणम्||१८१||  
 
कफानिलोत्थितेदाहःशेषयोरक्तमोक्षणम्||१८१||  
 +
 
एरण्डनलदक्षौमगुग्गुल्वगुरुचन्दनैः|  
 
एरण्डनलदक्षौमगुग्गुल्वगुरुचन्दनैः|  
 
धूमवर्तिंपिबेद्गन्धैरकुष्ठतगरैस्तथा||१८२||  
 
धूमवर्तिंपिबेद्गन्धैरकुष्ठतगरैस्तथा||१८२||  
 +
 
सन्निपातभवेकार्यासन्निपातहिताक्रिया|  
 
सन्निपातभवेकार्यासन्निपातहिताक्रिया|  
 
क्रिमिजेचैवकर्तव्यंतीक्ष्णंमूर्धविरेचनम्||१८३||  
 
क्रिमिजेचैवकर्तव्यंतीक्ष्णंमूर्धविरेचनम्||१८३||  
 +
 
त्वग्दन्तीव्याघ्रकरजविडङ्गनवमालिकाः|  
 
त्वग्दन्तीव्याघ्रकरजविडङ्गनवमालिकाः|  
 +
 
अपामार्गफलंबीजंनक्तमालशिरीषयोः|  
 
अपामार्गफलंबीजंनक्तमालशिरीषयोः|  
 
क्षवकोऽश्मन्तकोबिल्वंहरिद्राहिङ्गुयूथिका||१८४||  
 
क्षवकोऽश्मन्तकोबिल्वंहरिद्राहिङ्गुयूथिका||१८४||  
 +
 
फणिज्झकश्चतैस्तैलमविमूत्रेचतुर्गुणे|  
 
फणिज्झकश्चतैस्तैलमविमूत्रेचतुर्गुणे|  
 
सिद्धंस्यान्नावनंचूर्णंचैषांप्रधमनंहितम्||१८५||  
 
सिद्धंस्यान्नावनंचूर्णंचैषांप्रधमनंहितम्||१८५||  
 +
 
फलंशिग्रुकरञ्जाभ्यांसव्योषंचावपीडकः|  
 
फलंशिग्रुकरञ्जाभ्यांसव्योषंचावपीडकः|  
 
कषायःस्वरसःक्षारश्चूर्णंकल्कोऽवपीडकः||१८६||  
 
कषायःस्वरसःक्षारश्चूर्णंकल्कोऽवपीडकः||१८६||  
 +
 
इतिशिरोरोगचिकित्सा|
 
इतिशिरोरोगचिकित्सा|
 +
 
kaphajē svēditaṁ dhūmanasyapradhamanādibhiḥ|  
 
kaphajē svēditaṁ dhūmanasyapradhamanādibhiḥ|  
 
śuddhaṁ pralēpapānānnaiḥ kaphaghnaiḥ samupācarēt||180||  
 
śuddhaṁ pralēpapānānnaiḥ kaphaghnaiḥ samupācarēt||180||  
 +
 
purāṇasarpiṣaḥ pānaistīkṣṇairbastibhirēva ca|  
 
purāṇasarpiṣaḥ pānaistīkṣṇairbastibhirēva ca|  
 
kaphānilōtthitē dāhaḥ śēṣayō raktamōkṣaṇam||181||  
 
kaphānilōtthitē dāhaḥ śēṣayō raktamōkṣaṇam||181||  
 +
 
ēraṇḍanaladakṣaumaguggulvagurucandanaiḥ|  
 
ēraṇḍanaladakṣaumaguggulvagurucandanaiḥ|  
 
dhūmavartiṁ pibēdgandhairakuṣṭhatagaraistathā||182||  
 
dhūmavartiṁ pibēdgandhairakuṣṭhatagaraistathā||182||  
 +
 
sannipātabhavē kāryā sannipātahitā kriyā|  
 
sannipātabhavē kāryā sannipātahitā kriyā|  
 
krimijē caiva kartavyaṁ tīkṣṇaṁ mūrdhavirēcanam||183||  
 
krimijē caiva kartavyaṁ tīkṣṇaṁ mūrdhavirēcanam||183||  
 +
 
tvagdantīvyāghrakarajaviḍaṅganavamālikāḥ|  
 
tvagdantīvyāghrakarajaviḍaṅganavamālikāḥ|  
 +
 
apāmārgaphalaṁ bījaṁ naktamālaśirīṣayōḥ|  
 
apāmārgaphalaṁ bījaṁ naktamālaśirīṣayōḥ|  
 
kṣavakō'śmantakō bilvaṁ haridrā hiṅgu yūthikā||184||  
 
kṣavakō'śmantakō bilvaṁ haridrā hiṅgu yūthikā||184||  
 +
 
phaṇijjhakaśca taistailamavimūtrē caturguṇē|  
 
phaṇijjhakaśca taistailamavimūtrē caturguṇē|  
 
siddhaṁ syānnāvanaṁ cūrṇaṁ caiṣāṁ pradhamanaṁ hitam||185||  
 
siddhaṁ syānnāvanaṁ cūrṇaṁ caiṣāṁ pradhamanaṁ hitam||185||  
 +
 
phalaṁ śigrukarañjābhyāṁ savyōṣaṁ cāvapīḍakaḥ|  
 
phalaṁ śigrukarañjābhyāṁ savyōṣaṁ cāvapīḍakaḥ|  
 
kaṣāyaḥ svarasaḥ kṣāraścūrṇaṁ kalkō'vapīḍakaḥ||186||  
 
kaṣāyaḥ svarasaḥ kṣāraścūrṇaṁ kalkō'vapīḍakaḥ||186||  
Line 2,490: Line 2,507:  
kaphaje sveditaM dhUmanasyapradhamanAdibhiH |  
 
kaphaje sveditaM dhUmanasyapradhamanAdibhiH |  
 
shuddhaM pralepapAnAnnaiH kaphaghnaiH samupAcaret ||180||  
 
shuddhaM pralepapAnAnnaiH kaphaghnaiH samupAcaret ||180||  
 +
 
purANasarpiShaH pAnaistIkShNairbastibhireva ca |  
 
purANasarpiShaH pAnaistIkShNairbastibhireva ca |  
 
kaphAnilotthite dAhaH sheShayo raktamokShaNam ||181||  
 
kaphAnilotthite dAhaH sheShayo raktamokShaNam ||181||  
 +
 
eraNDanaladakShaumaguggulvagurucandanaiH |  
 
eraNDanaladakShaumaguggulvagurucandanaiH |  
 
dhUmavartiM pibedgandhairakuShThatagaraistathA ||182||  
 
dhUmavartiM pibedgandhairakuShThatagaraistathA ||182||  
 +
 
sannipAtabhave kAryA sannipAtahitA kriyA |  
 
sannipAtabhave kAryA sannipAtahitA kriyA |  
 
krimije caiva kartavyaM tIkShNaM mUrdhavirecanam ||183||  
 
krimije caiva kartavyaM tIkShNaM mUrdhavirecanam ||183||  
 +
 
tvagdantIvyAghrakarajaviDa~gganavamAlikAH |  
 
tvagdantIvyAghrakarajaviDa~gganavamAlikAH |  
 +
 
apAmArgaphalaM bIjaM naktamAlashirIShayoH |  
 
apAmArgaphalaM bIjaM naktamAlashirIShayoH |  
 
kShavako~ashmantako bilvaM haridrA hi~ggu yUthikA ||184||  
 
kShavako~ashmantako bilvaM haridrA hi~ggu yUthikA ||184||  
 +
 
phaNijjhakashca taistailamavimUtre caturguNe |  
 
phaNijjhakashca taistailamavimUtre caturguNe |  
 
siddhaM syAnnAvanaM cUrNaM caiShAM pradhamanaM hitam ||185||  
 
siddhaM syAnnAvanaM cUrNaM caiShAM pradhamanaM hitam ||185||  
 +
 
phalaM shigrukara~jjAbhyAM savyoShaM cAvapIDakaH |  
 
phalaM shigrukara~jjAbhyAM savyoShaM cAvapIDakaH |  
 
kaShAyaH svarasaH kShArashcUrNaM kalko~avapIDakaH ||186||  
 
kaShAyaH svarasaH kShArashcUrNaM kalko~avapIDakaH ||186||  
 +
 
iti shirorogacikitsA |
 
iti shirorogacikitsA |
    +
====== General treatment of ''kaphaja'' head diseases ======
 +
 +
Fomentation therapy, smoking, snuffing and insufflation of powders in to nostrils and then managed with ''kapha''-alleviating paste and diet along with intake of old ghee and ''teekshna basti'' (medicated enema having strong cleansing property). [180-181]
 +
#In ''kaphaja'' and ''vataja'' head diseases, daha (''agnikarma''/ cauterization) on forehead and temples is done followed by blood-letting therapy considering the remaining morbid ''dosha'' [181]
 +
#''Dhooma varti'' (smoke bougie/cigar) prepared of ''eranda, nalada, ksauma, guggulu, aguru, chandana'' and other aromatic drugs except ''kushtha'' and ''tagara'' should be used for medicated smoking. [182]
 +
 +
====== Treatment of ''tridoshika/sannipatika'' head diseases ======
 +
 +
Therapeutic measures prescribed for all the three types of head diseases should be administered in ''sannipatika'' head diseases. [183]
 +
 +
====== Treatment of head disease due to micro organisms/ ''krimija'' ======
 +
 +
#Strong errhine having sharply acting (''teekshna'') ingredients should be administered. [183]
 +
#Medicated errhine prepared after fortifying oil with ''twak, danti, vyaghranakha, vidanga, navamallika, apamarga'' fruits and seeds of ''naktamala'' and ''shirisha, kshavaka, ashmantaka, bilva, haridra, hingu, yuthika, phanijjaka'' along with four times the volume in sheep urine should be used or the same herbs may also be used for insufflation. [184-185]
 +
#The squeezed juice prepared from seeds of ''sigru karanja'' and ''trikatu'' may be put in the nostrils/ ''avapeedana.'' Similarly decoction, fresh juice, alkali preparation, powder preparation, paste of the same drugs may also be used for ''avapeedana'' in nostrils.
   −
General treatment of kaphaja head diseases:
  −
Fomentation therapy, smoking, snuffing and insufflation of powders in to nostrils and then managed with kapha-alleviating paste and diet alongwith intake of old ghee and teekshna basti (medicated enema having strong cleansing property). [180-181]
  −
1. In kaphaja and vataja head diseases, daha (agnikarma/ cauterization) on forehead and temples is done followed by blood-letting therapy considering the remaining morbid  dosha [181]
  −
2. Dhooma varti (smoke bougie/cigar) prepared of eranda, nalada, ksauma, guggulu, aguru, chandana and other aromatic drugs except kushtha and tagara should be used for medicated smoking. [182]
  −
Treatment of tri-doshik/sannipatika head diseases:
  −
Therapeutic measures prescribed for all the three types of head diseases should be administered in sannipatika head diseases. [183]
  −
Treatment of head disease due to micro organisms/ krimija:
  −
1. Strong errhine having sharply acting (teekshna) ingredients should be administered. [183]
  −
2. Medicated errhine prepared after fortifying oil with twak, danti, vyaghranakha, vidanga, navamallika, apamarga fruits and seeds of naktamala and shirisha, kshavaka, ashmantaka, bilva, haridra, hingu, yuthika, phanijjaka alongwith 4 times sheep urine should be used or the same herbs may also be used for insufflation. [184-185]
  −
4. The squeezed juice prepared from seeds of sigru karanja and trikatu may be put in the nostrils/ avapeedana. Similarly decoction, fresh juice, alkali preparation, powder preparation, paste of the same drugs may also be used for avapeedana in nostrils.
   
Thus ends the treatment of head disease. [186]
 
Thus ends the treatment of head disease. [186]
   −
Treatment of diseases of the mouth:
+
===== Treatment of diseases of the mouth =====
 +
 
 
शुक्ततिक्तकटुक्षौद्रकषायैःकवलग्रहः|
 
शुक्ततिक्तकटुक्षौद्रकषायैःकवलग्रहः|
 
धूमःप्रधमनंशुद्धिरधश्छर्दनलङ्घनम्||१८७||  
 
धूमःप्रधमनंशुद्धिरधश्छर्दनलङ्घनम्||१८७||  

Navigation menu