9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 126:
Line 126: + + − Srotas, sira, dhamani, rasayani, rasavahini, nadi, pantha, marga, sharirachhidra, samritasavritta, sthana, ashaya and niketa are the names of visible and invisible spaces within the sariradhatus (body tissues). Due to morbidity of these channels related to sharira dhatus, any passage that is undergoing transformation or is in a fully transformed state of respective sharira dhatu also gets affected. Likewise, morbidity of other srotamsi affects the respective contents. The srotamsi affect related srotas and so do the dhatus. Because of their nature, vitiated vata-pitta-kapha tend to infect all that they come in contact with. (9) − + + + +
→Synonyms of srotasa
स्रोतांसि, सिराः, धमन्यः,रसायन्यः, रसवाहिन्यः, नाड्यः, पन्थानः,मार्गाः, शरीरच्छिद्राणि, संवृतासंवृतानि, स्थानानि, आशयाः, निकेताश्चेति शरीरधात्ववकाशानां लक्ष्यालक्ष्याणां नामानि भवन्ति| तेषां प्रकोपात् स्थानस्थाश्चैव मार्गगाश्च शरीरधातवःप्रकोपमापद्यन्ते, इतरेषां प्रकोपादितराणि च| स्रोतांसि स्रोतांस्येव, धातवश्च धातूनेव प्रदूषयन्ति प्रदुष्टाः| तेषां सर्वेषामेव वातपित्तश्लेष्माणः प्रदुष्टा दूषयितारो भवन्ति, दोषस्वभावादिति||९||
स्रोतांसि, सिराः, धमन्यः,रसायन्यः, रसवाहिन्यः, नाड्यः, पन्थानः,मार्गाः, शरीरच्छिद्राणि, संवृतासंवृतानि, स्थानानि, आशयाः, निकेताश्चेति शरीरधात्ववकाशानां लक्ष्यालक्ष्याणां नामानि भवन्ति| तेषां प्रकोपात् स्थानस्थाश्चैव मार्गगाश्च शरीरधातवःप्रकोपमापद्यन्ते, इतरेषां प्रकोपादितराणि च| स्रोतांसि स्रोतांस्येव, धातवश्च धातूनेव प्रदूषयन्ति प्रदुष्टाः| तेषां सर्वेषामेव वातपित्तश्लेष्माणः प्रदुष्टा दूषयितारो भवन्ति, दोषस्वभावादिति||९||
srōtāṁsi,sirāḥ, dhamanyaḥ, rasāyanyaḥ,rasavāhinyaḥ, nāḍyaḥ, panthānaḥ, mārgāḥ, śarīracchidrāṇi,saṁvr̥tāsaṁvr̥tāni,sthānāni, āśayāḥ, nikētāścēti śarīradhātvavakāśānāṁ lakṣyālakṣyāṇāṁ nāmāni bhavanti| tēṣāṁ prakōpāt sthānasthāścaiva mārgagāśca śarīradhātavaḥ prakōpamāpadyantē, itarēṣāṁ prakōpāditarāṇica| srōtāṁsi srōtāṁsyēva, dhātavaśca dhātūnēva pradūṣayanti praduṣṭāḥ| tēṣāṁ sarvēṣāmēva vātapittaślēṣmāṇaḥ praduṣṭā dūṣayitārō bhavanti, dōṣasvabhāvāditi||9||
srōtāṁsi,sirāḥ, dhamanyaḥ, rasāyanyaḥ,rasavāhinyaḥ, nāḍyaḥ, panthānaḥ, mārgāḥ, śarīracchidrāṇi,saṁvr̥tāsaṁvr̥tāni,sthānāni, āśayāḥ, nikētāścēti śarīradhātvavakāśānāṁ lakṣyālakṣyāṇāṁ nāmāni bhavanti| tēṣāṁ prakōpāt sthānasthāścaiva mārgagāśca śarīradhātavaḥ prakōpamāpadyantē, itarēṣāṁ prakōpāditarāṇica| srōtāṁsi srōtāṁsyēva, dhātavaśca dhātūnēva pradūṣayanti praduṣṭāḥ| tēṣāṁ sarvēṣāmēva vātapittaślēṣmāṇaḥ praduṣṭā dūṣayitārō bhavanti, dōṣasvabhāvāditi||9||
srotAMsi, sirAH, dhamanyaH, rasAyanyaH, rasavAhinyaH, nADyaH, panthAnaH, mArgAH, sharIracchidrANi,saMvRutAsaMvRutAni, sthAnAni, AshayAH, niketAshceti sharIradhAtvavakAshAnAM lakShyAlakShyANAMnAmAni bhavanti|
srotAMsi, sirAH, dhamanyaH, rasAyanyaH, rasavAhinyaH, nADyaH, panthAnaH, mArgAH, sharIracchidrANi,saMvRutAsaMvRutAni, sthAnAni, AshayAH, niketAshceti sharIradhAtvavakAshAnAM lakShyAlakShyANAMnAmAni bhavanti|
teShAM prakopAt sthAnasthAshcaiva mArgagAshca sharIradhAtavaH prakopamApadyante, itareShAMprakopAditarANi ca|
teShAM prakopAt sthAnasthAshcaiva mArgagAshca sharIradhAtavaH prakopamApadyante, itareShAMprakopAditarANi ca|
srotAMsi srotAMsyeva, dhAtavashca dhAtUneva pradUShayanti praduShTAH|
srotAMsi srotAMsyeva, dhAtavashca dhAtUneva pradUShayanti praduShTAH|
teShAM sarveShAmeva vAtapittashleShmANaH praduShTA dUShayitAro bhavanti, doShasvabhAvAditi||9||
teShAM sarveShAmeva vAtapittashleShmANaH praduShTA dUShayitAro bhavanti, doShasvabhAvAditi||9||
Causes of vitiation of srotasa:
''Srotas, sira, dhamani, rasayani, rasavahini, nadi, pantha, marga, sharirachhidra, samritasavritta, sthana, ashaya'' and ''niketa'' are the names of visible and invisible spaces within the ''sharira dhatus'' (body tissues). Due to morbidity of these channels related to ''sharira dhatus'', any passage that is undergoing transformation or is in a fully transformed state of respective ''sharira dhatu'' also gets affected. Likewise, morbidity of other ''srotamsi'' affects the respective contents. The ''srotamsi'' affect related ''srotas'' and so do the ''dhatus''. Because of their nature, vitiated ''vata-pitta-kapha'' tend to infect all that they come in contact with. [9]
==== Causes of vitiation of ''srotasa'' ====
भवन्ति चात्र-
भवन्ति चात्र-
क्षयात् सन्धारणाद्रौक्ष्याद्व्यायामात् क्षुधितस्य च| प्राणवाहीनि दुष्यन्ति स्रोतांस्यन्यैश्च दारुणैः||१०|| औष्ण्यादामाद्भयात् पानादतिशुष्कान्नसेवनात्| अम्बुवाहीनि दुष्यन्ति तृष्णायाश्चातिपीडनात्||११|| अतिमात्रस्य चाकाले चाहितस्य च भोजनात्| अन्नवाहीनि दुष्यन्ति वैगुण्यात् पावकस्य च||१२|| गुरुशीतमतिस्निग्धमतिमात्रं समश्नताम्| रसवाहीनि दुष्यन्ति चिन्त्यानां चातिचिन्तनात्||१३|| विदाहीन्यन्नपानानि स्निग्धोष्णानि द्रवाणि च| रक्तवाहीनि दुष्यन्ति भजतां चातपानलौ||१४|| अभिष्यन्दीनि भोज्यानि स्थूलानि च गुरूणि च| मांसवाहीनि दुष्यन्ति भुक्त्वा च स्वपतां दिवा||१५|| अव्यायामाद्दिवास्वप्नान्मेद्यानां चातिभक्षणात्| मेदोवाहीनि दुष्यन्ति वारुण्याश्चातिसेवनात्||१६|| व्यायामादतिसङ्क्षोभादस्थ्नामतिविघट्टनात्| अस्थिवाहीनि दुष्यन्ति वातलानां च सेवनात्||१७|| उत्पेषादत्यभिष्यन्दादभिघातात् प्रपीडनात्| मज्जवाहीनि दुष्यन्ति विरुद्धानां च सेवनात्||१८|| अकालयोनिगमनान्निग्रहादतिमैथुनात्| शुक्रवाहीनि दुष्यन्ति शस्त्रक्षाराग्निभिस्तथा||१९||मूत्रितोदकभक्ष्यस्त्रीसेवनान्मूत्रनिग्रहात्| मूत्रवाहीनि दुष्यन्ति क्षीणस्याभिक्षतस्य च||२०|| सन्धारणादत्यशनादजीर्णाध्यशनात्तथा| वर्चोवाहीनि दुष्यन्ति दुर्बलाग्नेः कृशस्य च||२१|| व्यायामादतिसन्तापाच्छीतोष्णाक्रमसेवनात् | स्वेदवाहीनि दुष्यन्ति क्रोधशोकभयैस्तथा||२२||
क्षयात् सन्धारणाद्रौक्ष्याद्व्यायामात् क्षुधितस्य च| प्राणवाहीनि दुष्यन्ति स्रोतांस्यन्यैश्च दारुणैः||१०|| औष्ण्यादामाद्भयात् पानादतिशुष्कान्नसेवनात्| अम्बुवाहीनि दुष्यन्ति तृष्णायाश्चातिपीडनात्||११|| अतिमात्रस्य चाकाले चाहितस्य च भोजनात्| अन्नवाहीनि दुष्यन्ति वैगुण्यात् पावकस्य च||१२|| गुरुशीतमतिस्निग्धमतिमात्रं समश्नताम्| रसवाहीनि दुष्यन्ति चिन्त्यानां चातिचिन्तनात्||१३|| विदाहीन्यन्नपानानि स्निग्धोष्णानि द्रवाणि च| रक्तवाहीनि दुष्यन्ति भजतां चातपानलौ||१४|| अभिष्यन्दीनि भोज्यानि स्थूलानि च गुरूणि च| मांसवाहीनि दुष्यन्ति भुक्त्वा च स्वपतां दिवा||१५|| अव्यायामाद्दिवास्वप्नान्मेद्यानां चातिभक्षणात्| मेदोवाहीनि दुष्यन्ति वारुण्याश्चातिसेवनात्||१६|| व्यायामादतिसङ्क्षोभादस्थ्नामतिविघट्टनात्| अस्थिवाहीनि दुष्यन्ति वातलानां च सेवनात्||१७|| उत्पेषादत्यभिष्यन्दादभिघातात् प्रपीडनात्| मज्जवाहीनि दुष्यन्ति विरुद्धानां च सेवनात्||१८|| अकालयोनिगमनान्निग्रहादतिमैथुनात्| शुक्रवाहीनि दुष्यन्ति शस्त्रक्षाराग्निभिस्तथा||१९||मूत्रितोदकभक्ष्यस्त्रीसेवनान्मूत्रनिग्रहात्| मूत्रवाहीनि दुष्यन्ति क्षीणस्याभिक्षतस्य च||२०|| सन्धारणादत्यशनादजीर्णाध्यशनात्तथा| वर्चोवाहीनि दुष्यन्ति दुर्बलाग्नेः कृशस्य च||२१|| व्यायामादतिसन्तापाच्छीतोष्णाक्रमसेवनात् | स्वेदवाहीनि दुष्यन्ति क्रोधशोकभयैस्तथा||२२||