Changes

Line 1,589: Line 1,589:     
शिरोविरेचनद्रव्याणिपुनरपामार्गपिप्पलीमरिचविडङ्गशिग्रुशिरीषतुम्बुरुपिल्वजाज्यमोदावार्ताकीपृथ्वीकैलाहरेणुकाफलानि
 
शिरोविरेचनद्रव्याणिपुनरपामार्गपिप्पलीमरिचविडङ्गशिग्रुशिरीषतुम्बुरुपिल्वजाज्यमोदावार्ताकीपृथ्वीकैलाहरेणुकाफलानि
च,सुमुखसुरसकुठेरकगण्डीरकालमालकपर्णासक्षवकफणिज्झकहरिद्राशृङ्गवेरमूलकलशुनतर्कारीसर्षपपत्राणिच,अर्कालर्ककुष्ठनागदन्तीवचापामार्गश्वेताज्योतिष्मतीगवाक्षीगण्डीरपुष्प्यवाक्पुष्पीवृश्चिकालीवयस्थातिविषामूलानिच, हरिद्राशृङ्गवेरमूलकलशुनकन्दाश्च, लोध्रमदनसप्तपर्णनिम्बार्कपुष्पाणिच, देवदार्वगुरुसरलशल्लकीजिङ्गिन्यसनहिङ्गुनिर्यासाश्च, तेजोवतीवराङ्गेङ्गुदीशोभाञ्जनकबृहतीकण्टकारिकात्वचश्चेति| शिरोविरेचनंसप्तविधं, फल-पत्र-मूल-कन्द-पुष्प-निर्यास-त्वगाश्रयभेदात्| लवणकटुतिक्तकषायाणिचेन्द्रियोपशयानितथाऽपराण्यनुक्तान्यपिद्रव्याणियथायोगविहितानिशिरोविरेचनार्थमुपदिश्यन्तइति||१५१||  
+
च,सुमुखसुरसकुठेरकगण्डीरकालमालकपर्णासक्षवकफणिज्झकहरिद्राशृङ्गवेरमूलकलशुनतर्कारीसर्षपपत्राणिच,अर्कालर्ककुष्ठनागदन्तीवचापामार्गश्वेताज्योतिष्मतीगवाक्षीगण्डीरपुष्प्यवाक्पुष्पीवृश्चिकालीवयस्थातिविषामूलानिच, हरिद्राशृङ्गवेरमूलकलशुनकन्दाश्च, लोध्रमदनसप्तपर्णनिम्बार्कपुष्पाणिच, देवदार्वगुरुसरलशल्लकीजिङ्गिन्यसनहिङ्गुनिर्यासाश्च, तेजोवतीवराङ्गेङ्गुदीशोभाञ्जनकबृहतीकण्टकारिकात्वचश्चेति| शिरोविरेचनंसप्तविधं, फल-पत्र-मूल-कन्द-पुष्प-निर्यास-त्वगाश्रयभेदात्| लवणकटुतिक्तकषायाणिचेन्द्रियोपशयानितथाऽपराण्यनुक्तान्यपिद्रव्याणियथायोगविहितानिशिरोविरेचनार्थमुपदिश्यन्तइति||१५१||
 +
 
śirōvirēcanadravyāṇipunarapāmārgapippalīmaricaviḍaṅgaśigruśirīṣatumburupilvajājyamōdāvārtākīpr̥thvīkailāharēṇukāphalāni ca,sumukhasurasakuṭhērakagaṇḍīrakālamālakaparṇāsakṣavakaphaṇijjhakaharidrāśr̥ṅgavēramūlakalaśunatarkārīsarṣapapatrāṇica, arkālarkakuṣṭhanāgadantīvacāpāmārgaśvētājyōtiṣmatīgavākṣīgaṇḍīrapuṣpyavākpuṣpīvr̥ścikālīvayasthātiviṣāmūlāni ca,haridrāśr̥ṅgavēramūlakalaśunakandāśca, lōdhramadanasaptaparṇanimbārkapuṣpāṇi ca,dēvadārvagurusaralaśallakījiṅginyasanahiṅguniryāsāśca, tējōvatīvarāṅgēṅgudīśōbhāñjanakabr̥hatīkaṇṭakārikātvacaścēti|  
 
śirōvirēcanadravyāṇipunarapāmārgapippalīmaricaviḍaṅgaśigruśirīṣatumburupilvajājyamōdāvārtākīpr̥thvīkailāharēṇukāphalāni ca,sumukhasurasakuṭhērakagaṇḍīrakālamālakaparṇāsakṣavakaphaṇijjhakaharidrāśr̥ṅgavēramūlakalaśunatarkārīsarṣapapatrāṇica, arkālarkakuṣṭhanāgadantīvacāpāmārgaśvētājyōtiṣmatīgavākṣīgaṇḍīrapuṣpyavākpuṣpīvr̥ścikālīvayasthātiviṣāmūlāni ca,haridrāśr̥ṅgavēramūlakalaśunakandāśca, lōdhramadanasaptaparṇanimbārkapuṣpāṇi ca,dēvadārvagurusaralaśallakījiṅginyasanahiṅguniryāsāśca, tējōvatīvarāṅgēṅgudīśōbhāñjanakabr̥hatīkaṇṭakārikātvacaścēti|  
 
śirōvirēcanaṁ saptavidhaṁ, phala-patra-mūla-kanda-puṣpa-niryāsa-tvagāśrayabhēdāt|  
 
śirōvirēcanaṁ saptavidhaṁ, phala-patra-mūla-kanda-puṣpa-niryāsa-tvagāśrayabhēdāt|  
 
lavaṇakaṭutiktakaṣāyāṇi cēndriyōpaśayāni tathā'parāṇyanuktānyapi dravyāṇi yathāyōgavihitāniśirōvirēcanārthamupadiśyanta iti||151||  
 
lavaṇakaṭutiktakaṣāyāṇi cēndriyōpaśayāni tathā'parāṇyanuktānyapi dravyāṇi yathāyōgavihitāniśirōvirēcanārthamupadiśyanta iti||151||  
 +
 
shirovirecanadravyANipunarapAmArgapippalImaricaviDa~ggashigrushirIShatumburupilvajAjyamodAvArtAkIpRuthvIkailAhareNukAphalAni ca,sumukhasurasakuTherakagaNDIrakAlamAlakaparNAsakShavakaphaNijjhakaharidrAshRu~ggaveramUlakalashunatarkArIsarShapapatrANica, arkAlarkakuShThanAgadantIvacApAmArgashvetAjyotiShmatIgavAkShIgaNDIrapuShpyavAkpuShpIvRushcikAlIvayasthAtiviShAmUlAnica, haridrAshRu~ggaveramUlakalashunakandAshca, lodhramadanasaptaparNanimbArkapuShpANi ca,devadArvagurusaralashallakIji~gginyasanahi~gguniryAsAshca,tejovatIvarA~gge~ggudIshobhA~jjanakabRuhatIkaNTakArikAtvacashceti|  
 
shirovirecanadravyANipunarapAmArgapippalImaricaviDa~ggashigrushirIShatumburupilvajAjyamodAvArtAkIpRuthvIkailAhareNukAphalAni ca,sumukhasurasakuTherakagaNDIrakAlamAlakaparNAsakShavakaphaNijjhakaharidrAshRu~ggaveramUlakalashunatarkArIsarShapapatrANica, arkAlarkakuShThanAgadantIvacApAmArgashvetAjyotiShmatIgavAkShIgaNDIrapuShpyavAkpuShpIvRushcikAlIvayasthAtiviShAmUlAnica, haridrAshRu~ggaveramUlakalashunakandAshca, lodhramadanasaptaparNanimbArkapuShpANi ca,devadArvagurusaralashallakIji~gginyasanahi~gguniryAsAshca,tejovatIvarA~gge~ggudIshobhA~jjanakabRuhatIkaNTakArikAtvacashceti|  
 
shirovirecanaM saptavidhaM, phala-patra-mUla-kanda-puShpa-niryAsa-tvagAshrayabhedAt|  
 
shirovirecanaM saptavidhaM, phala-patra-mUla-kanda-puShpa-niryAsa-tvagAshrayabhedAt|  
 
lavaNakaTutiktakaShAyANi cendriyopashayAni tathA~aparANyanuktAnyapi dravyANi yathAyogavihitAni shirovirecanArthamupadishyantaiti||151||  
 
lavaNakaTutiktakaShAyANi cendriyopashayAni tathA~aparANyanuktAnyapi dravyANi yathAyogavihitAni shirovirecanArthamupadishyantaiti||151||  
The drugs mentioned for use in head- evacuation are as follow:
+
 
• fruits of apamarga, pippali, maricha, vidanga, shigru, shirisha, tumburu, pilu, ajaji, ajamoda, vartaki, prithvika, ela, and harenuka;
+
The drugs mentioned for use in head- evacuation are as follows:
• leaves of sumukha, surasa, kutheraka, gandira, kalmalaka, parnasa, kshavaka, phannijhaka, haridra, shunţhi, mulaka, lashuna, tarkari and sarshapa ;
+
 
• roots of arka, alarka, kushtha, naga-danti, vacha, apamarga, jyotishmati, gavakshi, gandirapushpi, avakpushpi, vrushchikali, vayastha and ativisha;  
+
*Fruits of ''apamarga, pippali, maricha, vidanga, shigru, shirisha, tumburu, pilu, ajaji, ajamoda, vartaki, prithvika, ela,'' and ''harenuka'';
• tuberous rhizomes or roots of haridra, shunţhi, mulaka and lashuna;
+
*Leaves of ''sumukha, surasa, kutheraka, gandira, kalmalaka, parnasa, kshavaka, phannijhaka, haridra, shunţhi, mulaka, lashuna, tarkari'' and ''sarshapa'' ;
• flowers of lodhra, madana, saptaparna, nimba and arka;  
+
*Roots of ''arka, alarka, kushtha, naga-danti, vacha, apamarga, jyotishmati, gavakshi, gandirapushpi, avakpushpi, vrushchikali, vayastha'' and ''ativisha'';  
• exudations of devadaru, aguru, sarala, shallaki, jingini, asana, hingu;  
+
*Tuberous rhizomes or roots of ''haridra, shunthi, mulaka and lashuna'';
• bark of tejovati, varanga, ingudi, shobhanjana, bruhati and kantakarika. In this way according to substrate (of action) the nasal errhines is of  seven types such as fruit, leaf, root, tuber, flower, exudation and bark; other saline, pungent bitter and astringent drugs which are wholesome to the sense organs and other unmentioned drugs may be used, according to condition needed for nasal errhines.[151]
+
*Flowers of ''lodhra, madana, saptaparna, nimba'' and ''arka'';  
 +
*Exudations of ''devadaru, aguru, sarala, shallaki, jingini, asana'',and '' hingu'';  
 +
*Bark of ''tejovati, varanga, ingudi, shobhanjana, bruhati'' and ''kantakarika.'' In this way according to substrate (of action) the nasal errhines is of  seven types such as fruit, leaf, root, tuber, flower, exudation and bark; other saline, pungent bitter and astringent drugs which are wholesome to the sense organs and other unmentioned drugs may be used, according to condition needed for nasal errhines.[151]
    
==== Summary of chapter ====
 
==== Summary of chapter ====