Changes

Jump to navigation Jump to search
83 bytes added ,  07:54, 19 October 2018
Line 1,914: Line 1,914:  
Boil two ''prastha'' (1.53 kg) each of ''duralabha'' and ''amalaki'', one ''mushthi'' each of ''danti'' and ''chitraka'' and two hundred matured fruits of ''haritaki'' in four ''drona'' (48.88 kg/l) of water and reduce to one ''drona'' (12.228 kg/l). When it comes to room temperature add two hundred ''pala'' (9600 gm) of jaggery and one ''kudava'' (192 gm) of honey as well as powder of ''priyangu, pippali'' and ''vidanga'' each in one ''kudava'' (192 gm) and keep in jar pasted with ghee on the inner wall for period of fifteen days. This preparation is known as ''duralabhasava'' and is indicated in ''grahani, pandu, arsha, kushtha, visarpa'' and ''prameha''. It promotes voice and complexion and cures ''raktapitta'' and other ''kaphaja'' disorders [152-155]
 
Boil two ''prastha'' (1.53 kg) each of ''duralabha'' and ''amalaki'', one ''mushthi'' each of ''danti'' and ''chitraka'' and two hundred matured fruits of ''haritaki'' in four ''drona'' (48.88 kg/l) of water and reduce to one ''drona'' (12.228 kg/l). When it comes to room temperature add two hundred ''pala'' (9600 gm) of jaggery and one ''kudava'' (192 gm) of honey as well as powder of ''priyangu, pippali'' and ''vidanga'' each in one ''kudava'' (192 gm) and keep in jar pasted with ghee on the inner wall for period of fifteen days. This preparation is known as ''duralabhasava'' and is indicated in ''grahani, pandu, arsha, kushtha, visarpa'' and ''prameha''. It promotes voice and complexion and cures ''raktapitta'' and other ''kaphaja'' disorders [152-155]
   −
==== Mūlāsava ====
+
==== ''Moolasava'' ====
    
हरिद्रा पञ्चमूले द्वे वीरर्षभकजीवकम्|  
 
हरिद्रा पञ्चमूले द्वे वीरर्षभकजीवकम्|  
 
एषां [३६] पञ्चपलान् भागांश्चतुर्द्रोणेऽम्भसः पचेत्||१५६||  
 
एषां [३६] पञ्चपलान् भागांश्चतुर्द्रोणेऽम्भसः पचेत्||१५६||  
 +
 
द्रोणशेषे रसे पूते गुडस्य द्विशतं भिषक्|  
 
द्रोणशेषे रसे पूते गुडस्य द्विशतं भिषक्|  
 
चूर्णितान् कुडवार्धांशान् प्रक्षिपेच्च समाक्षिकान्||१५७||  
 
चूर्णितान् कुडवार्धांशान् प्रक्षिपेच्च समाक्षिकान्||१५७||  
 +
 
प्रियङ्गुमुस्तमञ्जिष्ठाविडङ्गमधुकप्लवान्|  
 
प्रियङ्गुमुस्तमञ्जिष्ठाविडङ्गमधुकप्लवान्|  
 
लोध्रं शाबरकं चैव मासार्धस्थं पिबेत्तु तम्||१५८||  
 
लोध्रं शाबरकं चैव मासार्धस्थं पिबेत्तु तम्||१५८||  
 +
 
एष मूलासवः सिद्धो दीपनो रक्तपित्तजित्|  
 
एष मूलासवः सिद्धो दीपनो रक्तपित्तजित्|  
 
आनाहकफहृद्रोगपाण्डुरोगाङ्गसादनुत्||१५९||  
 
आनाहकफहृद्रोगपाण्डुरोगाङ्गसादनुत्||१५९||  
 +
 
इति मूलासवः
 
इति मूलासवः
 +
 
haridrā pañcamūlē dvē vīrarṣabhakajīvakam|  
 
haridrā pañcamūlē dvē vīrarṣabhakajīvakam|  
 
ēṣāṁ [36] pañcapalān bhāgāṁścaturdrōṇē'mbhasaḥ pacēt||156||  
 
ēṣāṁ [36] pañcapalān bhāgāṁścaturdrōṇē'mbhasaḥ pacēt||156||  
 +
 
drōṇaśēṣē rasē pūtē guḍasya dviśataṁ bhiṣak|  
 
drōṇaśēṣē rasē pūtē guḍasya dviśataṁ bhiṣak|  
 
cūrṇitān kuḍavārdhāṁśān prakṣipēcca samākṣikān||157||  
 
cūrṇitān kuḍavārdhāṁśān prakṣipēcca samākṣikān||157||  
 +
 
priyaṅgumustāmañjiṣṭhāviḍaṅgāmadhukaplavān|  
 
priyaṅgumustāmañjiṣṭhāviḍaṅgāmadhukaplavān|  
 
lōdhraṁ śābarakaṁ caiva māsārdhasthaṁ pibēttu tam||158||  
 
lōdhraṁ śābarakaṁ caiva māsārdhasthaṁ pibēttu tam||158||  
 +
 
ēṣa mūlāsavaḥ siddhō dīpanō raktaPitta jit|  
 
ēṣa mūlāsavaḥ siddhō dīpanō raktaPitta jit|  
 
ānāhakaphahr̥drōgapāṇḍurōgāṅgasādanut||159||  
 
ānāhakaphahr̥drōgapāṇḍurōgāṅgasādanut||159||  
 +
 
iti mūlāsavaḥ
 
iti mūlāsavaḥ
 +
 
haridrA pa~jcamUle dve vIrarShabhakajIvakam|  
 
haridrA pa~jcamUle dve vIrarShabhakajIvakam|  
 
eShAM [36] pa~jcapalAn bhAgAMshcaturdroNe~ambhasaH pacet||156||  
 
eShAM [36] pa~jcapalAn bhAgAMshcaturdroNe~ambhasaH pacet||156||  
 +
 
droNasheShe rase pUte guDasya dvishataM bhiShak|  
 
droNasheShe rase pUte guDasya dvishataM bhiShak|  
 
cUrNitAn kuDavArdhAMshAn prakShipecca samAkShikAn||157||  
 
cUrNitAn kuDavArdhAMshAn prakShipecca samAkShikAn||157||  
 +
 
priya~ggumustama~jjiShThAviDa~ggamadhukaplavAn|  
 
priya~ggumustama~jjiShThAviDa~ggamadhukaplavAn|  
 
lodhraM shAbarakaM caiva mAsArdhasthaM pibettu tam||158||  
 
lodhraM shAbarakaM caiva mAsArdhasthaM pibettu tam||158||  
 +
 
eSha mUlAsavaH siddho dIpano raktapittajit|  
 
eSha mUlAsavaH siddho dIpano raktapittajit|  
 
AnAhakaphahRudrogapANDurogA~ggasAdanut||159||  
 
AnAhakaphahRudrogapANDurogA~ggasAdanut||159||  
 +
 
iti mUlAsavaH
 
iti mUlAsavaH
Boil five pala (240 gm) each of haridrā, two types of pañchamūla i.e. brihat and laghu pañchamūla, vīra (shatvari), rṣabhaka, jīvaka in four drōṇa (48.88 kg/l) of water and reduce to one drōṇa (12.22 kg/l); to this add two hundred pala (9600 gm) of jaggery and half kudava (96 gm) of honey as well as powders of priyaṅgu, musta, mañjiṣṭhā, viḍaṅga, madhuka, plavā, and sābaraka lōdhra and fermented for a fortnight. This mūlāsava does dīpana and is effective in raktapitta, anāha, kaphaja vikāra, hridroga, pāṇḍu and aṅgasāda (156-159).
+
 
Piṇḍāsava:
+
Boil five ''pala'' (240 gm) each of ''haridra,'' two types of ''panchamoola'' i.e. ''brihat'' and ''laghu panchamoola, veera'' (''shatavari''), ''rishabhaka, jeevaka'' in four ''drona'' (48.88 kg/l) of water and reduce to one ''drona'' (12.22 kg/l); to this add two hundred ''pala'' (9600 gm) of jaggery and half ''kudava'' (96 gm) of honey as well as powders of ''priyangu, musta, manjishtha, vidanga, madhuka, plava,'' and ''sabaraka lodhra'' and fermented for a fortnight. This ''mulasava'' does ''deepana'' and is effective in ''raktapitta, anaha, kaphaja vikara, hridroga, pandu'' and ''angasada'' [156-159]
 +
 
 +
==== ''Pindasava'' ====
 +
 
 
प्रास्थिकं [३७] पिप्पलीं पिष्ट्वा गुडं मध्यं बिभीतकात्|  
 
प्रास्थिकं [३७] पिप्पलीं पिष्ट्वा गुडं मध्यं बिभीतकात्|  
 
उदकप्रस्थसंयुक्तं यवपल्ले निधापयेत्||१६०||  
 
उदकप्रस्थसंयुक्तं यवपल्ले निधापयेत्||१६०||  
 +
 
तस्मात् पलं सुजातात्तु सलिलाञ्जलिसंयुतम्|  
 
तस्मात् पलं सुजातात्तु सलिलाञ्जलिसंयुतम्|  
 
पिबेत्पिण्डासवो ह्येष रोगानीकविनाशनः||१६१||  
 
पिबेत्पिण्डासवो ह्येष रोगानीकविनाशनः||१६१||  
 +
 
स्वस्थोऽप्येनं पिबेन्मासं नरः स्निग्धरसाशनः [३८] |  
 
स्वस्थोऽप्येनं पिबेन्मासं नरः स्निग्धरसाशनः [३८] |  
इच्छंस्तेषामनुत्पत्तिं रोगाणां येऽत्र कीर्तिताः||१६२||  
+
इच्छंस्तेषामनुत्पत्तिं रोगाणां येऽत्र कीर्तिताः||१६२||
 +
 
इति पिण्डासवः
 
इति पिण्डासवः
 +
 
prāsthikaṁ [37] pippalīṁ piṣṭvā guḍaṁ madhyaṁ bibhītakāt|  
 
prāsthikaṁ [37] pippalīṁ piṣṭvā guḍaṁ madhyaṁ bibhītakāt|  
 
udakaprasthasaṁyuktaṁ yavapallē nidhāpayēt||160||  
 
udakaprasthasaṁyuktaṁ yavapallē nidhāpayēt||160||  
 +
 
tasmāt palaṁ sujātāttu salilāñjalisaṁyutam|  
 
tasmāt palaṁ sujātāttu salilāñjalisaṁyutam|  
 
pibētpiṇḍāsavō hyēṣa rōgānīkavināśanaḥ||161||  
 
pibētpiṇḍāsavō hyēṣa rōgānīkavināśanaḥ||161||  
 +
 
svasthō'pyēnaṁ pibēnmāsaṁ naraḥ snigdharasāśanaḥ [38] |  
 
svasthō'pyēnaṁ pibēnmāsaṁ naraḥ snigdharasāśanaḥ [38] |  
 
icchaṁstēṣāmanutpattiṁ rōgāṇāṁ yē'tra kīrtitāḥ||162||  
 
icchaṁstēṣāmanutpattiṁ rōgāṇāṁ yē'tra kīrtitāḥ||162||  
 +
 
iti piṇḍāsavaḥ
 
iti piṇḍāsavaḥ
 +
 
prAsthikaM [37] pippalIM piShTvA guDaM madhyaM bibhItakAt|  
 
prAsthikaM [37] pippalIM piShTvA guDaM madhyaM bibhItakAt|  
 
udakaprasthasaMyuktaM yavapalle nidhApayet||160||  
 
udakaprasthasaMyuktaM yavapalle nidhApayet||160||  
 +
 
tasmAt palaM sujAtAttu salilA~jjalisaMyutam|  
 
tasmAt palaM sujAtAttu salilA~jjalisaMyutam|  
 
pibetpiNDAsavo hyeSha rogAnIkavinAshanaH||161||  
 
pibetpiNDAsavo hyeSha rogAnIkavinAshanaH||161||  
 +
 
svastho~apyenaM pibenmAsaM naraH snigdharasAshanaH [38] |  
 
svastho~apyenaM pibenmAsaM naraH snigdharasAshanaH [38] |  
 
icchaMsteShAmanutpattiM rogANAM ye~atra kIrtitAH||162||  
 
icchaMsteShAmanutpattiM rogANAM ye~atra kIrtitAH||162||  
 +
 
iti piNDAsavaH
 
iti piNDAsavaH
 +
 
One prastha of pippalī is mixed with jaggery and seed pulp of bibhītaki and to it one prāstha of water is added and kept in a vessel covered with yava (barley) for fermentation; this is called as piṇḍāsava. One pala (48 gm) of piṇḍāsava is mixed with one añjali (192 gm) of water and is given to patient. It is helpful in earlier mentioned disorders. Even a healthy person may take this preparation for period of one month and take unctuous and liquid diet (mainly soups). It helps in prevention of genesis of disease (160-162).
 
One prastha of pippalī is mixed with jaggery and seed pulp of bibhītaki and to it one prāstha of water is added and kept in a vessel covered with yava (barley) for fermentation; this is called as piṇḍāsava. One pala (48 gm) of piṇḍāsava is mixed with one añjali (192 gm) of water and is given to patient. It is helpful in earlier mentioned disorders. Even a healthy person may take this preparation for period of one month and take unctuous and liquid diet (mainly soups). It helps in prevention of genesis of disease (160-162).
Madhvariṣṭa:
+
 
 +
==== Madhvariṣṭa ====
 +
 
 
नवे पिप्पलिमध्वाक्ते कलसेऽगुरुधूपिते|  
 
नवे पिप्पलिमध्वाक्ते कलसेऽगुरुधूपिते|  
 
मध्वाढकं जलसमं चूर्णानीमानि दापयेत्||१६३||  
 
मध्वाढकं जलसमं चूर्णानीमानि दापयेत्||१६३||  

Navigation menu