Jwara Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
Pallavmishra (talk | contribs) |
||
| Line 3,988: | Line 3,988: | ||
विक्षिप्यामाशयोष्माणं यस्माद्गत्वा रसं नृणाम्| | विक्षिप्यामाशयोष्माणं यस्माद्गत्वा रसं नृणाम्| | ||
ज्वरं कुर्वन्ति दोषास्तु हीयतेऽग्निबलं ततः||२७३|| | ज्वरं कुर्वन्ति दोषास्तु हीयतेऽग्निबलं ततः||२७३|| | ||
यथा प्रज्वलितो वह्निः स्थाल्यामिन्धनवानपि| | यथा प्रज्वलितो वह्निः स्थाल्यामिन्धनवानपि| | ||
न पचत्योदनं सम्यगनिलप्रेरितो बहिः||२७४|| | न पचत्योदनं सम्यगनिलप्रेरितो बहिः||२७४|| | ||
पक्तिस्थानात्तथा दोषैरूष्मा क्षिप्तो बहिर्नृणाम्| | पक्तिस्थानात्तथा दोषैरूष्मा क्षिप्तो बहिर्नृणाम्| | ||
न पचत्यभ्यवहृतं कृच्छ्रात् पचति वा लघु||२७५|| | न पचत्यभ्यवहृतं कृच्छ्रात् पचति वा लघु||२७५|| | ||
अतोऽग्निबलरक्षार्थं लङ्घनादिक्रमो हितः| | अतोऽग्निबलरक्षार्थं लङ्घनादिक्रमो हितः| | ||
सप्ताहेन हि पच्यन्ते सप्तधातुगता मलाः||२७६|| | सप्ताहेन हि पच्यन्ते सप्तधातुगता मलाः||२७६|| | ||
निरामश्चाप्यतः प्रोक्तो ज्वरः प्रायोऽष्टमेऽहनि| | निरामश्चाप्यतः प्रोक्तो ज्वरः प्रायोऽष्टमेऽहनि| | ||
उदीर्णदोषस्त्वल्पाग्निरश्नन् गुरु विशेषतः||२७७|| | उदीर्णदोषस्त्वल्पाग्निरश्नन् गुरु विशेषतः||२७७|| | ||
मुच्यते सहसा प्राणैश्चिरं क्लिश्यति वा नरः| | मुच्यते सहसा प्राणैश्चिरं क्लिश्यति वा नरः| | ||
एतस्मात्कारणाद्विद्वान् वातिकेऽप्यादितो ज्वरे||२७८|| | एतस्मात्कारणाद्विद्वान् वातिकेऽप्यादितो ज्वरे||२७८|| | ||
नाति गुर्वति वा स्निग्धं भोजयेत् सहसा नरम्| | नाति गुर्वति वा स्निग्धं भोजयेत् सहसा नरम्| | ||
ज्वरे मारुतजे त्वादावनपेक्ष्यापि हि क्रमम्||२७९|| | ज्वरे मारुतजे त्वादावनपेक्ष्यापि हि क्रमम्||२७९|| | ||
कुर्यान्निरनुबन्धानामभ्यङ्गादीनुपक्रमान्| | कुर्यान्निरनुबन्धानामभ्यङ्गादीनुपक्रमान्| | ||
पाययित्वा कषायं च भोजयेद्रसभोजनम्||२८०|| | पाययित्वा कषायं च भोजयेद्रसभोजनम्||२८०|| | ||
जीर्णज्वरहरं कुर्यात् सर्वशश्चाप्युपक्रमम्| | जीर्णज्वरहरं कुर्यात् सर्वशश्चाप्युपक्रमम्| | ||
श्लेष्मलानामवातानां ज्वरोऽनुष्णः कफाधिकः||२८१|| | श्लेष्मलानामवातानां ज्वरोऽनुष्णः कफाधिकः||२८१|| | ||
परिपाकं न सप्ताहेनापि याति मृदूष्मणाम्| | परिपाकं न सप्ताहेनापि याति मृदूष्मणाम्| | ||
तं क्रमेण यथोक्तेन लङ्घनाल्पाशनादिना||२८२|| | तं क्रमेण यथोक्तेन लङ्घनाल्पाशनादिना||२८२|| | ||
| Line 4,020: | Line 4,030: | ||
vikṣipyāmāśayōṣmāṇaṁ yasmādgatvā rasaṁ nr̥ṇām| | vikṣipyāmāśayōṣmāṇaṁ yasmādgatvā rasaṁ nr̥ṇām| | ||
jvaraṁ kurvanti dōṣāstu hīyatē'gnibalaṁ tataḥ||273|| | jvaraṁ kurvanti dōṣāstu hīyatē'gnibalaṁ tataḥ||273|| | ||
yathā prajvalitō vahniḥ sthālyāmindhanavānapi| | yathā prajvalitō vahniḥ sthālyāmindhanavānapi| | ||
na pacatyōdanaṁ samyaganilaprēritō bahiḥ||274|| | na pacatyōdanaṁ samyaganilaprēritō bahiḥ||274|| | ||
paktisthānāttathā dōṣairūṣmā kṣiptō bahirnr̥ṇām| | paktisthānāttathā dōṣairūṣmā kṣiptō bahirnr̥ṇām| | ||
na pacatyabhyavahr̥taṁ kr̥cchrāt pacati vā laghu||275|| | na pacatyabhyavahr̥taṁ kr̥cchrāt pacati vā laghu||275|| | ||
atō'gnibalarakṣārthaṁ laṅghanādikramō hitaḥ| | atō'gnibalarakṣārthaṁ laṅghanādikramō hitaḥ| | ||
saptāhēna hi pacyantē saptadhātugatā malāḥ||276|| | saptāhēna hi pacyantē saptadhātugatā malāḥ||276|| | ||
nirāmaścāpyataḥ prōktō jvaraḥ prāyō'ṣṭamē'hani| | nirāmaścāpyataḥ prōktō jvaraḥ prāyō'ṣṭamē'hani| | ||
udīrṇadōṣastvalpāgniraśnan guru viśēṣataḥ||277|| | udīrṇadōṣastvalpāgniraśnan guru viśēṣataḥ||277|| | ||
mucyatē sahasā prāṇaiściraṁ kliśyati vā naraḥ| | mucyatē sahasā prāṇaiściraṁ kliśyati vā naraḥ| | ||
ētasmātkāraṇādvidvān vātikē'pyāditō jvarē||278|| | ētasmātkāraṇādvidvān vātikē'pyāditō jvarē||278|| | ||
nāti gurvati vā snigdhaṁ bhōjayēt sahasā naram| | nāti gurvati vā snigdhaṁ bhōjayēt sahasā naram| | ||
jvarē mārutajē tvādāvanapēkṣyāpi hi kramam||279|| | jvarē mārutajē tvādāvanapēkṣyāpi hi kramam||279|| | ||
kuryānniranubandhānāmabhyaṅgādīnupakramān| | kuryānniranubandhānāmabhyaṅgādīnupakramān| | ||
pāyayitvā kaṣāyaṁ ca bhōjayēdrasabhōjanam||280|| | pāyayitvā kaṣāyaṁ ca bhōjayēdrasabhōjanam||280|| | ||
jīrṇajvaraharaṁ kuryāt sarvaśaścāpyupakramam| | jīrṇajvaraharaṁ kuryāt sarvaśaścāpyupakramam| | ||
ślēṣmalānāmavātānāṁ jvarō'nuṣṇaḥ [1] kaphādhikaḥ||281|| | ślēṣmalānāmavātānāṁ jvarō'nuṣṇaḥ [1] kaphādhikaḥ||281|| | ||
paripākaṁ na saptāhēnāpi yāti mr̥dūṣmaṇām| | paripākaṁ na saptāhēnāpi yāti mr̥dūṣmaṇām| | ||
taṁ kramēṇa yathōktēna laṅghanālpāśanādinā||282|| | taṁ kramēṇa yathōktēna laṅghanālpāśanādinā||282|| | ||
| Line 4,052: | Line 4,072: | ||
vikShipyAmAshayoShmANaM yasmAdgatvA rasaM nRuNAm| | vikShipyAmAshayoShmANaM yasmAdgatvA rasaM nRuNAm| | ||
jvaraM kurvanti doShAstu hIyate~agnibalaM tataH||273|| | jvaraM kurvanti doShAstu hIyate~agnibalaM tataH||273|| | ||
yathA prajvalito vahniH sthAlyAmindhanavAnapi| | yathA prajvalito vahniH sthAlyAmindhanavAnapi| | ||
na pacatyodanaM samyaganilaprerito bahiH||274|| | na pacatyodanaM samyaganilaprerito bahiH||274|| | ||
paktisthAnAttathA doShairUShmA kShipto bahirnRuNAm| | paktisthAnAttathA doShairUShmA kShipto bahirnRuNAm| | ||
na pacatyabhyavahRutaM kRucchrAt pacati vA laghu||275|| | na pacatyabhyavahRutaM kRucchrAt pacati vA laghu||275|| | ||
ato~agnibalarakShArthaM la~gghanAdikramo hitaH| | ato~agnibalarakShArthaM la~gghanAdikramo hitaH| | ||
saptAhena hi pacyante saptadhAtugatA malAH||276|| | saptAhena hi pacyante saptadhAtugatA malAH||276|| | ||
nirAmashcApyataH prokto jvaraH prAyo~aShTame~ahani| | nirAmashcApyataH prokto jvaraH prAyo~aShTame~ahani| | ||
udIrNadoShastvalpAgnirashnan guru visheShataH||277|| | udIrNadoShastvalpAgnirashnan guru visheShataH||277|| | ||
mucyate sahasA prANaishciraM klishyati vA naraH| | mucyate sahasA prANaishciraM klishyati vA naraH| | ||
etasmAtkAraNAdvidvAn vAtike~apyAdito jvare||278|| | etasmAtkAraNAdvidvAn vAtike~apyAdito jvare||278|| | ||
nAti gurvati vA snigdhaM bhojayet sahasA naram| | nAti gurvati vA snigdhaM bhojayet sahasA naram| | ||
jvare mArutaje tvAdAvanapekShyApi hi kramam||279|| | jvare mArutaje tvAdAvanapekShyApi hi kramam||279|| | ||
kuryAnniranubandhAnAmabhya~ggAdInupakramAn| | kuryAnniranubandhAnAmabhya~ggAdInupakramAn| | ||
pAyayitvA kaShAyaM ca bhojayedrasabhojanam||280|| | pAyayitvA kaShAyaM ca bhojayedrasabhojanam||280|| | ||
jIrNajvaraharaM kuryAt sarvashashcApyupakramam| | jIrNajvaraharaM kuryAt sarvashashcApyupakramam| | ||
shleShmalAnAmavAtAnAM jvaro~anuShNaH kaphAdhikaH||281|| | shleShmalAnAmavAtAnAM jvaro~anuShNaH kaphAdhikaH||281|| | ||
paripAkaM na saptAhenApi yAti mRudUShmaNAm| | paripAkaM na saptAhenApi yAti mRudUShmaNAm| | ||
taM krameNa yathoktena la~gghanAlpAshanAdinA||282|| | taM krameNa yathoktena la~gghanAlpAshanAdinA||282|| | ||