Jwara Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
Pallavmishra (talk | contribs) |
||
| Line 800: | Line 800: | ||
सर्वदेहानुगाः स्तब्धा ज्वरं कुर्वन्ति सन्ततम्| | सर्वदेहानुगाः स्तब्धा ज्वरं कुर्वन्ति सन्ततम्| | ||
दशाहं द्वादशाहं वा सप्ताहं वा सुदुःसहः||५४|| | दशाहं द्वादशाहं वा सप्ताहं वा सुदुःसहः||५४|| | ||
स शीघ्रं शीघ्रकारित्वात् प्रशमं याति हन्ति वा| | स शीघ्रं शीघ्रकारित्वात् प्रशमं याति हन्ति वा| | ||
कालदूष्यप्रकृतिभिर्दोषस्तुल्यो हि सन्ततम्||५५|| | कालदूष्यप्रकृतिभिर्दोषस्तुल्यो हि सन्ततम्||५५|| | ||
निष्प्रत्यनीकः कुरुते तस्माज्ज्ञेयः सुदुःसहः| | निष्प्रत्यनीकः कुरुते तस्माज्ज्ञेयः सुदुःसहः| | ||
यथा धातूंस्तथा मूत्रं पुरीषं चानिलादयः||५६|| | यथा धातूंस्तथा मूत्रं पुरीषं चानिलादयः||५६|| | ||
युगपच्चानुपद्यन्ते नियमात् सन्तते ज्वरे| | युगपच्चानुपद्यन्ते नियमात् सन्तते ज्वरे| | ||
स शुद्ध्या वाऽप्यशुद्ध्या वा रसादीनामशेषतः||५७|| | स शुद्ध्या वाऽप्यशुद्ध्या वा रसादीनामशेषतः||५७|| | ||
सप्ताहादिषु कालेषु प्रशमं याति हन्ति वा| | सप्ताहादिषु कालेषु प्रशमं याति हन्ति वा| | ||
यदा तु नातिशुध्यन्ति न वा शुध्यन्ति सर्वशः||५८|| | यदा तु नातिशुध्यन्ति न वा शुध्यन्ति सर्वशः||५८|| | ||
द्वादशैते समुद्दिष्टाः सन्ततस्याश्रयास्तदा| | द्वादशैते समुद्दिष्टाः सन्ततस्याश्रयास्तदा| | ||
विसर्गं द्वादशे कृत्वा दिवसेऽव्यक्तलक्षणम्||५९|| | विसर्गं द्वादशे कृत्वा दिवसेऽव्यक्तलक्षणम्||५९|| | ||
दुर्लभोपशमः कालं दीर्घमप्यनुवर्तते| | दुर्लभोपशमः कालं दीर्घमप्यनुवर्तते| | ||
इति बुद्ध्वा ज्वरं वैद्य उपक्रामेत्तु सन्ततम् ||६०|| | इति बुद्ध्वा ज्वरं वैद्य उपक्रामेत्तु सन्ततम् ||६०|| | ||
| Line 825: | Line 832: | ||
sarvadēhānugāḥ stabdhā jwaraṁ kurvanti santatam| | sarvadēhānugāḥ stabdhā jwaraṁ kurvanti santatam| | ||
daśāhaṁ dvādaśāhaṁ vā saptāhaṁ vā suduḥsahaḥ||54|| | daśāhaṁ dvādaśāhaṁ vā saptāhaṁ vā suduḥsahaḥ||54|| | ||
sa śīghraṁ śīghrakāritvāt praśamaṁ yāti hanti vā| | sa śīghraṁ śīghrakāritvāt praśamaṁ yāti hanti vā| | ||
kāladūṣyaprakr̥tibhirdōṣastulyō hi santatam||55|| | kāladūṣyaprakr̥tibhirdōṣastulyō hi santatam||55|| | ||
niṣpratyanīkaḥ kurutē tasmājjñēyaḥ suduḥsahaḥ| | niṣpratyanīkaḥ kurutē tasmājjñēyaḥ suduḥsahaḥ| | ||
yathā dhātūṁstathā mūtraṁ purīṣaṁ cānilādayaḥ||56|| | yathā dhātūṁstathā mūtraṁ purīṣaṁ cānilādayaḥ||56|| | ||
yugapaccānupadyantē niyamāt santatē jvarē| | yugapaccānupadyantē niyamāt santatē jvarē| | ||
sa śuddhyā vā'pyaśuddhyā vā rasādīnāmaśēṣataḥ||57|| | sa śuddhyā vā'pyaśuddhyā vā rasādīnāmaśēṣataḥ||57|| | ||
saptāhādiṣu kālēṣu praśamaṁ yāti hanti vā| | saptāhādiṣu kālēṣu praśamaṁ yāti hanti vā| | ||
yadā tu nātiśudhyanti na vā śudhyanti sarvaśaḥ||58|| | yadā tu nātiśudhyanti na vā śudhyanti sarvaśaḥ||58|| | ||
dvādaśaitē samuddiṣṭāḥ santatasyāśrayāstadā| | dvādaśaitē samuddiṣṭāḥ santatasyāśrayāstadā| | ||
visargaṁ dvādaśē kr̥tvā divasē'vyaktalakṣaṇam||59|| | visargaṁ dvādaśē kr̥tvā divasē'vyaktalakṣaṇam||59|| | ||
durlabhōpaśamaḥ kālaṁ dīrghamapyanuvartatē| | durlabhōpaśamaḥ kālaṁ dīrghamapyanuvartatē| | ||
iti buddhvā jwaraṁ vaidya upakrāmēttu santatam ||60|| | iti buddhvā jwaraṁ vaidya upakrāmēttu santatam ||60|| | ||
| Line 850: | Line 864: | ||
sarvadehAnugAH stabdhA jwaraM kurvanti santatam| | sarvadehAnugAH stabdhA jwaraM kurvanti santatam| | ||
dashAhaM dvAdashAhaM vA saptAhaM vA suduHsahaH||54|| | dashAhaM dvAdashAhaM vA saptAhaM vA suduHsahaH||54|| | ||
sa shIghraM shIghrakAritvAt prashamaM yAti hanti vA| | sa shIghraM shIghrakAritvAt prashamaM yAti hanti vA| | ||
kAladUShyaprakRutibhirdoShastulyo hi santatam||55|| | kAladUShyaprakRutibhirdoShastulyo hi santatam||55|| | ||
niShpratyanIkaH kurute tasmAjj~jeyaH suduHsahaH| | niShpratyanIkaH kurute tasmAjj~jeyaH suduHsahaH| | ||
yathA dhAtUMstathA mUtraM purIShaM cAnilAdayaH||56|| | yathA dhAtUMstathA mUtraM purIShaM cAnilAdayaH||56|| | ||
yugapaccAnupadyante niyamAt santate jvare| | yugapaccAnupadyante niyamAt santate jvare| | ||
sa shuddhyA vA~apyashuddhyA vA rasAdInAmasheShataH||57|| | sa shuddhyA vA~apyashuddhyA vA rasAdInAmasheShataH||57|| | ||
saptAhAdiShu kAleShu prashamaM yAti hanti vA| | saptAhAdiShu kAleShu prashamaM yAti hanti vA| | ||
yadA tu nAtishudhyanti na vA shudhyanti sarvashaH||58|| | yadA tu nAtishudhyanti na vA shudhyanti sarvashaH||58|| | ||
dvAdashaite samuddiShTAH santatasyAshrayAstadA| | dvAdashaite samuddiShTAH santatasyAshrayAstadA| | ||
visargaM dvAdashe kRutvA divase~avyaktalakShaNam||59|| | visargaM dvAdashe kRutvA divase~avyaktalakShaNam||59|| | ||
durlabhopashamaH kAlaM dIrghamapyanuvartate| | durlabhopashamaH kAlaM dIrghamapyanuvartate| | ||
iti buddhvA jwaraM vaidya upakrAmettu santatam ||60|| | iti buddhvA jwaraM vaidya upakrAmettu santatam ||60|| | ||
| Line 885: | Line 906: | ||
सप्रत्यनीकः कुरुते कालवृद्धिक्षयात्मकम्| | सप्रत्यनीकः कुरुते कालवृद्धिक्षयात्मकम्| | ||
अहोरात्रे सततको द्वौ कालावनुवर्तते||६२|| | अहोरात्रे सततको द्वौ कालावनुवर्तते||६२|| | ||
| Line 890: | Line 912: | ||
sapratyanīkaḥ kurutē kālavr̥ddhikṣayātmakam| | sapratyanīkaḥ kurutē kālavr̥ddhikṣayātmakam| | ||
ahōrātrē satatakō dvau kālāvanuvartatē||62|| | ahōrātrē satatakō dvau kālāvanuvartatē||62|| | ||
| Line 895: | Line 918: | ||
sapratyanIkaH kurute kAlavRuddhikShayAtmakam| | sapratyanIkaH kurute kAlavRuddhikShayAtmakam| | ||
ahorAtre satatako dvau kAlAvanuvartate||62|| | ahorAtre satatako dvau kAlAvanuvartate||62|| | ||
| Line 902: | Line 926: | ||
कालप्रकृतिदूष्याणां प्राप्यैवान्यतमाद्बलम्| | कालप्रकृतिदूष्याणां प्राप्यैवान्यतमाद्बलम्| | ||
अन्येद्युष्कं ज्वरं दोषो रुद्ध्वा मेदोवहाः सिराः||६३|| | अन्येद्युष्कं ज्वरं दोषो रुद्ध्वा मेदोवहाः सिराः||६३|| | ||
| Line 907: | Line 932: | ||
kālaprakr̥tidūṣyāṇāṁ prāpyaivānyatamādbalam| | kālaprakr̥tidūṣyāṇāṁ prāpyaivānyatamādbalam| | ||
anyēdyuṣkaṁ jwaraṁ dōṣō ruddhvā mēdōvahāḥ sirāḥ||63|| | anyēdyuṣkaṁ jwaraṁ dōṣō ruddhvā mēdōvahāḥ sirāḥ||63|| | ||
| Line 912: | Line 938: | ||
kAlaprakRutidUShyANAM prApyaivAnyatamAdbalam| | kAlaprakRutidUShyANAM prApyaivAnyatamAdbalam| | ||
anyedyuShkaM jwaraM doSho ruddhvA medovahAH sirAH||63|| | anyedyuShkaM jwaraM doSho ruddhvA medovahAH sirAH||63|| | ||
| Line 923: | Line 950: | ||
गतिर्द्व्येकान्तराऽन्येद्युर्दोषस्योक्ताऽन्यथा परैः| | गतिर्द्व्येकान्तराऽन्येद्युर्दोषस्योक्ताऽन्यथा परैः| | ||
अन्येद्युष्कं ज्वरं कुर्यादपि संश्रित्य शोणितम्||६५|| | अन्येद्युष्कं ज्वरं कुर्यादपि संश्रित्य शोणितम्||६५|| | ||
मांसस्रोतांस्यनुगतो जनयेत्तु तृतीयकम्| | मांसस्रोतांस्यनुगतो जनयेत्तु तृतीयकम्| | ||
संश्रितो मेदसो मार्गं दोषश्चापि चतुर्थकम् ||६६|| | संश्रितो मेदसो मार्गं दोषश्चापि चतुर्थकम् ||६६|| | ||
अन्येद्युष्कः प्रतिदिनं दिनं हित्वा तृतीयकः| | अन्येद्युष्कः प्रतिदिनं दिनं हित्वा तृतीयकः| | ||
दिनद्वयं यो विश्रम्य प्रत्येति स चतुर्थकः||६७|| | दिनद्वयं यो विश्रम्य प्रत्येति स चतुर्थकः||६७|| | ||
| Line 934: | Line 964: | ||
gatirdvyēkāntarā'nyēdyurdōṣasyōktā'nyathā paraiḥ| | gatirdvyēkāntarā'nyēdyurdōṣasyōktā'nyathā paraiḥ| | ||
anyēdyuṣkaṁ jwaraṁ kuryādapi saṁśritya śōṇitam||65|| | anyēdyuṣkaṁ jwaraṁ kuryādapi saṁśritya śōṇitam||65|| | ||
māṁsasrōtāṁsyanugatō janayēttu tr̥tīyakam| | māṁsasrōtāṁsyanugatō janayēttu tr̥tīyakam| | ||
saṁśritō mēdasō mārgaṁ dōṣaścāpi caturthakam ||66|| | saṁśritō mēdasō mārgaṁ dōṣaścāpi caturthakam ||66|| | ||
anyēdyuṣkaḥ pratidinaṁ dinaṁ hitvā tr̥tīyakaḥ| | anyēdyuṣkaḥ pratidinaṁ dinaṁ hitvā tr̥tīyakaḥ| | ||
dinadvayaṁ yō viśramya pratyēti sa caturthakaḥ||67|| | dinadvayaṁ yō viśramya pratyēti sa caturthakaḥ||67|| | ||
| Line 945: | Line 978: | ||
gatirdvyekAntarA~anyedyurdoShasyoktA~anyathA paraiH| | gatirdvyekAntarA~anyedyurdoShasyoktA~anyathA paraiH| | ||
anyedyuShkaM jwaraM kuryAdapi saMshritya shoNitam||65|| | anyedyuShkaM jwaraM kuryAdapi saMshritya shoNitam||65|| | ||
mAMsasrotAMsyanugato janayettu tRutIyakam| | mAMsasrotAMsyanugato janayettu tRutIyakam| | ||
saMshrito medaso mArgaM doShashcApi caturthakam ||66|| | saMshrito medaso mArgaM doShashcApi caturthakam ||66|| | ||
anyedyuShkaH pratidinaM dinaM hitvA tRutIyakaH| | anyedyuShkaH pratidinaM dinaM hitvA tRutIyakaH| | ||
dinadvayaM yo vishramya pratyeti sa caturthakaH||67|| | dinadvayaM yo vishramya pratyeti sa caturthakaH||67|| | ||