Jwara Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
|||
| Line 51: | Line 51: | ||
विज्वरं ज्वरसन्देहं पर्यपृच्छत् पुनर्वसुम्| | विज्वरं ज्वरसन्देहं पर्यपृच्छत् पुनर्वसुम्| | ||
विविक्ते शान्तमासीनमग्निवेशः कृताञ्जलिः||३|| | विविक्ते शान्तमासीनमग्निवेशः कृताञ्जलिः||३|| | ||
देहेन्द्रियमनस्तापी सर्वरोगाग्रजो बली| | देहेन्द्रियमनस्तापी सर्वरोगाग्रजो बली| | ||
ज्वरः प्रधानो रोगाणामुक्तो भगवता पुरा||४|| | ज्वरः प्रधानो रोगाणामुक्तो भगवता पुरा||४|| | ||
तस्य प्राणिसपत्नस्य ध्रुवस्य प्रलयोदये| | तस्य प्राणिसपत्नस्य ध्रुवस्य प्रलयोदये| | ||
प्रकृतिं च प्रवृत्तिं च प्रभावं कारणानि च||५|| | प्रकृतिं च प्रवृत्तिं च प्रभावं कारणानि च||५|| | ||
पूर्वरूपमधिष्ठानं बलकालात्मलक्षणम्| | पूर्वरूपमधिष्ठानं बलकालात्मलक्षणम्| | ||
व्यासतो विधिभेदाच्च पृथग्भिन्नस्य चाकृतिम्||६|| | व्यासतो विधिभेदाच्च पृथग्भिन्नस्य चाकृतिम्||६|| | ||
लिङ्गमामस्य जीर्णस्य सौषधं च क्रियाक्रमम्| | लिङ्गमामस्य जीर्णस्य सौषधं च क्रियाक्रमम्| | ||
विमुञ्चतः प्रशान्तस्य चिह्नं यच्च पृथक् पृथक्||७|| | विमुञ्चतः प्रशान्तस्य चिह्नं यच्च पृथक् पृथक्||७|| | ||
ज्वरावसृष्टो रक्ष्यश्च यावत्कालं यतो यतः| | ज्वरावसृष्टो रक्ष्यश्च यावत्कालं यतो यतः| | ||
प्रशान्तः कारणैर्यैश्च पुनरावर्तते ज्वरः||८|| | प्रशान्तः कारणैर्यैश्च पुनरावर्तते ज्वरः||८|| | ||
याश्चापि पुनरावृत्तं क्रियाः प्रशमयन्ति तम्| | याश्चापि पुनरावृत्तं क्रियाः प्रशमयन्ति तम्| | ||
जगद्धितार्थं तत् सर्वं भगवन्! वक्तुमर्हसि||९|| | जगद्धितार्थं तत् सर्वं भगवन्! वक्तुमर्हसि||९|| | ||
तदग्निवेशस्य वचो निशम्य गुरुरब्रवीत्| | तदग्निवेशस्य वचो निशम्य गुरुरब्रवीत्| | ||
ज्वराधिकारे यद्वाच्यं तत् सौम्य! निखिलं शृणु||१०|| | ज्वराधिकारे यद्वाच्यं तत् सौम्य! निखिलं शृणु||१०|| | ||
vijwaraṁ jwarasandēhaṁ paryapr̥cchat punarvasum| | vijwaraṁ jwarasandēhaṁ paryapr̥cchat punarvasum| | ||
viviktē śāntamāsīnamagnivēśaḥ kr̥tāñjaliḥ||3|| | viviktē śāntamāsīnamagnivēśaḥ kr̥tāñjaliḥ||3|| | ||
dēhēndriyamanastāpī sarvarōgāgrajō balī| | dēhēndriyamanastāpī sarvarōgāgrajō balī| | ||
jwaraḥ pradhānō rōgāṇāmuktō bhagavatā purā||4|| | jwaraḥ pradhānō rōgāṇāmuktō bhagavatā purā||4|| | ||
tasya prāṇisapatnasya dhruvasya pralayōdayē| | tasya prāṇisapatnasya dhruvasya pralayōdayē| | ||
prakr̥tiṁ ca pravr̥ttiṁ ca prabhāvaṁ kāraṇāni ca||5|| | prakr̥tiṁ ca pravr̥ttiṁ ca prabhāvaṁ kāraṇāni ca||5|| | ||
pūrvarūpamadhiṣṭhānaṁ balakālātmalakṣaṇam| | pūrvarūpamadhiṣṭhānaṁ balakālātmalakṣaṇam| | ||
vyāsatō vidhibhēdācca [2] pr̥thagbhinnasya cākr̥tim||6|| | vyāsatō vidhibhēdācca [2] pr̥thagbhinnasya cākr̥tim||6|| | ||
liṅgamāmasya jīrṇasya sauṣadhaṁ ca kriyākramam| | liṅgamāmasya jīrṇasya sauṣadhaṁ ca kriyākramam| | ||
vimuñcataḥ praśāntasya cihnaṁ yacca pr̥thak pr̥thak||7|| | vimuñcataḥ praśāntasya cihnaṁ yacca pr̥thak pr̥thak||7|| | ||
jvarāvasr̥ṣṭō rakṣyaśca yāvatkālaṁ yatō yataḥ| | jvarāvasr̥ṣṭō rakṣyaśca yāvatkālaṁ yatō yataḥ| | ||
praśāntaḥ kāraṇairyaiśca punarāvartatē jwaraḥ||8|| | praśāntaḥ kāraṇairyaiśca punarāvartatē jwaraḥ||8|| | ||
yāścāpi punarāvr̥ttaṁ kriyāḥ praśamayanti tam| | yāścāpi punarāvr̥ttaṁ kriyāḥ praśamayanti tam| | ||
jagaddhitārthaṁ tat sarvaṁ bhagavan! vaktumarhasi||9|| | jagaddhitārthaṁ tat sarvaṁ bhagavan! vaktumarhasi||9|| | ||
tadagnivēśasya vacō niśamya gururabravīt| | tadagnivēśasya vacō niśamya gururabravīt| | ||
jvarādhikārē yadvācyaṁ tat saumya! nikhilaṁ śr̥ṇu||10|| | jvarādhikārē yadvācyaṁ tat saumya! nikhilaṁ śr̥ṇu||10|| | ||
vijwaraM jwarasandehaM paryapRucchat punarvasum| | vijwaraM jwarasandehaM paryapRucchat punarvasum| | ||
vivikte shAntamAsInamagniveshaH kRutA~jjaliH||3|| | vivikte shAntamAsInamagniveshaH kRutA~jjaliH||3|| | ||
dehendriyamanastApI sarvarogAgrajo balI| | dehendriyamanastApI sarvarogAgrajo balI| | ||
jwaraH pradhAno rogANAmukto bhagavatA purA||4|| | jwaraH pradhAno rogANAmukto bhagavatA purA||4|| | ||
tasya prANisapatnasya dhruvasya pralayodaye| | tasya prANisapatnasya dhruvasya pralayodaye| | ||
prakRutiM ca pravRuttiM ca prabhAvaM kAraNAni ca||5|| | prakRutiM ca pravRuttiM ca prabhAvaM kAraNAni ca||5|| | ||
pUrvarUpamadhiShThAnaM balakAlAtmalakShaNam| | pUrvarUpamadhiShThAnaM balakAlAtmalakShaNam| | ||
vyAsato vidhibhedAcca pRuthagbhinnasya cAkRutim||6|| | vyAsato vidhibhedAcca pRuthagbhinnasya cAkRutim||6|| | ||
li~ggamAmasya jIrNasya sauShadhaM ca kriyAkramam| | li~ggamAmasya jIrNasya sauShadhaM ca kriyAkramam| | ||
vimu~jcataH prashAntasya cihnaM yacca pRuthak pRuthak||7|| | vimu~jcataH prashAntasya cihnaM yacca pRuthak pRuthak||7|| | ||
jwaravasRuShTo rakShyashca yAvatkAlaM yato yataH| | jwaravasRuShTo rakShyashca yAvatkAlaM yato yataH| | ||
prashAntaH kAraNairyaishca punarAvartate jwaraH||8|| | prashAntaH kAraNairyaishca punarAvartate jwaraH||8|| | ||
yAshcApi punarAvRuttaM kriyAH prashamayanti tam| | yAshcApi punarAvRuttaM kriyAH prashamayanti tam| | ||
jagaddhitArthaM tat sarvaM bhagavan! vaktumarhasi||9|| | jagaddhitArthaM tat sarvaM bhagavan! vaktumarhasi||9|| | ||
tadagniveshasya vaco nishamya gururabravIt| | tadagniveshasya vaco nishamya gururabravIt| | ||
jwaradhikAre yadvAcyaM tat saumya! nikhilaM shRuNu||10|| | jwaradhikAre yadvAcyaM tat saumya! nikhilaM shRuNu||10|| | ||