Rasayana: Difference between revisions
| Line 2,348: | Line 2,348: | ||
गोमूत्रगन्धयः सर्वे सर्वकर्मसु यौगिकाः| | गोमूत्रगन्धयः सर्वे सर्वकर्मसु यौगिकाः| | ||
रसायनप्रयोगेषु पश्चिमस्तु विशिष्यते ||६०|| | रसायनप्रयोगेषु पश्चिमस्तु विशिष्यते ||६०|| | ||
| Line 2,357: | Line 2,358: | ||
hēmādyāḥ sūryasantaptāḥ sravanti giridhātavaḥ| | hēmādyāḥ sūryasantaptāḥ sravanti giridhātavaḥ| | ||
jatvābhaṁ mr̥du mr̥tsnācchaṁ yanmalaṁ tacchilājatu||56|| | jatvābhaṁ mr̥du mr̥tsnācchaṁ yanmalaṁ tacchilājatu||56|| | ||
madhuraśca satiktaśca japāpuṣpanibhaśca yaḥ| | madhuraśca satiktaśca japāpuṣpanibhaśca yaḥ| | ||
kaṭurvipākē śītaśca sa suvarṇasya nisravaḥ||57|| | kaṭurvipākē śītaśca sa suvarṇasya nisravaḥ||57|| | ||
rūpyasya kaṭukaḥ śvētaḥ śītaḥ svādu vipacyatē| | rūpyasya kaṭukaḥ śvētaḥ śītaḥ svādu vipacyatē| | ||
tāmrasya barhikaṇṭhābhastiktōṣṇaḥ pacyatē kaṭu||58|| | tāmrasya barhikaṇṭhābhastiktōṣṇaḥ pacyatē kaṭu||58|| | ||
yastu guggulukābhāsastiktakō lavaṇānvitaḥ| | yastu guggulukābhāsastiktakō lavaṇānvitaḥ| | ||
kaṭurvipākē śītaśca sarvaśrēṣṭhaḥ sa cāyasaḥ||59|| | kaṭurvipākē śītaśca sarvaśrēṣṭhaḥ sa cāyasaḥ||59|| | ||
gōmūtragandhayaḥ sarvē sarvakarmasu yaugikāḥ| | gōmūtragandhayaḥ sarvē sarvakarmasu yaugikāḥ| | ||
rasāyanaprayōgēṣu paścimastu viśiṣyatē||60|| | rasāyanaprayōgēṣu paścimastu viśiṣyatē||60|| | ||
yathākramaṁ vātapittē ślēṣmapittē kaphē triṣu| | yathākramaṁ vātapittē ślēṣmapittē kaphē triṣu| | ||
viśēṣataḥ praśasyantē malā hēmādidhātujāḥ||61|| | viśēṣataḥ praśasyantē malā hēmādidhātujāḥ||61|| | ||
| Line 2,377: | Line 2,384: | ||
hemAdyAH sUryasantaptAH sravanti giridhAtavaH| | hemAdyAH sUryasantaptAH sravanti giridhAtavaH| | ||
jatvAbhaM mRudu mRutsnAcchaM yanmalaM tacchilAjatu||56|| | jatvAbhaM mRudu mRutsnAcchaM yanmalaM tacchilAjatu||56|| | ||
madhurashca satiktashca japApuShpanibhashca yaH| | madhurashca satiktashca japApuShpanibhashca yaH| | ||
kaTurvipAke shItashca sa suvarNasya nisravaH||57|| | kaTurvipAke shItashca sa suvarNasya nisravaH||57|| | ||
rUpyasya kaTukaH shvetaH shItaH svAdu vipacyate| | rUpyasya kaTukaH shvetaH shItaH svAdu vipacyate| | ||
tAmrasya barhikaNThAbhastiktoShNaH pacyate kaTu||58|| | tAmrasya barhikaNThAbhastiktoShNaH pacyate kaTu||58|| | ||
yastu guggulukAbhAsastiktako lavaNAnvitaH| | yastu guggulukAbhAsastiktako lavaNAnvitaH| | ||
kaTurvipAke shItashca sarvashreShThaH sa cAyasaH||59|| | kaTurvipAke shItashca sarvashreShThaH sa cAyasaH||59|| | ||
gomUtragandhayaH sarve sarvakarmasu yaugikAH| | gomUtragandhayaH sarve sarvakarmasu yaugikAH| | ||
rasAyanaprayogeShu pashcimastu vishiShyate||60|| | rasAyanaprayogeShu pashcimastu vishiShyate||60|| | ||
yathAkramaM vAtapitte shleShmapitte kaphe triShu| | yathAkramaM vAtapitte shleShmapitte kaphe triShu| | ||
visheShataH prashasyante malA hemAdidhAtujAH||61|| | visheShataH prashasyante malA hemAdidhAtujAH||61|| | ||
| Line 2,397: | Line 2,410: | ||
शिलाजतुप्रयोगेषु विदाहीनि गुरूणि च| | शिलाजतुप्रयोगेषु विदाहीनि गुरूणि च| | ||
वर्जयेत् सर्वकालं तु कुलत्थान् परिवर्जयेत्||६२|| | वर्जयेत् सर्वकालं तु कुलत्थान् परिवर्जयेत्||६२|| | ||
ते ह्यत्यन्तविरुद्धत्वादश्मनो भेदनाः परम्| | ते ह्यत्यन्तविरुद्धत्वादश्मनो भेदनाः परम्| | ||
लोके दृष्टास्ततस्तेषां प्रयोगःप्रतिषिध्यते||६३|| | लोके दृष्टास्ततस्तेषां प्रयोगःप्रतिषिध्यते||६३|| | ||
पयांसि तक्राणि रसाः सयूषास्तोयं समूत्रा विविधाः कषायाः| | पयांसि तक्राणि रसाः सयूषास्तोयं समूत्रा विविधाः कषायाः| | ||
आलोडनार्थं गिरिजस्य शस्तास्ते ते प्रयोज्याः प्रसमीक्ष्यकार्यम्||६४|| | आलोडनार्थं गिरिजस्य शस्तास्ते ते प्रयोज्याः प्रसमीक्ष्यकार्यम्||६४|| | ||
न सोऽस्ति रोगो भुवि साध्यरूपः शिलाह्वयं यं न जयेत् प्रसह्य| | न सोऽस्ति रोगो भुवि साध्यरूपः शिलाह्वयं यं न जयेत् प्रसह्य| | ||
तत् कालयोगैर्विधिभिः प्रयुक्तं स्वस्थस्य चोर्जां विपुलां ददाति||६५|| | तत् कालयोगैर्विधिभिः प्रयुक्तं स्वस्थस्य चोर्जां विपुलां ददाति||६५|| | ||
| Line 2,411: | Line 2,428: | ||
śilājatuprayōgēṣu vidāhīni gurūṇica| | śilājatuprayōgēṣu vidāhīni gurūṇica| | ||
varjayēt sarvakālaṁ tu kulatthānparivarjayēt||62|| | varjayēt sarvakālaṁ tu kulatthānparivarjayēt||62|| | ||
tē hyatyantaviruddhatvādaśmanō bhēdanāḥ param| | tē hyatyantaviruddhatvādaśmanō bhēdanāḥ param| | ||
lōkē dr̥ṣṭāstatastēṣāṁ prayōgaḥ pratiṣidhyatē||63|| | lōkē dr̥ṣṭāstatastēṣāṁ prayōgaḥ pratiṣidhyatē||63|| | ||
payāṁsi takrāṇirasāḥ sayūṣāstōyaṁ samūtrā vividhāḥ kaṣāyāḥ| | payāṁsi takrāṇirasāḥ sayūṣāstōyaṁ samūtrā vividhāḥ kaṣāyāḥ| | ||
ālōḍanārthaṁ girijasya śastāstē tē prayōjyāḥ prasamīkṣya kāryam||64|| | ālōḍanārthaṁ girijasya śastāstē tē prayōjyāḥ prasamīkṣya kāryam||64|| | ||
na sō'sti rōgō bhuvi sādhyarūpaḥ śilāhvayaṁ yaṁ na jayēt prasahya| | na sō'sti rōgō bhuvi sādhyarūpaḥ śilāhvayaṁ yaṁ na jayēt prasahya| | ||
tat kālayōgairvidhibhiḥ prayuktaṁ svasthasya cōrjāṁ vipulāṁ dadāti||65|| | tat kālayōgairvidhibhiḥ prayuktaṁ svasthasya cōrjāṁ vipulāṁ dadāti||65|| | ||
| Line 2,425: | Line 2,446: | ||
shilAjatuprayogeShu vidAhIni gurUNi ca| | shilAjatuprayogeShu vidAhIni gurUNi ca| | ||
varjayet sarvakAlaM tu kulatthAn [1] parivarjayet||62|| | varjayet sarvakAlaM tu kulatthAn [1] parivarjayet||62|| | ||
te hyatyantaviruddhatvAdashmano bhedanAH param| | te hyatyantaviruddhatvAdashmano bhedanAH param| | ||
loke dRuShTAstatasteShAM prayogaH pratiShidhyate||63|| | loke dRuShTAstatasteShAM prayogaH pratiShidhyate||63|| | ||
payAMsi takrANi [2] rasAH sayUShAstoyaM samUtrA vividhAH kaShAyAH| | payAMsi takrANi [2] rasAH sayUShAstoyaM samUtrA vividhAH kaShAyAH| | ||
AloDanArthaM girijasya shastAste te prayojyAH prasamIkShya kAryam||64|| | AloDanArthaM girijasya shastAste te prayojyAH prasamIkShya kAryam||64|| | ||
na so~asti rogo bhuvi sAdhyarUpaH shilAhvayaM yaM na jayet prasahya| | na so~asti rogo bhuvi sAdhyarUpaH shilAhvayaM yaM na jayet prasahya| | ||
tat kAlayogairvidhibhiH prayuktaM svasthasya corjAM vipulAM dadAti||65|| | tat kAlayogairvidhibhiH prayuktaM svasthasya corjAM vipulAM dadAti||65|| | ||
| Line 2,443: | Line 2,468: | ||
करप्रचितिके पादे दश षट् च महर्षिणा| | करप्रचितिके पादे दश षट् च महर्षिणा| | ||
रसायनानां सिद्धानां संयोगाः समुदाहृताः||६६|| | रसायनानां सिद्धानां संयोगाः समुदाहृताः||६६|| | ||
| Line 2,448: | Line 2,474: | ||
karapracitikē pādē daśa ṣaṭ ca maharṣiṇā| | karapracitikē pādē daśa ṣaṭ ca maharṣiṇā| | ||
rasāyanānāṁ siddhānāṁ saṁyōgāḥsamudāhr̥tāḥ||66|| | rasāyanānāṁ siddhānāṁ saṁyōgāḥsamudāhr̥tāḥ||66|| | ||
| Line 2,453: | Line 2,480: | ||
karapracitike pAde dasha ShaT ca maharShiNA| | karapracitike pAde dasha ShaT ca maharShiNA| | ||
rasAyanAnAM siddhAnAM saMyogAH samudAhRutAH||66|| | rasAyanAnAM siddhAnAM saMyogAH samudAhRutAH||66|| | ||