Yonivyapat Chikitsa: Difference between revisions

Line 1,891: Line 1,891:
It is (The disorders of ''shukra'') being described discretely.  
It is (The disorders of ''shukra'') being described discretely.  


Fenilam (frothy), tanu (slender), ruksham (arid), vivarnam (discolored), pooti (putrid), pichhilam (slimy), afflicted with other dhatus, & precipitant are the eight (shukra disorders).
''Fenilam'' (frothy), ''tanu'' (slender), ''ruksham'' (arid), ''vivarnam'' (discolored), ''pooti'' (putrid), ''pichhilam'' (slimy), afflicted with other ''dhatus'' & precipitant are the eight (''shukra'' disorders).
 
Frothy, slender, arid, scanty, discomforting ejaculation is due to ''vata'' (dominance). Thus affected semen is incapable of fertilization (''garbha'').
 
Semen of bluish or yellow discoloration,(with) putrid odor, ejaculation with burning sensation is affected by ''pitta''.
 
Semen affected by ''kapha'' is extremely slimy and obstructs channel of semen (ejaculatory duct).
 
Ejaculated semen with blood is due to excess coitus, (local) or injury.
 
The eighth (type of semen disorder) is due to repression of ''shukra''. Semen gets obstructed within its channel by (vitiated) ''vata''; which may ejaculate painfully with increased viscosity. Thus eight disorders of ''shukra'' (semen) are illustrated with symptoms. [139-144]
 
==== Characteristics of ''shuddha retas'' (normal semen) ====


Frothy, slender, arid, scanty, discomforting ejaculation is due to vata (dominance). Thus affected semen is incapable of fertilization (garbha).
Semen of bluish or yellow discoloration, (with) putrid odor, ejaculation with burning sensation is affected by pitta.
Semen affected by kapha is extremely slimy and obstructs channel of semen (ejaculatory duct).
Ejaculated semen with blood  is due to excess coitus, (local) or injury.
The eighth (type of semen disorder) is due to repression of shukra. SSemen gets obstructed within its channel by (vitiated) vata; which may ejaculate painfully with increased viscosity.Thus eight disorders of shukra (semen) are illustrated with symptoms. (139-144)
Characteristics of shuddha retas (normal semen):
स्निग्धं घनं पिच्छिलं च मधुरं चाविदाहि च ||१४५||  
स्निग्धं घनं पिच्छिलं च मधुरं चाविदाहि च ||१४५||  
रेतः शुद्धं विजानीयाच्छ्वेतं [१] स्फटिकसन्निभम् |१४६|
रेतः शुद्धं विजानीयाच्छ्वेतं [१] स्फटिकसन्निभम् |१४६|
snigdhaṁ ghanaṁ picchilaṁ ca madhuraṁ cāvidāhi ca||145||  
snigdhaṁ ghanaṁ picchilaṁ ca madhuraṁ cāvidāhi ca||145||  
rētaḥ śuddhaṁ vijānīyācchvētaṁ [1] sphaṭikasannibham|146|  
rētaḥ śuddhaṁ vijānīyācchvētaṁ [1] sphaṭikasannibham|146|  


snigdhaM ghanaM picchilaM ca madhuraM cAvidAhi ca ||145||  
snigdhaM ghanaM picchilaM ca madhuraM cAvidAhi ca ||145||  
retaH shuddhaM vijAnIyAcchvetaM [1] sphaTikasannibham |146|(Retah)Virile Semen which is Snigdha (unctous), Ghana (Viscous), Picchila (Slimy), Madhur (Sweet), Avidahi (non-blazing), looking like white crystal quartz; known as normal (semen).(146)
 
Principles of management of disorders of semen:
retaH shuddhaM vijAnIyAcchvetaM [1] sphaTikasannibham |146|
 
(''Retah'')virile Semen which is ''snigdha'' (unctous), ''ghana'' (viscous), ''picchila'' (slimy), ''madhura'' (''sweet''), ''avidahi'' (non-blazing), looking like white crystal quartz; known as normal (semen).[146]
 
==== Principles of management of disorders of semen ====
वाजीकरणयोगैस्तैरुपयोगसुखैर्हितैः ||१४६||  
वाजीकरणयोगैस्तैरुपयोगसुखैर्हितैः ||१४६||  
रक्तपित्तहरैर्योगैर्योनिव्यापदिकैस्तथा |  
रक्तपित्तहरैर्योगैर्योनिव्यापदिकैस्तथा |  
दुष्टं यदा भवेच्छुक्रं तदा तत् समुपाचरेत् ||१४७||  
दुष्टं यदा भवेच्छुक्रं तदा तत् समुपाचरेत् ||१४७||  
घृतं च जीवनीयं यच्च्यवनप्राश एव च |  
घृतं च जीवनीयं यच्च्यवनप्राश एव च |  
गिरिजस्य प्रयोगश्च रेतोदोषानपोहति ||१४८||  
गिरिजस्य प्रयोगश्च रेतोदोषानपोहति ||१४८||  
वातान्विते हिताः शुक्रे निरूहाः सानुवासनाः |  
वातान्विते हिताः शुक्रे निरूहाः सानुवासनाः |  
अभयामलकीयं च पैत्ते शस्तं रसायनम् [१] ||१४९||
अभयामलकीयं च पैत्ते शस्तं रसायनम् [१] ||१४९||
मागध्यमृतलोहानां त्रिफलाया रसायनम्|  
मागध्यमृतलोहानां त्रिफलाया रसायनम्|  
कफोत्थितं शुक्रदोषं हन्याद्भल्लातकस्य च||१५०||  
कफोत्थितं शुक्रदोषं हन्याद्भल्लातकस्य च||१५०||  
यदन्यधातुसंसृष्टं शुक्रं तद्वीक्ष्य युक्तितः|  
यदन्यधातुसंसृष्टं शुक्रं तद्वीक्ष्य युक्तितः|  
यथादोषं प्रयुञ्जीत दोषधातुभिषग्जितम्||१५१||  
यथादोषं प्रयुञ्जीत दोषधातुभिषग्जितम्||१५१||  
सर्पिः पयो रसाः शालिर्यवगोधूमषष्टिकाः|
सर्पिः पयो रसाः शालिर्यवगोधूमषष्टिकाः|
प्रशस्ताः शुक्रदोषेषु बस्तिकर्म विशेषतः||१५२||  
प्रशस्ताः शुक्रदोषेषु बस्तिकर्म विशेषतः||१५२||  
इत्यष्टशुक्रदोषाणां मुनिनोक्तं चिकित्सितम्|१५३|  
इत्यष्टशुक्रदोषाणां मुनिनोक्तं चिकित्सितम्|१५३|  
   
   
vājīkaraṇayōgaistairupayōgasukhairhitaiḥ||146||  
vājīkaraṇayōgaistairupayōgasukhairhitaiḥ||146||  
raktapittaharairyōgairyōnivyāpadikaistathā|  
raktapittaharairyōgairyōnivyāpadikaistathā|  
duṣṭaṁ yadā bhavēcchukraṁ tadā tat samupācarēt||147||  
duṣṭaṁ yadā bhavēcchukraṁ tadā tat samupācarēt||147||  
ghr̥taṁ ca jīvanīyaṁ yaccyavanaprāśa ēva ca|  
ghr̥taṁ ca jīvanīyaṁ yaccyavanaprāśa ēva ca|  
girijasya prayōgaśca rētōdōṣānapōhati||148||  
girijasya prayōgaśca rētōdōṣānapōhati||148||  
vātānvitē hitāḥ śukrē nirūhāḥ sānuvāsanāḥ|  
vātānvitē hitāḥ śukrē nirūhāḥ sānuvāsanāḥ|  
abhayāmalakīyaṁ ca paittē śastaṁ rasāyanam [1] ||149||  
abhayāmalakīyaṁ ca paittē śastaṁ rasāyanam [1] ||149||  
māgadhyamr̥talōhānāṁ triphalāyā rasāyanam|  
māgadhyamr̥talōhānāṁ triphalāyā rasāyanam|  
kaphōtthitaṁ śukradōṣaṁ hanyādbhallātakasya ca||150||  
kaphōtthitaṁ śukradōṣaṁ hanyādbhallātakasya ca||150||  
yadanyadhātusaṁsr̥ṣṭaṁ śukraṁ tadvīkṣya yuktitaḥ|  
yadanyadhātusaṁsr̥ṣṭaṁ śukraṁ tadvīkṣya yuktitaḥ|  
yathādōṣaṁ prayuñjīta dōṣadhātubhiṣagjitam||151||  
yathādōṣaṁ prayuñjīta dōṣadhātubhiṣagjitam||151||  
sarpiḥ payō rasāḥ śāliryavagōdhūmaṣaṣṭikāḥ|  
sarpiḥ payō rasāḥ śāliryavagōdhūmaṣaṣṭikāḥ|  
praśastāḥ śukradōṣēṣu bastikarma viśēṣataḥ||152||  
praśastāḥ śukradōṣēṣu bastikarma viśēṣataḥ||152||  
ityaṣṭaśukradōṣāṇāṁ muninōktaṁ cikitsitam|153|  
ityaṣṭaśukradōṣāṇāṁ muninōktaṁ cikitsitam|153|  


vAjIkaraNayogaistairupayogasukhairhitaiH ||146||  
vAjIkaraNayogaistairupayogasukhairhitaiH ||146||  
raktapittaharairyogairyonivyApadikaistathA |  
raktapittaharairyogairyonivyApadikaistathA |  
duShTaM yadA bhavecchukraM tadA tat samupAcaret ||147||  
duShTaM yadA bhavecchukraM tadA tat samupAcaret ||147||  
ghRutaM ca jIvanIyaM yaccyavanaprAsha eva ca |  
ghRutaM ca jIvanIyaM yaccyavanaprAsha eva ca |  
girijasya prayogashca retodoShAnapohati ||148||  
girijasya prayogashca retodoShAnapohati ||148||  
vAtAnvite hitAH shukre nirUhAH sAnuvAsanAH |  
vAtAnvite hitAH shukre nirUhAH sAnuvAsanAH |  
abhayAmalakIyaM ca paitte shastaM rasAyanam [1] ||149||  
abhayAmalakIyaM ca paitte shastaM rasAyanam [1] ||149||  
mAgadhyamRutalohAnAM triphalAyA rasAyanam |  
mAgadhyamRutalohAnAM triphalAyA rasAyanam |  
kaphotthitaM shukradoShaM hanyAdbhallAtakasya ca ||150||  
kaphotthitaM shukradoShaM hanyAdbhallAtakasya ca ||150||
yadanyadhAtusaMsRuShTaM shukraM tadvIkShya yuktitaH |  
yadanyadhAtusaMsRuShTaM shukraM tadvIkShya yuktitaH |  
yathAdoShaM prayu~jjIta doShadhAtubhiShagjitam ||151||  
yathAdoShaM prayu~jjIta doShadhAtubhiShagjitam ||151||  
sarpiH payo rasAH shAliryavagodhUmaShaShTikAH |  
sarpiH payo rasAH shAliryavagodhUmaShaShTikAH |  
prashastAH shukradoSheShu bastikarma visheShataH ||152||  
prashastAH shukradoSheShu bastikarma visheShataH ||152||  
ityaShTashukradoShANAM muninoktaM cikitsitam |153|
ityaShTashukradoShANAM muninoktaM cikitsitam |153|




In case of diseases of semen, treatment with use of vajikarana formulations (aphrodisiac) are beneficial .
In case of diseases of semen, treatment with use of ''vajikarana'' formulations (aphrodisiac) are beneficial .
Management with jeevaneeya ghritam, chyavanaprasham, (girija) shilajatu remove the diseases of virile semen.
 
For semen affected by vata, niruha basti with anuwasana is advisable. For pittaja (disorder) of semen rasayana (formulations) are preferred.  
Management with ''jeevaneeya ghritam, chyavanaprasham,'' (''girija'') ''shilajatu'' remove the diseases of virile semen.
Semen disorders caused by kapha shall be treated with pippali, amruta (guduchi), loha, triphala, and bhallataka rasayana.
 
When Semen is affected by other dhatus, it shall be observed and skillfully treated, according to the dosha (vitiated), & the dhatu.
For semen affected by ''vata, niruha basti'' with ''anuvasana'' is advisable. For ''pittaja'' (disorder) of semen ''rasayana'' (formulations) are preferred.  
Sarpi ghee), payo (milk), rasa (mamsarasa/ soup of meat), shali (shali rice), yava (barley), shashtika, especially basti are advisable in the disorder of the semen.
 
This is the treatment advised by the sages for eight semen disorders.(146-153)
Semen disorders caused by ''kapha'' shall be treated with ''pippali, amrita'' (''guduchi''), ''loha, triphala,'' and ''bhallataka rasayana.''
Klaibya (impotency):
 
When semen is affected by other ''dhatus,'' it shall be observed and skillfully treated, according to the ''dosha'' (vitiated), and the ''dhatu''.
 
''Sarpi'' (ghee), ''payo'' (milk), ''rasa'' (''mamsarasa''/ soup of meat), ''shali'' (''shali'' rice), ''yava'' (barley), ''shashtika,'' especially ''basti'' are advisable in the disorder of the semen.
 
This is the treatment advised by the sages for eight semen disorders.[146-153]
 
==== ''Klaibya'' (impotency)====
 
रेतोदोषोद्भवं क्लैब्यं यस्माच्छुद्ध्यैव सिध्यति ||१५३||  
रेतोदोषोद्भवं क्लैब्यं यस्माच्छुद्ध्यैव सिध्यति ||१५३||  
ततो वक्ष्यामि ते सम्यगग्निवेश! यथातथम् |१५४|
ततो वक्ष्यामि ते सम्यगग्निवेश! यथातथम् |१५४|
rētōdōṣōdbhavaṁ klaibyaṁ yasmācchuddhyaiva sidhyati||153||  
rētōdōṣōdbhavaṁ klaibyaṁ yasmācchuddhyaiva sidhyati||153||  
tatō vakṣyāmi tē samyagagnivēśa! yathātatham|154|  
tatō vakṣyāmi tē samyagagnivēśa! yathātatham|154|  
retodoShodbhavaM klaibyaM yasmAcchuddhyaiva sidhyati ||153||
 
retodoShodbhavaM klaibyaM yasmAcchuddhyaiva sidhyati ||153||
 
tato vakShyAmi te samyagagnivesha! yathAtatham |154|
tato vakShyAmi te samyagagnivesha! yathAtatham |154|
An impotency due to disorders of semen is cured by elimination of the disorder; which is appropriately being described as it is (Agnivesha).(153-154)
 
Causes of klaibya (impotency):
An impotency due to disorders of semen is cured by elimination of the disorder; which is appropriately being described as it is (Agnivesha).[153-154]
 
==== Causes of ''klaibya'' (impotency) ====
 
बीजध्वजोपघाताभ्यां जरया शुक्रसङ्क्षयात् ||१५४||  
बीजध्वजोपघाताभ्यां जरया शुक्रसङ्क्षयात् ||१५४||  
क्लैब्यं सम्पद्यते तस्य शृणु सामान्यलक्षणम् |  
क्लैब्यं सम्पद्यते तस्य शृणु सामान्यलक्षणम् |