Trimarmiya Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
Pallavmishra (talk | contribs) |
||
| Line 1,054: | Line 1,054: | ||
व्यायामतीक्ष्णातिविरेकबस्तिचिन्ताभयत्रासगदातिचाराः| | व्यायामतीक्ष्णातिविरेकबस्तिचिन्ताभयत्रासगदातिचाराः| | ||
छर्द्यामसन्धारणकर्शनानिहृद्रोगकर्तॄणितथाऽभिघातः||७७|| | छर्द्यामसन्धारणकर्शनानिहृद्रोगकर्तॄणितथाऽभिघातः||७७|| | ||
वैवर्ण्यमूर्च्छाज्वरकासहिक्काश्वासास्यवैरस्यतृषाप्रमोहाः| | वैवर्ण्यमूर्च्छाज्वरकासहिक्काश्वासास्यवैरस्यतृषाप्रमोहाः| | ||
छर्दिःकफोत्क्लेशरुजोऽरुचिश्चहृद्रोगजाःस्युर्विविधास्तथाऽन्ये||७८|| | छर्दिःकफोत्क्लेशरुजोऽरुचिश्चहृद्रोगजाःस्युर्विविधास्तथाऽन्ये||७८|| | ||
हृच्छून्यभावद्रवशोषभेदस्तम्भाःसमोहाःपवनाद्विशेषः| | हृच्छून्यभावद्रवशोषभेदस्तम्भाःसमोहाःपवनाद्विशेषः| | ||
पित्तात्तमोदूयनदाहमोहाःसन्त्रासतापज्वरपीतभावाः||७९|| | पित्तात्तमोदूयनदाहमोहाःसन्त्रासतापज्वरपीतभावाः||७९|| | ||
स्तब्धंगुरुस्यात्स्तिमितंचमर्मकफात्प्रसेकज्वरकासतन्द्राः| | स्तब्धंगुरुस्यात्स्तिमितंचमर्मकफात्प्रसेकज्वरकासतन्द्राः| | ||
विद्यात्त्रिदोषंत्वपिसर्वलिङ्गंतीव्रार्तितोदंकृमिजंसकण्डूम्||८०|| | विद्यात्त्रिदोषंत्वपिसर्वलिङ्गंतीव्रार्तितोदंकृमिजंसकण्डूम्||८०|| | ||
vyāyāmatīkṣṇātivirēkabasticintābhayatrāsagadāticārāḥ| | vyāyāmatīkṣṇātivirēkabasticintābhayatrāsagadāticārāḥ| | ||
chardyāmasandhāraṇakarśanāni hr̥drōgakartr̥̄ṇi tathā'bhighātaḥ||77|| | chardyāmasandhāraṇakarśanāni hr̥drōgakartr̥̄ṇi tathā'bhighātaḥ||77|| | ||
vaivarṇyamūrcchājwarakāsahikkāśvāsāsyavairasyatr̥ṣāpramōhāḥ| | vaivarṇyamūrcchājwarakāsahikkāśvāsāsyavairasyatr̥ṣāpramōhāḥ| | ||
chardiḥ kaphōtklēśarujō'ruciśca hr̥drōgajāḥ syurvividhāstathā'nyē||78|| | chardiḥ kaphōtklēśarujō'ruciśca hr̥drōgajāḥ syurvividhāstathā'nyē||78|| | ||
hr̥cchūnyabhāvadravaśōṣabhēdastambhāḥ samōhāḥ pavanādviśēṣaḥ| | hr̥cchūnyabhāvadravaśōṣabhēdastambhāḥ samōhāḥ pavanādviśēṣaḥ| | ||
pittāttamōdūyanadāhamōhāḥ santrāsatāpajwarapītabhāvāḥ||79|| | pittāttamōdūyanadāhamōhāḥ santrāsatāpajwarapītabhāvāḥ||79|| | ||
stabdhaṁ guru syāt stimitaṁ ca marma kaphāt prasēkajwarakāsatandrāḥ| | stabdhaṁ guru syāt stimitaṁ ca marma kaphāt prasēkajwarakāsatandrāḥ| | ||
vidyāttridōṣaṁ tvapi sarvaliṅgaṁ tīvrārtitōdaṁ kr̥mijaṁ sakaṇḍūm||80|| | vidyāttridōṣaṁ tvapi sarvaliṅgaṁ tīvrārtitōdaṁ kr̥mijaṁ sakaṇḍūm||80|| | ||
vyAyAmatIkShNAtivirekabasticintAbhayatrAsagadAticArAH | | vyAyAmatIkShNAtivirekabasticintAbhayatrAsagadAticArAH | | ||
chardyAmasandhAraNakarshanAni hRudrogakartRUNi tathA~abhighAtaH ||77|| | chardyAmasandhAraNakarshanAni hRudrogakartRUNi tathA~abhighAtaH ||77|| | ||
vaivarNyamUrcchAjwarakAsahikkAshvAsAsyavairasyatRuShApramohAH | | vaivarNyamUrcchAjwarakAsahikkAshvAsAsyavairasyatRuShApramohAH | | ||
chardiH kaphotklesharujo~arucishca hRudrogajAH syurvividhAstathA~anye ||78|| | chardiH kaphotklesharujo~arucishca hRudrogajAH syurvividhAstathA~anye ||78|| | ||
hRucchUnyabhAvadravashoShabhedastambhAH samohAH pavanAdvisheShaH | | hRucchUnyabhAvadravashoShabhedastambhAH samohAH pavanAdvisheShaH | | ||
pittAttamodUyanadAhamohAH santrAsatApajwarapItabhAvAH ||79|| | pittAttamodUyanadAhamohAH santrAsatApajwarapItabhAvAH ||79|| | ||
stabdhaM guru syAt stimitaM ca marma kaphAt prasekajwarakAsatandrAH | | stabdhaM guru syAt stimitaM ca marma kaphAt prasekajwarakAsatandrAH | | ||
vidyAttridoṣhaM tvapi sarvali~ggaM tIvrArtitodaM kRumijaM sakaNDUm ||80|| | vidyAttridoṣhaM tvapi sarvali~ggaM tIvrArtitodaM kRumijaM sakaNDUm ||80|| | ||
Etiology /causative factors | |||
Excessive physical exertion, drastic and excessive administration of purgation and enema therapies, excessive anxiety/worry, fear, stress; and faulty management of diseases, suppression of vomiting and ama (products improperly digested), emaciation and trauma (physical and mental). [77] | ===== Etiology /causative factors ===== | ||
Symptoms | |||
Excessive physical exertion, drastic and excessive administration of purgation and enema therapies, excessive anxiety/worry, fear, stress; and faulty management of diseases, suppression of vomiting and ''ama'' (products improperly digested), emaciation and trauma (physical and mental). [77] | |||
====== Symptoms ====== | |||
Discoloration in skin complexion, fainting, fever, cough, hiccup, dyspnea, unpleasant taste in mouth, excess thirst, confusion/unconsciousness, vomiting, nausea and distress/ pain, anorexia and such other various symptoms manifest in patient suffering from heart disease. [78] | Discoloration in skin complexion, fainting, fever, cough, hiccup, dyspnea, unpleasant taste in mouth, excess thirst, confusion/unconsciousness, vomiting, nausea and distress/ pain, anorexia and such other various symptoms manifest in patient suffering from heart disease. [78] | ||
In predominance of | Specific features of different types of ''hridrogas'': | ||
Feeling of emptiness in the cardiac region, palpitation/ tachycardia, dryness of cardiac muscles (wasting/ atrophy), pricking pain, obstructed movement and mental confusion (unconsciousness) are the specific features of vatika type of heart disease. [79] | |||
In predominance of pitta | In predominance of ''vata'' (''vataja'' heart disease): | ||
Darkness of vision/ blackout, giddiness, distress, burning sensation, confusion/unconsciousness, heat sensation, pyrexia and yellowishness are the specific features of paittika hridroga [80] | |||
Feeling of emptiness in the cardiac region, palpitation/ tachycardia, dryness of cardiac muscles (wasting/ atrophy), pricking pain, obstructed movement and mental confusion (unconsciousness) are the specific features of ''vatika'' type of heart disease. [79] | |||
In predominance of ''pitta'' (''pittaja'' heart disease): | |||
Darkness of vision/ blackout, giddiness, distress, burning sensation, confusion/unconsciousness, heat sensation, pyrexia and yellowishness are the specific features of ''paittika hridroga'' [80] | |||
In predominance of ''kapha'' (''kaphaja'' heart disease): | |||
Bradycardia, heaviness, timidity of heart/ dullness associated with salivation, fever, cough and drowsiness are the specific features of ''kaphaja hridroga''. | |||
In predominance of all three ''dosha'' (''sannipata''): | |||
All of the above symptoms are manifested together. [80] | All of the above symptoms are manifested together. [80] | ||
In heart disease caused by krimi (organisms): | |||
In heart disease caused by ''krimi'' (organisms): | |||
There is intense discomfort/acute pain and piercing pain with itching. [80] | There is intense discomfort/acute pain and piercing pain with itching. [80] | ||
Treatment of vatika | ==== Treatment of ''vatika hridroga'' ==== | ||
तैलंससौवीरकमस्तुतक्रंवातेप्रपेयंलवणंसुखोष्णम्| | तैलंससौवीरकमस्तुतक्रंवातेप्रपेयंलवणंसुखोष्णम्| | ||
मूत्राम्बुसिद्धंलवणैश्चतैलमानाहगुल्मार्तिहृदामयघ्नम्||८१|| | मूत्राम्बुसिद्धंलवणैश्चतैलमानाहगुल्मार्तिहृदामयघ्नम्||८१|| | ||