Jwara Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
Pallavmishra (talk | contribs) |
||
| Line 4,315: | Line 4,315: | ||
प्रयोक्तव्या मतिमता दोषादीन् प्रविभज्य ते| | प्रयोक्तव्या मतिमता दोषादीन् प्रविभज्य ते| | ||
सुरा समण्डा पानार्थे भक्ष्यार्थे चरणायुधः||२९७|| | सुरा समण्डा पानार्थे भक्ष्यार्थे चरणायुधः||२९७|| | ||
तित्तिरिश्च मयूरश्च प्रयोज्या विषमज्वरे| | तित्तिरिश्च मयूरश्च प्रयोज्या विषमज्वरे| | ||
पिबेद्वा षट्पलं सर्पिरभयां वा प्रयोजयेत्||२९८|| | पिबेद्वा षट्पलं सर्पिरभयां वा प्रयोजयेत्||२९८|| | ||
त्रिफलायाः कषायं वा गुडूच्या रसमेव वा| | त्रिफलायाः कषायं वा गुडूच्या रसमेव वा| | ||
नीलिनीमजगन्धां च त्रिवृतां कटुरोहिणीम्||२९९|| | नीलिनीमजगन्धां च त्रिवृतां कटुरोहिणीम्||२९९|| | ||
पिबेज्ज्वरागमे युक्त्या स्नेहस्वेदोपपादितः| | पिबेज्ज्वरागमे युक्त्या स्नेहस्वेदोपपादितः| | ||
सर्पिषो महतीं मात्रां पीत्वा वा छर्दयेत् पुनः||३००|| | सर्पिषो महतीं मात्रां पीत्वा वा छर्दयेत् पुनः||३००|| | ||
उपयुज्यान्नपानं वा प्रभूतं पुनरुल्लिखेत्| | उपयुज्यान्नपानं वा प्रभूतं पुनरुल्लिखेत्| | ||
सान्नं मद्यं प्रभूतं वा पीत्वा स्वप्याज्ज्वरागमे||३०१|| | सान्नं मद्यं प्रभूतं वा पीत्वा स्वप्याज्ज्वरागमे||३०१|| | ||
आस्थापनं यापनं वा कारयेद्विषमज्वरे| | आस्थापनं यापनं वा कारयेद्विषमज्वरे| | ||
पयसा वृषदंशस्य शकृद्वा तदहः पिबेत्||३०२|| | पयसा वृषदंशस्य शकृद्वा तदहः पिबेत्||३०२|| | ||
वृषस्य दधिमण्डेन सुरया वा ससैन्धवम्| | वृषस्य दधिमण्डेन सुरया वा ससैन्धवम्| | ||
पिप्पल्यास्त्रिफलायाश्च दध्नस्तक्रस्य सर्पिषः||३०३|| | पिप्पल्यास्त्रिफलायाश्च दध्नस्तक्रस्य सर्पिषः||३०३|| | ||
पञ्चगव्यस्य पयसः प्रयोगो विषमज्वरे| | पञ्चगव्यस्य पयसः प्रयोगो विषमज्वरे| | ||
रसोनस्य सतैलस्य प्राग्भक्तमुपसेवनम्||३०४|| | रसोनस्य सतैलस्य प्राग्भक्तमुपसेवनम्||३०४|| | ||
मेद्यानामुष्णवीर्याणामामिषाणां च भक्षणम्| | मेद्यानामुष्णवीर्याणामामिषाणां च भक्षणम्| | ||
हिङ्गुतुल्या तु वैयाघ्री वसा नस्यं ससैन्धवा||३०५|| | हिङ्गुतुल्या तु वैयाघ्री वसा नस्यं ससैन्धवा||३०५|| | ||
पुराणसर्पिः सिंहस्य वसा तद्वत् ससैन्धवा| | पुराणसर्पिः सिंहस्य वसा तद्वत् ससैन्धवा| | ||
सैन्धवं पिप्पलीनां च तण्डुलाः समनःशिलाः||३०६|| | सैन्धवं पिप्पलीनां च तण्डुलाः समनःशिलाः||३०६|| | ||
नेत्राञ्जनं तैलपिष्टं शस्यते विषमज्वरे| | नेत्राञ्जनं तैलपिष्टं शस्यते विषमज्वरे| | ||
पलङ्कषा निम्बपत्रं वचा कुष्ठं हरीतकी||३०७|| | पलङ्कषा निम्बपत्रं वचा कुष्ठं हरीतकी||३०७|| | ||
सर्षपाः सयवाः सर्पिर्धूपनं ज्वरनाशनम्| | सर्षपाः सयवाः सर्पिर्धूपनं ज्वरनाशनम्| | ||
ये धूमा धूपनं यच्च नावनं चाञ्जनं च यत्||३०८|| | ये धूमा धूपनं यच्च नावनं चाञ्जनं च यत्||३०८|| | ||
मनोविकारे निर्दिष्टं कार्यं तद्विषमज्वरे| | मनोविकारे निर्दिष्टं कार्यं तद्विषमज्वरे| | ||
मणीनामोषधीनां च मङ्गल्यानां विषस्य च||३०९|| | मणीनामोषधीनां च मङ्गल्यानां विषस्य च||३०९|| | ||
| Line 4,358: | Line 4,371: | ||
prayōktavyā matimatā dōṣādīn pravibhajya tē| | prayōktavyā matimatā dōṣādīn pravibhajya tē| | ||
surā samaṇḍā pānārthē bhakṣyārthē caraṇāyudhaḥ||297|| | surā samaṇḍā pānārthē bhakṣyārthē caraṇāyudhaḥ||297|| | ||
tittiriśca mayūraśca prayōjyā viṣamajvarē| | tittiriśca mayūraśca prayōjyā viṣamajvarē| | ||
pibēdvā ṣaṭpalaṁ sarpirabhayāṁ vā prayōjayēt||298|| | pibēdvā ṣaṭpalaṁ sarpirabhayāṁ vā prayōjayēt||298|| | ||
triphalāyāḥ kaṣāyaṁ vā guḍūcyā rasamēva vā| | triphalāyāḥ kaṣāyaṁ vā guḍūcyā rasamēva vā| | ||
nīlinīmajagandhāṁ ca trivr̥tāṁ kaṭurōhiṇīm||299|| | nīlinīmajagandhāṁ ca trivr̥tāṁ kaṭurōhiṇīm||299|| | ||
pibējjvarāgamē yuktyā snēhasvēdōpapāditaḥ| | pibējjvarāgamē yuktyā snēhasvēdōpapāditaḥ| | ||
sarpiṣō mahatīṁ mātrāṁ pītvā vā chardayēt punaḥ||300|| | sarpiṣō mahatīṁ mātrāṁ pītvā vā chardayēt punaḥ||300|| | ||
upayujyānnapānaṁ vā prabhūtaṁ punarullikhēt| | upayujyānnapānaṁ vā prabhūtaṁ punarullikhēt| | ||
sānnaṁ madyaṁ prabhūtaṁ vā pītvā svapyājjvarāgamē||301|| | sānnaṁ madyaṁ prabhūtaṁ vā pītvā svapyājjvarāgamē||301|| | ||
āsthāpanaṁ yāpanaṁ vā kārayēdviṣamajvarē| | āsthāpanaṁ yāpanaṁ vā kārayēdviṣamajvarē| | ||
payasā vr̥ṣadaṁśasya śakr̥dvā tadahaḥ pibēt||302|| | payasā vr̥ṣadaṁśasya śakr̥dvā tadahaḥ pibēt||302|| | ||
vr̥ṣasya dadhimaṇḍēna surayā vā sasaindhavam| | vr̥ṣasya dadhimaṇḍēna surayā vā sasaindhavam| | ||
pippalyāstriphalāyāśca dadhnastakrasya sarpiṣaḥ||303|| | pippalyāstriphalāyāśca dadhnastakrasya sarpiṣaḥ||303|| | ||
pañcagavyasya payasaḥ prayōgō viṣamajvarē| | pañcagavyasya payasaḥ prayōgō viṣamajvarē| | ||
rasōnasya satailasya prāgbhaktamupasēvanam||304|| | rasōnasya satailasya prāgbhaktamupasēvanam||304|| | ||
mēdyānāmuṣṇavīryāṇāmāmiṣāṇāṁ ca bhakṣaṇam| | mēdyānāmuṣṇavīryāṇāmāmiṣāṇāṁ ca bhakṣaṇam| | ||
hiṅgutulyā tu vaiyāghrī vasā nasyaṁ sasaindhavā||305|| | hiṅgutulyā tu vaiyāghrī vasā nasyaṁ sasaindhavā||305|| | ||
purāṇasarpiḥ siṁhasya vasā tadvat sasaindhavā| | purāṇasarpiḥ siṁhasya vasā tadvat sasaindhavā| | ||
saindhavaṁ pippalīnāṁ ca taṇḍulāḥ samanaḥśilāḥ||306|| | saindhavaṁ pippalīnāṁ ca taṇḍulāḥ samanaḥśilāḥ||306|| | ||
nētrāñjanaṁ tailapiṣṭaṁ śasyatē viṣamajvarē| | nētrāñjanaṁ tailapiṣṭaṁ śasyatē viṣamajvarē| | ||
palaṅkaṣā nimbapatraṁ vacā kuṣṭhaṁ harītakī||307|| | palaṅkaṣā nimbapatraṁ vacā kuṣṭhaṁ harītakī||307|| | ||
sarṣapāḥ sayavāḥ sarpirdhūpanaṁ jvaranāśanam| | sarṣapāḥ sayavāḥ sarpirdhūpanaṁ jvaranāśanam| | ||
yē dhūmā dhūpanaṁ yacca nāvanaṁ cāñjanaṁ ca yat||308|| | yē dhūmā dhūpanaṁ yacca nāvanaṁ cāñjanaṁ ca yat||308|| | ||
manōvikārē nirdiṣṭaṁ kāryaṁ tadviṣamajvarē| | manōvikārē nirdiṣṭaṁ kāryaṁ tadviṣamajvarē| | ||
maṇīnāmōṣadhīnāṁ ca maṅgalyānāṁ viṣasya ca||309|| | maṇīnāmōṣadhīnāṁ ca maṅgalyānāṁ viṣasya ca||309|| | ||
| Line 4,401: | Line 4,427: | ||
prayoktavyA matimatA doShAdIn pravibhajya te| | prayoktavyA matimatA doShAdIn pravibhajya te| | ||
surA samaNDA pAnArthe bhakShyArthe caraNAyudhaH||297|| | surA samaNDA pAnArthe bhakShyArthe caraNAyudhaH||297|| | ||
tittirishca mayUrashca prayojyA viShamajvare| | tittirishca mayUrashca prayojyA viShamajvare| | ||
pibedvA ShaTpalaM sarpirabhayAM vA prayojayet||298|| | pibedvA ShaTpalaM sarpirabhayAM vA prayojayet||298|| | ||
triphalAyAH kaShAyaM vA guDUcyA rasameva vA| | triphalAyAH kaShAyaM vA guDUcyA rasameva vA| | ||
nIlinImajagandhAM ca trivRutAM kaTurohiNIm||299|| | nIlinImajagandhAM ca trivRutAM kaTurohiNIm||299|| | ||
pibejjvarAgame yuktyA snehasvedopapAditaH| | pibejjvarAgame yuktyA snehasvedopapAditaH| | ||
sarpiSho mahatIM mAtrAM pItvA vA chardayet punaH||300|| | sarpiSho mahatIM mAtrAM pItvA vA chardayet punaH||300|| | ||
upayujyAnnapAnaM vA prabhUtaM punarullikhet| | upayujyAnnapAnaM vA prabhUtaM punarullikhet| | ||
sAnnaM madyaM prabhUtaM vA pItvA svapyAjjvarAgame||301|| | sAnnaM madyaM prabhUtaM vA pItvA svapyAjjvarAgame||301|| | ||
AsthApanaM yApanaM vA kArayedviShamajvare| | AsthApanaM yApanaM vA kArayedviShamajvare| | ||
payasA vRuShadaMshasya shakRudvA tadahaH pibet||302|| | payasA vRuShadaMshasya shakRudvA tadahaH pibet||302|| | ||
vRuShasya dadhimaNDena surayA vA sasaindhavam| | vRuShasya dadhimaNDena surayA vA sasaindhavam| | ||
pippalyAstriphalAyAshca dadhnastakrasya sarpiShaH||303|| | pippalyAstriphalAyAshca dadhnastakrasya sarpiShaH||303|| | ||
pa~jcagavyasya payasaH prayogo viShamajvare| | pa~jcagavyasya payasaH prayogo viShamajvare| | ||
rasonasya satailasya prAgbhaktamupasevanam||304|| | rasonasya satailasya prAgbhaktamupasevanam||304|| | ||
medyAnAmuShNavIryANAmAmiShANAM ca bhakShaNam| | medyAnAmuShNavIryANAmAmiShANAM ca bhakShaNam| | ||
hi~ggutulyA tu vaiyAghrI vasA nasyaM sasaindhavA||305|| | hi~ggutulyA tu vaiyAghrI vasA nasyaM sasaindhavA||305|| | ||
purANasarpiH siMhasya vasA tadvat sasaindhavA| | purANasarpiH siMhasya vasA tadvat sasaindhavA| | ||
saindhavaM pippalInAM ca taNDulAH samanaHshilAH||306|| | saindhavaM pippalInAM ca taNDulAH samanaHshilAH||306|| | ||
netrA~jjanaM tailapiShTaM shasyate viShamajvare| | netrA~jjanaM tailapiShTaM shasyate viShamajvare| | ||
pala~gkaShA nimbapatraM vacA kuShThaM harItakI||307|| | pala~gkaShA nimbapatraM vacA kuShThaM harItakI||307|| | ||
sarShapAH sayavAH sarpirdhUpanaM jvaranAshanam| | sarShapAH sayavAH sarpirdhUpanaM jvaranAshanam| | ||
ye dhUmA dhUpanaM yacca nAvanaM cA~jjanaM ca yat||308|| | ye dhUmA dhUpanaM yacca nAvanaM cA~jjanaM ca yat||308|| | ||
manovikAre nirdiShTaM kAryaM tadviShamajvare| | manovikAre nirdiShTaM kAryaM tadviShamajvare| | ||
maNInAmoShadhInAM ca ma~ggalyAnAM viShasya ca||309|| | maNInAmoShadhInAM ca ma~ggalyAnAM viShasya ca||309|| | ||