Yonivyapat Chikitsa: Difference between revisions
Pallavmishra (talk | contribs) |
Pallavmishra (talk | contribs) |
||
| Line 1,891: | Line 1,891: | ||
It is (The disorders of ''shukra'') being described discretely. | It is (The disorders of ''shukra'') being described discretely. | ||
Fenilam (frothy), tanu (slender), ruksham (arid), vivarnam (discolored), pooti (putrid), pichhilam (slimy), afflicted with other dhatus | ''Fenilam'' (frothy), ''tanu'' (slender), ''ruksham'' (arid), ''vivarnam'' (discolored), ''pooti'' (putrid), ''pichhilam'' (slimy), afflicted with other ''dhatus'' & precipitant are the eight (''shukra'' disorders). | ||
Frothy, slender, arid, scanty, discomforting ejaculation is due to ''vata'' (dominance). Thus affected semen is incapable of fertilization (''garbha''). | |||
Semen of bluish or yellow discoloration,(with) putrid odor, ejaculation with burning sensation is affected by ''pitta''. | |||
Semen affected by ''kapha'' is extremely slimy and obstructs channel of semen (ejaculatory duct). | |||
Ejaculated semen with blood is due to excess coitus, (local) or injury. | |||
The eighth (type of semen disorder) is due to repression of ''shukra''. Semen gets obstructed within its channel by (vitiated) ''vata''; which may ejaculate painfully with increased viscosity. Thus eight disorders of ''shukra'' (semen) are illustrated with symptoms. [139-144] | |||
==== Characteristics of ''shuddha retas'' (normal semen) ==== | |||
स्निग्धं घनं पिच्छिलं च मधुरं चाविदाहि च ||१४५|| | स्निग्धं घनं पिच्छिलं च मधुरं चाविदाहि च ||१४५|| | ||
रेतः शुद्धं विजानीयाच्छ्वेतं [१] स्फटिकसन्निभम् |१४६| | रेतः शुद्धं विजानीयाच्छ्वेतं [१] स्फटिकसन्निभम् |१४६| | ||
snigdhaṁ ghanaṁ picchilaṁ ca madhuraṁ cāvidāhi ca||145|| | snigdhaṁ ghanaṁ picchilaṁ ca madhuraṁ cāvidāhi ca||145|| | ||
rētaḥ śuddhaṁ vijānīyācchvētaṁ [1] sphaṭikasannibham|146| | rētaḥ śuddhaṁ vijānīyācchvētaṁ [1] sphaṭikasannibham|146| | ||
snigdhaM ghanaM picchilaM ca madhuraM cAvidAhi ca ||145|| | snigdhaM ghanaM picchilaM ca madhuraM cAvidAhi ca ||145|| | ||
retaH shuddhaM vijAnIyAcchvetaM [1] sphaTikasannibham |146|(Retah) | |||
Principles of management of disorders of semen | retaH shuddhaM vijAnIyAcchvetaM [1] sphaTikasannibham |146| | ||
(''Retah'')virile Semen which is ''snigdha'' (unctous), ''ghana'' (viscous), ''picchila'' (slimy), ''madhura'' (''sweet''), ''avidahi'' (non-blazing), looking like white crystal quartz; known as normal (semen).[146] | |||
==== Principles of management of disorders of semen ==== | |||
वाजीकरणयोगैस्तैरुपयोगसुखैर्हितैः ||१४६|| | वाजीकरणयोगैस्तैरुपयोगसुखैर्हितैः ||१४६|| | ||
रक्तपित्तहरैर्योगैर्योनिव्यापदिकैस्तथा | | रक्तपित्तहरैर्योगैर्योनिव्यापदिकैस्तथा | | ||
दुष्टं यदा भवेच्छुक्रं तदा तत् समुपाचरेत् ||१४७|| | दुष्टं यदा भवेच्छुक्रं तदा तत् समुपाचरेत् ||१४७|| | ||
घृतं च जीवनीयं यच्च्यवनप्राश एव च | | घृतं च जीवनीयं यच्च्यवनप्राश एव च | | ||
गिरिजस्य प्रयोगश्च रेतोदोषानपोहति ||१४८|| | गिरिजस्य प्रयोगश्च रेतोदोषानपोहति ||१४८|| | ||
वातान्विते हिताः शुक्रे निरूहाः सानुवासनाः | | वातान्विते हिताः शुक्रे निरूहाः सानुवासनाः | | ||
अभयामलकीयं च पैत्ते शस्तं रसायनम् [१] ||१४९|| | अभयामलकीयं च पैत्ते शस्तं रसायनम् [१] ||१४९|| | ||
मागध्यमृतलोहानां त्रिफलाया रसायनम्| | मागध्यमृतलोहानां त्रिफलाया रसायनम्| | ||
कफोत्थितं शुक्रदोषं हन्याद्भल्लातकस्य च||१५०|| | कफोत्थितं शुक्रदोषं हन्याद्भल्लातकस्य च||१५०|| | ||
यदन्यधातुसंसृष्टं शुक्रं तद्वीक्ष्य युक्तितः| | यदन्यधातुसंसृष्टं शुक्रं तद्वीक्ष्य युक्तितः| | ||
यथादोषं प्रयुञ्जीत दोषधातुभिषग्जितम्||१५१|| | यथादोषं प्रयुञ्जीत दोषधातुभिषग्जितम्||१५१|| | ||
सर्पिः पयो रसाः शालिर्यवगोधूमषष्टिकाः| | सर्पिः पयो रसाः शालिर्यवगोधूमषष्टिकाः| | ||
प्रशस्ताः शुक्रदोषेषु बस्तिकर्म विशेषतः||१५२|| | प्रशस्ताः शुक्रदोषेषु बस्तिकर्म विशेषतः||१५२|| | ||
इत्यष्टशुक्रदोषाणां मुनिनोक्तं चिकित्सितम्|१५३| | इत्यष्टशुक्रदोषाणां मुनिनोक्तं चिकित्सितम्|१५३| | ||
vājīkaraṇayōgaistairupayōgasukhairhitaiḥ||146|| | vājīkaraṇayōgaistairupayōgasukhairhitaiḥ||146|| | ||
raktapittaharairyōgairyōnivyāpadikaistathā| | raktapittaharairyōgairyōnivyāpadikaistathā| | ||
duṣṭaṁ yadā bhavēcchukraṁ tadā tat samupācarēt||147|| | duṣṭaṁ yadā bhavēcchukraṁ tadā tat samupācarēt||147|| | ||
ghr̥taṁ ca jīvanīyaṁ yaccyavanaprāśa ēva ca| | ghr̥taṁ ca jīvanīyaṁ yaccyavanaprāśa ēva ca| | ||
girijasya prayōgaśca rētōdōṣānapōhati||148|| | girijasya prayōgaśca rētōdōṣānapōhati||148|| | ||
vātānvitē hitāḥ śukrē nirūhāḥ sānuvāsanāḥ| | vātānvitē hitāḥ śukrē nirūhāḥ sānuvāsanāḥ| | ||
abhayāmalakīyaṁ ca paittē śastaṁ rasāyanam [1] ||149|| | abhayāmalakīyaṁ ca paittē śastaṁ rasāyanam [1] ||149|| | ||
māgadhyamr̥talōhānāṁ triphalāyā rasāyanam| | māgadhyamr̥talōhānāṁ triphalāyā rasāyanam| | ||
kaphōtthitaṁ śukradōṣaṁ hanyādbhallātakasya ca||150|| | kaphōtthitaṁ śukradōṣaṁ hanyādbhallātakasya ca||150|| | ||
yadanyadhātusaṁsr̥ṣṭaṁ śukraṁ tadvīkṣya yuktitaḥ| | yadanyadhātusaṁsr̥ṣṭaṁ śukraṁ tadvīkṣya yuktitaḥ| | ||
yathādōṣaṁ prayuñjīta dōṣadhātubhiṣagjitam||151|| | yathādōṣaṁ prayuñjīta dōṣadhātubhiṣagjitam||151|| | ||
sarpiḥ payō rasāḥ śāliryavagōdhūmaṣaṣṭikāḥ| | sarpiḥ payō rasāḥ śāliryavagōdhūmaṣaṣṭikāḥ| | ||
praśastāḥ śukradōṣēṣu bastikarma viśēṣataḥ||152|| | praśastāḥ śukradōṣēṣu bastikarma viśēṣataḥ||152|| | ||
ityaṣṭaśukradōṣāṇāṁ muninōktaṁ cikitsitam|153| | ityaṣṭaśukradōṣāṇāṁ muninōktaṁ cikitsitam|153| | ||
vAjIkaraNayogaistairupayogasukhairhitaiH ||146|| | vAjIkaraNayogaistairupayogasukhairhitaiH ||146|| | ||
raktapittaharairyogairyonivyApadikaistathA | | raktapittaharairyogairyonivyApadikaistathA | | ||
duShTaM yadA bhavecchukraM tadA tat samupAcaret ||147|| | duShTaM yadA bhavecchukraM tadA tat samupAcaret ||147|| | ||
ghRutaM ca jIvanIyaM yaccyavanaprAsha eva ca | | ghRutaM ca jIvanIyaM yaccyavanaprAsha eva ca | | ||
girijasya prayogashca retodoShAnapohati ||148|| | girijasya prayogashca retodoShAnapohati ||148|| | ||
vAtAnvite hitAH shukre nirUhAH sAnuvAsanAH | | vAtAnvite hitAH shukre nirUhAH sAnuvAsanAH | | ||
abhayAmalakIyaM ca paitte shastaM rasAyanam [1] ||149|| | abhayAmalakIyaM ca paitte shastaM rasAyanam [1] ||149|| | ||
mAgadhyamRutalohAnAM triphalAyA rasAyanam | | mAgadhyamRutalohAnAM triphalAyA rasAyanam | | ||
kaphotthitaM shukradoShaM hanyAdbhallAtakasya ca ||150|| | kaphotthitaM shukradoShaM hanyAdbhallAtakasya ca ||150|| | ||
yadanyadhAtusaMsRuShTaM shukraM tadvIkShya yuktitaH | | yadanyadhAtusaMsRuShTaM shukraM tadvIkShya yuktitaH | | ||
yathAdoShaM prayu~jjIta doShadhAtubhiShagjitam ||151|| | yathAdoShaM prayu~jjIta doShadhAtubhiShagjitam ||151|| | ||
sarpiH payo rasAH shAliryavagodhUmaShaShTikAH | | sarpiH payo rasAH shAliryavagodhUmaShaShTikAH | | ||
prashastAH shukradoSheShu bastikarma visheShataH ||152|| | prashastAH shukradoSheShu bastikarma visheShataH ||152|| | ||
ityaShTashukradoShANAM muninoktaM cikitsitam |153| | ityaShTashukradoShANAM muninoktaM cikitsitam |153| | ||
In case of diseases of semen, treatment with use of vajikarana formulations | In case of diseases of semen, treatment with use of ''vajikarana'' formulations (aphrodisiac) are beneficial . | ||
Management with jeevaneeya ghritam, chyavanaprasham, (girija) shilajatu remove the diseases of virile semen. | |||
For semen affected by vata, niruha basti with | Management with ''jeevaneeya ghritam, chyavanaprasham,'' (''girija'') ''shilajatu'' remove the diseases of virile semen. | ||
Semen disorders caused by kapha shall be treated with pippali, | |||
When | For semen affected by ''vata, niruha basti'' with ''anuvasana'' is advisable. For ''pittaja'' (disorder) of semen ''rasayana'' (formulations) are preferred. | ||
Sarpi ghee), payo (milk), rasa (mamsarasa/ soup of meat), shali (shali rice), yava (barley), shashtika, especially basti | |||
This is the treatment advised by the sages for eight semen disorders. | Semen disorders caused by ''kapha'' shall be treated with ''pippali, amrita'' (''guduchi''), ''loha, triphala,'' and ''bhallataka rasayana.'' | ||
Klaibya (impotency) | |||
When semen is affected by other ''dhatus,'' it shall be observed and skillfully treated, according to the ''dosha'' (vitiated), and the ''dhatu''. | |||
''Sarpi'' (ghee), ''payo'' (milk), ''rasa'' (''mamsarasa''/ soup of meat), ''shali'' (''shali'' rice), ''yava'' (barley), ''shashtika,'' especially ''basti'' are advisable in the disorder of the semen. | |||
This is the treatment advised by the sages for eight semen disorders.[146-153] | |||
==== ''Klaibya'' (impotency)==== | |||
रेतोदोषोद्भवं क्लैब्यं यस्माच्छुद्ध्यैव सिध्यति ||१५३|| | रेतोदोषोद्भवं क्लैब्यं यस्माच्छुद्ध्यैव सिध्यति ||१५३|| | ||
ततो वक्ष्यामि ते सम्यगग्निवेश! यथातथम् |१५४| | ततो वक्ष्यामि ते सम्यगग्निवेश! यथातथम् |१५४| | ||
rētōdōṣōdbhavaṁ klaibyaṁ yasmācchuddhyaiva sidhyati||153|| | rētōdōṣōdbhavaṁ klaibyaṁ yasmācchuddhyaiva sidhyati||153|| | ||
tatō vakṣyāmi tē samyagagnivēśa! yathātatham|154| | tatō vakṣyāmi tē samyagagnivēśa! yathātatham|154| | ||
retodoShodbhavaM klaibyaM yasmAcchuddhyaiva sidhyati ||153|| | |||
tato vakShyAmi te samyagagnivesha! yathAtatham |154| | tato vakShyAmi te samyagagnivesha! yathAtatham |154| | ||
An impotency due to disorders of semen is cured by elimination of the disorder; which is appropriately being described as it is (Agnivesha). | |||
Causes of klaibya (impotency) | An impotency due to disorders of semen is cured by elimination of the disorder; which is appropriately being described as it is (Agnivesha).[153-154] | ||
==== Causes of ''klaibya'' (impotency) ==== | |||
बीजध्वजोपघाताभ्यां जरया शुक्रसङ्क्षयात् ||१५४|| | बीजध्वजोपघाताभ्यां जरया शुक्रसङ्क्षयात् ||१५४|| | ||
क्लैब्यं सम्पद्यते तस्य शृणु सामान्यलक्षणम् | | क्लैब्यं सम्पद्यते तस्य शृणु सामान्यलक्षणम् | | ||