Changes

Jump to navigation Jump to search
194 bytes added ,  09:09, 11 October 2018
Line 1,122: Line 1,122:  
तैलंससौवीरकमस्तुतक्रंवातेप्रपेयंलवणंसुखोष्णम्|  
 
तैलंससौवीरकमस्तुतक्रंवातेप्रपेयंलवणंसुखोष्णम्|  
 
मूत्राम्बुसिद्धंलवणैश्चतैलमानाहगुल्मार्तिहृदामयघ्नम्||८१||  
 
मूत्राम्बुसिद्धंलवणैश्चतैलमानाहगुल्मार्तिहृदामयघ्नम्||८१||  
 +
 
पुनर्नवांदारुसपञ्चमूलंरास्नांयवान्बिल्वकुलत्थकोलम्|  
 
पुनर्नवांदारुसपञ्चमूलंरास्नांयवान्बिल्वकुलत्थकोलम्|  
 
पक्त्वाजलेतेनविपाच्यतैलमभ्यङ्गपानेऽनिलहृद्गदध्नम्||८२||  
 
पक्त्वाजलेतेनविपाच्यतैलमभ्यङ्गपानेऽनिलहृद्गदध्नम्||८२||  
 +
 
हरीतकीनागरपुष्कराह्वैर्वयःकयस्थालवणैश्चकल्कैः|  
 
हरीतकीनागरपुष्कराह्वैर्वयःकयस्थालवणैश्चकल्कैः|  
 
सहिङ्गुभिःसाधितमग्र्यसर्पिर्गुल्मेसहृत्पार्श्वगदेऽनिलोत्थे||८३||  
 
सहिङ्गुभिःसाधितमग्र्यसर्पिर्गुल्मेसहृत्पार्श्वगदेऽनिलोत्थे||८३||  
 +
 
सपुष्कराह्वंफलपूरमूलंमहौषधंशट्यभयाचकल्काः|  
 
सपुष्कराह्वंफलपूरमूलंमहौषधंशट्यभयाचकल्काः|  
 
क्षाराम्बुसर्पिर्लवणैर्विमिश्राःस्युर्वातहृद्रोगविकर्तिकाघ्नाः||८४||  
 
क्षाराम्बुसर्पिर्लवणैर्विमिश्राःस्युर्वातहृद्रोगविकर्तिकाघ्नाः||८४||  
 +
 
क्वाथःकृतःपौष्करमातुलुङ्गपलाशभूतीकशटीसुराह्वैः|  
 
क्वाथःकृतःपौष्करमातुलुङ्गपलाशभूतीकशटीसुराह्वैः|  
 
सनागराजाजिवचायवानीक्षारःसुखोष्णोलवणश्चपेयः||८५||  
 
सनागराजाजिवचायवानीक्षारःसुखोष्णोलवणश्चपेयः||८५||  
 +
 
पथ्याशटीपौष्करपञ्चकोलात्समातुलुङ्गाद्यमकेनकल्कः|  
 
पथ्याशटीपौष्करपञ्चकोलात्समातुलुङ्गाद्यमकेनकल्कः|  
 
गुडप्रसन्नालवणैश्चभृष्टोहृत्पार्श्वपृष्ठोदरयोनिशूले||८६||  
 
गुडप्रसन्नालवणैश्चभृष्टोहृत्पार्श्वपृष्ठोदरयोनिशूले||८६||  
 +
 
स्यात्त्र्यूषणंद्वेत्रिफलेसपाठेनिदिग्धिकागोक्षुरकौबलेद्वे|  
 
स्यात्त्र्यूषणंद्वेत्रिफलेसपाठेनिदिग्धिकागोक्षुरकौबलेद्वे|  
 
ऋद्धिस्त्रुटिस्तामलकीस्वगुप्तामेदेमधूकंमधुकंस्थिराच||८७||  
 
ऋद्धिस्त्रुटिस्तामलकीस्वगुप्तामेदेमधूकंमधुकंस्थिराच||८७||  
 +
 
शतावरीजीवकपृश्निपर्ण्यौद्रव्यैरिमैरक्षसमैःसुपिष्टैः|  
 
शतावरीजीवकपृश्निपर्ण्यौद्रव्यैरिमैरक्षसमैःसुपिष्टैः|  
 
प्रस्थंघृतस्येहपचेद्विधिज्ञःप्रस्थेनदध्नात्वथमाहिषेण||८८||  
 
प्रस्थंघृतस्येहपचेद्विधिज्ञःप्रस्थेनदध्नात्वथमाहिषेण||८८||  
 +
 
मात्रांपलंचार्धपलंपिचुंवाप्रयोजयेन्माक्षिकसम्प्रयुक्ताम्|  
 
मात्रांपलंचार्धपलंपिचुंवाप्रयोजयेन्माक्षिकसम्प्रयुक्ताम्|  
 
श्वासेसकासेत्वथपाण्डुरोगेहलीमकेहृद्ग्रहणीप्रदोषे||८९||
 
श्वासेसकासेत्वथपाण्डुरोगेहलीमकेहृद्ग्रहणीप्रदोषे||८९||
 +
 
tailaṁ sasauvīrakamastutakraṁ vātē prapēyaṁ lavaṇaṁ sukhōṣṇam|  
 
tailaṁ sasauvīrakamastutakraṁ vātē prapēyaṁ lavaṇaṁ sukhōṣṇam|  
 
mūtrāmbusiddhaṁ lavaṇaiśca tailamānāhagulmārtihr̥dāmayaghnam||81||  
 
mūtrāmbusiddhaṁ lavaṇaiśca tailamānāhagulmārtihr̥dāmayaghnam||81||  
 +
 
punarnavāṁ dāru sapañcamūlaṁ rāsnāṁ yavān bilvakulatthakōlam|  
 
punarnavāṁ dāru sapañcamūlaṁ rāsnāṁ yavān bilvakulatthakōlam|  
 
paktvā jalē tēna vipācya tailamabhyaṅgapānē'nilahr̥dgadadhnam||82||  
 
paktvā jalē tēna vipācya tailamabhyaṅgapānē'nilahr̥dgadadhnam||82||  
 +
 
harītakīnāgarapuṣkarāhvairvayaḥkayasthālavaṇaiśca kalkaiḥ|  
 
harītakīnāgarapuṣkarāhvairvayaḥkayasthālavaṇaiśca kalkaiḥ|  
 
sahiṅgubhiḥ sādhitamagryasarpirgulmē sahr̥tpārśvagadē'nilōtthē||83||  
 
sahiṅgubhiḥ sādhitamagryasarpirgulmē sahr̥tpārśvagadē'nilōtthē||83||  
 +
 
sapuṣkarāhvaṁ phalapūramūlaṁ mahauṣadhaṁ śaṭyabhayā ca kalkāḥ|  
 
sapuṣkarāhvaṁ phalapūramūlaṁ mahauṣadhaṁ śaṭyabhayā ca kalkāḥ|  
 
kṣārāmbusarpirlavaṇairvimiśrāḥ syurvātahr̥drōgavikartikāghnāḥ||84||  
 
kṣārāmbusarpirlavaṇairvimiśrāḥ syurvātahr̥drōgavikartikāghnāḥ||84||  
 +
 
kvāthaḥ kr̥taḥ pauṣkaramātuluṅgapalāśabhūtīkaśaṭīsurāhvaiḥ|  
 
kvāthaḥ kr̥taḥ pauṣkaramātuluṅgapalāśabhūtīkaśaṭīsurāhvaiḥ|  
 
sanāgarājājivacāyavānīkṣāraḥ sukhōṣṇō lavaṇaśca pēyaḥ||85||  
 
sanāgarājājivacāyavānīkṣāraḥ sukhōṣṇō lavaṇaśca pēyaḥ||85||  
 +
 
pathyāśaṭīpauṣkarapañcakōlāt samātuluṅgādyamakēna kalkaḥ|  
 
pathyāśaṭīpauṣkarapañcakōlāt samātuluṅgādyamakēna kalkaḥ|  
 
guḍaprasannālavaṇaiśca bhr̥ṣṭō hr̥tpārśvapr̥ṣṭhōdarayōniśūlē||86||  
 
guḍaprasannālavaṇaiśca bhr̥ṣṭō hr̥tpārśvapr̥ṣṭhōdarayōniśūlē||86||  
 +
 
syāttryūṣaṇaṁ dvē triphalē sapāṭhē nidigdhikāgōkṣurakau balē dvē|  
 
syāttryūṣaṇaṁ dvē triphalē sapāṭhē nidigdhikāgōkṣurakau balē dvē|  
r̥ddhistruṭistāmalakī svaguptā mēdē madhūkaṁ madhukaṁ sthirā ca||87||  
+
r̥ddhistruṭistāmalakī svaguptā mēdē madhūkaṁ madhukaṁ sthirā ca||87||
 +
 
śatāvarī jīvakapr̥śniparṇyau dravyairimairakṣasamaiḥ supiṣṭaiḥ|  
 
śatāvarī jīvakapr̥śniparṇyau dravyairimairakṣasamaiḥ supiṣṭaiḥ|  
 
prasthaṁ ghr̥tasyēha pacēdvidhijñaḥ prasthēna dadhnā tvatha māhiṣēṇa||88||  
 
prasthaṁ ghr̥tasyēha pacēdvidhijñaḥ prasthēna dadhnā tvatha māhiṣēṇa||88||  
 +
 
mātrāṁ palaṁ cārdhapalaṁ picuṁ vā prayōjayēnmākṣikasamprayuktām|  
 
mātrāṁ palaṁ cārdhapalaṁ picuṁ vā prayōjayēnmākṣikasamprayuktām|  
 
śvāsē sakāsē tvatha pāṇḍurōgē halīmakē hr̥dgrahaṇīpradōṣē||89||
 
śvāsē sakāsē tvatha pāṇḍurōgē halīmakē hr̥dgrahaṇīpradōṣē||89||
Line 1,159: Line 1,176:  
tailaM sasauvIrakamastutakraM vAte prapeyaM lavaNaM sukhoShNam |  
 
tailaM sasauvIrakamastutakraM vAte prapeyaM lavaNaM sukhoShNam |  
 
mUtrAmbusiddhaM lavaNaishca tailamAnAhagulmArtihRudAmayaghnam ||81||  
 
mUtrAmbusiddhaM lavaNaishca tailamAnAhagulmArtihRudAmayaghnam ||81||  
 +
 
punarnavAM dAru sapa~jcamUlaM rAsnAM yavAn bilvakulatthakolam |  
 
punarnavAM dAru sapa~jcamUlaM rAsnAM yavAn bilvakulatthakolam |  
 
paktvA jale tena vipAcya tailamabhya~ggapAne~anilahRudgadadhnam ||82||  
 
paktvA jale tena vipAcya tailamabhya~ggapAne~anilahRudgadadhnam ||82||  
 +
 
harItakInAgarapuShkarAhvairvayaHkayasthAlavaNaishca kalkaiH |  
 
harItakInAgarapuShkarAhvairvayaHkayasthAlavaNaishca kalkaiH |  
 
sahi~ggubhiH sAdhitamagryasarpirgulme sahRutpArshvagade~anilotthe ||83||  
 
sahi~ggubhiH sAdhitamagryasarpirgulme sahRutpArshvagade~anilotthe ||83||  
 +
 
sapuShkarAhvaM phalapUramUlaM mahauShadhaM shaTyabhayA ca kalkAH |  
 
sapuShkarAhvaM phalapUramUlaM mahauShadhaM shaTyabhayA ca kalkAH |  
 
kShArAmbusarpirlavaNairvimishrAH syurvAtahRudrogavikartikAghnAH ||84||  
 
kShArAmbusarpirlavaNairvimishrAH syurvAtahRudrogavikartikAghnAH ||84||  
 +
 
kvAthaH kRutaH pauShkaramAtulu~ggapalAshabhUtIkashaTIsurAhvaiH |  
 
kvAthaH kRutaH pauShkaramAtulu~ggapalAshabhUtIkashaTIsurAhvaiH |  
 
sanAgarAjAjivacAyavAnIkShAraH sukhoShNo lavaNashca peyaH ||85||  
 
sanAgarAjAjivacAyavAnIkShAraH sukhoShNo lavaNashca peyaH ||85||  
 +
 
pathyAshaTIpauShkarapa~jcakolAt samAtulu~ggAdyamakena kalkaH |  
 
pathyAshaTIpauShkarapa~jcakolAt samAtulu~ggAdyamakena kalkaH |  
 
guDaprasannAlavaNaishca bhRuShTo hRutpArshvapRuShThodarayonishUle ||86||  
 
guDaprasannAlavaNaishca bhRuShTo hRutpArshvapRuShThodarayonishUle ||86||  
 +
 
syAttryUShaNaM dve triphale sapAThe nidigdhikAgokShurakau bale dve |  
 
syAttryUShaNaM dve triphale sapAThe nidigdhikAgokShurakau bale dve |  
 
RuddhistruTistAmalakI svaguptA mede madhUkaM madhukaM sthirA ca ||87||  
 
RuddhistruTistAmalakI svaguptA mede madhUkaM madhukaM sthirA ca ||87||  
 +
 
shatAvarI jIvakapRushniparNyau dravyairimairakShasamaiH supiShTaiH |  
 
shatAvarI jIvakapRushniparNyau dravyairimairakShasamaiH supiShTaiH |  
 
prasthaM ghRutasyeha pacedvidhij~jaH prasthena dadhnA tvatha mAhiSheNa ||88||  
 
prasthaM ghRutasyeha pacedvidhij~jaH prasthena dadhnA tvatha mAhiSheNa ||88||  
 +
 
mAtrAM palaM cArdhapalaM picuM vA prayojayenmAkShikasamprayuktAm |  
 
mAtrAM palaM cArdhapalaM picuM vA prayojayenmAkShikasamprayuktAm |  
 
shvAse sakAse tvatha pANDuroge halImake hRudgrahaNIpradoShe ||89||
 
shvAse sakAse tvatha pANDuroge halImake hRudgrahaNIpradoShe ||89||
 
   
 
   
Treatment of vataja hridroga:
+
Treatment of ''vataja hridroga'':
1. Oil, sauviraka, mastu (curd water/whey), buttermilk, along with salt to be consumed in luke warm form.
+
 
2. Medicated oil prepared out of cow’s urine, water and salt cures flatulence, gulma (lump like feeling in abdomen), abdominal pain and heart disease. [81]
+
#Oil, ''sauviraka, mastu'' (curd water/whey), buttermilk, along with salt to be consumed in lukewarm form.
3. Decoction prepared out of punarnava, devadaru, pancamula (roots of bilva, syonaka, gambhari, patala, ganikarnika), rasna, barley grains, bilva (fruit), kulattha, kola.
+
#Medicated oil prepared out of cow’s urine, water and salt cures flatulence, ''gulma'' (lump like feeling in abdomen), abdominal pain and heart disease. [81]
Medicated oil is prepared with above mentioned decoction and used for internally as well as externally (for massage) helps in vataja type of hridroga. [82]
+
#Decoction prepared out of ''punarnava, devadaru, panchamula'' (roots of ''bilva, syonaka, gambhari, patala, ganikarnika''), ''rasna'', barley grains, ''bilva'' (fruit), ''kulattha, kola''. Medicated oil is prepared with above mentioned decoction and used for internally as well as externally (for massage) helps in ''vataja'' type of ''hridroga.'' [82]
4. Medicated ghee prepared with paste of haritaki, sunthi, puskaramula, vayastha (guducci), kayastha (amalaki), salt and hingu is useful in gulma (lump like feeling in abdomen), chest pain and pain in flanks caused due to aggravated vāta. [83]
+
#Medicated ghee prepared with paste of ''haritaki, sunthi, puskaramula, vayastha'' (''guduchi''), ''kayastha'' (''amalaki''), salt and ''hingu'' is useful in ''gulma'' (lump like feeling in abdomen), chest pain and pain in flanks caused due to aggravated ''vata''. [83]
5. Paste of puskaramula, sunthi, sati and haritaki mixed with alkali, water, ghrita and salt cures vatika type of heart disease and vikartika (angina pain) [84]
+
#Paste of ''puskaramula, sunthi, sati'' and ''haritaki'' mixed with alkali, water, ''ghrita'' and salt cures ''vatika'' type of heart disease and ''vikartika'' (angina pain) [84]
6. Decoction of puskaramula, matulunga, palasa, bhutika, sati, and devadaru sprinkled with the powders of sunthi, jiraka, vaca, yavani, yavaksara, and salt. It should be taken in warm water.  [85]
+
#Decoction of ''puskaramula, matulunga, palasa, bhutika, sati,'' and ''devadaru'' sprinkled with the powders of ''sunthi, jiraka, vacha, yavani, yavaksara,'' and salt. It should be taken in warm water.[85]
 +
#Paste of ''haritaki, sati, puskaramula, panchakola'' (''pippali, pippalimula, chavya, chitraka, sunthi''), ''matulunga'' fried with oil and ghee and to be consumed with jaggery and ''prasanna'' (scum of alcohol) and salt cures chest pain, and pain in flanks, back, abdomen, and vagina [85]
 +
#One ''aksa'' each of ''trikatu'' (''shunti, maricha, pippali''), ''triphala''. (''Haritaki, bibhitaki, amalaki''), ''draksa,kasmarya,kharjura,parusaka,patha,kantakari,goksura,bala,mahabala,truti''(smaller cardamom), ''tamalaki, kapikacchu, meda, mahameda, madhuka, madhuka, salaparni, satavari, jivaka, prsniparni''. All the above should be well-pounded and made into paste.
 +
 
 +
One ''prasta'' of ghee and buffalo’s curd to be added and cook all the above together and taken in dose of one ''pala'', mixed with half ''pala'' of honey. It useful in dyspnea, cough, anemia, ''halimaka'' (type of jaundice), heart disease and disorders of ''grahani'' (malabsorption syndrome) [86-89]
 +
 
 +
==== Treatment of ''paittika hridroga'' ====
   −
7. Paste of haritaki, sati, puskaramula, pancakola (pippali, pippalimula, cavya, citraka, sunthi), matulunga fried with oil and ghee and to be consumed with jaggery and prasanna (scum of alcohol) and salt cures chest pain, and pain in flanks, back, abdomen, and vagina  [85]
  −
8. One aksa each of trikatu (shunti, maricha, pippali), triphala. (Haritaki, bibhitaki, amalaki), Draksa,kasmarya,kharjura,parusaka,patha,kantakari,goksura,bala,mahabala,truti(smaller cardamom), tamalaki, kapikacchu, meda, mahameda, madhuka, madhuka, salaparni, satavari, jivaka, prsniparni. All the above should be well-pounded and made into paste.
  −
One prasta of ghee and buffalow’s curd to be added and cook all the above together and taken in dose of one pala, mixed with half pala of honey. It useful in dyspnea, cough, anemia, halimaka (type of jaundice), heart disease and disorders of grahani (malabsorption syndrome) [86-89]
  −
Treatment of paittika hrid-roga:
   
शीताःप्रदेहाःपरिषेचनानितथाविरेकोहृदिपित्तदुष्टे|  
 
शीताःप्रदेहाःपरिषेचनानितथाविरेकोहृदिपित्तदुष्टे|  
 
द्राक्षासिताक्षौद्रपरूषकैःस्याच्छुद्धेतुपित्तापहमन्नपानम्||९०||  
 
द्राक्षासिताक्षौद्रपरूषकैःस्याच्छुद्धेतुपित्तापहमन्नपानम्||९०||  
 +
 
यष्ट्याह्विकातिक्तकरोहिणीभ्यांकल्कंपिबेच्चापिसिताजलेन|  
 
यष्ट्याह्विकातिक्तकरोहिणीभ्यांकल्कंपिबेच्चापिसिताजलेन|  
 
क्षतेचसर्पींषिहितानिसर्पिर्गुडाश्चयेतान्प्रसमीक्ष्यसम्यक्||९१||  
 
क्षतेचसर्पींषिहितानिसर्पिर्गुडाश्चयेतान्प्रसमीक्ष्यसम्यक्||९१||  
 +
 
दद्याद्भिषग्धन्वरसांश्चगव्यक्षीराशिनांपित्तहृदामयेषु|  
 
दद्याद्भिषग्धन्वरसांश्चगव्यक्षीराशिनांपित्तहृदामयेषु|  
 
तैरेवसर्वेप्रशमंप्रयान्तिपित्तामयाःशोणितसंश्रयाये||९२||  
 
तैरेवसर्वेप्रशमंप्रयान्तिपित्तामयाःशोणितसंश्रयाये||९२||  
 +
 
द्राक्षाबलाश्रेयसिशर्कराभिःखर्जूरवीरर्षभकोत्पलैश्च|  
 
द्राक्षाबलाश्रेयसिशर्कराभिःखर्जूरवीरर्षभकोत्पलैश्च|  
 
काकोलिमेदायुगजीवकैश्चक्षीरेणसिद्धंमहिषीघृतंस्यात्||९३||  
 
काकोलिमेदायुगजीवकैश्चक्षीरेणसिद्धंमहिषीघृतंस्यात्||९३||  
 +
 
कशेरुकाशैवलशृङ्गवेरप्रपौण्डरीकंमधुकंबिसस्य|  
 
कशेरुकाशैवलशृङ्गवेरप्रपौण्डरीकंमधुकंबिसस्य|  
 
ग्रन्थिश्चसर्पिःपयसापचेत्तैःक्षौद्रान्वितंपित्तहृदामयघ्नम्||९४||  
 
ग्रन्थिश्चसर्पिःपयसापचेत्तैःक्षौद्रान्वितंपित्तहृदामयघ्नम्||९४||  
 +
 
स्थिरादिकल्कैःपयसाचसिद्धंद्राक्षारसेनेक्षुरसेनवाऽपि|  
 
स्थिरादिकल्कैःपयसाचसिद्धंद्राक्षारसेनेक्षुरसेनवाऽपि|  
 
सर्पिर्हितंस्वादुफलेक्षुजाश्चरसाःसुशीताहृदिपित्तदुष्टे||९५||
 
सर्पिर्हितंस्वादुफलेक्षुजाश्चरसाःसुशीताहृदिपित्तदुष्टे||९५||
 +
 
śītāḥ pradēhāḥ pariṣēcanāni tathā virēkō hr̥di pittaduṣṭē|  
 
śītāḥ pradēhāḥ pariṣēcanāni tathā virēkō hr̥di pittaduṣṭē|  
 
drākṣāsitākṣaudraparūṣakaiḥ syācchuddhē tu pittāpahamannapānam||90||  
 
drākṣāsitākṣaudraparūṣakaiḥ syācchuddhē tu pittāpahamannapānam||90||  

Navigation menu